Pfukelani kha mafhungo

Pfukelani kha zwi re ngomu

‘Zwenezwi Zwi Ḓo Vha Tshihumbudzo Kha Inwi’

‘Zwenezwi Zwi Ḓo Vha Tshihumbudzo Kha Inwi’

“Ḓuvha ḽeneḽo [ḽi ḓo vha tshihumbudzo, NW] ni songo ḽi hangwa; ni ḽi ite ḽa vhuṱambo ha Yehova.”—EK. 12:14.

1, 2. Ndi ḓuvha ḽifhio ḽa tshihumbudzo ḽine Vhakriste vhoṱhe vha fanela u vha na dzangalelo khaḽo, nahone ndi ngani?

MUSI ni tshi humbula nga ha maḓuvha o khetheaho, ndi ḽifhio ḽine ḽa ḓa muhumbuloni waṋu? Muthu a re mbinganoni a nga kha ḓi ri: “Ndi ḓuvha ḽa mbingano yanga.” Kha vhaṅwe, ḽi nga kha ḓi vha ḓuvha ḽa tshiitea tsha ḓivhazwakale tshine tsha pembelelwa nga vhathu vhanzhi, sa ḓuvha ḽe shango ḽavho ḽa wana mbofholowo ngaḽo. Fhedzi naa ni ḓivha nga ha ḓuvha ḽo khetheaho ḽa shango ḽoṱhe ḽe ḽa humbulwa lwa miṅwaha i fhiraho 3 500?

2 Tshenetsho tshiitea ndi Paseka. Ndi vhuṱambo ha musi Vhaisiraele vha kale vha tshi vhofhololwa vhupulini ngei Egipita. Tshenetshi tshiitea tshi fanela u vha tsha ndeme kha inwi. Ndi ngani zwo ralo? Ngauri tshi tshimbidzana na zwithu zwa ndeme vhukuma vhutshiloni haṋu. Ni nga kha ḓi ri: ‘Naho Vhayuda vha tshi pembelela Paseka, nṋe a thi Muyuda. Ndi ngani ndi tshi fanela u vha na dzangalelo kha ḽeneḽo ḓuvha ḽa tshihumbudzo?’ Phindulo i nga wanala kha mubulo une wa ri: “Kristo ngwana yashu ya paseka o itwa tshiṱhavhelo.” (1 Vhakor. 5:7) U itela u pfesesa ndeme ya eneo mafhungo, ri fanela u ḓivha nga ha Paseka ya Tshiyuda na nḓila ine ya tshimbidzana ngayo na iṅwe ndaela ye ya ṋewa Vhakriste vhoṱhe.

NDI NGANI HO PEMBELELWA PASEKA?

3, 4. Ndi vhufhio vhubvo ha Paseka ya u thoma?

3 Vhathu vhanzhi shangoni ḽoṱhe vhane vha si vhe Vhayuda vha a ḓivha nga ha tshiitea tshine tsha vhidzwa Paseka ya u thoma. Vha nga vha vho vhala nga hatsho buguni ya Bivhili ya Ekisodo, vho anetshelwa eneo mafhungo kana vho vhona filimu yo thewaho kha tshenetsho tshiitea.

4 Musi Vhaisiraele vhe dziphuli ngei Egipita lwa miṅwaha minzhi, Yehova o rumela Mushe na mukomana wawe Aroni uri vha humbele Farao uri a vhofholole vhathu Vhawe. Onoyo muvhusi wa Egipita a ḓikukumusaho o vha a sa ṱoḓi u vhofholola Vhaisiraele, nga zwenezwo Yehova a  ḓisela ḽeneḽo shango ṱhamu dzi tshinyadzaho dzi tshi tou tevhekana. Mafheleloni, Mudzimu a ḓisa ṱhamu ya vhufumi ine ya vha u vhulahwa ha matanzhe a Vhaegipita, ye ya ita uri Farao a vha vhofholole.—Ek. 1:11; 3:9, 10; 5:1, 2; 11:1, 5.

5. Vhaisiraele vho vha vha tshi fanela u ita mini u itela u ḓilugiselela u vhofhololwa? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)

5 Fhedzi ndi zwifhio zwe Vhaisiraele vha vha vha tshi fanela u zwi ita musi vha sa athu vhofhololwa? Ho vha hu tshi ṱoḓa u vha ḓuvha ḽa tshimedzi nga 1513 B.C.E, nga ṅwedzi wa Tshiheberu we wa vha u tshi vhidzwa Abibi, we nga murahu wa vhidzwa u pfi Nisan. * Mudzimu o amba uri nga ḓuvha ḽa vhufumi ḽa wonoyo ṅwedzi, Vhaisiraele vho vha vha tshi fanela u thoma u ḓilugiselela u tevhela zwine vha fanela u zwi ita nga ḽa 14 Nisan. Ḽeneḽo ḓuvha ḽo thoma tshikovhelelo ngauri maḓuvha a Tshiheberu o vha a tshi thoma tshikovhelelo a guma nga tshiṅwe tshikovhelelo. Nga ḽa 14 Nisan, muṱa muṅwe na muṅwe wo vha u tshi fanela u ṱhavha nngu ya nduna (kana mbudzi) nahone u ḓodze maṅwe a malofha ayo kha mihangammbwa na zwiaramo zwa nnḓu yawo. (Ek. 12:3-7, 22, 23) Muṱa wo vha u tshi fanela u ḽa ṋama ya nngu yo gotshwaho na tshinkwa tshi si na mbiliso na miroho. Muruṅwa wa Mudzimu o vha a tshi ḓo fhira shangoni ḽeneḽo nahone a vhulaha matanzhe a Egipita, fhedzi Vhaisiraele vhane vha thetshelesa vho vha vha tshi ḓo tsireledzwa nahone vha vhofhololwa.—Ek. 12:8-13, 29-32.

6. Vhathu vha Mudzimu vha tshifhinga tshe tsha tevhela vho vha vha tshi fanela u dzhia hani Paseka?

6 Zwenezwo ndi zwe zwa itea, nahone Vhaisiraele vho vha vha tshi fanela uri miṅwahani i ḓaho vha humbule nga ha nḓila ye vha vhofhololwa ngayo. Mudzimu o vha vhudza uri: “Ḓuvha ḽeneḽo ni songo ḽi hangwa; ni ḽi ite ḽa vhuṱambo ha Yehova; na kha vhaḓuhulu vhaṋu ḽi ḓo vha ḽa ndaelá ya lini na lini ya u ri ḽi vhe ḽa vhuṱambo kha vhone.” Vhuṱambo ha ḓuvha ḽa vhu-14 ho vha hu tshi ḓo tevhelwa nga vhuṱambo ha maḓuvha a sumbe. Ḓuvha ḽa 14 Nisan ḽo vha ḽi ḽone ḓuvha ḽa Paseka, fhedzi dzina Paseka ḽo vha ḽi tshi nga shumiselwa maḓuvha oṱhe a malo a honoho vhuṱambo. (Ek. 12:14-17; Luka 22:1; Yoh. 18:28; 19:14) Paseka yo vha i vhuṅwe ha vhuṱambo ho khetheaho he Vhaheberu vha vha vha tshi fanela u vhu humbula ṅwaha muṅwe na muṅwe.—2 Koron. 8:13.

7. Ndi tshiitea tshifhio tshe Yesu a tshi thoma nga Paseka ya u fhedzisela?

7 Samusi Yesu na vhaapostola vhawe vho vha vhe Vhayuda vha re nga fhasi ha Mulayo wa Mushe, vho vha vha tshi pembelela Paseka ya ṅwaha muṅwe na muṅwe. (Mat. 26:17-19) Lwa u fhedzisela musi vha tshi ita nga u ralo, Yesu o thoma tshiitea tshiswa tshe vhatevheli vhawe vha vha vha tshi ḓo tshi humbula ṅwaha muṅwe na muṅwe—Tshilalelo tsha Murena. Fhedzi vho vha vha tshi fanela u tshi humbula nga ḓuvha ḽifhio?

TSHILALELO TSHA MURENA TSHO VHA TSHI NGA ḒUVHA ḼIFHIO?

8. Ndi mbudziso ifhio ine ya takuwa musi ri tshi ṱhogomela Paseka na Tshilalelo tsha Murena?

8 Samusi Yesu o thoma Tshilalelo tsha Murena nga ḓuvha ḽe Paseka ya u fhedzisela ya itwa ngaḽo, tshenetshi tshiitea tshiswa tsho vha tshi tshi ḓo itwa nga ḓuvha ḽe Paseka ya vha i tshi itwa ngaḽo. Naho zwo ralo, ni nga kha ḓi vha no zwi ṱhogomela uri ḓuvha ḽa Paseka ya Tshiyuda ḽo sumbedzwaho kha khalenda dza musalauno ḽo fhambana na ḽine ra humbula ngaḽo lufu lwa Kristo nga ḓuvha ḽithihi kana manzhi. Ndi ngani hu na phambano? Phindulo i katela ndaela ye Mudzimu a i ṋea Vhaisiraele. Musi o no amba uri “tshivhidzo tshoṱhe tshi ṱhavhe” nngu, Mushe o amba uri vha fanela u zwi ita nga tshifhinga tshifhio nga ḽa 14 Nisan.—Vhalani Ekisodo 12:5, 6.

9. U ya nga Ekisodo 12:6, ngwana ya Paseka yo vha i tshi fanela u ṱhavhiwa lini? (Dovhani ni sedze na bogisi “Ndi Tshipiḓa Tshifhio Tsha Ḓuvha?”)

9 Bugu ine ya pfi The Pentateuch and Haftorahs yo sumbedza uri Ekisodo 12:6 i amba uri  ngwana yo vha i tshi fanela u ṱhavhiwa “vhukati ha vhusiku vhuvhili.” Dziṅwe ṱhalutshedzelo dza Bivhili dzi shumisa wonoyo mubulo. Dziṅwe ṱhalutshedzelo, u katela na Tanakh ya Tshiyuda dzi u ṱalutshedzela nga uri “tshikovhelelo.” Ngauralo ngwana yo vha i tshi fanela u ṱhavhiwa musi ḓuvha ḽo no kovhela, fhedzi ḽi tshi kha ḓi vhonadza, mathomoni a ḽa 14 Nisan.

10. U ya nga vhaṅwe vhathu, ngwana yo ṱhavhiwa lini, nahone zwenezwi zwi takusa mbudziso ifhio?

10 Nga murahu, vhaṅwe Vhayuda vho humbula uri zwo vha zwi tshi ḓo dzhia awara nnzhi u ṱhavha ngwana dzoṱhe dzo ḓiswaho thembeleni. Ngauralo, ho vha hu tshi pfeseswa uri Ekisodo 12:6 i ambela kha magumo a ḽa 14 Nisan vhukati ha tshifhinga tsha musi ḓuvha ḽi tshi thoma u kovhela (nga mathabama) na musi ḽo no kovhela. Fhedzi arali zwo tou ralo, zwiḽiwa zwa Paseka zwo vha zwi tshi ḓo vha zwo ḽiwa lini? Muphurofesa Jonathan Klawans, makone kha maitele a Tshiyuda a kale, o ri: “Ḓuvha ḽiswa ḽi thoma musi ḓuvha ḽi tshi kovhela, nga zwenezwo tshiṱhavhelo tshi itwa nga ḓuvha ḽa vhu-14, fhedzi Paseka na zwiḽiwa zwa Paseka zwo vha zwi tshi ḽiwa nga ḓuvha ḽa vhu-15, naho mutevhe wa eneo maḓuvha u songo bulwa kha Ekisodo.” O dovha a ṅwala uri: “Bugu dza Vhorabi . . . a dzi ri vhudzi nḓila ye Paseka ya itwa ngayo musi hu sa athu fheliswa Thembele” nga 70 C.E.—Maḽeḓeretsendama ndi ashu.

11. (a) Ndi mini zwe zwa itea kha Yesu nga ḓuvha ḽa Paseka nga 33 C.E.? (b) Ndi ngani ḓuvha ḽa 15 Nisan nga 33 C.E. ḽo vhidzwa Sabatha ‘khulwane?’ (Sedzani ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.)

11 Nga zwenezwo, ri na tshiitisi tsha u vhudzisa uri, Paseka yo pembelelwa nga ḓuvha ḽifhio nga 33 C.E.? Nga ḽa 13 Nisan, musi ḓuvha ḽe ha “vha hu tshi fanela u ṱhavhiwa ngwana ya Paseka” ngaḽo ḽi tshi sendela, Kristo o vhudza Petro na Yohane uri: “Tshimbilani ni ri lugiselele Paseka ri ḽe.” (Luka 22:7, 8) ‘Tshifhinga tsha swika’ tsha zwiḽiwa zwa Paseka, nga tshikovhelelo nga ḽa 14 Nisan, ḓuvha ḽeneḽo ḽo vha ḽi tshi ḓo vha madekwana a Ḽavhuṋa. Yesu o ḽa zwenezwo zwiḽiwa na vhaapostola vhawe, nahone a mbo ḓi thoma Tshilalelo tsha Murena. (Luka 22:14, 15) Nga honoho vhusiku o farwa nahone a sengiswa. Yesu o ombelwa nga maḓautsha nga ḽa 14 Nisan nahone nga masiari a ḓuvha ḽeneḽo a fa. (Yoh. 19:14) Nga zwenezwo, “Kristo ngwana yashu ya paseka o itwa tshiṱhavhelo” nga ḓuvha ḽithihi na ḽe ha ṱhavhiwa ngaḽo ngwana ya Paseka. (1 Vhakor. 5:7; 11:23; Mat. 26:2) Musi ḓuvha ḽa Tshiyuda ḽi tshi ya u kovhela, Yesu o vhulungwa—hu sa athu u thoma ḓuvha ḽa 15 Nisan. *Lev. 23:5-7; Luka 23:54.

 ZWINE TSHIHUMBUDZO TSHA AMBA ZWONE KHA INWI

12, 13. Vhana vha Vhayuda vho vha hani na mukovhe kha u pembelela vhuṱambo ha Paseka?

12 Kha ri humele murahu kha zwe zwa itea ngei Egipita. Mushe o amba uri tshifhingani tshi ḓaho, vhathu vha Mudzimu vho vha vha tshi fanela u pembelela Paseka; yo vha i ndaela ye vha vha vha tshi fanela uri vha i ite “lini na lini.” Sa tshipiḓa tsha tshihumbudzo tsha ṅwaha muṅwe na muṅwe, vhana vho vha vha tshi vhudzisa vhabebi vhavho mbudziso dza zwine tshenetsho tshiitea tsha amba zwone. (Vhalani Ekisodo 12:24-27; Doit. 6:20-23) Nga zwenezwo, Paseka yo vha i tshi nga amba “tshihumbudzo” na kha vhana.—Ek. 12:14.

13 Musi mirafho miswa i tshi khou aluwa, ngudo dza ndeme dzo vha dzi tshi ombedzelwa nahone dzi tshi fhiriselwa nga vhokhotsi kha vhana. Iṅwe ngudo yo vha i ya uri Yehova u ḓo tsireledza vhagwadameli vhawe. Vhana vho guda uri Mudzimu a si muthu wa u tou humbulelwa. Yehova ndi Mudzimu wa vhukuma, a tshilaho ane a vha na dzangalelo kha vhathu vhawe na u vha ṱhogomela. O zwi sumbedza musi a tshi tsireledza matanzhe a Vhaisiraele “musi uḽa a tshi vhulaha Vha-Egipita.” Ho ngo vhulaha matanzhe.

14. Vhabebi vha Vhakriste vha nga shumisa mafhungo a Paseka u itela u thusa vhana vhavho uri vha dzhiele mini nṱha?

14 Vhabebi vha Vhakriste a vha dzuli vha tshi anetshela vharwa na vhananyana vhavho zwine Paseka ya amba zwone ṅwaha muṅwe na muṅwe. Naho zwo ralo, naa ni a gudisa vhana vhaṋu yeneyi ngudo i fanaho—ya uri Mudzimu u tsireledza vhathu vhawe? Naa ni a vha khwaṱhisedza uri Yehova u tshee Mutsireledzi wa vhathu vhawe? (Ps. 27:11; Yes. 12:2) Nahone naa ni ita zwenezwo musi hu na nyambedzano i si yavhuḓi kana musi hu na nyambedzano i takadzaho vhukati haṋu na vhana vhaṋu? Itani vhuḓidini ha u katela yeneyo ngudo u itela uri muṱa waṋu u aluwe nga lwa muya.

Musi ni tshi haseledza nga ha Paseka, ndi ngudo dzifhio dzine na ḓo thusa vhana vhaṋu u dzi guda? (Sedzani phara 14)

15, 16. Paseka na mafhungo a re kha Ekisodo zwi nga shumiswa u ombedzela mini nga ha Yehova?

15 Zwine ra nga zwi guda kha Paseka a zwi sokou vha vhukoni ha Yehova ha u tsireledza vhathu vhawe. O dovha a vha vhofholola, a vha “bvisa . . . Egipita.” Humbulani nga ha uri zwenezwi zwi katela mini. Vho rangwa phanḓa nga gole na nga mulilo. Musi Lwanzhe Lutswuku lu tshi fhandekana, vho tshimbila vhukati halwo. Musi vho no pfuka, vho vhona maḓi a tshi lozwa mmbi ya Egipita. Nga zwenezwo, Vhaisiraele vho vhofhololwaho vha thoma u imba vha ri: “Kha ndi imbe lwa Yehova . . . We mbiḓi na vhathu a thudza zwa wela lwanzheni. Maanḓa anga, luimbo lwanga, ndi Ene Yehova, o ntshidza.”—Ek. 13:14, 21, 22; 15:1, 2; Ps. 136:11-15.

16 Arali ni na vhana, naa ni khou vha thusa uri vha fulufhele Yehova sa Muvhofhololi wavho? Naa vha a vhona uri ni na lutendo lwo khwaṱhaho, musi ni tshi amba na musi ni tshi dzhia phetho? Ni nga katela zwine ra zwi wana kha Ekisodo ndima 12-15 kha khaseledzo ya Vhurabeli ha Muṱa nahone na ombedzela nḓila ye Yehova a vhofholola ngayo vhathu vhawe. Nga zwiṅwe zwifhinga, ni nga haseledza nga dziṅwe mbuno dzi wanalaho kha Mishumo 7:30-36 kana Daniele 3:16-18, 26-28. Vhukuma,  nga hu fanaho vhaṱuku na vhahulwane vha fanela u vha na fulufhelo ḽa uri Yehova ndi Muvhofhololi hu si zwifhingani zwa kale fhedzi. Samusi o vhofholola vhathu vhawe misini ya Mushe, na riṋe u ḓo ri vhofholola tshifhingani tshi ḓaho.—Vhalani 1 Vhathesalonika 1:9, 10.

NDI TSHIHUMBUDZO KHA RIṊE

17, 18. Ri fanela u humbula mini musi ri tshi humbula nga ha u shumiswa ha malofha nga Paseka ya u thoma?

17 Vhakriste vha ngoho a vha pembeleli tshihumbudzo tsha Paseka ya Tshiyuda. Tshenetsho tshihumbudzo tsho vha tshi tshipiḓa tsha Mulayo wa Mushe nahone a ri ho nga fhasi ha wonoyo Mulayo. (Vharoma 10:4; Vhakol. 2:13-16) Nṱhani hazwo, ri humbula tshiṅwe tshiitea, lufu lwa Murwa wa Mudzimu. Zwiṅwe hafhu, hu na zwiṅwe zwiitea zwa Paseka zwe zwa itwa ngei Egipita zwine zwa vha zwa ndeme kha riṋe.

18 U ḓodza malofha a ngwana kha mihangammbwa na zwiaramo zwa nnḓu zwo vha zwi tshi tshidza. Ṋamusi, a ri ṋekedzeli Mudzimu zwiṱhavhelo zwa zwifuwo—naho hu nga ḓuvha ḽa Paseka kana nga tshiṅwe tshifhinga. Fhedzi hu na tshiṱhavhelo tsha khwine tshi tshidzaho lwa tshoṱhe. Muapostola Paulo o ṅwala nga ha ‘tshivhidzo tsha matanzhe o ṅwaliswaho ṱaḓulu.’ Vhutshilo ha Vhakriste vho ḓodzwaho ho tshidzwa nga “u shashiwa ha malofha,” malofha a Yesu. (Vhaheb. 12:23, 24) Vhakriste vhane vha vha na fulufhelo ḽa u tshila tshoṱhe kha ḽifhasi vho ḓitika nga malofha eneo. Vha fanela u dzula vha tshi ḓihumbudza fulufhedziso ḽine ḽa ri: “A tshi shumisa ene, ro vhofhololwa nga tshirengululi tsha malofha awe, uri ri hangwelwe vhutshinyi hashu, u ya nga vhuthu hawe vhuhulu vhu sa vhambedzwi na tshithu.”—Vhaef. 1:7.

19. Nḓila ye ngwana ya Paseka ya farwa ngayo i nga khwaṱhisa hani fulufhelo ḽashu kha vhuporofita?

19 Musi ngwana i tshi ṱhavhelwa tshilalelo tsha Paseka, Vhaisiraele vho vha vha songo fanela u vunḓa marambo ayo. (Ek. 12:46; Num. 9:11, 12) Hu pfi mini nga “Ngwana ya Mudzimu” ye ya ṋekedza vhutshilo hayo sa tshirengululi? (Yoh. 1:29) O vha o ombelwa na vhatshinyi thungo dzoṱhe. Vhayuda vho humbela Pilato uri marambo a vho ombelwaho a vunḓwe. Zwenezwi zwo vha zwi tshi ḓo ita uri vha fe nga u ṱavhanya u itela uri vha si litshwe kha eneo madanda u swikela nga ḓuvha ḽa 15 Nisan, ḽine ḽa vha Sabatha i re kavhili. Maswole o vunḓa milenzhe ya mavemu mavhili o ombelwaho, fhedzi “musi . . . a tshi swika kha Yesu a wana o no fa, a si vunḓe milenzhe yawe.” (Yoh. 19:31-34) Zwenezwo zwi fana na zwe zwa itwa kha ngwana ya Paseka, nga zwenezwo, ngwana yeneyo yo vha i tshi fana na “murunzi” wa zwe zwa vha zwi tshi ḓo itwa nga ḽa 14 Nisan, 33 C.E. (Vhaheb. 10:1) Zwiṅwe hafhu, nḓila ye zwithu zwa itwa ngayo yo ḓadzisa maipfi o ṅwalwaho kha Psalme ya 34:20, zwine zwa fanela u khwaṱhisa fulufhelo ḽashu kha vhuporofita.

20. Ndi ifhio phambano i swayeaho vhukati ha Paseka na Tshilalelo tsha Murena?

20 Naho zwo ralo, hu na phambano vhukati ha Paseka na Tshilalelo tsha Murena. Zwenezwi zwi sumbedza uri Paseka ye Vhayuda vha i pembelela yo vha i sa imeli zwe Kristo a vhudza vhatevheli vhawe uri vha zwi ite musi vha tshi humbula lufu lwawe. Ngei Egipita, Vhaisiraele vho vha vha tshi ḽa ṋama ya ngwana, fhedzi vho vha vha sa ḽi malofha ayo. Zwenezwo zwo fhambana na zwe Yesu a vhudza vhafunziwa vhawe uri vha zwi ite. O amba uri vhane vha ḓo vhusa “Muvhusoni wa Mudzimu” vha fanela u ḽa tshinkwa na veini sa tsumbo ya muvhili wawe na malofha awe. Ri ḓo ṱolisisa zwenezwi nga vhuḓalo kha thero i tevhelaho.—Marko 14:22-25.

21. Ndi ngani zwi tshi vhuyedza u ḓivha nga ha Paseka?

21 Zwiṅwe hafhu, a zwi timatimisi uri Paseka yo vha i tshiitea tsha ndeme tshee Mudzimu a vha a tshi shumisana ngatsho na Vhaisiraele, nahone tshi ṋea muṅwe na muṅwe washu ngudo dza ndeme. Samusi Paseka yo vha yo ‘tea u humbulwa’ nga Vhayuda, hu si nga Vhakriste, na riṋe sa Vhakriste ri fanela u ḓivha nga hayo na u humbula nga ho dzikaho nga ha dziṅwe ngudo dza ndeme ngauri “Maṅwalo oṱhe, [ndi] ma-hevhedzwa-nga-Mudzimu.”—2 Tim. 3:16.

^ par. 5 Naho Nisan ḽo vha ḽi dzina ḽo ṋewaho ṅwedzi wa Tshiheberu nga murahu ha vhuthubwa, u itela u ḽi vhidza nga nḓila yo leluwaho ri ḓo vhidza ṅwedzi wa u thoma wa Tshiyuda u ya nga khalenda ya Tshiheberu uri ndi Nisan.

^ par. 11 Nga tshikovhelelo, ho thoma ḓuvha ḽa 15 Nisan, zwine zwa amba uri vhege yo ḓoweleaho ya Sabatha (nga Mugivhela), ye nga ṅwaha wonoyo ya vha i tshi tshimbidzana na ḓuvha ḽa u thoma ḽa Vhuṱambo ha Zwinnkwa zwi si na Mbiliso, ḽe ḽa vha ḽi tshi dzula ḽi sabatha. Ngauri dzenedzi Sabatha mbili dzo vha dzi nga ḓuvha ḽithihi, yo vha i Sabatha ‘khulwane.’—Vhalani Yohane 19:31, 42.