1, 2. Nḓila ye ra aluswa ngayo na hune ra dzula hone zwi ri kwama hani?

ROṰHE ri a ṱuṱuwedzwa vhukuma nga nḓila ye ra aluswa ngayo na hune ra dzula hone. Ri ambara nga nḓila yo fhambanaho; ri funa zwiḽiwa zwi sa fani; ri ḓifara nga nḓila i sa fani. Ndi ngani? Ndi nga nṱhani ha ṱhuṱhuwedzo ya vhathu vho ri tangaho na nḓila ine ra tshila ngayo.

² Naho zwo ralo, hu na zwithu zwine zwa vha zwa ndeme vhukuma u fhira zwiḽiwa na zwiambaro zwine ra zwi khetha. Sa tsumbo, ro aluswa nga nḓila ine ra kona u vhona zwithu zwo lugaho na zwi ṱanganedzeaho na u landula zwi songo lugaho na zwi sa ṱanganedzei. Mafhungo o raloho ndi a muthu nga eṱhe nahone o fhambana kha muthu muṅwe na muṅwe. Luvalo lwashu lu nga ṱuṱuwedza zwithu zwine ra zwi khetha. Bivhili i amba uri kanzhi “vhannḓa vha si na mulayo vha tevhedza mulayo nga lwa nzulele.” (Vharoma 2:14) Naa zwenezwi zwi amba uri tenda hu si na mulayo wa Mudzimu wo livhaho, ri nga sokou tevhela nḓila na zwilinganyo zwe ra aluswa ngazwo na zwe zwa ḓowelea hune ra dzula hone?

3. Ndi zwithu zwifhio zwivhili zwine zwa ita uri Vhakriste vha sa sokou tevhela nḓila na zwilinganyo zwo ḓoweleaho?

³ Hu na zwiitisi zwivhili zwa ndeme zwine zwa sumbedza uri Vhakriste a vha tevheli zwenezwo. Tsha u thoma, Bivhili i ri humbudza uri: “Hu na nḓila ine muthu e’ yo luga, atsina hune ya yo’ guma, ndi ya lufu.” (Mir. 16:25) Nga nṱhani ha u sa fhelela hashu, riṋe sa vhathu a ri na vhukoni ho fhelelaho ha u vhona zwine zwa nga ri vhuyedza u itela u livhisa nḓila dzashu. (Mir. 28:26; Yer. 10:23) Tsha vhuvhili, Bivhili i sumbedza uri nḓowelo na zwilinganyo zwa shango zwi langwa nga Sathane, “mudzimu wa ano maitele a zwithu.” (2 Vhakor. 4:4; 1 Yoh. 5:19) Nga zwenezwo, arali ri tshi ṱoḓa u fhaṱutshedzwa na u ṱanganedzwa nga Yehova, ri fanela u thetshelesa zwo ṅwalwaho kha Vharoma 12:2.—Vhalani.

4. Ri ḓo ṱolisisa mini kha ino thero?

⁴ Kha ri livhise ṱhogomelo kha mbuno dzo vhalaho dza ndeme dzo ṅwalwaho kha Vharoma 12:2. (1) Ndi  ngani ri tshi fanela u ‘shandulwa’? (2) U shandulwa zwi katela mini? nahone (3) Ri nga shandulwa nga nḓila-ḓe? Kha ri ṱolisise dzenedzi mbudziso.

5. Maipfi a Paulo a re kha Vharoma 12:2 ndi a ndeme kha vhafhio?

⁵ Maipfi a muapostola Paulo a re vhurifhini he a vhu ṅwalela Vharoma, o vha a songo ṅwalelwa vhathu vha si vhatendi kana vhathu zwavho, fhedzi o vha o ṅwalelwa Vhakriste ngae vho ḓodzwaho. (Vharoma 1:7) O vha ṱuṱuwedza uri vha shandulwe nahone vha songo “edzisa nḓila dza ano maitele a zwithu.” Kha Vhakriste vhe vha vha vhe Roma nga tshenetsho tshifhinga, hu ṱoḓaho u vha nga 56 C.E., “maitele a zwithu” o vha a tshi katela zwilinganyo, mikhuvha, mikhwa na zwitaela zwa Roma. U shumisa ha Paulo mubulo une wa ri “ni songo edzisa” zwi sumbedza uri vhaṅwe vho vha vha tshi kha ḓi ṱuṱuwedzwa nga eneo maitele a zwithu. Yeneyo ṱhuṱhuwedzo yo kwama hani vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vha tshenetsho tshifhinga?

6, 7. Misini ya Paulo, vhuimo ha tshitshavha na vhurereli ngei Roma zwo vhetshela Vhakriste khaedu ifhio?

⁶ Ṋamusi, vhaendelamashango vha ngei Roma vha anzela u vhona marubi a dzithembele, mavhiḓa, zwihumbudzi, dziholo, sietha na zwiṅwe zwinzhi. Zwiṅwe zwazwo ndi zwa ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha. Zwenezwi zwifhaṱo zwa kale zwa Roma zwi ri thusa u guda nḓila ye vhathu vha vha vha tshi tshila ngayo na vhurereli havho. Buguni dza ḓivhazwakale ri nga dovha ra vhala nga ha mitambo ya vhathu vhane vha khou lwa, miṱaṱisano ya dzigariki, matambwa na mizika yo fhamba-fhambanaho, ye miṅwe yayo ya vha i tshi shonisa. Roma ḽo vha ḽi shango ḽo pfumaho, nga zwenezwo, vhathu vho vha vhe na zwibuli zwinzhi zwa u vha na tshelede.—Vharoma 6:21; 1 Pet. 4:3, 4.

⁷ Hu sa londwi dzithembele na midzimu minzhi ye vha vha vhe nayo, Vharoma vho vha vha sa ṱahuleli vhushaka ha tsini na midzimu ye vha vha vha tshi i gwadamela. Vhurereli havho ho vha vhu na mikhuvha minzhi—ya mbebo, mbingano na dzimpfu. Zwi tou vha khagala uri zwenezwo zwo vhetshela Vhakriste vha Roma khaedu. Vhunzhi havho vho vha vho aluswa nga yeneyo nḓila, ngauralo zwi tou vha khagala uri vho vha vha tshi fanela uri vha shandulwe u itela u vha Vhakriste vha ngoho, nahone u shandulwa havho ho vha hu sa ḓo guma nga ḓuvha ḽavho ḽa u lovhedzwa.

8. Shango ḽi vhea hani Vhakriste khomboni ṋamusi?

⁸ U fana na shango ḽa Roma, shango ṋamusi ḽi na khombo kha Vhakriste vho ḓiṋekedzaho. Ndi ngani zwo ralo? Ndi nga nṱhani ha uri muya wa shango u vhonala nga nḓila dzo fhamba-fhambanaho. (Vhalani Vhaefesa 2:2, 3; 1 Yohane 2:16.) Nga nṱhani ha uri ri ṱangana na nyemulo, mahumbulele, zwilinganyo na vhuḓifari ha shango ḓuvha na ḓuvha, ri dzula ri khomboni ya u milwa nga shango. Nga zwenezwo, ri na zwiitisi zwi pfalaho zwa u thetshelesa nyeletshedzo  yo hevhedzwaho ya u sa “edzisa nḓila dza ano maitele a zwithu” na u ‘shandulwa.’ Ri fanela u ita mini?

9. Ndi tshanduko dzifhio dze vhathu vhanzhi vha dzi ita uri vha fanelee u lovhedzwa?

⁹ Musi muthu a tshi guda na u shumisa ngoho i re Bivhilini, u mbo ḓi thoma u ita mvelaphanḓa ya muya. Kha mvelaphanḓa yeneyo, u shandula vhutshilo hawe u ya nga zwe a zwi guda. U laṱa mikhuvha ya vhurereli ha mazwifhi na nḓowelo dzi si dzavhuḓi dza matshilele a kale nahone a ṱahulela vhumuthu ha Kristo. (Vhaef. 4:22-24) Ri takala vhukuma musi ri tshi vhona vha zwigidi vha tshi ita mvelaphanḓa yeneyo ṅwaha muṅwe na muṅwe nahone vha fanelea u ḓiṋekedzela kha Yehova Mudzimu nga ndovhedzo. Vhukuma, zwenezwi zwi takadza mbilu ya Yehova. (Mir. 27:11) Naho zwo ralo, ri ita zwavhuḓi musi ri tshi ḓivhudzisa uri: Naa dzenedzo tshanduko ndi dzone fhedzi dzine dza ṱoḓea?

10. U shandulwa zwo fhambana hani na u khwinisa?

¹⁰ Vhukuma, u shandulwa a zwi kateli fhedzi u ita mvelaphanḓa kana u khwinisa. Tshithu tshi nga ṅwalwa kana tsha kunguwedzwa uri tsho “khwiniswa,” fhedzi zwi re zwone ndi uri tshi kha ḓi vha tshenetshiḽa tshishumiswa. Hu nga vha ho shelwa tshithu tshithihi fhedzi, nahone ho nambatedzwa bammbiri ḽine ḽa kunga. Musi Vine’s Expository Dictionary i tshi ambela kha mubulo une wa ri ‘u shandulwa,’ i ri: “Kha Vharoma 12:2, u tevhela zwithu zwa tshino tshifhinga [kana maitele a zwithu] zwi vhambedzwa na u shandulwa nga ngomu nga u vha na mahumbulele maswa nga maanḓa a Muya Mukhethwa.” Nga zwenezwo, u shandulwa ha Mukriste a hu sokou vha u litsha mikhuvha mivhi, maambele a songo kunaho na u ḓifara luvhi. Vhaṅwe vhathu vha si na nḓivho ya Bivhili vha lingedza u tshila vhutshilo ho kunaho. Nga zwenezwo-ha, u shandulwa ha Vhakriste zwi katela mini?

11. Paulo o sumbedza uri muthu a nga shandulwa nga nḓila-ḓe?

¹¹ Paulo o ṅwala uri: “Shandulani nḓila ine na humbula ngayo.” Musi ipfi “humbula” ḽi tshi shumiswa Bivhilini, ḽi katela zwe muhumbulo washu wa sendamela khazwo, mavhonele ashu, na maanḓa ashu a u humbula. Mathomoni a vhurifhi he a vhu ṅwalela Vharoma, Paulo o ṱalusa vhathu vhe “vha vha [vhe] na mihumbulo mivhi.” Vhenevho vho litshwa vha vha na “vhutshinyi, . . . vhuvhi, vhupangwa, . . . vivho, u vhulaha, khani, vhufhura,” na zwiṅwe zwithu zwi vhaisaho. (Vharoma 1:28-31) Ri a kona u vhona uri ndi ngani Paulo o ṱuṱuwedza vhathu vhe vha alutshela fhethu ho raloho nahone vha vha vhashumeli vha Mudzimu uri vha ‘shandulwe’ nahone vha ‘shandule nḓila ine vha humbula ngayo.’

12. Vhathu vhanzhi ṋamusi vha na mahumbulele afhio, nahone eneo mavhonele a nga vhetshela Vhakriste khombo ifhio?

¹² Zwi ṱungufhadzaho ndi uri shangoni ro tangwa nga vhathu vha fanaho na vhe vha ṱaluswa nga Paulo. Vha humbula uri ndi  tshikale u tshila nga zwilinganyo na maitele avhuḓi nahone a hu na muthu ane a fanela u kombetshedza vhaṅwe uri vha tshile nga yeneyo nḓila. Vhadededzi na vhabebi vhanzhi vha tendela vhana u ita zwine vha funa. Nahone vha vha funza uri muṅwe na muṅwe u na mbofholowo ya u ḓikhethela zwo lugaho na zwi songo lugaho. Na vhane vha ḓivhidza Vhakriste vha ḓipfa vhe na mbofholowo ya u ita zwine vha humbula uri zwo luga, vha sa vhofhiwi nga uri vha fanela u thetshelesa Mudzimu na milayo yawe. (Ps. 14:1) Eneo mavhonele a nga vha khombo kha Vhakriste vha ngoho. Arali vha sa ṱhogomela, vha nga vha na eneo mavhonele nga ha ndugiselelo dza lwa ṱaḓulu. Vha nga kha ḓi sa ṱoḓa u tshimbidzana na ndugiselelo dza tshivhidzo nahone vha thoma u vhilaela nga tshiṅwe na tshiṅwe tshine vha si tshi fune. Kana vha nga kha ḓi sa takalela nyeletshedzo i bvaho Bivhilini nga ha vhuḓimvumvusi, u shumisa Inthanethe, na u tovhola pfunzo ya nṱha.

13. Ndi ngani ri tshi fanela u ḓiṱolisisa?

¹³ Nga zwenezwo, u itela uri ri si tsha edzisa kana u vhumbwa nga shango, ri fanela u ṱolisisa mavhonele ashu, maḓipfele, zwipikwa na zwine ra zwi dzhiela nṱha. Zwenezwo zwithu a zwi vhonali vhathuni. Vhathu vha nga kha ḓi ri vhudza uri ri khou ita zwone. Naho zwo ralo, ndi riṋe fhedzi vhane vha ḓivha arali ro tendela zwe ra zwi guda Bivhilini zwi tshi ri shandula kha enea masia a konḓaho nahone zwa bvela phanḓa zwi tshi ri shandula.—Vhalani  Yakobo 1:23-25.

14. Ndi mini zwine zwa nga ri thusa uri ri shandulwe?

¹⁴ U shandulwa zwi katela zwine ra vha zwone nga ngomu, nga zwenezwo, u itela uri ri shanduke, ri ṱoḓa tshithu tshine tsha nga swikelela vhudzivhani ha mbilu dzashu. Ndi mini zwine zwa nga ri thusa? Musi ri tshi guda zwine Yehova a zwi ṱoḓa kha riṋe, u tendelana na ndivho yawe yo ṅwalwaho Bivhilini, nḓila ine ra aravha ngayo kha zwine ra zwi vhala i sumbedza zwine zwa vha mbiluni dzashu na tshanduko dzine ra fanela u dzi ita u itela u tendelana na ‘zwi takadzaho Mudzimu.’—Vharoma 12:2; Vhaheb. 4:12.

15. U vhumbwa nga Yehova zwi nga ri shandula hani?

¹⁵ Vhalani Yesaya 64:8. Tshifanyiso tshe tsha itwa nga muporofita Yesaya tshi ri ṋea mbuno dzine ra fanela u dzi ṱhogomela. Muvhumbi washu Yehova, u ri vhumba hani sa vumba? Vhukuma, ha shanduli mbonalo yashu ya nga nnḓa, fhedzi u ri gudisa nga lwa muya. Arali ri tshi mu tendela uri a ri vhumbe, u shandulwa hashu hu vha ha nga ngomu, kana ha lwa muya—zwine ra zwi ṱoḓa u itela u lwa na ṱhuṱhuwedzo dza shango. U ri vhumba hani?

16, 17. (a) Ṱalusani zwine muvhumbi a zwi ita kha vumba ḽine a vhumba ngaḽo mudzio wavhuḓi. (b) Ipfi ḽa Mudzimu ḽi ri thusa hani uri ri shandulwe ri vhe vha ndeme kha Yehova?

¹⁶ U itela u vhumba mudzio wavhuḓi, muvhumbi u shumisa vumba ḽavhuḓi. Naho zwo ralo, hu na zwithu zwivhili zwine a fanela u zwi ita. Tsha u thoma, vumba ḽi fanela u kunakiswa zwavhuḓi. Nga murahu ha zwenezwo, ḽi fanela u ṱanganyiswa na maḓi nahone ḽa sukwa u itela uri ḽi dzule ḽi kha tshenetsho tshivhumbeo na musi ḽo no vhumbwa.

¹⁷ Ṱhogomelani uri maḓi a shumiswa u ṱanzwa vumba na u ḽi ita uri ḽi vhe ḽiṋu u itela uri zwi leluwe u ḽi vhumba. Nahone muvhumbi a nga ita mudzio muṅwe na muṅwe une a ṱoḓa u u ita, u katela na u pwasheaho. Naa ri kona u vhona zwi fanaho vhutshiloni hashu musi ri tshi shumisa Ipfi ḽa Mudzimu? Ḽi nga ri thusa u shandula nḓila ye ra vha ri tshi humbula ngayo musi ri sa athu ḓivha Mudzimu, nahone ḽa ri shandula u itela u vha vhathu vha ndeme phanḓa ha Mudzimu. (Vhaef. 5:26) Humbulani uri ndi lungana ri tshi humbudzwa u vhala  Bivhili ḓuvha na ḓuvha na u ya miṱanganoni ya Vhukriste tshifhinga tshoṱhe hune ha ṱolisiswa Ipfi ḽa Mudzimu. Ndi ngani ro ṱuṱuwedzwa u ita zwenezwi zwithu? Ndi nga nṱhani ha uri musi ri tshi ita nga u ralo ri vha ri tshi khou tendela Yehova a tshi ri vhumba.—Ps. 1:2; Mish. 17:11; Vhaheb. 10:24, 25.

18. (a) Ndi ngani u elekanya zwi zwa ndeme arali ri tshi ṱoḓa uri Ipfi ḽa Mudzimu ḽi ri ṱuṱuwedze nahone ḽi ri shandule? (b) Ndi mbudziso dzifhio dzine dza nga ri thusa?

¹⁸ U itela uri Ipfi ḽa Mudzimu ḽi ri shandule, a ro ngo fanela u sokou vhala na u guda Bivhili fhedzi. Vhathu vhanzhi vha vhala Bivhili tshifhinga tshoṱhe nahone zwa vha ita uri vha ḓowele zwine ya amba. Khamusi no no ṱangana na vhathu vho raloho vhuḓinḓani ha tsimu. Vhaṅwe vha kona na u rwela ngomani ndimana dza Bivhili. * Naho zwo ralo, zwenezwi zwi nga vha na mvelelo ṱhukhu mihumbuloni yavho na vhutshiloni havho. Hu khou ṱahela mini? U itela uri Ipfi ḽa Mudzimu ḽi ṱuṱuwedze na u shandula muthu, u fanela uri a ḽi tendele ḽi nwelele mbiluni yawe. Naho zwo ralo, ri fanela u fhedza tshifhinga ri tshi khou humbula nga zwine ra khou zwi guda. Zwi nga vha zwavhuḓi uri ri ḓivhudzise uri: ‘Naa ndi na vhungoho ha uri zwenezwi a zwi sokou vha pfunzo dza vhurereli? Naa a thi athu zwi vhona uri ndi ngoho? Zwiṅwe hafhu, naa ndi vhona nḓila dza u shumisa zwine nda khou zwi guda vhutshiloni hanga, nahone nda si zwi dzhie sa zwithu zwine nda nga sokou zwi gudisa vhaṅwe vhathu? Naa ndi pfa u nga Yehova u khou amba na nṋe?’ U humbula na u elekanya nga mbudziso dzenedzi zwi nga ri thusa u khwaṱhisa vhushaka hashu na Yehova mbiluni dzashu. Lufuno lune ra vha nalwo khae lu ḓo engedzea. Arali zwa kwama mbilu dzashu, zwi ḓo ri ita uri ri kone u ita tshanduko dzo teaho.—Mir. 4:23; Luka 6:45.

19, 20. Ndi nyeletshedzo dzifhio dzi re Bivhilini dzine ra nga dzi shumisa u itela u vhuyedzwa zwa vhukuma?

¹⁹ U vhala Ipfi ḽa Mudzimu tshifhinga tshoṱhe na u elekanya nga haḽo zwi ḓo ri ṱuṱuwedza uri ri bvele phanḓa ri tshi ita zwe ra zwi ita tshifhingani tsho fhiraho: “Bvulani vhumuthu ha kale na zwiito zwaho, ni ambare vhumuthu vhuswa, vhune ha itwa vhuswa nga nḓivho yo teaho.” (Vhakol. 3:9, 10) Vhukuma, ri nga bvela phanḓa ri tshi bvelela musi ri tshi pfesesa na u shumisa zwe ra zwi guda Ipfini ḽa Mudzimu. Zwi ḓo ri ṱuṱuwedza u ambara vhumuthu vhuswa ha Vhukriste nahone zwenezwo zwi ḓo ri tsireledza kha zwikwekwe zwa Sathane.

²⁰ Muapostola Petro o ri humbudza uri: “Sa vhana vha thetshelesaho, litshani u ṱuṱuwedzwa nga nyemulo dze na vha ni nadzo,” fhedzi “ivhani vhakhethwa inwi vhaṋe kha vhuḓifari haṋu hoṱhe.” (1 Pet. 1:14, 15) U ita zwoṱhe zwine ra nga kona u itela u litsha mihumbulo na mavhonele e ra vha ri nao na u tenda uri ri shandulwe zwi ḓo ri ḓisela phaṱhutshedzo, samusi ri tshi ḓo zwi vhona kha thero i tevhelaho.