1, 2. Ndi tsireledzo ifhio ye mbeu ya mufumakadzi ya vha i tshi i ṱoḓa nahone ndi ngani?

VHUPOROFITA ha u thoma ho ṅwalwaho Bivhilini ndi ha ndeme vhukuma u itela u ḓadzisa ndivho ya Yehova. Musi Mudzimu wa ngoho a tshi ita fulufhedziso ḽa Edeni o ri: “Ndi vhea vhuswina vhukati ha iwe [Sathane] na musadzi, vhukati ha mbeu yau na mbeu yawe.” Honoho vhuswina vhu ḓo vha ho khwaṱha lungafhani? Yehova o ri: “Mbeu yawe [mufumakadzi] i ḓo U pwasha ṱhóho [Sathane], iwe wa ḓo i luma tshirethe.” (Gen. 3:15) Vhuswina vhukati ha ṋowa na mufumakadzi vhu ḓo vha vhuhulwane lune Sathane a ḓo shumisa maanḓa awe oṱhe u itela u fhelisa mbeu ya mufumakadzi.

² Ndi ngazwo zwi sa timatimisi uri ndi ngani mupsalme o lilela Mudzimu nga thabelo nga ha vhathu vhe a vha ṋanga a ri: “Vhona maswina au a khou zhamba, vhané vha U nyadza vha imisa dziṱhóho. Vha vhamba maano mavhi, vha langana u lwa na vhathu vhau vhané wa vha khudisa. Vha ri: Nḓarieni, ri vha fhedze, vha si tsha vha lushaka.” (Ps. 83:2-4) Muṱa wa mbeu ya mufumakadzi wo vha u tshi fanela u tsireledzwa uri u si vhulahwe kana u tshinyiwa. U itela u khunyeledza zwenezwo, Yehova o ita mbofho yo engedzeaho i re mulayoni u itela uri ndivho yawe i ḓadzee.

3, 4. (a) Mulanga wa Mulayo wo thoma u shuma lini, nahone lushaka lwa Isiraele lwo tenda u ita mini? (b) Mulanga wa Mulayo wo vha wo itelwa uri u thivhele mini?

³ Musi vhaḓuhulu vha Abrahamu, Isaka na Yakobo vha tshi anda vha vha dzimilioni, Yehova o vhumba lushaka lu tshi bva khavho—lushaka lwa Isiraele ḽa kale. Nga Mushe, Yehova o vhofha mulanga wo khetheaho wa tshaka nga u vha ṋea Mulayo nahone lushaka lwa Isiraele lwa ṱanganedza wonoyo mulanga. Bivhili i ri: “[Mushe] a dzhia bugu ya mulanga a i vhala vhathu vhó thetshelesa; vhone vha fhindula vha ri: Zwoṱhe zwe Yehova a zwi amba ri ḓo zwi ita ra zwi pfa. Mushe a kona u dzhia aḽa malofha [a mboho ya tshiṱhavhelo] a handulula vhathu ngao’, a amba a ri: Ndi one malofha a mulanga we Yehova a u vhofha na inwi nga zwenezwi zwoṱhe zwe zwa ambiwa.”—Ek. 24:3-8.

⁴ Mulanga wa Mulayo wo thoma u shuma ngei Thavhani ya Sinai nga 1513 B.C.E. Nga wonoyo mulanga, Mudzimu o khetha lushaka lwa Isiraele ḽa kale uri lu vhe lushaka lwawe. Nga zwenezwo, Yehova a vha ‘muvhusi wavho, Mulai wavho, na Khosi yavho.’ (Yes. 33:22) Ḓivhazwakale ya Isiraele i ri vhudza zwe zwa itea kha vhathu vhe vha thetshelesa zwilinganyo zwa Mudzimu zwo lugaho na vhe vha si thetshelese. Samusi wonoyo Mulayo wo vha u tshi dzivhisa u vhinga vhahedeni na u ṱanganela kha vhurabeli ha mazwifhi, wo vha wo dzudzanyelwa u itela u tsireledza muṱa wa vhaḓuhulu vha Abrahamu uri vha sa tshikafhadzwe.—Ek. 20:4-6; 34:12-16.

5. (a) Mulanga wa Mulayo wo ṋea Vhaisiraele tshibuli tshifhio? (b) Ndi ngani Mudzimu o landula Vhaisiraele?

⁵ Mulanga wa Mulayo wo dovha wa ita uri hu vhe na nzudzanyo ya vhotshifhe, ine ya vha nzudzanyo khulwane tshifhingani tshi ḓaho. (Vhaheb. 7:11; 10:1) Zwi re zwone ndi uri kha wonoyo mulanga, Vhaisiraele vho vha vhe na tshibuli tsho khetheaho na ndugelo ya u vha ‘vhavhusi vha vhotshifhe,’ arali vha thetshelesa milayo ya Yehova. (Vhalani Ekisodo 19:5, 6.) Naho zwo ralo, Vhaisiraele vho kundelwa u ita zwenezwo. Nṱhani ha uri lushaka lu ṱanganedze u ḓa ha Messia, ane a vha tshipiḓa tsha u thoma tsha mbeu ya Abrahamu, lwo mu landula. Nga zwenezwo, Mudzimu o landula lwonolwo lushaka.

6. Ndi mini zwe Mulayo wa zwi khunyeledza?

⁶ U kundelwa ha lushaka lwa Isiraele u dzula lu tshi fulufhedzea kha Yehova, zwo ita uri lu si vhe vhotshifhe vha muvhuso, fhedzi zwenezwo a zwo ngo amba uri Mulayo wo kundelwa. Mulayo wo vha u tshi fanela u tsireledza mbeu na u thusa vhathu uri vha ḓivhe Messia. Musi Kristo a tshi ḓa nahone a ḓivhiwa, wonoyo Mulayo wo ḓadzea. Bivhili i ri: “Mulayo wo guma nga Kristo.” (Vharoma 10:4) Hu takuwa mbudziso ine ya ri: Ndi nnyi ane a ḓo vha na tshibuli tsha u vha tshifhe wa muvhuso? Yehova  Mudzimu o dovha a ṋea iṅwe nzudzanyo i re mulayoni u itela u vhumba luṅwe lushaka luswa.

7. Ndi mini zwe Yehova a dzula o zwi vhudza Yeremia malugana na mulanga muswa?

⁷ Musi mulanga wa Mulayo u sa athu u fheliswa, Yehova o dzula o amba a tshi shumisa muporofita Yeremia uri u ḓo vhumba “mulanga muswa” na lushaka lwa Isiraele. (Vhalani Yeremia 31:31-33.) Wonoyo mulanga a u fani na mulanga wa Mulayo ngauri u ḓo ita uri zwi konadzee uri vhathu vha hangwelwe zwivhi vha sa shumisi zwiṱhavhelo zwa dziphukha. U ḓo ita hani zwenezwo?

8, 9. (a) U shuluwa ha malofha a Yesu zwi khunyeledza mini? (b) Ndi tshifhio tshibuli tshee tsha vha hone kha vhane vha vha kha mulanga muswa? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)

⁸ Nga murahu ha ḓana ḽa miṅwaha, Yesu o thoma Tshilalelo Tsha Murena nga 14 Nisan 33 C.E. Musi a tshi amba nga ha tshinwelo tsha waini, o vhudza vhaapostola vhawe vha fulufhedzeaho vha 11 a ri: “Tshinwelo itshi tshi imela mulanga muswa wa malofha anga ane a ḓo shululelwa inwi.” (Luka 22:20) Mafhungo a Mateo a redza zwe Yesu a zwi amba malugana na waini musi a tshi ri: “Ndi malofha anga aya a mulanga muswa, a shululelwaho vhanzhi uri vha hangwelwe zwivhi.”—Mat. 26:27, 28.

⁹ U shuluwa ha malofha a Yesu zwo ita uri mulanga muswa u vhe wa vhukuma. Eneo malofha o ita uri zwi konadzee uri ri hangwelwe zwivhi lwa tshoṱhe. Yesu ho ngo katelwa kha mulanga muswa. Ngauri o vha e si na tshivhi, ho vha hu si na ṱhoḓea ya uri a hangwelwe. Fhedzi Mudzimu o shumisa ndeme ya malofha a Yesu o shululwaho u itela u vhuyedza vhaḓuhulu vha Adamu. O vha a tshi nga dovha a nanga vhaṅwe vhathu vho ḓiṋekedzaho sa “vharwa” vhawe nga u vha ḓodza nga muya mukhethwa. (Vhalani Vharoma 8:14-17.) Ngauri Mudzimu u vha dzhia sa vhane vha si vhe na tshivhi, nga maṅwe maipfi vha nga Yesu Murwa wa Mudzimu a si na tshivhi. Vhenevha vhaḓodzwa, vha ḓo vha ‘maḽaifa na Kristo’ na u vha na tshibuli tsha u vha ‘muvhuso wa vhotshifhe.’ Zwenezwo zwo vha zwi ndugelo dze lushaka lwa Isiraele ḽa kale ḽa vha ḽi tshi ḓo vha nadzo nga fhasi ha Mulayo. Malugana na u vha ‘maḽaifa na Kristo,’ muapostola Petro o ri: “Inwi ni ‘lushaka lwo nangwaho, vhotshifhe vha vhuhosini, lushaka lukhethwa, vhathu vho khetheaho, uri ni ḓivhadze huṅwe na huṅwe nga ha vhugala’ ha we a ni vhidza ni swiswini a ni ṱanganedza tshedzani tshawe tshi mangadzaho.” (1 Pet. 2:9) Wonoyo mulanga muswa ndi wa ndeme lungafhani! U ita uri vhafunziwa vha Yesu vha vhe tshipiḓa tsha vhuvhili tsha mbeu ya Abrahamu.

10. Mulanga muswa wo thoma u shuma lini, nahone ndi ngani wo thoma u shuma nga tshenetsho tshifhinga?

¹⁰ Mulanga muswa wo thoma u shuma lini? A wo ngo thoma u shuma musi Yesu a tshi amba nga hawo lwa u fhedzisela kha ḽifhasi. U itela uri u shume, malofha a Yesu o vha a tshi fanela u shuluwa nahone ndeme yao yo vha i tshi fanela u ṋekedzwa Yehova ngei ṱaḓulu. Zwiṅwe hafhu, muya mukhethwa wo vha u tshi fanela u shululelwa vhane vha ḓo vha ‘maḽaifa na Kristo.’ Nga zwenezwo, mulanga muswa wo thoma u shuma nga Pentecost  ya 33 C.E. musi vhatevheli vha Yesu vha fulufhedzeaho vha tshi ḓodzwa nga muya mukhethwa.

11. Zwi ḓo konadzea hani uri mulanga muswa wa Vhayuda na Vhannḓa u vhe tshipiḓa tsha Isiraele wa muya nahone ndi vhangana vhane vha ḓo vha kha wonoyo mulanga muswa?

¹¹ Naho mulanga wa Mulayo wa u ranga wo vha u sa tsha “ṱoḓea” musi Yehova a tshi ḓivhadza a tshi shumisa Yeremia uri u ḓo phetha mulanga muswa na Isiraele, a wo ngo fhela musi mulanga muswa u tshi  vho thoma u shuma. (Vhaheb. 8:13) Musi zwenezwo zwi tshi itea, Mudzimu o dzhia Vhayuda na vhatendi Vhannḓa vha songo fumbaho nga nḓila i fanaho, samusi ‘u fumba havho hu ha mbiluni, nahone hu songo ṅwalwa mulayoni.’ (Vharoma 2:29) Nga u khunyeledza mulanga muswa navho, Mudzimu o vha a tshi ḓo vhea milayo yawe ‘mihumbuloni yavho, nahone a i ṅwala mbiluni dzavho.’ (Vhaheb. 8:10) Tshivhalo tsho fhelelaho tsha vhane vha vha kha mulanga muswa ndi vha 144 000, vhane vha vhumba lushaka luswa—“Isiraele wa Mudzimu”—Isiraele wa muya.—Vhagal. 6:16; Nzumb. 14:1, 4.

12. Ndi ifhio phambano ine ya vha hone vhukati ha mulanga wa Mulayo na mulanga muswa?

¹² Mulanga wa Mulayo na mulanga muswa yo fhambana hani? Mulanga wa Mulayo wo vha u vhukati ha Yehova na Vhaisiraele vha ṋama; mulanga muswa u vhukati ha Yehova na Isiraele ḽa muya. Mushe o vha e mupfumedzanyi wa mulanga wa kale; Yesu ndi ene Mupfumedzanyi wa mulanga muswa. Mulanga wa Mulayo wo vha u tshi shuma nga u shuluwa ha malofha a tshifuwo; mulanga muswa wo itwa uri u shume nga u shuluwa ha malofha a Yesu. Lushaka lwa Isiraele lwo vha lwo dzudzanywa nga mulanga wa Mulayo nga fhasi ha Mushe; vhane vha vha nga fhasi ha mulanga muswa vho dzudzanywa nga Yesu—Ṱhoho ya tshivhidzo.—Vhaef. 1:22.

13, 14. (a) Mulanga muswa u tshimbidzana hani na Muvhuso? (b) Ndi mini zwine zwa ṱoḓea u itela uri Vhaisiraele vha muya vha kone u vhusa na Kristo ṱaḓulu?

¹³ Mulanga muswa u tshimbidzana na Muvhuso ngauri u bveledza lushaka lukhethwa lune lwa vha na ndugelo ya u vha mahosi na vhotshifhe ngei Muvhusoni wa ṱaḓulu. Lwonolwo lushaka lu imela tshipiḓa tsha vhuvhili tsha mbeu ya Abrahamu. (Vhagal. 3:29) Mulanga muswa u khwaṱhisedza mulanga we wa vhofhwa na Abrahamu.

¹⁴ Hu na ḽiṅwe sia ḽine ḽa fanela u thomiwa ḽa Muvhuso. Mulanga muswa u vhumba Isiraele wa muya nahone u ṋea miraḓo yawo mutheo uri i vhe ‘maḽaifa na Kristo.’ Naho zwo ralo, hu ṱoḓea nzudzanyo i re mulayoni u itela uri vha vhe maḽaifa na Yesu Muvhusoni sa mahosi na vhotshifhe ngei ṱaḓulu.

15. Yesu o vhofha mulanga ufhio wa muthu nga eṱhe na vhaapostola vhawe vha fulufhedzeaho?

¹⁵ Musi Yesu o no thoma Tshilalelo Tsha Murena, o vhofha mulanga na vhafunziwa vhawe vha fulufhedzeaho, une kanzhi wa vhidzwa mulanga wa Muvhuso. (Vhalani Luka 22:28-30.) U fhambana na miṅwe milanga ine Yehova a vha tshipiḓa tshayo, hoyu mulanga ndi wa muthu nga eṱhe vhukati ha Yesu na vhatevheli vhawe vho ḓodzwaho. Musi Yesu a tshi ri: “Samusi na Khotsi anga o vhofha mulanga wa Muvhuso na nṋe,” a nga vha o vha a tshi khou ambela kha mulanga we Yehova a u vhofha nae wa u vha “tshifhe lini na lini nga maitele a Melkizedeke.”—Vhaheb. 5:5, 6.

16. Ndi mini zwe mulanga wa Muvhuso wa ita uri zwi konadzee kha Vhakriste vho ḓodzwaho?

¹⁶ Vhaapostola vha 11 vha fulufhedzeaho vho ‘konḓelela na Yesu milingoni.’ Mulanga wa Muvhuso wo vha khwaṱhisedza uri vha ḓo vha nae ṱaḓulu nahone vha ḓo vhusa sa dzikhosi na u shuma sa vhotshifhe. Naho zwo ralo, vhenevho vha 11 a si vhone vha vhoṱhe vhane vha ḓo vha na yeneyo ndugelo. Yesu o bvelela kha muapostola Yohane nga bono a ri: “Ane a kunda ndi ḓo mu tendela uri a dzule na nṋe kha khuluṋoni yanga, samusi na nṋe ndo kunda nda dzula na Khotsi anga kha khuluṋoni yawe.” (Nzumb. 3:21) Nga zwenezwo, mulanga wa Muvhuso wo vhumbwa na Vhakriste vho ḓodzwaho vha 144 000. (Nzumb. 5:9, 10; 7:4) Wonoyu ndi mulanga  une wa vhumba mutheo u re mulayoni navho u itela u vhusa na Yesu ṱaḓulu. Zwenezwi zwi fana na muselwa a no bva muṱani wa vhaḓivhalea ane a nga vhingwa nga khosi ine ya khou vhusa nahone a ḓa a vhusa nae muvhusoni wawe. Zwi re zwone ndi uri Maṅwalo a ambela kha Vhakriste vho ḓodzwaho sa “muselwa” wa Kristo, “mufumakadzi wa Ngwana” o fulufhedziswaho u vhingwa nga Kristo.—Nzumb. 19:7, 8; 21:9; 2 Vhakor. 11:2.

17, 18. (a) Vusulusani milanga ya rathi ye ra i haseledzwa na ine ya tshimbidzana na Muvhuso. (b) Ndi ngani ri tshi nga vha na lutendo lwo khwaṱhaho kha Muvhuso?

¹⁷ Milanga yoṱhe ye ra i ṱolisisa kha dzenedzi thero mbili i ambela kha sia ḽithihi kana manzhi a Muvhuso. (Sedzani tshathi “Nḓila Ine Mudzimu A Ḓo Ḓadzisa Ngayo Ndivho Yawe.”) Yeneyi mbuno i ombedzela uri Muvhuso wo thewa nga ho khwaṱhaho kha nzudzanyo i re mulayo. Ri na zwiitisi zwo khwaṱhaho zwa u fulufhela tshoṱhe Muvhuso wa Vhumessia sa tshishumiswa tshine Mudzimu a khou tshi shumisa u itela uri ndivho yawe ya u thoma nga ha ḽifhasi na vhathu i ḓadzee.—Nzumb. 11:15.

¹⁸ Naa ri nga timatima uri zwine Muvhuso wa ḓo zwi khunyeledza zwi ḓo vha phaṱhutshedzo ya tshoṱhe ya vhathu? Arali ri na fulufhelo ḽo khwaṱhaho, ri nga huwelela nga tshivhindi uri Muvhuso wa Mudzimu ndi yone thandululo i yoṱhe ya tshoṱhe ya thaidzo dza vhathu. U nga ri ri nga huwelela nga u fhisea yeneyi ngoho na vhaṅwe!—Mat. 24:14.