1, 2. (a) Ndi vhufhio vhuṅwe vhuḓifhinduleli ha mulisa wa Muisiraele? (b) Vhabebi vha fana hani na vhalisa?

VHALISA vha ngei Isiraele ḽa kale vho vha vha tshi tshila vhutshilo vhu konḓaho. Vho vha vha tshi fanela u konḓelela mufhiso na phepho musi vhe malisoni, nahone vho vha vha tshi dovha vha fanela u tsireledza masambi avho kha zwivhanda, zwine zwa vha zwipuka na vhathu. Vhalisa vho vha vha tshi ṱola nngu tshifhinga tshoṱhe nahone vha tshi ilafha dzine dza khou lwala kana dzo huvhalaho. Vho vha vha tshi ṱhogomela ngwana nga ho khetheaho ngauri dzo vha dzi si na nungo u fana na nngu khulwane.—Gen. 33:13.

² Vhabebi vha Vhakriste vha nga fanyiswa na vhalisa, vha sumbedza pfaneleo dza ndeme dzi fanaho na dza vhalisa vha vhukuma. Vha na vhuḓifhinduleli ha u alusa vhana vhavho “nga u vha laya na u vha ṱuṱuwedzela zwa Yehova.” (Vhaef. 6:4) Naa wonoyo ndi mushumo wo leluwaho? Hai! Vhana vha sedzana na mazwifhi a Sathane u katela na u sa fhelela havho. (2 Tim. 2:22; 1 Yoh. 2:16) Arali ni na vhana, ni nga vha thusa hani? Kha ri ṱolisise zwithu zwiraru zwine na nga zwi ita u itela u livhisa vhana vhaṋu—vha ḓivheni, vha kanzweni nahone ni vha livhise.

3. Vhabebi vha nga “ḓivha” vhana vhavho nga nḓila-ḓe?

³ Mulisa wavhuḓi u ṱolisisa nngu iṅwe na iṅwe nga vhuronwane u itela u vha na vhungoho ha uri i na mutakalo wavhuḓi. Ni nga ita zwi fanaho kha vhana vhaṋu nga lwa pfanyisedzo. Bivhili i ri: “Ni fanela u ḓivha zwavhuḓi sambi ḽaṋu.” (Mir. 27:23, NW) Uri ni kone u ita zwenezwo, ni fanela u ṱhogomela zwine zwa itwa nga vhana vhaṋu, zwine vha zwi humbula na maḓipfele avho. Ni nga zwi kona hani zwenezwo? Iṅwe nḓila ya khwine ndi u ambedzana na vhana vhaṋu tshifhinga tshoṱhe.

4, 5. (a) Ndi nyeletshedzo dzifhio dzi shumaho dzine dza nga thusa vhana uri vha vhudze vhabebi vhavho nḓila ine vha ḓipfa ngayo? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.) (b) Ndi mini zwe na zwi ita uri zwi lelutshele vhana vhaṋu u amba na inwi?

⁴ Vhaṅwe vhabebi vho ṱhogomela uri zwi a konḓa u vha na nyambedzano na vhana vhavho musi vho no vha miṅwahani ya vhufumi—vhana vha nga thoma u ḓisendedza kule nahone vha pfa vha tshi shona u amba zwine vha zwi humbula na nḓila ine vha ḓipfa ngayo. Arali zwo ralo kha vhana vhaṋu, ni nga ita mini? Nṱhani ha u kombetshedza murwa kana ṅwananyana waṋu uri ni dzule fhasi ni vhe na nyambedzano ndapfu dzo dzikaho, lingedzani u shumisa zwibuli zwa musi no ḓigeḓa u itela u amba. (Doit. 6:6, 7) Zwi nga ṱoḓa uri ni ite vhuḓidini ho engedzeaho uri ni ite zwithu noṱhe. Ni nga ita nyonyoloso navho kana u tshimbila navho nga goloi, u tamba navho, kana u ita noṱhe mishumo ya hayani. Honoho vhuimo vhu songo dzudzanywaho vhu nga thusa vhaswa vha re miṅwahani ya vhufumi uri vha ḓipfe vho vhofholowa nahone vha nga ṱoḓa u bula maḓipfele avho.

⁵ Ni nga ita mini arali ṅwana waṋu a tshi kha ḓi timatima u amba? Ni nga lingedza dziṅwe nḓila. Sa tsumbo, nṱhani ha u vhudzisa ṅwananyana waṋu uri o ṱwa hani, ni nga mu vhudza nga ha nḓila ye na ṱwa ngayo. Na ene a nga amba nga ha nḓila ye a ṱwa ngayo. Kana u itela u ḓivha mavhonele a ṅwana waṋu nga ha zwiṅwe zwithu, vhudzisani mbudziso dzine dza sa livhise ṱhogomelo khae. Ni nga mu vhudzisa nḓila ine khonani dzawe dza ḓipfa ngayo nga ha eneo mafhungo. Nga murahu ha zwenezwo, ni nga mu vhudzisa uri ndi nyeletshedzo ifhio ine a nga i ṋea yeneyo khonani yawe.

6. Zwi amba u ṋea vhana vhaṋu tshifhinga na u dzhenea?

⁶ Vhukuma, u itela uri vhana vhaṋu vha ḓipfe vho vhofholowa u amba na inwi nga ha nḓila ine vha ḓipfa ngayo, vha fanela u zwi ḓivha uri ni ḓo vha ṋea tshifhinga tsha u amba nahone ni a dzhenea. Arali vhabebi vha tshi vhonala vho farakanea lune vha si kone u amba na vhana vhavho, kanzhi vhana vhavho vha re vhaswa vha nga kha ḓi sa vha vhudza thaidzo dzavho. Hu pfi mini nga ha u dzhenea? Hu katelwa zwinzhi nṱhani ha u sokou ri, “Ni nga amba na nṋe tshifhinga tshiṅwe na tshiṅwe.” Vhana vhaṋu vha re miṅwahani ya vhufumi vha fanela u zwi vhona uri a ni nyadzi kana u kaludza thaidzo dzavho. Vhabebi vhanzhi vha vhea tsumbo yavhuḓi kha ḽeneḽi sia. Kayla a re na miṅwaha ya 19, o ri: “Ndi amba na khotsi anga nga ha tshiṅwe na tshiṅwe. A vha ndzheni haṋwani nahone a vha mmboni mulandu; vha sokou thetshelesa. Vha nṋea nyeletshedzo yavhuḓi tshifhinga tshoṱhe.”

7. (a) Ndi mavhonele afhio o linganyiselwaho ane vhabebi vha fanela u vha nao musi zwi tshi ḓa kha mafhungo a u funana? (b) Vhabebi vha nga sinyusa hani vhana vhavho vha songo zwi ṱhogomela?

⁷ Naho ni tshi khou amba nga ha mafhungo ane zwa konḓa u amba nga hao—sa tsumbo, mafhungo a ngaho zwa u funana—ṱhogomelani uri ni si ombedzele nga maanḓa tsevho lune na vho kundwa u gudisa vhana vhaṋu nḓila yo teaho ya u sedzana na eneo mafhungo. Sa tsumbo: Kha ri zwi dzhie no ya resiturente nahone na wana uri kha mutevhe wa zwiḽiwa zwi re kha menyu ho ṅwalwa tsevho ya uri zwenezwo zwiḽiwa zwi nga ni lwadza. Ni nga bva na ṱuwa kha yeneyo resiturente na ya kha iṅwe. Na vhana vhaṋu vha nga ita zwi fanaho arali na dzula ni tshi vha ṋea tsevho fhedzi, musi vha tshi ḓa kha inwi u itela u wana nyeletshedzo. (Vhalani Vhakolosa 3:21.) Nṱhani hazwo, lwelani u vha na mavhonele o linganyiselwaho. Muṅwe  wahashu wa tshisadzini muswa ane a pfi Emily, o ri: “Musi vhabebi vhanga vha tshi amba na nṋe nga ha mafhungo a zwa u funana, a vha iti uri eneo mafhungo a vhonale a tshi nga o khakhea. Vha ombedzela dakalo ḽiṋe ḽa ḓiswa nga u funana na u wana mufarisi wa mbingano. Zwenezwo zwo ita uri ndi ḓipfe ndo vhofholowa u amba navho nga hazwo. Zwi re zwone ndi uri ndi ṱoḓa u vha vhudza nga ha muthu naho e ufhio ane nda ḓibvisa nae nṱhani ha u vha dzumbela.”

8, 9. (a) Zwi vhuyedza hani u thetshelesa vhana vhaṋu ni sa vha dzheni haṋwani? (b) No vhuyelwa hani musi ni tshi thetshelesa vhana vhaṋu?

⁸ U tendelana na zwe Kayla a zwi amba, ni nga sumbedza vhana vhaṋu uri ni a dzhenea nga u vha thetshelesa ni sa vha fheleli mbilu. (Vhalani Yakobo 1:19.) Muṅwe mme a re eṱhe ane a pfi Katia, o ri: “Tshifhingani tsho fhiraho ndo vha ndi tshi fhelela ṅwananyana wanga mbilu. Ndo vha ndi tshi mu dzhena haṋwani. Ndo vha ndi sa ṱoḓi u pfa zwine a zwi amba nahone ndi sa ṱoḓi u dinwa. Zwino ngauri ndo shandula nḓila ine nda ita ngayo zwithu, na ṅwananyana wanga o shandula yawe-vho. Zwino zwi vho leluwa u shumisana nae.”

⁹ Muṅwe khotsi ane a pfi Ronald o tshenzhela zwi fanaho kha ṅwananyana wawe a re miṅwahani ya vhufumi. U ri: “Musi a tshi mmbudza uri u funana na muṅwe muṱhannga tshikoloni, mathomoni ndo sinyuwa vhukuma. Fhedzi musi ndi tshi elekanya nga ha nḓila ine Yehova a sa ri fhelele ngayo mbilu na nḓila ine a shumisana ngayo na vhashumeli vhawe, ndo humbula uri zwi ḓo vha khwine u ṋea ṅwananyana wanga tshibuli tsha u mmbudza nḓila ine a ḓipfa ngayo ndi sa athu lingedza u mu khakhulula. Ndi a takala uri ndo zwi ita! Lwa u tou thoma, ndo pfesesa maḓipfele a ṅwananyana wanga. Musi o fhedza u amba ndo wana zwi tshi leluwa u amba nae nga nḓila ya lufuno. Zwi mangadzaho ndi uri o ṱanganedza nyeletshedzo yanga. O amba zwi tshi bva mbiluni uri u ṱoḓa u shandula vhuḓifari hawe.” U amba na vhana vhaṋu tshifhinga tshoṱhe zwi ni ṋea tshibuli tsha u ḓivha nḓila ine vha humbula ngayo na nḓila ine vha ḓipfa ngayo. Zwenezwo zwi ḓo ni thusa uri ni vhe na ṱhuṱhuwedzo khulwane kha phetho dzine vha dzi dzhia vhutshiloni. *

10, 11. Ni nga thusa hani vhana vhaṋu uri vha sa ṱutshele ngoho?

¹⁰ Mulisa wavhuḓi u a zwi ḓivha uri nngu iṅwe na iṅwe yawe i nga xelana na sambi. Khamusi yo kungwa nga hatsi vhu re kulenyana  kana vhu re kule vhukuma, nga zwenezwo i nga xelana na sambi. Nga nḓila i fanaho, ṅwana a nga ṱutshela ngoho nga zwiṱuku nga zwiṱuku, o kungwa nga khonani dzi si dzavhuḓi kana nga vhuḓimvumvusi vhu re na khombo. (Mir. 13:20) Ni nga thusa hani u thivhela vhuimo ho raloho?

¹¹ Musi ni tshi gudisa vhana vhaṋu, dzhiani vhukando nga u ṱavhanya arali na ṱhogomela vhushayanungo. Shumelani kha u khwaṱhisa pfaneleo dza Vhukriste dzine vhana vhaṋu vha vha nadzo, fhedzi dzine dza tea u khwiniswa. (2 Pet. 1:5-8) Vhurabeli ha muṱa ha tshifhinga tshoṱhe ndi tshone tshifhinga tsha u ita zwenezwo. Vhuḓinḓa Ha Muvhuso ha October 2008 ho ṱalutshedza yeneyi nzudzanyo nga nḓila i tevhelaho: “Ṱhoho dza miṱa dzi ṱuṱuwedzwa uri dzi dzhie vhuḓifhinduleli hadzo phanḓa ha Yehova uri mbekanyo ya pfunzo ya Bivhili ya muṱa i tevhelwe tshifhinga tshoṱhe.” Naa ni khou shumisa nga vhuḓalo yeneyi ndugiselelo ya lufuno u itela u livhisa vhana vhaṋu? Fulufhelani uri vhana vhaṋu vha dzhiela nṱha vhuḓidini haṋu ha u ṱhogomela uri vha ṱoḓa u ḓivha Mudzimu.—Mat. 5:3; Vhafil. 1:10.

12. (a) Vhaṅwe vhaswa vho vhuyelwa hani nga vhurabeli ha muṱa ha tshifhinga tshoṱhe? (Katelani na bogisi “ Vha A Vhu Dzhiela Nṱha.”) (b) No vhuyelwa hani nga vhurabeli ha muṱa?

¹² Ṱhogomelani zwe Carissa a re miṅwahani ya vhufumi a zwi amba nga ha nḓila ye mbekanyamushumo ya Vhurabeli ha Muṱa ya vhuyedza ngayo muṱa wa hawe. O ri: “Ndi takalela uri ri a kona u dzula roṱhe ra amba. Musi ri tshi ita ngauralo vhushaka hashu vhu a khwaṱha nahone hu vha na zwithu zwavhuḓi zwine ra nga humbula nga hazwo. Khotsi anga vha ita uri Vhurabeli ha Muṱa vhu farwe tshifhinga tshoṱhe. Zwi a ṱuṱuwedza u vhona uri vha vhu dzhia vhu ha ndeme—nahone zwenezwo zwi ita uri na nṋe ndi vhu dzhie vhu ha ndeme. Zwi dovha zwa nṋea zwiitisi zwo engedzeaho uri ndi vha ṱhonifhe sa khotsi anga na ṱhoho ya muṱa kha zwithu zwa muya.” Muṅwe wahashu wa tshisadzini ane a pfi Brittney, o ri: “Vhurabeli ha Muṱa ho ita uri ndi vhe na vhushaka ha tsini na vhabebi vhanga. Zwi ntsumbedza uri vha ṱoḓa u pfa nga ha thaidzo dzanga nahone vha a nṱhogomela vhukuma. Zwi ri thusa uri ri vhe muṱa wo khwaṱhaho na u re na vhuthihi.” Vhukuma, u kanzwa vhana vhaṋu nga lwa muya—zwihulu-hulu nga vhurabeli ha muṱa—ndi nḓila ya ndeme ya u vha mulisa wavhuḓi. *

13. Ṅwana a nga ṱuṱuwedzwa hani uri a shumele Yehova?

¹³ Mulisa wavhuḓi u shumisa lubaḓa u livhisa na u tsireledza sambi ḽawe. Tshiṅwe tshipikwa tsha ndeme ndi u livhisa nngu dzawe “pfuloni dzavhuḓi.” (Hesek. 34:13, 14) Sa mubebi, naa a ni na tshipikwa tshi fanaho tsha lwa muya? Ni fanela u livhisa vhana vhaṋu uri vha shumele Yehova. Ni tea u ita uri vhana vhaṋu vha ḓipfe u fana na mupsalme we a ṅwala uri: “Zwi ntakadzaho ndi u ita zwiné Iwe Mudzimu wanga wa zwi funa; mulayo wau u mbiluni yanga.” (Ps. 40:8) Vhaswa vhane vha dzhiela zwenezwi zwithu nṱha vha ṋekedzela vhutshilo havho kha Yehova nahone vha lovhedzwa. Zwi a pfesesea uri vha fanela u dzhia vhukando ho raloho musi vho no vhibva uri vha dzhie yeneyo phetho na u vha na lutamo luhulwane lwa u shumela Yehova.

14, 15. (a) Tshipikwa tsha vhabebi vha Vhakriste tshi fanela u vha tshifhio? (b) Ndi ngani muswa a re miṅwahani ya vhufumi a tshi nga timatima vhurabeli ha ngoho?

¹⁴ Ni nga ita mini arali vhana vhaṋu vha sa khou ita mvelaphanḓa ya lwa muya—khamusi vha tshi timatima zwine vha zwi tenda? Lingedzani u kokomedza lufuno lwa Yehova Mudzimu khavho na u vha ita uri vha dzhiele nṱha zwoṱhe zwe a zwi ita. (Nzumb. 4:11) Musi vho no vha kha vhuimo vhune vha nga kona u ita nga u ralo, vha ḓo kona u dzhia phetho ya u gwadamela Mudzimu.

¹⁵ Ni nga ita mini zwa zwino arali vhana vhaṋu vha thoma u timatima? Ni nga vha livhisa hani na u vha thusa uri vha vhone uri u shumela Yehova ndi yone nḓila ya khwine ya vhutshilo  nahone i ḓo vha thusa uri vha vhe na dakalo ḽa tshoṱhe? Lingedzani u wana uri ndi mini zwine zwa ita uri vha timatime. Sa tsumbo, naa murwa waṋu ha tendelani na zwine Bivhili ya zwi funza, kana u tou vha e si na fulufhelo ḽine ḽa ṱoḓea u itela u ḓiimelela kha thangana dzawe? Naa ṅwananyana waṋu u vhona zwi si vhuṱali u shumisa zwilinganyo zwa Mudzimu, kana u sokou ḓipfa e na vhuludu kana u vhona vhaṅwe vhathu vha sa mu funi?

16, 17. Ndi dzifhio dziṅwe nḓila dzine vhabebi vha nga thusa ngadzo vhana vhavho uri vha ite uri ngoho i vhe ya ndeme vhutshiloni havho?

¹⁶ Hu sa londwi tshiitisi tshine ṅwana waṋu a vha natsho, ni nga mu thusa uri a si tsha timatima zwithu zwa muya. Nga nḓila-ḓe? Iṅwe nyeletshedzo ye vhabebi vhanzhi vha wana i tshi shuma nahone i tshi vhuyedza ndi u vhudzisa vhana vhavho uri: “Ni ḓipfa hani nga u vha Mukriste? Ni vhona hu na mbuyelo dzifhio? Ndi mini zwine na xelelwa ngazwo nga u vha Mukriste? Naa ni wana uri zwe na xelelwa ngazwo zwi fhira mbuyelo nnzhi, dzine ra ḓiphina ngadzo zwino na dze dza fulufhedziswa tshifhingani tshi ḓaho? Nga nḓila-ḓe?” Ni fanela u vhudzisa dzenedzo mbudziso nga maipfi aṋu, nga nḓila ya vhuthu, na i kungaho, hu si sa musengisi. Musi ni tshi khou ambedzana ni nga haseledza Marko 10:29, 30. Vhaṅwe vhaswa vha nga ṱoḓa u ṅwala fhasi zwine vha zwi humbula vha tshi shumisa khoḽomo mbili—huṅwe vha ṅwala zwe vha xelelwa ngazwo, huṅwe vha ṅwala mbuyelo. U ṱolisisa zwenezwi zwe vha ṅwala zwi nga ita uri ni kone u ḓivha vhuleme naho vhu vhufhio nahone ni nga kona u vha thusa uri vha vhu tandulule. Arali zwi tshi ṱoḓea uri ri gude bugu Bivhili I Funza Mini na “Lufunoni Lwa Mudzimu” na vhathu vhane vha vha na dzangalelo, ndi zwa ndeme lungafhani uri ri dzi gude na vhana vhashu! Naa ni khou ita zwenezwo?

¹⁷ Nga u ya ha tshifhinga, vhana vhaṋu vha ḓo fanela u dzhia phetho ya ane vha ṱoḓa u mu shumela. Ni songo humbula uri vha ḓo sokou vha na lutendo lune na vha nalwo nga nḓila ya vhuṱolo. Vha fanela u ita uri ngoho i vhe ya ndeme vhutshiloni havho. (Mir. 3:1, 2) Arali ni tshi vhona uri ṅwana waṋu u na thaidzo ya u ita nga u ralo, zwi ḓo vha zwavhuḓi uri ni thome nga u mu gudisa pfunzo dza mutheo. Mu thuseni uri a elekanye nga ha mbudziso dzi nga ho dzi tevhelaho: “Ndi zwi ḓivha hani uri Mudzimu u hone? Ndi mini zwine zwa ita uri ndi tende uri Yehova Mudzimu u a ndzhiela nṱha zwa vhukuma? Ndi ngani ndi tshi tenda uri zwilinganyo zwa Yehova zwo itelwa u mmbuyedza ngangoho?” Sumbedzani vhana vhaṋu uri ni mulisa wavhuḓi nga u vha sumbedza uri nḓila ya Yehova ndi yone ya khwine vhutshiloni. *—Vharoma 12:2.

18. Vhabebi vha nga edzisa hani Yehova Mulisa Muhulwane?

¹⁸ Vhakriste vha ngoho vhoṱhe vha tea u edzisa Mulisa washu Muhulwane. (Vhaef. 5:1; 1 Pet. 2:25) Zwihuluhulu vhabebi vha fanela u ḓivha sambi ḽavho—vhana vhavho vha ndeme—nahone vha fanela u ita zwoṱhe zwine vha nga kona u itela u vha livhisa kha phaṱhutshedzo dzine Yehova a ḓo vha ṋea dzone. Nga zwenezwo-ha, livhisani vhana vhaṋu nga u bvela phanḓa ni tshi vha alusela nḓilani ya ngoho!