Nganeavhutshilo

Miṅwaha Ya 70 Ya U Farelela Nguvho Ya Muyuda

Muanetsheli Ndi Leonard Smith

Musi ndi tshi kha ḓi vha mathomoni a miṅwaha ya vhufumi, ndo takadzwa nga mbuno mbili dzi re Bivhilini. Zwino ho no fhela miṅwaha ya 70, fhedzi ndi kha ḓi humbula tshifhinga tshee nda pfesesa ngatsho lwa u thoma zwine luṅwalo lwa Sakaria 8:23 lwa amba zwone, musi lu tshi amba nga ha “vhanna vha fumi” vhane vha ḓo ‘farelela nguvho ya munna muthihi wa Muyuda.’ Vha vhudza onoyo Muyuda vha ri: “Litsha ri tshimbile na vho-inwi, ngauri ro zwi pfa zwauri Mudzimu u na inwi.”

MUNNA wa Muyuda u fanyisela Vhakriste vho ḓodzwaho, nahone “vhanna vha fumi” vha fanyisela vha “dziṅwe nngu,” kana “Vhayonadaba,” samusi vho vha vha tshi ḓivhiwa nga u ralo kale. * (Yoh. 10:16) Musi ndi tshi pfesesa eneo mafhungo-ngoho, ndo ṱhogomela uri ndi fanela u tikedza tshigwada tsha vhaḓodzwa u itela uri fulufhelo ḽanga ḽa u tshila tshoṱhe kha ḽifhasi ḽi kone u ḓadzea.

Ndo dovha nda kwamiwa vhukuma nga tshifanyiso tsha Yesu tsha “nngu” na “mbudzi” tshine tsha wanala kha Mateo 25:31-46. “Nngu” dzi imela vhane vha ḓo haṱulwa nga nḓila yavhuḓi tshifhingani tsha vhufhelo nga nṱhani ha uri vha fara zwavhuḓi vharathu vha Kristo vho ḓodzwaho vhane vha kha ḓi vha kha ḽifhasi. Sa Muyonadaba ane a kha ḓi vha muswa ndo ḓivhudza nda ri: ‘Len, arali ni tshi ṱoḓa uri Kristo a ni dzhie sa nngu, ni fanela u tikedza vharathu vhawe vho ḓodzwaho, u ṱanganedza vhulivhisi havho ngauri Mudzimu u navho.’ U pfesesa zwenezwo zwo nthusa lwa miṅwaha i fhiraho ya 70.

‘VHUIMO HANGA NDI VHUFHIO?’

Mme anga vho lovhedzwa nga 1925 muṱanganoni we wa farelwa holoni ya Bethele. Yeneyo holo yo vha i tshi vhidzwa uri ndi Nnḓu ya Mulanga ya London nahone yo vha i tshi shumiswa nga vhahashu vhane vha dzula henefho. Ndo bebwa nga ḽa 15 October, 1926. Ndo lovhedzwa nga March 1940, guvhanganoni ḽa ngei Dover kha phendelashango ya England. Ndo aluwa ndi tshi funa mafhungo-ngoho a Bivhili. Samusi Mme anga vho vha vhe Mukriste o ḓodzwaho, ‘nguvho ya Muyuda’ ya u thoma ye nda i farelela yo vha i ya mme anga. Nga tshenetsho tshifhinga, khotsi anga na khaladzi anga muhulwane vho vha vha sa shumeli Yehova. Ro vha ri miraḓo ya Tshivhidzo tsha Gillingham tsha ngei tshipembe-vhubvaḓuvha kha ḽa England, tshe tsha vha tshi na Vhakriste vho ḓodzwaho vhanzhi. Mme anga vho vha vhe tsumbo yavhuḓi ya u fhisetshela mushumo wa u huwelela.

Nga September 1941, buthanoni ḽe ḽa farelwa ḓoroboni ya Leicester, nyambo i re na tshiṱoho tshine tsha ri, “U Fulufhedzea” yo haseledza nga ha mafhungo a vhuvhusahoṱhe. Yeneyo nyambo yo nthusa u pfesesa lwa u tou thoma uri ri a katelwa kha mafhungo a khani ya Sathane na Yehova. Nga zwenezwo, ri fanela u tikedza Yehova na u dzula ri tshi fulufhedzea khae sa Muvhusahoṱhe.

Kha ḽeneḽo buthano, ho ombedzelwa vhukuma tshumelo  ya vhuvulanḓila, nahone vhaswa vho ṱuṱuwedzwa uri vha ḓivhetshele tshenetsho tshipikwa. Nyambo i re na tshiṱoho tshine tsha ri, “Vhuimo ha Vhavulanḓila Ndanguloni” yo ita uri ndi ḓivhudzise uri, ‘Vhuimo hanga ndi vhufhio?’ Ḽeneḽo buthano ḽo nkhwaṱhisedza uri ndi vhuḓifhinduleli hanga sa Muyonadaba u thusa tshigwada tsha vhaḓodzwa nga hune nda nga kona ngaho mushumoni wa u huwelela. Ndi tshee henengei Leicester, ndo mbo ḓi ḓadza fomo ya vhuvulanḓila.

TSHUMELO YA VHUVULANḒILA TSHIFHINGANI TSHA NNDWA

Nga ḽa 1 December, 1941, musi ndi na miṅwaha ya 15, ndo mbo ḓi vha muvulanḓila o khetheaho. Mathomoni ndo vha ndi tshi shuma na mme anga, fhedzi nga murahu ha ṅwaha vho mbo ḓi litsha tshumelo ya vhuvulanḓila nga nṱhani ha mutakalo u si wavhuḓi. Nga murahu ha zwenezwo, ofisi ya davhi ḽa London yo nthumela muthu we nda vha ndi tshi ḓo shuma nae ane a pfi Ron Parkin, ane zwino a shuma kha Komiti ya Davhi ngei Puerto Rico.

Ro rumelwa ḓoroboni dza phendelashango ngei Broadstairs na ngei Ramsgate kha ḽa Kent, he ra vha ro hira rumu. Vhavulanḓila vho khetheaho vho vha vha tshi wana tshelede i ṱoḓaho u vha R63 nga ṅwedzi u ya nga tshelede ya zwino. Nga tshenetsho tshifhinga, ro vha ri tshi badela rennde, ra salelwa nga tshelede ṱhukhu ya zwiḽiwa, nahone tshifhinga tshoṱhe ro vha ri si na vhungoho ha uri ri ḓo wana ngafhi zwiṅwe zwiḽiwa. Fhedzi tshifhinga tshoṱhe Yehova o vha a tshi ṱhogomela ṱhoḓea dzashu.

Ro vha ri tshi anzela u tshova baisigira dzashu ro hwala mihwalo na musi hu na muya u re na maanḓa u bvaho Lwanzheni lwa Devhula. Ro vha ri tshi fanela u konḓelela phosho dza mabufho musi a tshi thuthubisa bomo dza muyani dza Dzheremane dza V-1 dzi tshi fhira ngei Kent u ya u thuthubisa London. Ḽiṅwe ḓuvha ndo vhuya nda fhufha kha baisigira nahone nda ḓiposa dindini musi bomo i tshi fhira nṱha ha ṱhoho yanga nahone ya thuthubela henefho tsini. Naho zwo ralo, miṅwaha ye ra i fhedza ri tshi khou vula nḓila ngei Kent yo vha i tshi takadza.

NDO MBO ḒI VHA “MUṰHANNGA WA BETHELE”

Tshifhinga tshoṱhe mme anga vho vha vha tshi khoḓa Bethele. Vho vha vha tshi ri: “Ndi tama ni tshi vha muṱhannga wa Bethele.” Nga zwenezwo, ndo vha ndo takala na u mangala vhukuma nga January 1946, musi ndi tshi rambiwa uri ndi ḓe u shuma Bethele ya London vhege tharu. Musi vhege tharu dzi tshi fhela, Pryce Hughes mushumeli wa davhi o nkhumbela uri ndi dzule. Zwe nda zwi guda henengei zwo nthusa vhutshiloni hanga hoṱhe.

Nga tshenetsho tshifhinga, muṱa wa Bethele ya London wo vha u na miraḓo ya 30, ho ḓalesa vhahashu vha tshinnani vha songo vhingaho, fhedzi ho vha hu na vhaḓodzwa vha tshinnani vha si gathi, u katela na Pryce Hughes, Edgar Clay, na Jack Barr, we a vho ḓo vha muraḓo wa Tshigwada tshi Langaho. Yo vha i ndugelo khulwane vhukuma u thusa vharathu vha Kristo musi ri tshi shuma sa vhaṱhannga nga fhasi ha vhulivhisi ha lwa muya ha dzenedzo ‘phuphu’ dza lwa pfanyisedzo!—Vha-Gal. 2:9.

Ḽiṅwe ḓuvha musi ndi Bethele, muṅwe wahashu wa tshinnani o mmbudza uri hu na wahashu wa tshisadzini o imaho munangoni ane a khou nṱoḓa. Ndo mangala vhukuma musi ndi tshi wana uri ndi mme anga nahone vho vha vho fara phasela. Vho mmbudza uri a vha nga dzheni u itela uri vha songo nkhakhisa mushumoni wanga, fhedzi vha ḓo nṋea yeneyo phasela vha ṱuwa. Ho vha hu dzhasi ḽi dudelaho. Lufuno lwavho lwo ita uri ndi humbule musi Hanna a tshi isela murwa wawe Samuele nguvho musi a tshi khou shuma nḓuni ya mulanga.—1 Sam. 2:18, 19.

 TSHENZHELO YA GILEAD I SA HANGWEI

Nga 1947, ro rambiwa ri vhaṱanu u bva Bethele uri ri ye Tshikoloni tsha Gilead ngei United States, nahone ro ṱanganela kilasini ya vhu-11 nga ṅwaha u tevhelaho. Musi ri tshi swika, ho vha hu tshi khou rothola vhukuma ngei devhula ha New York he tshikolo tsha vha tsho farelwa hone. Ndo vha ndo takala vhukuma ngauri ndo vha ndi na dzhasi ḽi dudelaho ḽe nda ṋewa nga mme anga!

Ndi nga si hangwe miṅwedzi ya rathi ye nda i fhedza ndi Gilead. U ṱangana na vhaṅwe vhagudi nga riṋe vhane vha bva mashangoni a 16 zwo ita uri ndi vhe na mavhonele o ṱanḓavhuwaho. Zwiṅwe hafhu, nga nnḓa ha u vhuyelwa nga zwithu zwa muya zwe ra zwi guda tshikoloni, ndo vhuyelwa nga u konana na Vhakriste vho vhibvaho. Lloyd Barry, muṅwe wa vhagudiswa; Albert Schroeder, muṅwe wa vhagudisi; na John Booth, mulavhelesi wa Kingdom Farm (he Tshikolo tsha Gilead tsha vha tshi hone) nga murahu vho vha miraḓo ya Tshigwada tshi Langaho. Ndi dzhiela nṱha nyeletshedzo dza lufuno dze vhenevha vhahashu vha tshinnani vha nṋea dzone na tsumbo dzavho dzavhuḓi dza u fulufhedzea kha Yehova na ndangulo yawe.

MUSHUMO WA ḼIISELA NA U VHUYELELA BETHELE

Musi ri tshi bva Gilead, ndo rumelwa kha mushumo wa ḽiisela ngei Ohio, kha ḽa U.S.A. Ndo vha ndi na miṅwaha ya 21 fhedzi, fhedzi vhahashu vho zwi ṱanganedza uri ndo vha ndi tshi fhisea sa muswa. Ndo guda zwithu zwinzhi kha vhanna vhahulwane vha re na tshenzhelo kha ḽeneḽo ḽiisela.

Nga murahu ha miṅwedzi i si gathi, ndo rambiwa uri ndi vhuyelele Bethele ya Brooklyn u itela uri ndi bvele phanḓa na u gudiswa. Nga tshenetsho tshifhinga, ndo ḓivha phuphu dzi ngaho Milton Henschel, Karl Klein, Nathan Knorr, T.J. (Bud) Sullivan, na Lyman Swingle, vhenevha vhoṱhe vho vhuya vha vha miraḓo ya Tshigwada tshi Langaho. U ṱhogomela vhenevho vhahashu vha tshi khou shuma na maitele avho a Vhukriste zwo vha tshenzhelo i vhuyedzaho. U fulufhela hanga ndangulo ya Yehova ho mbo ḓi engedzea vhukuma. Nga murahu ha zwenezwo, ndo dovha nda rumelwa Yuropa uri ndi bvele phanḓa na vhuḓinḓa henengei.

Mme anga vho lovha nga February 1950. Nga murahu ha mbulungo, ndo haseledza na khotsi anga na khaladzi anga muhulwane Dora. Ndo vha vhudzisa uri vha ṱoḓa u ita mini nga mafhungo-ngoho zwino samusi Mmawe vho vha vha si tsheeho nahone nṋe ndi tshi khou ṱuwa. Vho vha vha tshi ḓivha na u ṱhonifha Harry Browning, wahashu wa mulala o ḓodzwaho nahone vho tenda uri vha ḓo haseledza mafhungo-ngoho nae. Musi hu sa athu fhela ṅwaha Khotsi anga na Dora vho vha vho no lovhedzwa. Khotsi anga vho vhewa uri vha vhe mushumeli ngei Tshivhidzoni tsha Gillingham. Musi Khotsi anga vho no lovha, Dora o maliwa nga Roy Moreton, muhulwane a fulufhedzeaho nahone a shumela Yehova nga u fulufhedzea u swika a tshi lovha nga 2010.

U THUSA NGEI FURA

Ndo guda Lufura, Ludzheremane na Lulatini tshikoloni, nahone Lufura ndi lwone lwe lwa vha lu tshi nkonḓela nga maanḓa. Nga zwenezwo, ndo timatima musi ndi tshi humbelwa u ya u thusa Bethele ya Paris, kha ḽa Fura. Henefho, ndo vha na ndugelo ya u shuma na Henri Geiger mushumeli wa davhi wa mulala o ḓodzwaho. Yeneyo tshumelo yo vha i sa leluwi tshifhinga tshoṱhe nahone ndi na vhungoho ha uri ndo ita vhukhakhi vhunzhi, fhedzi ndo guda zwithu zwinzhi nga ha u tshilisana na vhaṅwe vhathu.

Zwiṅwe hafhu, nga 1951 ho dzudzanywa muṱangano wa u thoma wa tshakha dzoṱhe ngei Paris nga murahu ha nndwa, nahone ndo vha ndi muṅwe wa vhadzudzanyi. Mulavhelesi a dalelaho zwivhidzo ane a kha ḓi vha muswa, Léopold Jontès o mbo ḓi ḓa Bethele u itela u nthusa. Nga murahu, Léopold o mbo ḓi vhewa sa mulavhelesi wa davhi. Ḽeneḽo buthano ḽo mbo ḓi farelwa ngei Palais des sports, tsini na Eiffel Tower. Ho vha hu  na Ṱhanzi dzi bvaho mashangoni a 28. Nga ḓuvha ḽa u fhedzisela, Ṱhanzi dza 6 000 dza Fura dzo takalela u ḓivha uri hu na vhathu vha 10 456 buthanoni ḽeneḽo!

Musi ndi tshi swika Fura lwa u thoma, Lufura lwanga lwo vha lu sa pfali. Zwiṅwe zwe zwa ṋanisa ndi uri ndo khakha nge nda vha ndi tshi amba fhedzi musi ndi na vhungoho ha uri ndi Lufura lwa vhukuma. Fhedzi arali ni sa iti ni tshi khakha, a ni nga ḓo vhuya na khakhululwa nahone a ni nga iti mvelaphanḓa.

Ndo mbo ḓi phetha nga ḽa uri u itela u khwinisa Lufura lwanga ndi fanela u ṅwalisa tshikoloni tshine ha gudiswa vhatsinda Lufura. Ndo vha ndi tshi ya kha tshenetsho tshikolo nga madekwana musi hu si na miṱangano. Ndo mbo ḓi thoma u funa Lufura, nahone lwonolwo lufuno lwa engedzea musi miṅwaha i tshi khou ḓi ṱanḓulukana. Zwenezwo zwo thusa vhukuma ngauri ndo vha ndi tshi vho kona u thusa davhi ḽa Fura kha mushumo wa u ṱalutshedzela. Nga u ya ha tshifhinga, ndo mbo ḓi vha muṱalutshedzeli wa Lufura. Yo vha i ndugelo khulwane vhukuma u thusa u fhirisela zwiḽiwa zwa muya zwine zwa ṋekedzwa nga tshigwada tsha mukoma kha vhahashu vhane vha amba Lufura shangoni ḽoṱhe.—Mat. 24:45-47.

MBINGANO NA DZIṄWE NDUGELO

Nga 1956, ndo vhingana na Esther, muvulanḓila ane a bva Switzerland we nda vha ndo ṱangana nae miṅwahani i si gathi yo fhiraho. Ro vhingana Holoni ya Muvhuso ine ya vha tsini na Bethele ya London (ye kale ya vha i tshi vhidzwa uri ndi Nnḓu ya Mulanga ya London he mme anga vha lovhedzwa hone). Nyambo yashu ya mbingano yo ṋekedzwa nga Wahashu Hughes. Mme a Esther vho vha vhe hone, na vhone vho vha vhe na fulufhelo ḽa u tshila ṱaḓulu. Ndo ḓiphina nga u vha na vhushaka havhuḓi mbinganoni na mufunwa wanga wavhuḓi a fulufhedzeaho nahone ndo dovha nda ḓiphina nga vhushaka ho khetheaho na mme a mufumakadzi wanga, u swika vha tshi fhedza buḓo ḽavho ḽa vhutshilo ha kha ḽifhasi nga 2000.

Nga murahu ha mbingano yashu, nṋe na Esther a ro ngo tsha dzula Bethele. Naho ndo bvela phanḓa na u ṱalutshedzela, Esther o shuma sa muvulanḓila o khetheaho ḓoroboni dza Paris. O kona u thusa vhathu vhanzhi uri vha vhe vhashumeli vha Yehova. Nga 1964, ro vhidzwa uri ri ḓe ri dzule Bethele. Nahone nga 1976, musi hu tshi thomiwa u vhumbiwa Komiti ya Davhi lwa u thoma, ndo mbo ḓi vhewa sa muraḓo wayo. Esther o ntikedza tshifhinga tshoṱhe nga lufuno.

“NI NGA SI DZULE NÍ NA NṊE”

Ndo vha na ndugelo ya u ya ofisini khulwane ya shango ḽoṱhe ngei New York. Musi ndo dala henengei, ndo vha ndi tshi ṋewa nyeletshedzo dzavhuḓi nga miraḓo yo fhamba-fhambanaho ya Tshigwada tshi Langaho. Sa tsumbo, ḽiṅwe ḓuvha musi ndi tshi khou vhilaedziswa nga u fhedza muṅwe mushumo, Wahashu Knorr o mbo ḓi ṅwethuwa a ri: “Ni songo vhilaela. Bvelani phanḓa na mushumo!” U bva nga tshenetsho tshifhinga, musi mushumo u munzhi-munzhi, nṱhani ha uri ndi tshuwe, ndi thoma u ita wonoyo mushumo nga muthihi nga muthihi, nahone kanzhi ndi fhedza nga tshifhinga.

Musi Yesu a sa athu fa, o vhudza vhafunziwa vhawe a ri: “Ni nga si dzule ní na nṋe.” (Mat. 26:11) Na riṋe vha dziṅwe nngu ri a zwi ḓivha uri ri nga si dzule ri na vharathu vha Kristo vho ḓodzwaho kha ḽifhasi. Nga zwenezwo, ndi zwi dzhia i ndugelo i sa vhambedzwi na tshithu uri ndo konana na vhaḓodzwa vhanzhi lwa miṅwaha i fhiraho 70—ndo farelela nguvho ya Muyuda.

[Ṱhaluso i re magumoni a siaṱari]

[Maipfi o ṱumbulwaho kha siaṱari 21]

Wahashu Knorr o ṅwethuwa a ri: “Ni songo vhilaela. Bvelani phanḓa na mushumo!”

[Zwifanyiso kha siaṱari 19]

(Kha tsha monde) Mme anga na khotsi anga

(Kha tsha u ḽa) Ndi Tshikoloni tsha Gilead nga 1948, ndo ambara dzhasi ḽi dudelaho ḽe nda ṋewa nga Mme anga

[Tshifanyiso kha siaṱari 20]

Ndi tshi khou ḓologela Wahashu Lloyd Barry musi a tshi khou ṋekedzela davhi ḽa Fura nga 1997

[Zwifanyiso kha siaṱari 21]

(Kha tsha monde) Ndi na Esther nga ḓuvha ḽashu ḽa mbingano

(Kha tsha u ḽa) Ri mushumoni wa u huwelela