1. Ndi mafhungo afhio ane a anzela u haseledzwa nga vhathu vha Mudzimu, nahone ri vhuyelwa hani musi ri tshi a vusulusa?

MUSI ni tshi khou lugiselela Pfunzo ya Tshiingamo tshine tsha ḓo vhalwa, naa no no vhuya na ḓivhudzisa uri, ‘Naa a ri athu vhuya ra vhala enea mafhungo tshifhingani tsho fhiraho?’ Arali no no ṱanganela na tshivhidzo tsha Vhukriste tshifhinga tshilapfu, ni ḓo zwi ṱhogomela uri zwiṅwe zwiṱoho zwo no haseledzwa lwo vhalaho. U guda nga ha Muvhuso wa Mudzimu, tshirengululi, mushumo wa u ita vhafunziwa na pfaneleo dzi ngaho lufuno na lutendo ndi tshipiḓa tsha zwiḽiwa zwashu zwa muya zwa misi yoṱhe. Musi ri tshi vusulusa eneo mafhungo, ri vha ri tshi khou thuswa uri ri dzule ri na mutakalo wavhuḓi lutendoni na u vha ‘vhaiti vha zwine ipfi ḽa amba zwone, hu si vhapfi fhedzi.’—Yak. 1:22.

2. (a) Kanzhi khumbudzo dza Mudzimu dzi ambela kha mini? (b) Khumbudzo dza Mudzimu dzo fhambana hani na dza vhathu?

² Dzina ḽa Luheberu ḽo ṱalutshedzelwaho nga uri “khumbudzo” kanzhi ḽi ambela kha milayo na ndaela dzine Mudzimu a dzi ṋea vhathu vhawe. U fhambana na milayo ya vhathu, ine ya anzela u khwiniswa kana u vusuluswa, milayo na ndaela dza Yehova dzi a fulufhedzea tshifhinga tshoṱhe. Naho miṅwe yo ṋewa nga tshifhinga tshenetsho kana vhuimo honoho, fhedzi yo vha i songo khakhea. Mupsalme o ri: “Zwe wa amba ndi u lulama tsha kale na kale.”—Ps. 119:144.

3, 4. (a) Khumbudzo dza Yehova dzi nga katela mini? (b) Vhaisiraele vho vha vha tshi ḓo vhuyelwa nga mini arali vho vha vho dzi thetshelesa?

³ Khamusi no no zwi ṱhogomela uri khumbudzo dza Yehova tshifhinga tshinzhi dzi katela mulaedza u re na tsevho. Tshifhinga tshoṱhe lushaka lwa Isiraele lwo vha lu tshi wana tsevho nga vhaporofita vha Mudzimu. Sa tsumbo, nga phanḓanyana musi Vhaisiraele vha sa athu dzhena Shangoni ḽo Fulufhedziswaho, Mushe o vha sevha a ri: “Ḓi-londeni-ha uri dzimbilu dzaṋu dzi sa ḓo  ungelelwa, na pambuwa na vhó shumela midzimu i sili na gwadamela yone. Mbiti dza Yehova dza vhó ḓo ni dugela.” (Doit. 11:16, 17) Bivhili i dzumbulula uri Mudzimu o ṋea vhathu vhawe khumbudzo dzi thusaho.

⁴ Tshifhinga tshinzhi, Yehova o ṱuṱuwedza Vhaisiraele uri vha mu ofhe, vha mu thetshelese musi a tshi amba na u ita uri dzina ḽawe ḽi khethwe. (Doit. 4:29-31; 5:28, 29) Arali vho vha vho thetshelesa dzenedzo khumbudzo, vho vha vha tshi ḓo wana phaṱhutshedzo nnzhi.—Lev. 26:3-6; Doit. 28:1-4.

5. Ndi ngani Yehova o lwela Khosi Hiskia?

⁵ Kha ḓivhazwakale yoṱhe i sa takadzi ya Vhaisiraele, Mudzimu o ita zwe a fulufhedzisa. Sa tsumbo, musi Khosi ya Asuri, Sanheribe i tshi vutshela Vhayuda nahone i tshi shushedza u tekula Khosi Hiskia, Yehova o dzhenelela nga u rumela muruṅwa. Nga vhusiku vhuthihi fhedzi, muruṅwa wa Mudzimu o fhelisa “vhahali vhoṱhe na dzinduna” dza mmbi ya Asuri, u itela uri Sanheribe a kombetshedzee u humela hayani o shona. (2 Koron. 32:21; 2 Dzikh. 19:35) Ndi ngani Mudzimu o lwela Khosi Hiskia? Ndi nga nṱhani ha uri “[Hiskia] o nambatela Yehova, a si humele murahu, a tevhedza milayo.”—2 Dzikh. 18:1, 5, 6.

6. Khosi Yosia yo fulufhela hani Yehova?

⁶ Iṅwe tsumbo ya muthu we a thetshelesa ndaela dza Yehova ndi Khosi Yosia. Musi a tshee muswa e na miṅwaha ya malo, “o ita zwe zwa takadza Yehova . . . A si pambutshele thungo ya tsha u ḽa na tsha monde.” (2 Koron. 34:1, 2) Yosia o sumbedza u fulufhela Yehova nga u kunakisa shango ḽo ḓalaho midzimu isili na u vusulusa vhurabeli ha ngoho. Nga u ita nga u ralo, Yosia o fhaṱutshedzwa khathihi na lushaka lwoṱhe.—Vhalani 2 Koronika 34:31-33.

7. Musi Vhaisiraele vha songo thetshelesa khumbudzo dza Yehova, ho vha na mvelelo dzifhio?

⁷ Naho zwo ralo, zwi ṱungufhadzaho ndi uri vhathu vha Mudzimu a vho ngo fulufhela nga ho fhelelaho khumbudzo dza Yehova tshifhinga tshoṱhe. Maḓanani a miṅwaha o fhiraho, a vho ngo mu thetshelesa. Musi lutendo lwavho lwo no fhela, kanzhi vho vha vha tshi shumisa maipfi a muapostola Paulo ane a ri: “Vha poswa-poswa nga mimuya yoṱhe ya dzipfunzo.” (Vhaef. 4:13, 14) Samusi zwo dzula zwo ambiwa, vho kaṋa mitshelo i si yavhuḓi nga u sa vhea fulufhelo ḽavho kha khumbudzo dza Mudzimu.—Lev. 26:23-25; Yer. 5:23-25.

8. Ri nga guda mini kha tsumbo ya Vhaisiraele?

⁸ Ri nga vhuyelwa hani nga tsumbo ya Vhaisiraele? Sa zwe zwa itwa nga Vhaisiraele, vhashumeli vha Mudzimu vha musalauno  vha wana nyeletshedzo na ndayo. (2 Pet. 1:12) Ipfi ḽa Mudzimu ḽo hevhedzwaho ḽi nga shuma sa khumbudzo kha riṋe tshifhinga tshoṱhe musi ri tshi ḽi vhala. Samusi ri na ndugelo ya u ḓikhethela, ri nga khetha u thetshelesa vhulivhisi ha Yehova kana ri nga ita zwine ra vhona zwo naka kha riṋe vhaṋe. (Mir. 14:12) Kha ri ṱolisise uri ndi ngani ri tshi fanela u fulufhela khumbudzo dza Yehova na nḓila ine ra vhuyelwa ngayo musi ri tshi dzi thetshelesa.

9. Musi Vhaisiraele vhe sogani, Yehova o vha khwaṱhisedza hani uri u khou vha tikedza?

⁹ Musi Vhaisiraele vha tshi thoma lwendo lwavho lwo fhedzaho miṅwaha ya 40 vhe “sogani ḽihulu ḽi ofhisaho,” Yehova ho ngo vha ṋea zwidodombedzwa hu tshee nga phanḓa zwa nḓila ine a ḓo vha livhisa, u vha tsireledza na u vha ṱhogomela ngayo. Zwiṅwe hafhu, o vha sumbedza a tshi dovholola uri vha nga mu fulufhela na ndaela dzawe. Nga u shumisa gole masiari nahone vhusiku a tshi shumisa mulilo, Yehova o humbudza Vhaisiraele uri u khou vha tikedza kha lwonolo lwendo lu konḓaho. (Doit. 1:19; Ek. 40:36-38) O dovha a vha ṋea ṱhoḓea dzavho dza ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. “Hu si ṱahale nguvho dzavho, na ṋayo dzavho dzi si zwimbe.” I ngoho, a vho ngo shaya tshithu.—Neh. 9:19-21.

10. Yehova u khou livhisa hani vhathu vhawe ṋamusi?

¹⁰ Hu si kale, vhashumeli vha Mudzimu ṋamusi vha ḓo vha vhe shangoni ḽiswa ḽo lugaho. Naa ri a fulufhela uri Yehova u ḓo ri ṋea zwoṱhe zwine ra zwi ṱoḓa u itela u ponyoka “maṱungu mahulu” ane a khou ḓa? (Mat. 24:21, 22; Ps. 119:40, 41) I ngoho, Yehova ho ngo ri ṋea gole kana gole ḽi re na mulilo u itela u ri livhisa shangoni ḽiswa. Fhedzi u khou shumisa ndangulo yawe u itela u ri thusa uri ri dzule ro fhaṱuwa. Sa tsumbo, ro ṱuṱuwedzwa u fhaṱa vhushaka hashu na Yehova nga u vhala Bivhili, u vha na Vhurabeli ha Muṱa ha nga madekwana, u katela na u vha hone miṱanganoni tshifhinga tshoṱhe na u ya vhuḓinḓani. Naa hu na zwiṅwe zwe ra zwi khwinisa u itela u tevhela dzenedzi ndaela? U ita nga u ralo zwi ḓo ri thusa u vha na lutendo lwo khwaṱhaho lune lwa ḓo ri thusa u dzhena shangoni ḽiswa.

11. Ndi dzifhio nḓila dzine dza sumbedza uri Mudzimu u a ri londa?

¹¹ Nga nnḓa ha u ri thusa uri ri dzule ro fhaṱuwa muyani, vhulivhisi he ra vhu wana vhu ri thusa na kha zwithu zwa ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Sa tsumbo, vhu ri thusa u vha na mavhonele o linganyiselwaho nga ha zwithu zwi vhonalaho na u vha na iṱo ḽo tshaho u itela u fhungudza mbilaelo. Ro dovha ra vhuyelwa nga vhulivhisi malugana na nḓila ine ra ambara na u ḓilugisa ngayo, u khetha u ḓimvumvusa ho kunaho, na u khetha pfunzo yo teaho. Humbulani nga ha khumbudzo dze dza ri thusa u dzula ro tsireledzea mahayani ashu, goloini dzashu, Holoni dza Muvhuso na dzine dza ri lugiselela vhuimo ha shishi. Nyeletshedzo yeneyo i sumbedza uri Mudzimu u a ri londa.

12. (a) Ndi zwifhio zwe Yesu a vha a tshi dzula a tshi amba nga hazwo kha vhafunziwa vhawe? (b) Ndi u ḓiṱukufhadza hufhio he ha kwama Petro, nahone riṋe hu fanela u ri kwama nga nḓila-ḓe?

¹² Ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha, vhathu vha Mudzimu vho wana khumbudzo tshifhinga tshoṱhe. Tshifhinga tshoṱhe Yesu o amba na vhafunziwa vhawe nga ha ṱhoḓea ya u ṱahulela u ḓiṱukufhadza. Naho zwo ralo, o ita zwo engedzeaho u fhira u sokou vhudza vhafunziwa vhawe uri vha ḓiṱukufhadze—o vha sumbedza nḓila ya u zwi ita. Nga ḓuvha ḽawe ḽa u fhedza shangoni, Yesu o kuvhanganya vhaapostola u itela Paseka. Musi vhaapostola vhawe vha tshi khou ḽa, Yesu o takuwa henefho a ṱanzwa milenzhe yavho—mushumo we wa vha wo ḓowela u itwa nga mushumeli. (Yoh. 13:1-17) Yeneyi nḓila ya u ḓiṱukufhadza  yo vha kwama vhukuma. Nga murahu ha miṅwaha ya 30, muapostola Petro we a vha e hone zwiḽiwani zwenezwo, o ṋea vhatendi ngae nyeletshedzo ya u ḓiṱukufhadza. (1 Pet. 5:5) Tsumbo ya Yesu i fanela u ri sudzulusela u ḓiṱukufhadza kha nḓila ine ra fara ngayo vhaṅwe.—Vhafil. 2:5-8.

13. Yesu o humbudza vhafunziwa vhawe nga ha ṱhoḓea ya u ṱahulela pfaneleo ifhio ya ndeme?

¹³ Yesu o vha a tshi anzela u haseledza na vhafunziwa vhawe nga ha ṱhoḓea ya u vha na lutendo lwo khwaṱhaho. Musi vhafunziwa vhawe vha tshi kundelwa u pandela dimoni kha mutukana we a vha e na dimoni, vho vhudzisa Yesu uri: “Ndi ngani riṋe ro kundwa u ḽi pandela?” Yesu a fhindula a ri: “Ndi nga nṱhani ha uri ni na lutendo luṱuku. Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri: Arali ni na lutendo lu ngaho thoro ya luṋonya, . . . a hu na tshithu na tshithihi tshine tsha ḓo ni kunda.” (Mat. 17:14-20) Vhuḓinḓani hoṱhe ha Yesu, o funza vhafunziwa vhawe uri lutendo ndi pfaneleo ya ndeme vhukuma. (Vhalani Mateo 21:18-22.) Naa ri khou shumisa zwibuli zwine ra vha nazwo u itela u khwaṱhisa lutendo lwashu nga nyeletshedzo ine ra i wana mabuthanoni, maguvhanganoni na miṱanganoni ya Vhukriste? Enea maguvhangano a a takadza; a dovha a ri ṋea tshibuli tsha u sumbedza uri ri fulufhela Yehova.

14. Ndi ngani zwi zwa ndeme u ṱahulela lufuno lu ngaho lwa Kristo ṋamusi?

¹⁴ Maṅwalo a Tshikriste a Lugerika a na khumbudzo nnzhi dza nḓila ine ra fanela u funa ngayo vhaṅwe. Yesu o ri ndaela khulwane ya vhuvhili ndi ya u “funa wahau vhunga u tshi ḓifuna.” (Mat. 22:39) Zwi ngaho zwenezwo, Yakobo murathu wa Yesu, o ri lufuno ndi “mulayo wa vhuhosini.” (Yak. 2:8) Muapostola Yohane o ṅwala uri: “Vhafunwa, a thi khou ni ṅwalela ndaela ntswa, fhedzi ndi khou ni ṅwalela ndaela ya kale ye na vha ni nayo u bva kale.” (1 Yoh. 2:7, 8) Yohane o vha a tshi khou ambela kha mini musi a tshi amba nga “ndaela ya kale”? O vha a tshi khou ambela kha ndaela ya lufuno. Yo vha i ya “kale” nga muhumbulo wa uri Yesu o i ṋea maḓanani a miṅwaha o fhiraho, “u bva kale.” Fhedzi yo vha i “ntswa” ngauri vhafunziwa vho vha vha tshi fanela u vha na lufuno lu si na tseḓa musi vha tshi sedzana na zwiimo zwiswa. Sa vhafunziwa vha Kristo, naa a ri dzhieli nṱha tsevho dzine dza ri thusa u ḓilinda kha u vha na muya wa tseḓa wa ḽino shango, une wa nga fhelisa lufuno lune ra vha nalwo kha vhahashu?

15. Mushumo wa Yesu muhulwane kha ḽifhasi wo vha u ufhio?

¹⁵ Yesu o vha e na dzangalelo kha vhathu. Ri vhona lufuno lwawe musi a tshi fhodza vha lwalaho na vhahoṱa na musi a tshi vusa vho faho. Naho zwo ralo, mushumo wawe muhulwane wo vha u si wa u fhodza vha lwalaho. U huwelela na u funza hawe  zwo kwama vhathu vhanzhi. Nga nḓila-ḓe? Sa tsumbo, ri a zwi ḓivha uri vhoṱhe vhe vha fhodzwa na u vuswa nga Yesu ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha mafheleloni vho vha vhalala nahone vha fa, fhedzi vhoṱhe vhe vha aravha zwavhuḓi mulaedza we a u huwelela vha ḓo wana vhutshilo vhu sa fheli.—Yoh. 11:25, 26.

16. Mushumo wa u huwelela nga Muvhuso na u ita vhafunziwa wo no itwa nga tshilinganyo tshingafhani ṋamusi?

¹⁶ Mushumo wa u huwelela we wa thomiwa nga Yesu ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha u khou itwa ṋamusi nga tshilinganyo tshihulwane. Vhukuma, Yesu o ṋea vhafunziwa vhawe ndaela: “Iyani ni ite vhathu vha tshaka dzoṱhe vhafunziwa.” (Mat. 28:19) I ngoho, vho zwi ita, na riṋe ri nga amba uri, i ngoho, ro zwi ita! Ṱhanzi dza Yehova dzi fhiraho milioni dza sumbe, dzi khou huwelela nga u fhisea Muvhuso wa Mudzimu mashangoni a fhiraho 230, nahone Ṱhanzi dzi fara pfunzo dza Bivhili na vhathu vha dzimilioni. U huwelela honohu hu ṋea vhuṱanzi ha uri ri khou tshila maḓuvhani a vhufhelo.

17. Ndi ifhio nyeletshedzo ye ya ṋewa nga Paulo na Petro?

¹⁷ Zwi tou vha khagala uri khumbudzo dzo thusa Vhakriste vha u thoma u dzula vha tshi fulufhedzea. Edzani u humbula ṱhuṱhuwedzo ye ya waniwa nga Timotheo musi muapostola Paulo, we a vha e tshivhotshwa ngei Roma a tshi mu vhudza uri: “Bvela phanḓa u tshi farelela maipfi a pfalaho e wa a pfa kha nṋe.” (2 Tim. 1:13) Nga murahu ha u ṱuṱuwedza Vhakriste ngae u ṱahulela pfaneleo dzi ngaho u konḓelela, muapostola Petro o ri: “Nga nṱhani ha zwenezwi, ndi ḓo dzula ndo ḓilugisela u ni humbudza nga ha zwenezwi zwithu, naho ni tshi zwi ḓivha.”—2 Pet. 1:5-8, 12.

18. Vhakriste vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha vho dzhia hani khumbudzo?

¹⁸ Vhukuma, marifhi o ṅwalwaho nga Paulo na Petro o vha a tshi fana na “zwe zwa ambiwa kale nga vhaporofita vhakhethwa.” (2 Pet. 3:2) Naa vhahashu vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha vho sinyuwa musi vha tshi wana vhulivhisi honoho? Hai, nga nṱhani ha uri ho vha hu nḓila ya Mudzimu ya u vha sumbedza lufuno; zwenezwo zwo vha thusa u ‘bvela phanḓa vha tshi aluwa kha vhuthu vhuhulu na nḓivho ya Murena na Mutshidzi washu Yesu Kristo.’—2 Pet. 3:18.

19, 20. Ndi ngani ri tshi fanela u fulufhela khumbudzo dza Yehova, nahone ri vhuyelwa hani musi ri tshi ita nga u ralo?

¹⁹ Ṋamusi, ri na zwiitisi zwinzhi zwa u fulufhela khumbudzo dza Yehova, dzine dza vha Ipfi ḽawe ḽi sa khakhi, Bivhili. (Vhalani Yoshua 23:14.) Bivhilini ri wana nḓila ye Mudzimu a shumisana ngayo na vhathu vha songo fhelelaho miṅwahani minzhi. Yeneyi ḓivhazwakale yo ṅwalelwa u ri vhuyedza. (Vharoma 15:4; 1 Vhakor. 10:11) Ro no vhona vhuporofita vhu re Bivhilini vhu tshi ḓadzea. Vhuporofita vhu tou nga khumbudzo dzine dza ṋewa hu tshee nga phanḓa. Sa tsumbo, vhathu vha dzimilioni vho ḓa vhurabelini ha ngoho ha Yehova, samusi zwo dzula zwo porofitiwa uri zwi ḓo itea ‘maḓuvhani a vhufhelo.’ (Yes. 2:2, 3) Zwiimo zwa shango zwine zwa khou ṋaṋa u tshinyala zwi sumbedza u ḓadzea ha vhuporofita vhu re Bivhilini. Samusi zwo sumbedzwa, mushumo une wa khou hula wa u huwelela shango ḽoṱhe u khou ḓadzisa vhuporofita he ha ambiwa nga Yesu.—Mat. 24:14.

²⁰ Musiki washu o ri sumbedza uri ri nga mu fulufhela. Naa ri khou vhuyelwa nga zwenezwo? Ri fanela u vhea fulufhelo ḽashu kha khumbudzo dzawe. Ndi zwe zwa itwa nga Rosellen, we a amba uri: “Samusi ndo thoma u vhea fulufhelo ḽanga ḽoṱhe kha Yehova, ndo thoma u vhona zwavhuḓi tshanḓa tshawe tshi re na lufuno tshi tshi nkhwaṱhisa.” U nga ri ri nga vhuyelwa nga u dzhiela nṱha khumbudzo dza Yehova.