ZWENEZWO zwo itea nga 1949, miṅwaha ya 60 yo fhiraho, fhedzi mafhungo anga o thoma miṅwahani minzhi yo fhiraho. Khotsi anga, Hendrik, vho vha vhe murungi wa zwienda, vha tshi shuma na ngadeni ngei Donderen, kha kusi kuṱuku kwa devhula ha Drenthe, ngei Netherlands. Ndo bebelwa henefho nga 1927, ndi ṅwana wa vhuṋa kha vhana vha sumbe. Nnḓu ya hashu yo vha i mahayani tsini na bada ya mavu. Vhunzhi ha vhadzulapo vho vha vhe vhalimi, nahone ndo vha ndi tshi ḓifhelwa nga vhutshilo ha mabulasini. Nga 1947, musi ndi na miṅwaha ya 19, ndo wana ngoho kha muṅwe wa vhahura vhanga, Theunis Been. Ndi a zwi humbula uri ndo vha ndi sa takaleli Theunis musi ndi tshi thoma u ṱangana nae, fhedzi nga murahu ha Nndwa ya Shango ya Vhuvhili, o mbo ḓi vha Ṱhanzi ya Yehova, nahone nda thoma u ṱhogomela uri o vha e na vhukonani u fhira mathomoni. U shanduka ha vhumuthu hawe zwo mmangadza vhukuma, nga zwenezwo nda mu thetshelesa musi a tshi amba na nṋe nga ha mafulufhedziso a Mudzimu nga paradiso kha ḽifhasi. Ndo mbo ḓi ṱavhanya u ṱanganedza ngoho, nga murahu ra vha khonani dza tsini. *

Ndo thoma u huwelela nga May 1948 nahone nga ṅwedzi u tevhelaho nga ḽa 20 June nda mbo ḓi lovhedzwa buthanoni ḽa ngei Utrecht. Nga ḽa 1 January 1949, nda thoma u vha muvulanḓila nahone nda rumelwa Borculo, ngei vhubvaḓuvha ha Netherland he ha vha hu na tshivhidzo tshiṱuku. Ndo vha ndi tshi tea u tshimbila khilomithara dza 130 uri ndi swike henefho, nga u ralo nda dzhia phetho ya u ṱuwa nga baisigira. Ndo vha ndi tshi humbula uri zwi ḓo ndzhiela awara dza sumbe u  swika henefho fhethu, fhedzi nga nṱhani ha mvula khulwane na muya muhulu vhukuma, zwo ndzhiela awara dza 12, naho ndo ṋamela tshidimela u itela u ṱhaphudza khilomithara dza 90 dzo salaho! Ndo swika he nda vha ndi tshi khou ya hone nga madekwana, muḓini wa Dziṱhanzi he nda dzula hone musi ndi tshi kha ḓi vula nḓila henefho fhethu.

Miṅwahani ya musi nndwa yo no fhela, vhathu vho vha vhe na thundu ṱhukhu. Ndo vha ndi na suthu na vhurukhu vhuthihi—suthu yo vha i khulwane vhukuma, nahone vhurukhu ho vha vhu vhupfufhi! Samusi ndo zwi amba mathomoni, ṅwedzi wa u thoma ndi ngei Borculo wo vha u tshi konḓa vhukuma, fhedzi Yehova o mphaṱutshedza nga pfunzo nnzhi dza Bivhili. Nga murahu ha miṅwedzi ya ṱahe, ndo mbo ḓi rumelwa ngei Amsterdam.

Ndo alutshela mabulasini, fhedzi zwino ndo ḓiwana ndi ḓoroboni khulwane ya Netherlands, ine ya vha Amsterdam. Tsimu yo vha i bvelelaho vhukuma. Kha ṅwedzi wa u thoma, ndo tshimbidza khandiso nnzhi u fhira dze nda dzi tshimbidza miṅwedzini ya ṱahe yo fhiraho. Hu si kale, ndo vha ndi tshi vho fara pfunzo dza Bivhili dzi fhiraho malo. Nga murahu ha u vhewa sa mushumeli wa tshivhidzo (ane zwino a vhidzwa mudzudzanyi wa tshigwada tsha vhahulwane), nda ṋekedza nyambo ya khagala ya u thoma. Ndo vha ndi tshi ofha u ṋekedza nyambo, nga zwenezwo nda pfa ndo vhofholowa musi ndi tshi rumelwa kha tshiṅwe tshivhidzo musi ndi sa athu ṋekedza yeneyo nyambo. Ndo vha ndi sa zwi ḓivhi uri miṅwahani i ḓaho ndi ḓo ṋekedza nyambo dzi fhiraho 5 000!

Nga May 1950, ndo mbo ḓi rumelwa ngei Haarlem. Nga murahu nda rambiwa mushumoni wa ḽiisela. Ndo vha ndi sa eḓeli lwa maḓuvha mararu. Ndo vhudza Robert Winkler, muṅwe wa vhahashu ane a shuma ofisini ya davhi, uri ndo ḓipfa ndi songo fanelea wonoyo mushumo, fhedzi ene o ri: “Sokou ḓadza mabammbiri. U ḓo guda.” Nga murahunyana ha zwenezwo, nda gudiswa ṅwedzi muthihi nahone nda thoma u shuma sa mushumeli wa ḽiisela (mulavhelesi). Musi ndo dalela tshiṅwe tshivhidzo, nda ṱangana na Janny Taatgen, muswa wa muvulanḓila ane a dzula o takala, a re na muya wa u ḓiṋekedzela na u funa Yehova. Ra mbo ḓi vhingana nga 1955. Fhedzi ndi sa athu bvela phanḓa na mafhungo anga, Janny u ḓo ṱalutshedza uri o thoma hani u vha muvulanḓila na uri ro shuma hani musi ro no vhingana.

Janny: Mme anga vho vha Ṱhanzi nga 1945 musi ndi na miṅwaha ya 11. Nga u ṱavhanya vha mbo ḓi vhona ndeme ya u guda Bivhili na vhana vhavho vhararu, fhedzi khotsi anga vho hanedzana na ngoho, ngauralo mme anga vho vha vha tshi ri gudisa musi khotsi anga vhe siho hayani.

Muṱangano wa u thoma we nda ṱanganela khawo ndi buthano ngei The Hague nga 1950. Nga murahu ha vhege, nda ya muṱanganoni lwa u thoma Holoni ya Muvhuso henefho Assen (Drenthe). Khotsi anga vho vha vho sinyuwa vhukuma nahone vha mpandela hayani. Mme anga vha ri: “Ni a ḓivha hune na nga dzula hone.” Ndo zwi ḓivha uri vho vha vha tshi khou ambela kha vhahashu vha muya. Nda pfulutshela kha muṱa wa Dziṱhanzi une wa dzula nga tsini, fhedzi khotsi anga vho vha  vha tshi kha ḓi nkonḓisela, ngauralo nda mbo ḓi pfulutshela kha tshivhidzo tsha ngei Deventer (Overijssel), tshe tsha vha tshi vhukule ha khilomithara dzi ṱoḓaho u vha 95. Naho zwo ralo, ndo vha ndi tshee muṱuku, ngauralo khotsi anga vho dzhena khakhathini na vhashumelavhapo nga nṱhani ha uri vho mpandela hayani. Nga nṱhani ha zwenezwo, vha mbo ḓi mmbudza uri ndi vhuye hayani. Naho khotsi anga vha songo vhuya vha ṱanganedza ngoho, vho mbo ḓi fhedzisela vho ntendela uri ndi ye miṱanganoni yoṱhe na u ya u huwelela.

Nga murahu ha tshifhinganyana musi ndo no humela hayani, mme anga vha mbo ḓi thoma u lwala, ngauralo nda mbo ḓi thoma u ita mishumo ya hayani yoṱhe. Hu sa londwi zwenezwi, nda bvela phanḓa ndi tshi ita mvelaphanḓa ya lwa muya nahone nda lovhedzwa nga 1951 musi ndi na miṅwaha ya 17. Nga 1952, nga murahu ha musi Mme anga vha tshi lovha nga nṱhani ha vhulwadze, nda shuma na vhavulanḓila vhararu vha tshisadzini miṅwedzi mivhili sa muvulanḓila wa maḓuvha a vhuawelo (wa u thusa). Ro vha ri tshi dzula tshikepeni nahone ra huwelela kha ḓorobo mbili dza ngei Drenthe. Nda vha muvulanḓila wa tshifhinga tshoṱhe nga 1953. Nga murahu ha ṅwaha muthihi, muṅwe mulavhelesi wa ḽiisela ane a kha ḓi vha muswa o dalela tshivhidzo tshashu. Onoyo o vha e Markus. Ra vhingana nga May 1955, ngauri ro vhona uri zwo vha zwi zwavhuḓi uri ri shumele Yehova sa vhavhingani.—Muh. 4:9-12.

Markus: Nga murahu ha mbingano yashu, mathomoni ra ṋewa mushumo wa vhuvulanḓila ngei Veendam (Groningen). Ro vha ri tshi dzula kamarani ṱhukhu ye ya vha i tshi lingana na mithara dzi ṱoḓaho u vha mbili u ya kha tharu. Nga u ṱavhanya Janny o ita uri yeneyo kamara i vhe yo nakaho na i re na vhududo. Madekwana maṅwe na maṅwe, ro vha ri tshi fanela u sudzulusa ṱafula na zwidulo zwiṱuku zwivhili u itela u tsitsela fhasi mmbete.

Nga murahu ha miṅwedzi ya rathi, ra rambelwa mushumoni wa u dalela zwivhidzo ngei Belgium. Nga 1955, ho vha hu na vhahuweleli vha 4 000 fhedzi shangoni ḽeneḽo. Zwino tshivhalo tsho engedzea lwa rathi! Ngei Flanders, devhula ha Belgium, vhathu vha amba luambo lu fanaho sa ngei Netherlands. Naho zwo ralo, kuambele kwa ngei Belgium kwo vha kwo fhambana vhukuma, nga zwenezwo ro vha ri tshi fanela u ḓi ḓowedza nḓila ine vha amba ngayo.

Janny: Mushumo wa u dalela zwivhidzo wo vha u tshi ṱoḓa u ḓiṋekedzela vhukuma. Ra dalela zwivhidzo nga baisigira dzashu nahone ra dzula mahayani a vhahashu. Ngauri ro vha ri si na haya hashu musi ri tshi khou dalela zwivhidzo, ro vha ri tshi dzula u swika nga Musumbuluwo, ra kona u ya kha tshiṅwe tshivhidzo nga Ḽavhuvhili nga matsheloni. Fhedzi tshifhinga tshoṱhe ro vha ri tshi dzhia tshumelo yashu sa phaṱhutshedzo dzi bvaho ha Yehova.

Markus: Mathomoni, ro vha ri sa ḓivhi vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vha tshenetsho tshifhinga, fhedzi vho vha vhe na vhuthu na muya wa u ṱanganedza vhaeni. (Vhaheb. 13:2) Miṅwahani yo fhiraho, ro dalela zwivhidzo zwoṱhe zwine zwa amba Ludutch ngei Belgium zwifhinga zwo vhalaho. Zwenezwi zwo ri ḓisela phaṱhutshedzo nnzhi. Sa tsumbo, ro ḓivha vhunzhi ha vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini tshiṱirikini tsha Ludutch, nahone ra vha funa nga maanḓa. Ra vhona vhaswa vhanzhi vha tshi khou ḓi aluwa nahone  vha tshi vhibva muyani, vha ḓiṋekedzela kha Yehova, vha vhea madzangalelo a Muvhuso u thoma vhutshiloni havho. Zwi a takadza u vhona vhunzhi havho vha tshi shumela Yehova nga u fulufhedzea tshumeloni ya tshifhinga tsho ḓalaho. (3 Yoh. 4) U “ṱuṱuwedzana” zwo ita uri zwi ri lelutshele u bvela phanḓa nga mbilu yoṱhe kha mushumo washu.—Vharoma 1:12.

Markus: U bva nga ḓuvha ḽe ra vhingana ngaḽo, lwo vha lu lutamo lwashu u ya Tshikoloni tsha Gilead. Ḓuvha na ḓuvha, ro vha ri tshi guda Luisimane lu ṱoḓaho u vha awara nthihi. Naho zwo ralo, zwo vha zwi sa leluwi u guda Luisimane kha dzibugu, ngauralo ro mbo ḓi phetha u ya u dala England nga maḓuvha ashu a vhuawelo u itela u ḓiḓowedza luambo musi ri tshi khou huwelela henengei. Nga 1963 ro wana fulobo ine ya bva ofisini khulwane dza shango ḽoṱhe ngei Brooklyn. Yo vha i na marifhi mavhili, vhuṅwe ho vha vhu hanga vhuṅwe vhu ha Janny. Kha vhurifhi hanga ndo vha ndo rambiwa kilasini yo khetheaho ya miṅwedzi ya fumi ya Gilead. Khoso yo vha i tshi ḓo livhisa nga maanḓa kha u gudisa vhahashu na u vha ṋea vhulivhisi ha ndangulo. Kha vhagudiswa vha 100 vhe vha vha vho rambiwa, vha 82 vho vha vhe vhahashu vha tshinnani.

Janny: Kha vhurifhi he nda vhu wana ḽeneḽo ḓuvha, ndo humbelwa uri ndi ṱolisise nga thabelo arali ndo vha ndi tshi ḓo takalela u sala Belgium musi Markus e Gilead. Ngoho ndi uri mathomoni ndo pfa ndo kulea nungo. Zwo vha zwi tshi vhonala u nga vhuḓidini hanga ha u ḓidzima zwiṅwe zwithu a ho ngo fhaṱutshedzwa nga Yehova. Naho zwo ralo, nda ḓihumbudza nga ha ndivho ya Tshikolo tsha Gilead—ine ya vha u thusa vhane vha ya uri vha ḓadzise mushumo wa u huwelela mafhungo maḓifha shangoni ḽoṱhe. Ngauralo, nda tenda u sala nahone nda mbo ḓi avhelwa u shuma sa muvulanḓila o khetheaho ḓoroboni ya Ghent ngei Belgium, ndi tshi shuma na vhavulanḓila vhavhili vho khetheaho vha re na tshenzhelo, Anna na Maria Colpaert.

Markus: Ngauri ndo vha ndi tshi fanela u khwinisa Luisimane lwanga, ndo rambiwa u ya ngei Brooklyn lwa miṅwedzi miṱanu nga phanḓa ha uri tshikolo tshi thome. Ndo shuma kha muhasho wa u Rumela Dzibugu na wa Tshumelo. U shuma ngei ofisini khulwane dza shango ḽoṱhe na u thusa u lugiselela khandiso uri dzi rumelwa ngei Asia, Yuropa, na Tshipembe ha Amerika zwo ita uri ndi ḓivhe nga ha vhushaka ha vhurathu na vhukomana ha shango ḽoṱhe. Zwihuluhulu ndo vha ndi tshi humbula wahashu A.H Macmillan, we a vha e kha mushumo wa vhu-pilgrim (mulavhelesi a dalelaho) tshifhingani tsha Wahashu Russell. O vha o no kalaha nahone o no dzinga nḓevhe, fhedzi o vha a tshi kha ḓi ya miṱanganoni yoṱhe ya tshivhidzo. Zwenezwo zwo nkwama vhukuma nahone zwa nngudisa uri ri songo vhuya ra dzhiela fhasi vhukonani hashu ha Vhukriste.—Vhaheb. 10:24, 25.

Janny: Nṋe na Markus ro vha ri tshi ṅwalelana lwo vhalaho nga vhege. Ro vha ri tshi ṱuvhana nga maanḓa! Naho zwo ralo, Markus o takalela zwe a gudiswa ngei Gilead, nahone nda wana dakalo ḽihulu vhuḓinḓani. Musi Markus a tshi vhuya hayani a tshi bva United States, ndo vha ndi na pfunzo dza Bivhili dza 17! U fhambana hashu lwa miṅwedzi ya 15 zwo vha zwi khaedu khulwane, fhedzi ndo zwi vhona uri Yehova o fhaṱutshedza u ḓidzima hashu. Ḓuvha ḽe Markus a vhuya ngaḽo, bufho ḽe a vha o ḽi ṋamela ḽo mbo ḓi lenga nga awara dzo vhalaho, musi a tshi swika, ra kuvhatedzana ri tshi khou lila. U bva tsheetsho a ri athu fhandekana.

Markus: Musi ndi tshi bva ngei Gilead nga December 1964, ro avhelwa u shuma Bethele. Naho ro vha ri sa zwi ḓivhi nga tshenetsho tshifhinga, ro vha ri sa ḓo  shuma henefho lwa tshoṱhe. Nga murahu ha miṅwedzi miraru fhedzi, ra mbo ḓi avhelwa u ita mushumo wa tshiṱiriki ngei Flanders. Musi Aalzen na Els Wiegersma vha tshi rumelwa Belgium sa vharumiwa, vho mbo ḓi avhelwa mushumo wa tshiṱiriki, nahone riṋe ra mbo ḓi humela Bethele he nṋe nda shuma kha Muhasho wa Tshumelo. U bva nga 1968 u swika nga 1980, ro ita mishumo yo vhalaho, ro shuma Bethele na u ita mushumo wa u dalela zwivhidzo. Mafheleloni u bva nga 1980 u swika nga 2005, nda shuma hafhu sa mulavhelesi wa tshiṱiriki.

Naho mishumo yashu yo vha i tshi dzulela u shanduka, a ro ngo vhuya ra hangwa uri ro ṋekedzela vhutshilo hashu kha u shumela Yehova nga mbilu yoṱhe. Ro takalela mushumo muṅwe na muṅwe we ra ṋewa, ri na fulufhelo ḽa uri ndivho ya u shandulwa ha mushumo washu ndi u tikedza zwithu zwi tshimbidzanaho na Muvhuso.

Janny: Zwihuluhulu ndo takalela tshibuli tsha u ṱuwa na Markus ra ya ngei Brooklyn nga 1977 na u ya Patterson nga 1997 musi a tshi gudiselwa u vha muraḓo wa Komiti ya Davhi.

Markus: Nga 1982, Janny o itwa muaro nahone a fhola. Nga murahu ha miṅwaha miraru, vha tshivhidzo tshi re ngei Louvain vho ri ṋea kamara nṱha ha Holo ya Muvhuso yavho. Lwa u thoma nga murahu ha miṅwaha ya 30, ro wana fhethu huṱuku hune ra hu vhidza hashu. Nga Ḽavhuvhili, musi ri tshi paka dzi bege dzashu u itela u thoma u dalela tshivhidzo, ndo vha ndi tshi fanela u tsa na u gonya tshiṱepisi lwo vhalaho u itela u tsitsa mihwalo yashu! Nga 2002 ho itwa ndugiselelo dza uri ri wane vhudzulo kha kamara ya fhasi. Musi ndi tshi fara miṅwaha ya 78, ra mbo ḓi avhelwa u vha vhavulanḓila vho khetheaho kha ḓorobo ya Lokeren. Ro takala ngauri ri a kona u shuma nga yeneyi nḓila na uri ri a kona u ya tshumeloni ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe.

Janny: Vhuvhili hashu ro no fhedza miṅwaha i fhiraho 120 tshumeloni ya tshifhinga tsho ḓalaho! Ro tshenzhela vhungoho ha mafulufhedziso a Yehova a uri a nga ‘si vhuye a ri ṱutshela’ na uri arali ra mu shumela nga u fulufhedzea a ri nga ‘shayi tshithu.’—Vhaheb. 13:5; Doit. 2:7.

Markus: Musi ri tshee vhaṱuku, ro ṋekedzela vhutshilo hashu kha Yehova. A ro ngo vhuya ra ḓiṱoḓela zwithu riṋe vhaṋe. Ro ḓiimisela u ṱanganedza mushumo muṅwe na muṅwe we ra ṋewa ngauri ro tenda ro khwaṱha uri zwo vha zwi si zwa ndeme uri ri ḓo shuma ngafhi kana kha vhuimo vhufhio, fhedzi tsha ndeme ho vha hu ane ra mu shumela.