1, 2. (a)Sathane u shumisa “vhukwila” vhufhio? (b)Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa uri ri sendele tsini ha Mudzimu?

YEHOVA MUDZIMU o sika vhathu vhe na ṱhoḓea ya u vha na vhushaka ha tsini nae. Naho zwo ralo, Sathane u ṱoḓa ri tshi humbula uri a hu na ṱhoḓea ya uri ri vhe na vhushaka ha tsini na Yehova. Sathane u ṱoḓa vhathu vha tshi tenda eneo mazwifhi e a ambiwa u bva tshee a fhura Eva ngei tsimuni ya Edeni. (Gen. 3:4-6) U bva tsheetsho, vhathu vha kha ḓi humbula uri a hu na ṱhoḓea ya uri ri vhe na vhushaka ha tsini na Mudzimu.

² A ro ngo fanela u fashwa nga zwikwekwe zwa Sathane, ngauri “ri a ḓivha vhukwila hawe.” (2 Vha-Kor. 2:11) Sathane u lingedza u ri sendedza kule na Yehova nga u ri ṱuṱuwedza u ita phetho dzo khakheaho. Fhedzi samusi zwo haseledzwa theroni yo fhiraho, ri nga ita phetho dzavhuḓi malugana na mushumo wa u ḓitshidza, u ḓimvumvusa, na muṱa. Kha ino thero, ri ḓo haseledza nga ha zwiṅwe zwithu zwine Sathane a ri linga ngazwo, zwine zwa vha thekinolodzhi, mutakalo, tshelede na u ḓikukumusa. Arali ra ita phetho dza vhuṱali kha enea masia, ri ḓo kona u ‘sendela tsini ha Mudzimu.’—Yak. 4:8.

3. Ṋeani tsumbo ya nḓila ine thekinolodzhi ya nga vha tshithu tshavhuḓi kana tshi si tshavhuḓi.

³ Shangoni ḽoṱhe zwo ḓowelea u wana vhathu vhanzhi vhe na dzikhomphyutha na zwishumiswa zwa elekitironiki. Musi ri tshi shumisa zwenezwi zwithu nga nḓila yo teaho, zwi a ri thusa vhukuma. Arali ri sa zwi shumisi nga nḓila yo teaho, zwi nga ri sendedza kule na Khotsi ashu wa ṱaḓulu. Dzikhomphyutha dzi a ri thusa. Ho shumiswa dzikhomphyutha u itela u ṅwala na u gandisa wonoyu magazini une na khou u vhala zwino. Khomphyutha i nga vha tshishumiswa tshi vhuyedzaho tsha u ita ṱhoḓisiso na u davhidzana, nahone nga zwiṅwe zwifhinga i nga shumiswa u itela u ḓimvumvusa hu homolosaho. Naho zwo ralo, zwi nga itea uri ri funese na u shumisa khomphyutha nga ho kalulaho. Vhavhambadzi vha shumisa vhuṱali u itela u ita uri ri humbule uri ri fanela u vha na zwishumiswa zwoṱhe zwiswa. Muṅwe muṱhannga o vha a tshi khou ṱoḓa nga maanḓa u vha na iṅwe khomphyutha ya tshizwino-zwino, lwe a rengisa tswio yawe tshiphirini u itela uri a kone u i renga. Zwenezwi zwi ṱungufhadza lungafhani!

4. Muṅwe Mukriste o ita mini u itela u litsha dzema ḽawe ḽa u shumisa khomphyutha nga ho kalulaho?

 ⁴ Zwi a ṱungufhadza u vhona muthu a tshi tendela u xelelwa nga vhushaka hawe na Yehova nga nṱhani ha u shumisa thekinolodzhi nga nḓila i songo teaho. Mukriste ane a pfi Jon * a re miṅwahani ya vhu-20, o ri: “Ndi a zwi ḓivha uri Bivhili i ri ri fanela uri ‘ri shumise tshifhinga tshashu nga vhuṱali.’ Fhedzi ndi funesa dzikhomphyutha lune ndi si kone u ḓilanga.” Jon u anzela u dzula kha Inthanethe u swika vhukati ha vhusiku. O ri: “Musi ndi tshi ḓipfa ndo neta, ndi hone he nda vha ndi tshi wana zwi tshi konḓa nga maanḓa u litsha u davhidzana na u ṱalela vidio kha Inthanethe, u katela na dzi songo kunaho.” U itela uri a kone u litsha ḽeneḽi dzema ḽivhi, Jon o mbo ḓi vhea tshifhinga tsha uri khomphyuta yawe i ḓidzime ngatsho u itela uri a ye u eḓela.—Vhalani Vha-Efesa 5:15, 16.

5, 6. (a) Ndi vhufhio vhuḓifhinduleli vhune vhabebi vha vha naho kha vhana vhavho? (b) Vhabebi vha nga ita hani vhungoho ha uri vhana vhavho vha vhumba vhukonani havhuḓi?

⁵ Vhabebi a vho ngo fanela u langa tshiṅwe na tshiṅwe tshine vhana vhavho vha tshi ita, fhedzi vha fanela u langa nḓila ine vha shumisa ngayo khomphyutha. Ni songo ṱoḓa uri vha dzule vho farakanea uri vha si ni thithise nga u vha litshelela kha Inthanethe, vha tshi khou ṱalela vhuḓifari vhu songo kunaho, mitambo i re na vhuvemu, u shumisa mimuya na u vhumba vhukonani na vhathu vhavhi. Arali na vha litshelela, vha nga kha ḓi humbula uri, ‘Samusi Baba na Mma, vha sa vhilaedziswi ngazwo, zwi amba uri a zwo ngo khakhea.’ Sa vhabebi, mushumo wa vhoiwe ndi u tsireledza vhana vha vhoiwe vhaṱuku na vha re miṅwahani ya vhufumi kha tshiṅwe na tshiṅwe tshine tsha nga vha sendedza kule na Yehova. Na zwipuka zwi a tsireledza vhana vhazwo kha khombo. Edzani u humbula uri tshivhingwi tshi nga ita mini arali ha nga vha na muthu ane a lingedza u vhaisa vhana vhatsho!—Vhambedzani Hosea 13:8.

⁶ Thusani vhana vhaṋu uri vha vhumbe vhukonani na vhaṅwe Vhakriste vhahulwane na vhaṱuku vha re tsumbo. Ni fanela u humbula uri vhana vhaṋu vha ṱoḓa inwi ni tshi fhedza tshifhinga tshinzhi navho. Ngauralo, ḓiṋeeni tshifhinga tsha u sea navho, u tamba navho, na u shuma noṱhe uri ni kone u ‘sendela tsini ha Mudzimu’ sa muṱa. *

7. Ndi ngani roṱhe ri tshi ṱoḓa u dzula ri na mutakalo wavhuḓi?

⁷ Ri anzela u vhudzisa vhaṅwe uri vha khou ḓipfa hani. Naho zwo ralo, vhathu vha a lwala ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Vhabebi vhashu vha u thoma vho tendela Sathane a tshi vha sendedza kule na Yehova, ndi ngazwo roṱhe ri tshi lwala. Sathane u a takala musi ri tshi lwala, ngauri zwi ita uri ri si kone u shumela Yehova. Nahone musi ro fa, ri nga si kone u mu shumela. (Ps. 115:17) Nga zwenezwo, ndi zwa nzulele uri ri ṱoḓe u ita zwoṱhe zwine ra nga kona u itela u dzula ri na mutakalo wavhuḓi. * Nahone ri fanela u vhilaelela u tsireledzea na mutakalo wa vhahashu.

8, 9. (a) Ri nga iledza hani u ita zwithu nga nḓila yo kalulaho kha mafhungo a mutakalo? (b) Ndi dzifhio mbuyelo dza u ṱahulela dakalo?

⁸ Naho zwo ralo, ndi zwa ndeme u iledza u  ita zwithu nga ho kalulaho. Vhaṅwe vha fhisetshela nga ho kalulaho u vhudza vhaṅwe uri vha ḽe zwiḽiwa zwifhio, na uri vha tevhedze dziṅwe ngalafho, kana uri vha shumise dziṅwe philisi, u fhirisa nḓila ine vha fhisetshela ngayo u haseledza mafhungo maḓifha a Muvhuso wa Mudzimu. Vha nga kha ḓi vha vha tshi fulufhela uri vha khou vha thusa. Naho zwo ralo, a zwo ngo tea uri musi ri Holoni ya Muvhuso kana maguvhanganoni na mabuthanoni, nga phanḓa ha miṱangano na nga murahu hayo, ri ṱuṱuwedze vhaṅwe u shumisa zwiṅwe zwiḓolo zwa u ḓinakisa kana uri vha tevhedze maṅwe maitele a zwa ngalafho. Ndi ngani?

⁹ Ndivho yashu ya u ya miṱanganoni ndi u itela u haseledza zwithu zwa lwa muya, na u engedza dakalo ḽashu ḽine ḽa bveledzwa nga muya mukhethwa wa Mudzimu. (Vha-Gal. 5:22) Musi ri miṱanganoni, a zwo ngo tea uri ri zwi ite tshipikwa tshashu u ṋea vhaṅwe nyeletshedzo ya zwa ngalafho, naho hu tshi nga vha hu na ṱhoḓea ya u ita nga u ralo—ngauri zwi nga ri thithisa nga lwa muya na u fhungudzela vhaṅwe dakalo ḽavho. (Vha-Roma 14:17) Nḓila ine muthu a dzudzanya ngayo mafhungo a zwa mutakalo ndi phetho ya muthu nga eṱhe. Zwiṅwe hafhu, a hu na muthu a re na thandululo ya malwadze oṱhe. Madokotela a re na tshenzhelo na one a a kalaha kana a kegula, a a lwala, nahone a fheleledza o fa. U vhilaela nga ho kalulaho nga ha mutakalo zwi nga si ri engedzele maḓuvha a vhutshilo. (Luka 12:25) Kha ḽiṅwe sia, “mbilu yó takala, ndi dzilafho ḽone-ḽone; ma-ḽa-mbilu a fhedza nungo.”—Mir. 17:22.

10. (a) Ndi dzifhio pfaneleo dzo nakaho phanḓa ha Yehova? (b) Ndi lini hune ra ḓo vha na mutakalo wo fhelelaho?

¹⁰ Nga hu fanaho, ndi zwa nzulele u vhilaela nga ha mbonalo yashu. Fhedzi a ro ngo fanela u lwisana na u kegula na u kalaha. U kegula na u kalaha ndi tswayo dzine dza sumbedza u vhibva, tshirunzi, na u naka ha nga ngomu. Sa tsumbo, Bivhili i ri: “Mmvi ndi tshiala tsha vhugala; tshi wanwa nga vha nḓila ya zwivhuya.” (Mir. 16:31) Ndi yone nḓila ine Yehova a ri dzhia ngayo, nahone na riṋe ri fanela u lingedza u ḓidzhia nga yeneyo nḓila. (Vhalani 1 Petro 3:3, 4.) Nga zwenezwo, naa zwi sumbedza vhuṱali u ḓidzhenisa khomboni ya u ariwa kana u ita dziṅwe ngalafho nga nṱhani ha u ṱoḓa u ḓinakisa? U naka ha nga ngomu ndi zwone zwine zwa ita uri ri takale hu sa londwi uri ri vhaswa kana ri vhalala. (Neh. 8:10) Shangoni ḽiswa ndi hone hune ra ḓo vha na mutakalo wo fhelelaho, ra dovha ra vhuyelela ra vha vhaswa. (Yobo 33:25; Yes. 33:24) Samusi tshenetsho tshifhinga tshi sa athu swika, ri fanela u sumbedza vhuṱali na u vha na lutendo lune lwa ri thusa u dzula ri tsini na Yehova, musi ro sedzana na zwiimo zwenezwo.—1 Tim. 4:8.

11. Tshelede i nga vha tshikwekwe nga nḓila-ḓe?

¹¹ U vha na tshelede a si tshivhi, nahone a hu na tsho khakheaho nga u ita zwa mabindu. (Muh. 7:12; Luka 19:12, 13) Naho zwo ralo, “u funesa tshelede” zwi nga ri sendedza kule na Yehova. (1 Tim. 6:9, 10) “Mbilaelo dza shango” ḽino na u vhilalela nga ho kalulaho nga ha u vha na ṱhoḓea dza vhutshilo, zwi nga tshinya vhushaka hashu na Mudzimu. “Maanḓa a vhufhura a lupfumo,” ane a katela mahumbulele o khakheaho a uri lupfumo lu ḓisa dakalo ḽa tshifhinga tshilapfu na u tsireledzea, na one a nga ri sendedza kule na Yehova. (Mat. 13:22) Yesu o zwi bvisela khagala uri “a hu na” ane a nga bvelela musi a tshi shumela Mudzimu na lupfumo nga khathihi.—Mat. 6:24.

12. Ndi zwikwekwe zwifhio zwa u ita tshelede zwo ḓoweleaho musalauno, nahone ri nga zwi iledza hani?

¹² U vha na mavhonele o khakheaho nga ha tshelede zwi nga ita uri ri ite phetho dza vhutsilu. (Mir. 28:20) Nga nṱhani ha u fulufhela uri vha nga ita tshelede nga u ṱavhanya na nga hu leluwaho, vhaṅwe vha renga thikhithi dza u betsha ḽotho, kana vha dzhenela mabindu ane a fulufhedzisa u pfuma nga u ṱavhanya, nahone vha ita na u kunga vhaṅwe tshivhidzoni uri vha a dzhenele. Vhaṅwe vho fhurwa uri vha nga vhulunga tshelede yavho nga nḓila ine vha nga wana nzwalelo nnzhi i songo ḓoweleaho. Ni songo tenda u fhuriwa tshelede yaṋu nga nṱhani ha u vha na tseḓa. Ni fanela u shumisa muhumbulo. A zwi anzeli u itea uri muthu a ite tshelede nnzhi nga tshifhinga tshiṱuku.

13. Mavhonele a Yehova nga ha tshelede o fhambana hani na a shango?

¹³ Musi ri tshi “ṱoḓa Muvhuso wa Mudzimu na u luga hawe u thoma”, Yehova u ḓo fhaṱutshedza  vhuḓidini hashu ha u wana ṱhoḓea dza vhutshilo. (Mat. 6:33; Vha-Ef. 4:28) Ha ṱoḓi ri tshi farwa nga khofhe musi ri miṱanganoni nga nṱhani ha maneto ngauri ri khou shuma nga ho kalulaho, kana uri musi ro dzula Holoni ya Muvhuso ri vhe ri tshi khou vhilaela nga ha tshelede. Naho zwo ralo, vhathu vhanzhi shangoni vha humbula uri u shuma nga maanḓa u itela u vha na tshelede nnzhi zwi ḓo ita uri vha vhe na vhumatshelo havhuḓi, na uri tshifhingani tshi ḓaho vha ḓo litsha u shuma. Vha anzela u tuṱuwedza vhana vhavho uri vha vhe na tshipikwa tshi fanaho tsha u tovhola zwithu zwi vhonalaho. Yesu o amba uri eneo mahumbulele o khakhea vhukuma. (Vhalani Luka 12:15-21.) Zwenezwi zwi ri humbudza Gehazi, we a vha a tshi humbula uri a nga vha na tseḓa, a dovha a ḓi dzula e na vhushaka havhuḓi na Yehova.—2 Dzikh. 5:20-27.

14, 15. Ndi ngani ri songo fanela u humbula uri tshelede i nga ri tsireledza? Ṋeani tsumbo.

¹⁴ Hu na muṅwe muvhigo une wa ṱalusa nga ha magoni, e a nwela khothe musi a tshi lingedza u fasha khovhe khulu-khulu. Naa zwithu zwi fanaho na zwenezwo zwi nga itea kha Mukriste? Muṅwe muhulwane ane a pfi Alex o ri: “A thi muthu ane a sokou renga-renga. Arali ndi tshi khou ṱoḓa u ṱamba mavhudzi, nda wana uri ndo shela tshisibe tshinzhi tshanḓani, ndi a vhuyedzedza tshiṅwe boḓeloni.” Naho zwo ralo, Alex o thoma u ita zwa u renga mikovhe, a tshi humbula uri a nga ṱavhanya a litsha mushumo wawe u itela uri a dzhenele tshumelo ya vhuvulanḓila. O mbo ḓi dzhena tshoṱhe kha u ṱolisisa na u guda nga ha mikovhe yo fhamba-fhambanaho, na u vhala mivhigo ya mabindu. O shumisa tshelede yawe yoṱhe ye a vha o i vhulunga, a ita na u hadzima iṅwe u itela u renga mikovhe, ye vhaḓivhi vha mikovhe vha vha vha tshi khou anganyelea uri i ḓo bindula vhukuma. Nṱhani ha uri mikovhe ye a i renga i ite nzwalelo, yo mbo ḓi tsa vhukuma. Alex o ri: “Ndo vha ndo ḓiimisela u wana tshelede yanga murahu. Ndo humbula uri arali nda lindelanyana, mikovhe yeneyo i ḓo dovha ya ya nṱha.”

¹⁵ Alex o fhedza miṅwedzi minzhi a tshi humbula nga ha mikovhe fhedzi. O wana zwi tshi mu konḓela u livhisa ṱhogomelo kha zwithu zwa muya, nahone o vha a si tsha kona na u eḓela. Fhedzi mikovhe a yo ngo tsha dovha ya gonya. Alex o xelelwa nga tshelede yawe yoṱhe, nahone a tea u rengisa na nnḓu yawe. O ri: “Ndo pfisa muṱa wanga vhuṱungu vhuhulu.” Fhedzi o guda ngudo ya ndeme. O dovha a ri: “Ndi a zwi ḓivha uri muṅwe na muṅwe ane a vhea fulufhelo ḽawe kha ḽino shango ḽa Sathane u ḓo shona vhukuma.” (Mir. 11:28) I ngoho, u vhea fulufhelo ḽashu kha tshelede, nḓila ine ra nga i bindulisa ngayo, kana vhukoni hashu ha u ita tshelede kha ḽino shango, zwi fana na u vhea fulufhelo ḽashu kha Sathane a re “mudzimu wa ano maitele a zwithu.” (2 Vha-Kor. 4:4; 1 Tim. 6:17) Zwa zwino, Alex o no leludza vhutshilo hawe ‘a tshi itela mafhungo maḓifha.’ O amba uri, u ita nga u ralo zwo thusa ene na muṱa wawe uri vha takale na uri vha sendele tsini na Yehova.—Vhalani Marko 10: 29, 30.

16. U ḓirwa khana zwo fhambana hani na u ḓikukumusa?

¹⁶ Hu na phambano vhukati ha u ḓikukumusa na u ḓirwa khana. Sa tsumbo, ri ḓirwa khana nga nṱhani ha uri ri Ṱhanzi dza Yehova. (Yer. 9:24) Nga nṱhani ha zwenezwi, ri lingedza u ita phetho dzavhuḓi tshifhinga tshoṱhe na u tevhedza zwilinganyo zwa nṱha zwa vhuḓifari. Fhedzi ri fanela u ṱhogomela uri ri sa ḓikukumuse, ra vho humbula uri ri ḓivha khwine u fhira Yehova, ngauri zwenezwo zwi nga ri sendedza kule nae.—Ps. 138:6; Vha-Roma 12:3.

17, 18. (a) Ṋeani tsumbo dzi re Bivhilini dza vhathu vhe vha ḓiṱukufhadza, na vhe vha ḓikukumusa? (b) Muṅwe wahashu wa tshinnani o iledza hani u tendela u ḓikukumusa hu tshi mu sendedza kule na Yehova?

¹⁷ Bivhili i na tsumbo dza vhathu vhe vha ḓikukumusa na vhe vha ḓiṱukufhadza. Khosi Davida o ḓiṱukufhadza a ṱoḓa vhulivhisi ha Yehova, nahone Yehova o mu fhaṱutshedza. (Ps. 131:1-3) Fhedzi Yehova o shonisa Khosi Nebukadanetsara na Khosi Beletsatsara. (Daniele 4:30-37; 5:22-30) Na ṋamusi, hu a vha na zwiimo zwine zwa nga ṱoḓa uri ri ḓiṱukufhadze. Ryan a re na miṅwaha ya 32 we a vha e mushumeli tshivhidzoni, o pfulutshela tshivhidzoni tshiswa. Ryan o ri: “Ndo vha ndo lavhelela uri hu sa athu fhela tshifhinga tshilapfu, ndi ḓo vhewa sa muhulwane.  Fhedzi ho fhela ṅwaha hu sa athu itea tshithu.” Naa Ryan o vha a tshi ḓo ḓikukumusa a sinyutshela vhahulwane nge vha si mu ite muhulwane? Naa o vha a tshi ḓo litsha u ya miṱanganoni, a tendela u ḓikukumusa hu tshi mu sendedza kule na Yehova na vhathu vhawe? Inwi no vha ni tshi ḓo ita mini?

¹⁸ Ryan o ri: “Ndo vhala khandiso dzoṱhe dzine dza amba nga ha u lindela u sa fheli mbilu.” (Mir. 13:12) O ri: “Ndo mbo ḓi zwi ṱhogomela uri ndo vha ndi tshi fanela u guda u sa fhela mbilu na u ḓiṱukufhadza. Ndo vha ndi tshi fanela u tendela u gudiswa nga Yehova.” Ryan o litsha u livhisa ṱhogomelo kha ene muṋe, a thoma u livhisa ṱhogomelo kha u shumela vhaṅwe tshivhidzoni na tsimuni. Hu sa athu fhela tshifhinga tshilapfu, o vha a tshi vho fara pfunzo dza Bivhili dzo vhalaho dzine dza khou ita mvelaphanḓa. O ri: “Nga murahu ha ṅwaha na hafu, ndo vhewa u vha muhulwane, nahone ndo vha ndi songo zwi lavhelela na luthihi. Ndo vha ndi si tsha vhilaela nga hazwo ngauri ndo vha ndi tshi khou ḓiphina vhukuma vhuḓinḓani hanga.”—Vhalani Psalme ya 37: 3, 4. 

19, 20. (a) Ri nga ita hani uri na zwithu zwi songo khakheaho vhutshiloni zwi sa ri sendedze kule na Yehova? (b) Ri nga edzisa tsumbo dzifhio dza vhathu vhe vha dzula vhe tsini na Yehova?

¹⁹ Mafhungo e a haseledzwa kha ino thero na kha yo fhiraho, ho ngo khakhea vhutshiloni. Ri a ḓirwa khana nga nṱhani ha uri ri vhashumeli vha Yehova. U vha na muṱa wo takalaho, na u vha na mutakalo wavhuḓi, ndi zwiṅwe zwa zwifhiwa zwi bvaho ha Yehova. Ri a pfesesa uri mushumo wa u ḓitshidza na tshelede zwi nga ri thusa uri ri kone u ṱhogomela ṱhoḓea dzashu. Ri a zwi ḓivha uri u ḓimvumvusa zwi a ri homolosa, na uri thekinolodzhi i nga ri vhuyedza. Fhedzi u tovhola zwenezwi zwithu nga tshifhinga tshi songo teaho, nga ho kalulaho, kana nga nḓila ine zwa ḓo thithisa vhurabeli hashu, zwi nga ri sendedza kule na Yehova.

²⁰ Sathane u ṱoḓa ri tshi sendela kule na Yehova. Naho zwo ralo, riṋe na vha miṱa yashu ri nga iledza makhaulambilu o raloho. (Mir. 22:3) Sendelani tsini na Yehova ni dzule tsini nae. Ri na tsumbo nnzhi dzi re Bivhilini dzine dza nga ri thusa u ita zwenezwo. Henoxe na Noaxe vho ‘tshimbila na Mudzimu.’ (Gen. 5:22; 6:9) Mushe “o bvela phanḓa o khwaṱha, a tshi nga u khou vhona ane A si vhonale.” (Vha-Heb. 11:27) Yesu o tikedzwa nga Mudzimu tshifhinga tshoṱhe ngauri o ita zwine zwa takadza Khotsi awe wa ṱaḓulu. (Yoh. 8:29) Edzisani dzenedzi tsumbo. “Ni dzule no takala. Ni dzule ni tshi rabela. Ni livhuhe zwoṱhe.” (1 Vha-Thes. 5:16-18) Nahone ni songo tenda tshithu naho tshi tshini tshi tshi ni sendedza kule na Yehova!