Naa Ni A Dzhiela Nṱha Zwe Na Zwi Ṱanganedza?
“Ro ṱanganedza muya u bvaho ha Mudzimu, uri ri ḓivhe zwe Mudzimu a ri ṋea zwone nga vhuthu hawe.”—1 VHAKOR. 2:12.
1. Ndi maipfi afhio o ḓoweleaho ane a anzela u ambiwa?
VHATHU vhanzhi vho no pfa maipfi ane a ri: ‘Ni dzhiela nṱha tshithu musi tshi si tsheeho.’ Naa no no vhuya na ḓipfa nga yeneyo nḓila? Musi muthu o vha na zwithu u bva vhuṱukuni, ha zwi dzhieli nṱha. Sa tsumbo, muthu o alutshelaho muṱani wo pfumaho, a nga dzhiela fhasi vhunzhi ha zwithu zwine a vha nazwo. Zwenezwi zwo tou ralo kha vhaswa vhe nga u sa vha na tshenzhelo, vha si kone u vhona zwithu zwine zwa vha zwa ndeme vhukuma vhutshiloni.
2, 3. (a) Vhaswa vha Vhakriste vha fanela u vha na vhulondi u itela u iledza mini? (b) Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa u dzhiela nṱha zwine ra vha nazwo?
2 Arali ni muswa, khamusi ni miṅwahani ya vhufumi kana miṅwahani ya vhu-20, ndi mini zwine zwa vha zwa ndeme kha inwi? Vhathu vhanzhi shangoni, vha dzhia zwithu zwi vhonalaho zwi zwa ndeme vhutshiloni havho, u hola tshelede nnzhi, u vha na haya havhuḓi kana u vha na zwishumiswa zwa thekinolodzhi zwa musalauno. Naho zwo ralo, arali zwenezwi zwi zwine zwa ri vhilaedzisa, hu na tshithu tsha ndeme tshine tsha khou ṱahela—lupfumo lwa muya. Zwi ṱungufhadzaho ndi uri vhunzhi ha vhathu ṋamusi a vha athu u thoma u ṱoḓana nalwo. Vhoiwe vhaswa vhe na aluswa nga vhabebi vha Vhakriste, ni fanela u vha na vhulondi uri ni sa xelelwe nga zwithu zwe na zwi ṱanganedza kha ifa ḽa lwa muya. (Mat. 5:3) U dzhiela zwithu fhasi zwi nga ita uri hu vhe na masiandoitwa a si avhuḓi vhutshiloni haṋu hoṱhe.
3 Na inwi ni nga ita uri zwenezwo zwi sa itee. Ndi mini zwine zwa ḓo ni thusa u dzhiela nṱha ifa ḽaṋu ḽa lwa muya? Kha ri ṱolisise dziṅwe tsumbo dzi re Bivhilini dzine dza nga ri thusa u vhona uri ndi ngani zwi vhuṱali u dzhiela nṱha ifa ḽashu ḽa lwa muya. Tsumbo dzine ra ḓo dzi ṱolisisa a dzi nga thusi vhaswa fhedzi, fhedzi dzi ḓo thusa Mukriste muṅwe na muṅwe uri a dzhiele nṱha zwine a vha nazwo nga lwa muya.
A VHO NGO DZHIELA ZWITHU NṰHA
4. 1 Samuele 8:1-5 i dzumbulula mini nga ha vharwa vha Samuele?
4 Ri nga wana mafhungo a Bivhili a vhaṅwe vhe vha ṱanganedza ifa ḽa lwa muya, fhedzi vha kundelwa u ḽi dzhiela nṱha. Zwenezwo zwo itea kha muṱa wa muṅwe muporofita ane a pfi Samuele we a shumela Yehova u bva vhuṱukuni nahone a takalelwa nga Mudzimu. (1 Sam. 12:1-5) Samuele o vhetshela vharwa vhawe Yoele na Abia tsumbo yavhuḓi ye vha vha vha tshi ḓo vha vho ita zwavhuḓi arali vho vha vho i tevhela. Naho zwo ralo, a vho ngo i dzhiela nṱha nahone vha vha vhavhi. Bivhili i ri vhudza uri u fhambana na khotsi avho, vho vha vha tshi “ṱalula vhaṅwe.”—Vhalani 1 Samuele 8:1-5.
5, 6. Ho itea mini kha vharwa na muḓuhulu wa Yosia?
5 Zwo vha zwo tou ralo na kha vharwa vha Khosi Yosia. Yosia o vhea tsumbo yavhuḓi ya u gwadamela Yehova. Musi Yosia a tshi wana na u vhala bugu ya Mulayo wa Mudzimu, o ita vhuḓidini vhuhulwane ha u shumisa vhulivhisi ha Yehova. O fhelisa midzimu i sili na vhungome kha ḽeneḽo shango, nahone a ṱuṱuwedza vhathu uri vha thetshelese Yehova. (2 Dzikh. 22:8; 23:2, 3, 12-15, 24, 25) Ndi ifa ḽavhuḓi lungafhani ḽa lwa muya ḽe vharwa vhawe vha ḽi ṱanganedza! Vharwa vhawe vhararu na muḓuhulu wawe vho vha dzikhosi nga u ya ha tshifhinga, fhedzi a huna na muthihi wavho we a sumbedza uri u dzhiela nṱha zwe a ṋewa zwone.
6 Yoahasi murwa wa Yosia o vha khosi, fhedzi a “ita zwe zwa vhifhela Yehova.” Yoahasi o vhusa miṅwedzi miraru fhedzi musi Farao wa Egipita a sa athu u mu valela dzhele he a fela hone. (2 Dzikh. 23:31-34) Nga zwenezwo, Yoyakimi o vhusa miṅwaha ya 11. Na ene o kundelwa u dzhiela nṱha zwe a zwi wana kha khotsi awe. Nga nṱhani ha vhuḓifari vhu si havhuḓi ha Yoyakimi, Yeremia o porofita nga hae a ri: “A tshi swiṱwa u ḓo nga mbongola i tshi bwelwa.” (Yer. 22:17-19) Tsedekia ṅwana wa Yosia na muḓuhulu wawe Yehoyakini a vho ngo ita zwa khwine; a vho ngo tevhela tsumbo yavhuḓi ya Yosia.—2 Dzikh. 24:8, 9, 18, 19.
7, 8. (a) Salomo o dzhiela hani fhasi ifa ḽawe ḽa lwa muya? (b) Ndi mini zwine ra nga zwi guda kha tsumbo dza Bivhili dza vhaṅwe vhe vha dzhiela fhasi ifa ḽavho ḽa lwa muya?
7 Salomo o vha e khosi ye ya ṱanganedza zwinzhi kha khotsi ayo, Davida. Naho Salomo o vha a tshi bva muṱani wa lwa muya nahone o thoma zwavhuḓi, nga murahu ho ngo tsha dzhiela nṱha zwe a zwi ṱanganedza. “Misi Salomo ó no kalaha vhasadzi vhawe vha ungeledza mbilu yawe, a tevhela midzimu i sili, mbilu yawe i si tsha nambatela Yehova vhunga mbilu ya khotsi yawe Davida.” (1 Dzikh. 11:4) Nga zwenezwo, Salomo ho ngo tsha takalelwa nga Yehova.
8 Zwi ṱungufhadza lungafhani u vhona uri vhenevho vhanna vha bvaho miṱani yavhuḓi na vhe vha vha na tshibuli tsha u ita zwo lugaho vho tshi dzhiela fhasi! Naho zwo ralo, a si vhaswa vhoṱhe vhe vha vha nga yeneyo nḓila zwifhingani zwa Bivhili nahone zwo tou ralo na ṋamusi. Kha ri ṱhogomele dziṅwe tsumbo dzavhuḓi dza vhaṅwe vhaswa, dzine vhaswa vha Vhakriste vha nga dzi edzisa.
VHO DZHIELA NṰHA ZWE VHA ZWI ṰANGANEDZA
9. Vharwa vha Noaxe vho vha hani tsumbo yavhuḓi? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)
9 Ri wana tsumbo yavhuḓi kha vharwa vha Noaxe. Khotsi avho o ṋewa ndaela ya u fhaṱa gungwa na u dzhenisa muṱa wawe khaḽo. Vharwa vha Noaxe vho dzhiela nṱha u ita zwine Yehova a zwi funa. Vha nga vha vho shumisana na khotsi avho. Nga u ya ha tshifhinga vho mu thusa u fhaṱa gungwa nahone nga murahu vha dzhena khaḽo. (Gen. 7:1, 7) Vho vha vhe na tshipikwa tshifhio? Genesi 7:3 i amba uri vho dzhenisa zwipuka ngomu gungwani “uri lushaka lwazwo lu ande fhano shangoni.” Na vhathu vho tshidzwa. Ngauri vharwa vha Noaxe vho dzhiela nṱha zwe vha zwi ṱanganedza kha khotsi avho, vho vha na ndugelo ya u thusa u tshidza vhutshilo na u vhuyedzedza vhurabeli ho kunaho kha ḽifhasi.—Gen. 8:20; 9:18, 19.
10. Vhaṱhannga vhaswa vhaṋa vha Vhaheberu vho sumbedza hani u dzhiela nṱha ngoho ye vha i gudiswa ngei Babele?
10 Nga murahu ha maḓana a miṅwaha, vhaswa vhaṋa vha Vhaheberu vho sumbedza uri vho guda zwithu zwe zwa vha zwi zwa ndeme vhukuma. Hananya, Misaele, Asaria na Daniele vho iswa Babele nga 617 B.C.E. Vho vha vhe dzi nzhinga, vho ṱalifha nahone vho vha vha tshi ḓo bvelela vhukuma Babele. Fhedzi a vho ngo tevhela zwenezwo. Zwo vhonala nga zwe vha zwi ita uri vho humbula nga ha ifa ḽavho, na zwe vha gudiswa zwone. Vhenevho vhaṱhannga vhaṋa vho fhaṱutshedzwa vhukuma nge vha farelela kha zwe vha zwi gudiswa musi vha tshee vhaṱuku.—Vhalani Daniele 1:8, 11-15, 20.
11. Vhaṅwe vho vhuyelwa hani nga ifa ḽa Yesu ḽa lwa muya?
11 U ṱhogomela hashu tsumbo dzavhuḓi zwi ḓo vha zwi songo eḓana arali ri songo livhisa ṱhogomelo kha Yesu, Murwa wa Mudzimu. O ṱanganedza zwithu zwinzhi kha Khotsi awe, nahone a zwi dzhiela nṱha vhukuma. U dzhiela hawe nṱha zwe a zwi gudiswa zwo vhonala kha maipfi awe ane a ri: “Ndi amba zwenezwi zwithu nga nḓila ye Khotsi a mpfunza ngayo.” (Yoh. 8:28) Nahone ho vha hu lutamo lwawe uri vhaṅwe vha vhuyelwe nga zwe a zwi guda. O vhudza gogo a ri: “Ndi fanela uri ndi ye na kha miṅwe miḓi u itela uri ndi ḓivhadze mafhungo maḓifha a Muvhuso wa Mudzimu, ngauri ndo rumiwa u ita zwenezwo.” (Luka 4:18, 43) O thusa vhathetshelesi vhawe u kona u vhona ndeme ya u sa vha “tshipiḓa tsha shango,” ḽine nga u tou angaredza ḽi si dzhiele nṱha zwithu zwa muya.—Yoh. 15:19.
DZHIELANI NṰHA ZWE NA ZWI ṰANGANEDZA
12. (a) 2 Timotheo 3:14-17 i shuma hani kha vhaswa vhanzhi ṋamusi? (b) Ndi mbudziso dzifhio dzine vhaswa vha Vhakriste vha fanela u dzi ṱolisisa?
12 U fana na vhaswa vhe ra haseledza nga havho, na inwi ni nga vha no aluswa nga vhabebi vho ḓiṋekedzaho kha Yehova Mudzimu. Arali zwo ralo, zwine Maṅwalo a amba zwone nga ha Timotheo zwi fana na vhuimo haṋu. (Vhalani 2 Timotheo 3:14-17.) Ndi vhabebi vhaṋu vho ni ‘gudisaho’ nga ha Mudzimu wa ngoho na nḓila ine na nga mu takadza ngayo. Ni nga vha no thoma u gudiswa nga vhabebi vhaṋu ni tshee lutshetshe. Zwenezwi zwo ita uri ni ‘ṱalifhe uri ni tshidzwe nga u tenda Kristo Yesu’ na u ni thusa uri ni “lugele u ita” tshumelo ya Mudzimu. Mbudziso ya ndeme ndi ine ya ri: Naa ni ḓo dzhiela nṱha zwe na zwi ṱanganedza? Zwenezwo zwi ḓo ita uri ni ḓiṱoḽisise. Ṱhogomelani mbudziso dzine dza ri: ‘Ndi ḓipfa hani nga u vha muṅwe wa ṱhanzi dzi fulufhedzeaho? Ndi ḓipfa hani nga u vha vhukati ha vhathu vha si gathi ṋamusi vhane vha ḓivhiwa nga Mudzimu? Naa ndi a dzhiela nṱha uri ndi ndugelo yavhuḓi na yo khetheaho u ḓivha ngoho?’
Ni ḓipfa hani nga u vha muṅwe wa ṱhanzi dzi fulufhedzeaho? (Sedzani dziphara 9, 10, 12)
13, 14. Vhaṅwe vhaswa vha Vhakriste vha sedzana na milingo ifhio, fhedzi ndi ngani zwi si vhuṱali u laṱela thaula? Ṋeani tsumbo.
13 Vhaṅwe vhaswa vho aluswaho nga vhabebi vha Vhakriste vha nga kundelwa u vhona phambano vhukati ha paradiso ya lwa muya na swiswi ḽi re shangoni ḽa Sathane. Vhaṅwe vho lingea u itela u vhona uri vhutshilo shangoni vhu hani. Fhedzi naa ni nga gidimela phanḓa ha goloi ni tshi ṱoḓa u pfa uri zwi vhavha lungafhani u thulwa ngayo? Na khathihi! Nga hu fanaho, a zwi ṱoḓei uri ri ṱoḓe u tshenzhela “nḓila ya u ḓifara luvhi ho kalulaho” kha ḽino shango, u itela u vhona uri zwi tsikeledza u swika ngafhi.—1 Pet. 4:4.
14 Gener, ane a dzula ngei Asia, o alutshela muṱani wa Vhakriste. O lovhedzwa e na miṅwaha ya 12. Naho zwo ralo, musi e miṅwahani ya vhufumi, o tama matshilele a ḽino shango. O ri: “Ndo vha ndi tshi khou ṱoḓa u tshenzhela mbofholowo ine ya wanala shangoni.” Gener o thoma u tshila vhutshilo vhu re kavhili. Musi e na miṅwaha ya 15, o vha a tshi vho tshila vhutshilo vhu fanaho na ha khonani dzawe mmbi. O vha a tshi nwa nahone a tshi semana u fana navho. Kanzhi Gener o vha a tshi vhuya hayani vhusiku, nga murahu ha u tamba sinukha na mitambo ya khomphyutha i re na vhuvemu na khonani dzawe. Naho zwo ralo, nga u ya ha tshifhinga, o thoma u zwi ṱhogomela uri zwe shango ḽa vha ḽi tshi khou mu kunga ngazwo zwo vha zwi sa mu fushi. Ho vha hu vhutshilo vhu sa vhuyedzi. O amba zwi tevhelaho nga ha u vhuya hawe tshivhidzoni: “Nga zwiṅwe zwifhinga ndi kha ḓi lingwa nga ḽino shango, fhedzi vhushaka hanga na Yehova ndi ha ndeme kha nṋe.”
15. Vhaswa vha songo aluswaho nga vhabebi vha Vhakriste vha fanela u humbula nga ha mini?
15 Vhukuma, hu na vhaṅwe vhaswa tshivhidzoni vhe vha si aluswe nga vhabebi vha Vhakriste. Arali ni muṅwe wavho, humbulani nga ha ndugelo yavhuḓi ine zwino na khou ḓiphina ngayo ngauri ni ḓivha na u shumela Musiki! Hu na vhathu vha dzibilioni kha ḽifhasi. Nga zwenezwo, ndi phaṱhutshedzo khulwane vhukuma u vha vhukati ha vhe Yehova a vha sendedza tsini nae na vhe a vha dzumbululela ngoho ya Bivhili. (Yoh. 6:44, 45) Kha vhathu vha 1000 vhane vha khou tshila ṋamusi, hu na muthu muthihi ane a ḓivha ngoho nahone na inwi ni muṅwe wavho. Naa zwenezwo a zwo ngo fanela u ri ḓisela dakalo hu sa londwi uri ro guda hani ngoho? (Vhalani 1 Vhakorinta 2:12.) Gener o ri: “Mavhudzi anga a ya ima musi ndi tshi humbula nga hazwo. Ndi nṋe nnyi ane a ḓivhiwa nga Yehova, Muṋe wa fhethu hoṱhe?” (Ps. 8:4) Wahashu wa tshisadzini wa Mukriste ane a bva henefho fhethu o ri: “Vhagudi vha ḓipfa vho takala musi vhagudisi vha tshi vha ḓivha. Ndi ndugelo yavhuḓi vhukuma u ḓivhiwa nga Yehova, Mulai Washu Muhulwane!”
NI ḒO ITA MINI?
16. Ndi ifhio phetho ya vhuṱali ine vhaswa vha Vhakriste vha fanela u i dzhia ṋamusi?
16 Musi ni tshi ṱhogomela ndugelo yavhuḓi ine na vha nayo, ndi ngani ni sa ḓiimiseli u vha vhukati ha vha si gathi vhe vha ita zwithu zwavhuḓi vhutshiloni havho? Nga yeneyo nḓila, ni ḓo vha muṅwe wa vhashumeli vha Mudzimu vhanzhi vha fulufhedzeaho. Zwenezwo ndi vhuṱali vhukuma u fhirisa u sokou tevhela vhunzhi ha vhaswa vhane vha nga vho kambiwa, na vhane vha khou tshimbila kha ḽino shango ḽine ḽa khou ḓo lovha.—2 Vhakor. 4:3, 4.
17-19. Ndi mini zwine zwa nga ni thusa u vha na mavhonele o linganyiselwaho nga ha u vha o fhambanaho na shango?
17 Vhukuma, zwenezwo a zwi ambi uri u sa fana na shango zwi ḓo leluwa tshifhinga tshoṱhe. Arali na nga humbula nga hazwo, vhuṱali vhu sumbedza uri a ri fani naḽo. Sa tsumbo: Humbulani nga ha mutambi wa Olympic. A zwi timatimisi uri u fanela u vha o fhambana na vhaṅwe u itela u swikelela kha honoho vhuimo. O vha a tshi iledza zwithu zwinzhi zwe zwa vha zwi tshi nga mu ḽela tshifhinga na u fhungudza nḓila ine a ḓo ita ngayo nḓowe-nḓowe. Kha ḽiṅwe sia, u ḓiimisela hawe u fhambana na thangana dzawe zwo mu thusa uri a kone u ita nḓowe-nḓowe dzo engedzeaho u itela u swikelela tshipikwa tshawe.
18 Mavhonele a shango nga ha vhutshilo ndi a vhutsilu. Arali ni na mavhonele avhuḓi, u fhambana na shango na u iledza vhuḓifari vhu si havhuḓi na mishumo ine ya thithisa vhumuya ha muthu, ni ḓo wana “vhutshilo ha vhukuma.” (1 Tim. 6:19) Wahashu wa tshisadzini we a bulwa mathomoni o ri: “Arali na ima kha zwine na tenda khazwo, mafheleloni ni ḓo ḓipfa no takala. Zwi ḓo sumbedza uri ni na nungo dza u lwisana na shango ḽa Sathane. Zwa ndeme vhukuma ndi uri zwi ḓo nga ni khou vhona Yehova Mudzimu a tshi ḓirwa khana nga inwi na u ni takalela! Ndi ngazwo ni tshi ḓo ḓipfa no takala nga u fhambana na shango!”
19 Vhutshilo ndi mahandana arali muthu o livhisa ṱhogomelo kha zwine a nga zwi wana zwino. (Muh. 9:2, 10) Arali ni muswa, nahone ni tshi livhisa ṱhogomelo vhukuma kha ndivho na zwine zwa ḓo itea vhutshiloni haṋu, naa a si vhuṱali u iledza u “tshimbila sa vha dzitshaka” nahone na tshila vhutshilo vhu re na ndivho?—Vhaef. 4:17; Mal. 3:18.
20, 21. Arali ri tshi dzhia phetho yavhuḓi, vhumatshelo hashu vhu ḓo vha hani, fhedzi ndi mini zwe zwa lavhelelwa kha riṋe?
20 Arali ra dzhia phetho yo teaho, ri nga tshila vhutshilo vhu fushaho zwino na u vha “vhaṋe vha ḽifhasi”—u wana vhutshilo vhu sa fheli. Hu na phaṱhutshedzo nnzhi dzavhuḓi dze ra vhetshelwa dzone u fhira dze ra dzi lavhelela. (Mat. 5:5; 19:29; 25:34) Vhukuma, Mudzimu ha ri ṋei zwithu nga lwa vhuṱolo. U ṱoḓa zwiṅwe zwithu kha riṋe. (Vhalani 1 Yohane 5:3, 4.) Fhedzi u mu shumela zwino nga u fulufhedzea zwi a vhuyedza vhukuma!
21 Ndi ndugelo khulwane vhukuma u guda zwinzhi nga ha Mudzimu! Ri na nḓivho yo teaho nga ha Ipfi ḽawe na u pfesesa nga vhuḓalo ngoho nga hae na ndivho dzawe. Ri takalela u ḓivhadza nga ha dzina ḽawe na u vha Dziṱhanzi dzawe. Mudzimu u ri fulufhedzisa uri u na riṋe. (Ps. 118:7) U nga ri roṱhe, hu sa londwi uri ri vhaṱuku kana ri vha vhahulwane, ri nga sumbedza u livhuha nga u tshila vhutshilo nga nḓila ine ya sumbedza lutamo lwa u ṋea Yehova ‘thendo lini na lini.’—Vharoma 11:33-36; Ps. 33:12.
