1, 2. Ndi ngani Paulo a tshi pfela vhuṱungu vha si na nungo?

NGA zwiṅwe zwifhinga, roṱhe ri ḓipfa ri si na nungo. Mukhushwane kana allergy zwi nga ri kula nungo lune zwa ita uri ri konḓelwe u sedzana na mishumo yashu ya ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Zwino edzani u humbula ni si na nungo, hu si lwa vhege nthihi kana mbilu, fhedzi lwa miṅwedzi. Kha honoho vhuimo, naa a ni nga zwi takaleli arali vhaṅwe vha sumbedza u ni pfela vhuṱungu?

² Muapostola Paulo o vha a tshi ḓivha vhuṱungu ha u kulwa nungo na u tsikeledzwa nga vhathu vha tshivhidzoni na vha si vha tshivhidzoni. Tshifhinga tshinzhi, o vha a tshi ḓipfa e si tsha kona u bvela phanḓa. (2 Vhakor. 1:8; 7:5) Musi a tshi elekanya nga vhutshilo hawe na vhuleme vhunzhi he a sedzana naho sa Mukriste a fulufhedzeaho, Paulo o ri: “Ndi nnyi ane a shaya nungo, nṋe ndi si shaye-vho?” (2 Vhakor. 11:29) Malugana na miraḓo ya tshivhidzo tsha Vhukriste yo fhamba-fhambanaho, i fanyiswaho na zwipiḓa zwa muvhili wa muthu, Paulo o amba uri vhane vha ‘vhonala vhe si na nungo ndi vhone vhane vha ṱoḓea.’ (1 Vhakor. 12:22) O vha a tshi khou amba mini? Ndi ngani ri tshi fanela u dzhia vhane vha vha na vhushayanungo nga nḓila ine Yehova a vha dzhia ngayo? Nahone u ita nga u ralo zwi ḓo ri vhuyedza nga nḓila-ḓe?

3. Ndi mini zwine zwa nga ṱuṱuwedza mavhonele ashu nga ha vhathu vhane vha ṱoḓa thuso tshivhidzoni?

³ Ri khou tshila kha shango ḽo ḓalaho u ṱaṱisana ḽine kanzhi maanḓa na vhuswa zwa huliswa vhukuma. Vhanzhi vha ita zwoṱhe zwine vha nga kona u itela u wana zwine vha zwi ṱoḓa, hu sa londwi uri vhaṅwe vhathu vha ḓipfa hani. A ri tikedzi honoho vhuḓifari, fhedzi ri nga vha na mavhonele a si avhuḓi ri sa zwi ṱhogomeli nga ha vhathu vhane vha ṱoḓa thuso tshifhinga tshoṱhe, u katela na tshivhidzoni. Fhedzi ri nga vha na mavhonele avhuḓi a fanaho na a Mudzimu.

4, 5. (a) Tsumbo i wanalaho kha 1 Vhakorinta 12:21-23 i ri thusa hani u kona u vhona nḓila ine Yehova a dzhia ngayo vhushayanungo ha vhathu? (b) Ri nga vhuyelwa hani nga u thusa vha shayaho nungo?

⁴ Ri nga pfesesa nḓila ine Yehova a dzhia ngayo vhushayanungo ha vhathu kha tsumbo yo ṅwalwaho nga Paulo kha vhurifhi hawe ha u thoma he a vhu ṅwalela Vhakorinta. Kha ndima ya 12, Paulo uri humbudza uri tshipiḓa tsha muvhili naho tshi tshiṱuku lungafhani, tshi na mushumo. (Vhalani 1 Vhakorinta 12:12, 18, 21-23.) Vha pfunzo ya uri zwithu zwo sokou bvelela a vha tendelani na zwenezwo. Naho zwo ralo, vhagudi vha anatomy vha amba uri miraḓo ya muvhili ine ya dzhiiwa i si ya ndeme i ita zwithu zwa ndeme vhukuma. * Sa tsumbo, vhaṅwe vho vhudzisa zwine tshikunwane tsha shuma zwone; naho zwo ralo, zwino tshi dzhiiwa sa tshithu tsha ndeme vhukuma ngauri tshi ita uri muthu a kone u ima zwavhuḓi.

⁵ Tsumbo ya Paulo i sumbedza uri miraḓo yoṱhe ya tshivhidzo tsha Vhukriste ndi ya ndeme. U fhambana na Sathane ane a tsitsa vhathu tshirunzi, Yehova u dzhia vhashumeli vhawe, u katela vhane vha vhonala vhe si na nungo sa vha ndeme. (Yobo 4:18, 19) Eneo mahumbulele a fanela u thusa muṅwe na muṅwe washu uri a ḓipfe a tshi takalela mushumo wawe tshivhidzoni na u vha muraḓo wa tshivhidzo tsha vhathu vha Mudzimu shangoni ḽoṱhe. Sa tsumbo, edzani u humbulani ni tshi khou thusa mualuwa nahone no mu fara nga tshanḓa. Ni nga kha ḓi fanela u tshimbila zwiṱuku. Naa u thusa onoyo muthu zwi nga vha zwithu zwavhuḓi nahone zwi nga ita uri ni takale? Vhukuma, musi ri tshi thusa vhaṅwe, ri takalela u vha ṱhogomela nahone zwi ita uri ri kone u konḓelela, ri vhe na lufuno nahone ri vhe vho vhibvaho. (Vhaef. 4:15, 16) Khotsi ashu a re na lufuno u a zwi ḓivha uri tshivhidzo tshine tsha dzhiela nṱha miraḓo yoṱhe, hu sa londwi vhushayanungo havho, tshi sumbedza uri tshi na lufuno na mavhonele avhuḓi.

6. Paulo o shumisa hani maipfi ‘vhushayanungo’ na “nungo”?

⁶ Zwi takadzaho ndi uri musi Paulo a tshi khou ṅwalela Vhakorinta o shumisa maipfi a ngaho, u sa vha na “nungo” na ‘vhushayanungo’ musi a tshi khou ambela kha nḓila ine vha sa tendiho vha dzhia ngayo Vhakriste vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha na nḓila ye a vha a tshi ḓipfa ngayo. (1 Vhakor. 1:26, 27; 2:3) Musi Paulo a tshi amba nga ha vhane vha vha na “nungo,” o vha a sa khou ṱoḓa uri vhaṅwe Vhakriste vha ḓipfe vhe vha nṱha u fhira vhaṅwe. (Vharoma 15:1) Nṱhani hazwo, o vha a tshi khou amba Vhakriste vhane vha vha na tshenzhelo uri vha fanela u sa fhelela mbilu vhane vha vha vhaswa ngohoni.

7. Ndi mini zwine zwa nga ita uri ri litshe u thusa vhane vha ṱoḓa thuso?

⁷ Musi ri tshi thusa “mutshinyali,” ri vha ri sa khou edzisa Yehova fhedzi, fhedzi u dovha a ri ṱanganedza. (Ps. 41:1; Vhaef. 5:1) Vhukuma, u vha na mavhonele a si avhuḓi nga ha vhane vha ṱoḓa thuso, zwi nga ita uri nga zwiṅwe zwifhinga ri si ṱoḓe u vha thusa. Kana ngauri a ri ḓivhi zwine ra nga zwi amba, ri nga ḓipfa ri na ṱhoni nahone ra sendela kule na  vhathu vho sedzanaho na vhuimo vhu konḓaho. Muṅwe wahashu wa tshisadzini ane a pfi Cynthia, * we munna wawe a mu ṱutshela, o ri: “Arali vhahaṋu vha sa ni dzhieli nṱha kana u sa ni fara nga nḓila ine na lavhelela uri khonani ya tsini i ni fare ngayo, zwi a vhavha. Musi ni tshi khou ṱangana na milingo, ni ṱoḓa uri vhathu vha ni tikedze.” Davida wa tshifhingani tsha kale o vha a tshi ḓivha vhuṱungu ha u sa dzhielwa nṱha.—Ps. 31:12.

8. Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa uri ri pfele vhuṱungu?

⁸ Ri ḓo vha ri khou sumbedza u pfela vhuṱungu vhukuma arali ra humbula uri vhaṅwe vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vho kulwa nungo nga zwiimo zwi konḓaho—u sa vha na mutakalo wavhuḓi, u dzula muṱani wo fhandekanaho kana u sedzana na mutsiko. Ri nga kha ḓi ḓiwana ri kha vhuimo vhu fanaho na honoho ḽiṅwe ḓuvha. Musi vha sa athu u dzhena Shangoni ḽo Fulufhedziswaho, Vhaisiraele vhe vha vha vhe vhashai na vha si na nungo shangoni ḽa Egipita, vho humbudzwa uri vha songo “sanda” vhahavho vho tsikeledzeaho. Yehova o vha o lavhelela uri vha dzhie vhashai sa vhathu vhane vha fanela u thuswa.—Doit. 15:7, 11; Lev. 25:35-38.

9. Ndi zwithu zwifhio zwa ndeme zwine ra fanela u zwi ita musi ri tshi thusa muthu o sedzanaho na zwiimo zwi konḓaho? Ṋeani tsumbo.

⁹ Nṱhani ha u haṱula kana u vhona mulandu, ri fanela u khuthadza vhane vha khou sedzana na zwiimo zwi konḓaho nga lwa muya. (Yobo 33:6, 7; Mat. 7:1) Sa tsumbo: Musi mureili wa tshithuthuthu o ṱangana na khombo ya badani a dzheniswa wadini ya vhuimo ha shishi, naa tshigwada tshine tsha khou mu thusa tshi nga amba uri ndi ene o ḓidzhenisaho kha yeneyo khombo? Hai, nga u ṱavhanya vha mu ṋea thuso i ṱoḓeaho ya zwa ngalafho. Zwi ngaho zwenezwo, arali mutendi nga riṋe a kulwa nungo nga thaidzo dza muthu nga eṱhe, tshithu tsha ndeme tshine ra fanela u tshi ita ndi u mu ṋea thuso ya lwa muya.—Vhalani 1 Vhathesalonika 5:14.

10. Vhane vha vhonala u nga a vha na nungo, vha nga ‘pfuma kha lutendo’ nga nḓila-ḓe?

¹⁰ Arali ra nga elekanya nga vhuimo ha vhahashu, ri nga kona u vhona vhushayanungo havho nga iṅwe nḓila. Humbulani nga ha wahashu wa tshisadzini we a vha a tshi khou konḓelela u tovholwa nga muṱa lwa miṅwaha minzhi. Vhaṅwe vha nga vha vha tshi ḓiṱukufhadza nahone vhe si na nungo, fhedzi naa a vha bveli phanḓa vha tshi sumbedzi u vha na lutendo na nungo dza nga ngomu? Musi ni tshi vhona mme ane a khou alusa vhana e eṱhe a tshi ḓa miṱanganoni tshifhinga tshoṱhe na ṅwana kana vhana, naa a ni ṱuṱuwedzwi nga lutendo lwawe na u ḓiimisela hawe? Hupfi mini nga vhaswa vhane vha farelela ngohoni, hu sa londwi ṱhuṱhuwedzo mmbi ine vha i wana tshikoloni? Kha honoho vhuimo hoṱhe, ri kona u zwi vhona uri vhane vha vhonala vha tshi nga a vha na nungo vho ‘pfuma kha lutendo’ u fana na vhane vha vha vhukati hashu vhane vha vha nga fhasi ha zwiimo zwavhuḓi.—Yak. 2:5.

11, 12. (a) Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa u shandula mavhonele ashu nga ha vhushayanungo ha vhathu? (b) Ri guda mini kha nḓila ye Yehova a shumisana ngayo na Aroni?

¹¹ U ṱolisisa nḓila ye Yehova a fara ngayo mafhungo ane a tshimbidzana na vhaṅwe vhashumeli vhawe, zwi ri thusa uri ri dzhie vhushayanungo ha vhaṅwe nga nḓila ine Yehova a vhu dzhia ngayo. (Vhalani Psalme ya 130:3.) Sa tsumbo, humbulani arali no vha ni na Mushe musi Aroni a tshi ita tshifanyiso tsha ṋamana ya musuku, no vha ni tshi ḓo ḓipfa hani nga ha zwiitisi zwa Aroni zwi sa pfali? (Ek. 32:21-24) Kana no vha ni tshi ḓo dzhia hani mavhonele a Aroni musi a tshi ṱuṱuwedzwa nga khaladzi awe Miriama, o sasaladza Mushe nge a vhinga musadzi ono bva kha luṅwe lushaka? (Num. 12:1, 2) No vha ni tshi ḓo ḓipfa hani musi Aroni na Mushe vha tshi kundelwa u hulisa Yehova, musi a tshi vha ṋea maḓi nga lwa vhuṱolo ngei Meriba?—Num. 20:10-13.

 ¹² Kha zwenezwo zwiimo, Yehova o vha a tshi ḓo vha o ṱarafa Aroni nga u ṱavhanya. Fhedzi o ṱhogomela uri Aroni a si muthu muvhi kana ane a vha na mulandu. Zwi vhonala u nga Aroni o tendela zwiimo kana ṱhuṱhuwedzo i bvaho kha vhaṅwe i tshi mu khelusa nḓilani yo lugaho. Naho zwo ralo, musi a tshi vhudzwa nga ha vhukhakhi hawe, o tenda nahone a tikedza khaṱhulo ya Yehova. (Ek. 32:26; Num. 12:11; 20:23-27) Yehova o livhisa ṱhogomelo kha lutendo lwa Aroni na u rembuluwa hawe. Nga murahu ha maḓana a miṅwaha, Aroni na vhaḓuhulu vhawe vho dzula vha tshi humbulwa sa vha ofhaho Yehova.—Ps. 115:10-12; 135:19, 20.

13. Ri nga shandula hani nḓila ine ra humbula ngayo nga ha vhathu vhane vha vha na vhushayanungo?

¹³ U itela u shandula mahumbulele ashu uri a fane na a Yehova, ri fanela u shandula mavhonele ashu nga ha vhane vha vhonala vhe si na nungo. (1 Sam. 16:7) Sa tsumbo, ri ḓipfa hani musi muswa a re miṅwahani ya vhufumi a sa ṱhogomeli vhuḓimvumvusi vhune a vhu khetha kana a tshi sumbedza u vha na mavhonele a si avhuḓi? Nṱhani ha u mu sasaladza, zwi nga vha zwavhuḓi arali ra nga humbula nga ha zwine ra nga zwi ita u itela u mu thusa uri a vhibve. Ri nga dzhia vhukando ha u thusa muthu ane a ṱoḓa thuso nahone nga u ita nga u ralo ri pfesesa khwine nahone ra vha na lufuno.

14, 15. (a) Yehova o ḓipfa hani nga u sa vha na tshivhindi ha Eliya lwa tshifhinganyana? (b) Ndi ngudo ifhio ine ra i guda kha tshenzhelo ya Eliya?

¹⁴ Ri dovha ra thuswa u vha na mavhonele avhuḓi nga ha vhaṅwe nga u vha dzhia nga nḓila ye Yehova a dzhia ngayo vhashumeli vhawe vhe vha vha vho fhola nga lwa muya. Eliya o vha e muṅwe wavho. Naho o vha na tshivhindi tsha u sedzana na vhaporofita vha Baali vha 450, Elia o shavha musi a tshi pfa uri Mufumakadzi Isabele o vha a tshi khou luka maano a u mu vhulaha. Musi o no tshimbila khilomithara dza 150 a tshi ya Bereseba, o ya  vhukati-kati ha soga. O netiswa nga mufhiso wa ḓuvha, muporofita a dzula fhasi ha muri nahone “a humbela u fa.”—1 Dzikh. 18:19; 19:1-4.

¹⁵ Yehova o ḓipfa hani musi a tshi sedza ḽifhasi e ṱaḓulu nahone a vhona muporofita wawe a fulufhedzeaho o fulufhuwa? Naa o landula mushumeli wawe ngauri o vha o tsikeledzea lwa tshifhinganyana nahone e si na tshivhindi? Na khathihi! Yehova o dzhiela nṱha vhushayanungo ha Eliya nahone a mu ḓisela muruṅwa. Muruṅwa o ṱuṱuwedza Eliya luvhili lwoṱhe uri a ḽe. Nga zwenezwo, lwendo lwawe lu tevhelaho lwo vha lu nga si ‘mu kunde.’ (Vhalani 1 Dzikhosi 19:5-8.) Vhukuma, naho Yehova o vha a sa athu u mu ṋea vhulivhisi, o thetshelesa muporofita wawe nahone a dzhia vhukando ha u mu tikedza.

16, 17. Ri nga edzisa hani nḓila ye Yehova a ṱhogomela ngayo Eliya?

¹⁶ Ri nga edzisa hani Mudzimu washu ane a ṱhogomela? Ri songo ṱavhanya u ṋea nyeletshedzo. (Mir. 18:13) Zwi ḓo vha khwine u thoma ra ḓiṋea tshifhinga tsha u pfela vhuṱungu vhane vha humbula u nga vha a “nyadzea” nga nṱhani ha zwiimo zwavho. (1 Vhakor. 12:23) Nga zwenezwo, ni ḓo ḓivha zwine a khou zwi ṱoḓa zwa vhukuma nahone ni ḓo kona u mu thusa.

¹⁷ Sa tsumbo, humbulani nga ha Cynthia, we a bulwa mathomoni we munna wawe a ṱutshela ene na vhananyana vhawe vhavhili. Vho ḓiwana vhe vhoṱhe. Dziṅwe Ṱhanzi ngae dzo aravha hani? O amba a ri: “Nga murahu ha u vha ṱalutshedza nga luṱingo zwe zwa itea, vho ḓa muḓini washu hu sa athu u fhela mimunithi ya 45. Vho pfa vhuṱungu vhukuma. Vho dzula na riṋe maḓuvha mavhili kana mararu. Nga nṱhani ha uri ro vha ri sa khou ḽa nga nḓila yo teaho nahone ro vhaisala maḓipfele, vho ri humbela uri ri dzule navho miṱani yavho lwa tshifhinganyana.” Zwenezwi zwo ri humbudza zwe Yakobo a ṅwala musi a tshi ri: “Arali munna a re mutendi kana mufumakadzi a re mutendi o ṱahelelwa nga zwiambaro nahone a si na zwiḽiwa zwo linganaho zwa ḽeneḽo ḓuvha, fhedzi muṅwe waṋu a amba navho a ri: ‘Tshimbilani nga mulalo, ni fuke ni ḽe ni fure,’ zwi ḓo vhuyedza nga’ni arali ni songo vha ṋea zwine mivhili yavho ya zwi shaya? Zwi ngaho zwenezwo, lutendo nga lwoṱhe lu si na mishumo lwo fa.” (Yak. 2:15-17) Ri livhuha vhukuma thikhedzo ye vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vha i ṋea, Cynthia na vhananyana vhawe vho wana nungo dza u shuma sa vhavulanḓila vha u thusa lwa miṅwedzi ya rathi nga murahu ha u ṱangana na zwithu zwi vhavhaho.—2 Vhakor. 12:10.

18, 19. (a) Ri nga thusa hani vhane vha vha na vhushayanungo lwa tshifhinganyana? (b) Ndi vhafhio vhane vha vhuyelwa musi ri tshi thusa vhane vha si vhe na nungo?

¹⁸ Ni nga kona u zwi vhona kha tshenzhelo dza muthu nga eṱhe uri zwi dzhia tshifhinga u fhola arali u tshi khou lwalesa. Nga hu fanaho, Mukriste we a kulea nungo nga vhuleme ha muthu nga eṱhe kana zwiimo zwi konḓaho vhukuma zwi nga ṱoḓa tshifhinga u wana nungo dza lwa muya. Vhukuma, vhatendi nga riṋe vha fanela u khwaṱhisa lutendo lwavho nga u ita ngudo ya muthu nga eṱhe, thabelo na miṅwe mishumo ya Vhukriste. Fhedzi naa ni ḓo konḓelela u swikela a tshi vha na mavhonele avhuḓi? Nga tshenetsho tshifhinga, naa ni ḓo sumbedza lufuno? Naa ri ḓo lwela u thusa vhane vha khou shayanungo lwa tshifhinganyana uri vha ḓipfe vhe vha ndeme nahone vha kone u vhona lufuno lwashu lwa Vhukriste?—2 Vhakor. 8:8.

¹⁹ Ri songo hangwa uri musi ri tshi tikedza vhahashu ri vha ri tshi khou tshenzhela dakalo ḽine ḽa ḓiswa nga u ṋea. Ri dovha ra ṱahulela vhukoni hashu nga u pfela vhuṱungu na u sa fhela mbilu. Zwiṅwe hafhu, tshivhidzo tshoṱhe tshi vha na lufuno lwo engedzeaho. Zwihuluhulu ri edzisa Yehova ane a dzhia muṅwe na muṅwe e wa ndeme. Vhukuma roṱhe ri na zwiitisi zwavhuḓi zwa u ṱuṱuwedza na u “thusa vha si na nungo.”—Mish. 20:35.