1. Ndi ngani zwi zwavhuḓi uri ri nga kona u vhona nga maṱo a muhumbulo zwithu ri sa athu u zwi vhona? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)

YEHOVA o ri ṋea tshifhiwa tshavhuḓi. Tshine tsha vha vhukoni ha u vhona nga maṱo a muhumbulo zwithu ri sa athu u zwi vhona. Honoho vhukoni vhu ri thusa u lavhelela zwithu zwavhuḓi zwa vhumatshelo na u kona u dzudzanya hu tshee nga phanḓa na u iledza thaidzo. Yehova u a ḓivha vhumatshelo, nahone u a ri vhudza zwiṅwe zwa zwithu zwine ra nga zwi lavhelela. Naho ri sa koni u zwi vhona, fhedzi ri nga zwi vhona nga maṱo a muhumbulo nahone ra vha na lutendo lwa uri zwi ḓo itea.—2 Vhakorinta 4:18.

2, 3. (a) U vhona nga maṱo a muhumbulo zwi nga ri thusa hani? (b) Ndi dzifhio mbudziso dzine ra ḓo dzi fhindula kha ino thero?

² Ndi ngoho uri nga zwiṅwe zwifhinga ri vhona nga maṱo a muhumbulo zwithu zwine zwa sa ḓo vhuya zwa itea. Sa tsumbo, ṅwananyana muṱuku a nga ḓivhona nga maṱo a muhumbulo o ṋamela tshisusu. Vhukuma, zwenezwo a zwi konadzei. Fhedzi Hanna mme a Samuele, o vhona nga maṱo a muhumbulo zwithu zwe zwa vha zwi tshi konadzea. O dzula a tshi humbula nga ha ḓuvha ḽine a ḓo isa murwa wawe nḓuni ya mulanga u itela u shuma na vhotshifhe. Zwenezwi zwo vha zwi sa sokou vha muloro. Ho vha hu zwithu zwe a vha o phetha u zwi ita. Nga  zwenezwo, u vhona nga maṱo a muhumbulo ḽeneḽo ḓuvha, zwo ṋea Hanna nungo dza u ita zwe a fulufhedzisa Yehova. (1 Samuele 1:22) Nahone musi ri tshi vhona nga maṱo a muhumbulo zwe Yehova a fulufhedzisa u zwi ita, ri vha ri tshi khou vhona zwithu zwine zwa ḓo itea zwa vhukuma.—2 Petro 1:19-21.

³ Vhunzhi ha vhathu vha Yehova vha misini ya Bivhili vho vha vha tshi kona u vhona nga maṱo a muhumbulo zwe a zwi fulufhedzisa. Ndi ngani zwo vha zwi zwavhuḓi khavho uri vha ite zwenezwi? Nahone ndi ngani zwi zwavhuḓi kha riṋe u vhona nga maṱo a muhumbulo nḓila ine vhutshilo hashu ha ḓo vha ngayo musi mafulufhedziso a Mudzimu a tshi ḓadzea?

4. Ndi ngani Abele o vhona vhumatshelo havhuḓi nga maṱo a muhumbulo?

⁴ Abele o vha e munna wa u thoma we a vha na lutendo kha mafulufhedziso a Yehova. O vha a tshi ḓivha zwe Yehova a zwi vhudza ṋowa musi Adamu na Eva vha tshi ita tshivhi: “Ndi vhea vhuswina vhukati ha iwe na musadzi, vhukati ha mbeu yau na mbeu yawe; mbeu yawe i ḓo U pwasha ṱhóho, iwe wa ḓo i luma tshirethe.” (Genesi 3:14, 15) Abele o vha a sa ḓivhi nḓila ine zwenezwo zwa ḓo itea ngayo zwa vhukuma. Fhedzi a nga vha o humbula vhukuma nga ha zwe Mudzimu a zwi amba. Abele a nga vha o ḓivhudzisa uri: ‘Ndi nnyi ane a ḓo vhaiswa nga ṋowa nahone a thusa vhathu uri vha dovhe vha vhe vho fhelelaho?’ Abele o vha e na lutendo lwa uri zwoṱhe zwe Yehova a zwi fulufhedzisa zwi ḓo itea nahone musi a tshi ṋekedza tshiṱhavhelo, Yehova o tshi takalela.—Vhalani Genesi 4:3-5; Vhaheberu 11:4.

5. Ndi ngani zwo vha zwi zwavhuḓi uri Henoxe a vhone vhumatshelo nga maṱo a muhumbulo?

⁵ Henoxe ndi muṅwe munna we a vha e na lutendo lwo khwaṱhaho kha Mudzimu. O tshila vhukati ha vhathu vhavhi vhe vha amba zwithu “zwi tshuwisaho” nga ha Mudzimu. Fhedzi Henoxe o vha e na tshivhindi nahone o huwelela mulaedza wa Mudzimu. O vhudza vhathu uri Yehova o vha a tshi ḓo fhelisa vhavhi. (Yuda 14, 15) Ndi mini zwo mu thusaho uri a ite zwenezwi? Henoxe a nga vha o vhona nga maṱo a muhumbulo zwine shango ḽa ḓo vha zwone musi vhathu vhoṱhe vha tshi shumela Yehova.—Vhalani Vhaheberu 11:5, 6.

6. Nga murahu ha Maḓi Mahulu, Noaxe a nga vha o humbula nga ha mini?

⁶ Noaxe o vha e na lutendo kha Yehova, nga zwenezwo ho ngo fheliswa nga Maḓi Mahulu. (Vhaheberu 11:7) Nga nṱhani ha lutendo lwawe, Noaxe o ṋekedza Yehova tshiṱhavhelo tsha zwipuka. (Genesi 8:20) Nga murahu ha Maḓi Mahulu, shango ḽo dovha ḽa vha ḽivhi. Nimirodo o thoma u vhusa nahone o vha a tshi ṱoḓa vhathu vha tshi shandukela Yehova. (Genesi 10:8-12) Fhedzi lutendo lwa Noaxe lwo dzula lwo khwaṱha. U fana na Abele, o vha e na vhungoho ha uri ḽiṅwe ḓuvha Mudzimu u ḓo fhelisa tshivhi na lufu. Noaxe a nga vha o dovha a humbula nga ha tshifhinga tshine ha si tsha ḓo vha na vhavhusi vha tshiṱuhu. Na riṋe ri nga vhona nga maṱo a muhumbulo tshenetsho tshifhinga tshavhuḓi tshine zwino tsha vha tsini!—Vharoma 6:23.

7. Abrahamu, Isaka na Yakobo vho vha vho lavhelela vhumatshelo vhufhio?

⁷ Abrahamu, Isaka na Yakobo vha nga vha vho vhona nga maṱo a muhumbulo  vhumatshelo havhuḓi. Yehova o vha o vha fulufhedzisa uri vhathu vha tshaka dzoṱhe vha ḓo fhaṱutshedzwa nga “vhana” vhavho. (Genesi 22:18; 26:4; 28:14) Mudzimu o vha o vha fulufhedzisa uri muṱa wavho u ḓo vha lushaka luhulu nahone vha ḓo tshila Shangoni ḽavhuḓi ḽo Fulufhedziswaho. (Genesi 15:5-7) Nga nṱhani ha uri Abrahamu, Isaka na Yakobo vho vha vha tshi ḓivha uri mafulufhedziso a Yehova a ḓo ḓadzea, vha nga vha vho vhona nga maṱo a muhumbulo miṱa yavho i tshi khou tshila kha ḽeneḽo shango. Zwi re zwone ndi uri u bva tshee Adamu na Eva vha ita tshivhi, Yehova o thusa vhashumeli vhawe vha fulufhedzeaho u pfesesa uri ḽiṅwe ḓuvha vhathu vha ḓo dovha vha vha vho fhelelaho.

8. Ndi mini zwe zwa thusa Abrahamu uri a vhe na lutendo lwo khwaṱhaho na u thetshelesa?

⁸ Ngauri Abrahamu o vha e na lutendo lwo khwaṱhaho, o vha a tshi thetshelesa Yehova naho zwiimo zwo vha zwi tshi konḓa vhukuma. Abrahamu na vhaṅwe vha fulufhedzeaho vho vha vha tshi vhona nga maṱo a muhumbulo zwithu zwe Yehova a zwi fulufhedzisa, naho eneo mafulufhedziso a songo ḓadzea musi vha tshi kha ḓi tshila. Bivhili i ri: “Vho a vhona a tshee kule nahone vha a ṱanganedza.” (Vhalani Vhaheberu 11:8-13.) Abrahamu o vha a tshi ḓivha uri Yehova o dzula a tshi ita zwe a fulufhedzisa tshifhingani tsha kale, nga zwenezwo, o vha e na vhungoho ha uri na mafulufhedziso oṱhe a Yehova a tshifhingani tshi ḓaho a ḓo ḓadzea.

9. Lutendo lwa Abrahamu kha mafulufhedziso a Mudzimu lwo mu thusa hani?

⁹ Ngauri Abrahamu o vha e na lutendo kha zwe Yehova a mu fulufhedzisa zwone, o dzula a tshi ita zwe Yehova a ri a zwi ite. Sa tsumbo, o ṱutshela shango ḽa hawe ḽa ngei Uri nahone o dzula a tshi pfuluwa vhutshilo hawe hoṱhe. O vha a tshi zwi ḓivha uri miḓi yo mu tangaho i nga si vhe hone lwa tshoṱhe ngauri vhavhusi vhayo vho vha vha sa shumeli Yehova. (Yoshua 24:2) Nṱhani hazwo, o vha o lavhelela tshifhinga tshine Yehova na muvhuso wawe a ḓo vhusa kha ḽifhasi lwa tshoṱhe. Wonoyo muvhuso ndi “muḓi u re na mutheo wa vhukuma, une muoli na mufhaṱi wao a vha Mudzimu.” (Vhaheberu 11:10) Abrahamu u katela na Abele, Henoxe, Noaxe na vhaṅwe vho vha vha tshi tenda kha mvuwo. Tshifhinga tshoṱhe musi vha tshi humbula nga ha u tshila tshoṱhe kha ḽifhasi ḽavhuḓi, lutendo lwavho kha Yehova lwo vha lu tshi khwaṱha vhukuma.—Vhalani Vhaheberu 11:15, 16.

10. Ndi ngani zwo vha zwi zwavhuḓi uri Sara a lavhelele vhumatshelo?

¹⁰ Sara mufumakadzi wa Abrahamu o vha e na lutendo lwo khwaṱhaho kha mafulufhedziso a Yehova. Naho o vha e na miṅwaha ya 90 nahone e si na vhana, o vha o lavhelela tshifhinga tshine a ḓo vha na ṅwana. Sara o vha a tshi vhona nga maṱo a muhumbulo vhana vhawe vha tshi vha lushaka luhulu. (Vhaheberu 11:11, 12) O vha hani na vhungoho ha zwenezwo? Ngauri Yehova o vhudza munna wawe a ri: “Ndi ḓo mu fhaṱutshedza nda U ṋea murwa nga ene, ndi ḓo mu fhaṱutshedza uri a vhe mme-a-dzitshakha, dzine dza ḓo bva kha ene.” (Genesi 17:16) Samusi Yehova o fulufhedzisa, Sara o vha na murwa ane a pfi Isaka.  Honoho vhuṱolo ho mu khwaṱhisedza uri mafulufhedziso oṱhe a Yehova a ḓo ḓadzea. Na riṋe ri nga khwaṱhisa lutendo lwashu musi ri tshi vhona nga maṱo a muhumbulo zwithu zwoṱhe zwe Yehova a ri fulufhedzisa.

11, 12. Ndi mini zwe zwa thusa Mushe uri a fune Yehova nga ho engedzeaho?

¹¹ Na Mushe o vha e na lutendo kha mafulufhedziso a Yehova. O aluswa ngei Egipita sa mukololo. Fhedzi ngauri o vha a tshi funa Yehova u fhira zwithu zwoṱhe, Mushe o vha a sa ṱoḓi maanḓa na lupfumo. O vha o gudiswa nga ha Yehova nga vhabebi vhawe vha Vhaheberu, vhe vha mu gudisa uri Yehova o fulufhedzisa u vhofholola Vhaheberu vhupulini nahone a vha ṋea Shango ḽo Fulufhedziswaho. (Genesi 13:14, 15; Ekisodo 2:5-10) Musi Mushe a tshi vhona nga maṱo a muhumbulo eneo mafulufhedziso, o funa Yehova nga ho engedzeaho.

¹² Bivhili i ri vhudza nga ha zwe Mushe a vha a tshi dzula a tshi humbula nga hazwo: “Nga lutendo Mushe, musi o no aluwa, o hana u vhidzwa murwa wa ṅwananyana wa Farao, a nanga u tambula na vhathu vha Mudzimu nṱhani ha u ḓiphiṋa nga tshivhi lwa tshifhinganyana, ngauri o dzhia u nyadzwa ha Kristo sa lupfumo lu fhiraho madzanga a Egipita; ngauri o vha o lavhelela u ṋewa malamba.”—Vhaheberu 11:24-26.

13. Ndi ngani zwo vha zwi zwavhuḓi uri Mushe a dzule a tshi humbula nga ha mafulufhedziso a Yehova?

¹³ Mushe a nga vha o humbula nga ho dzikaho nga ha fulufhedziso ḽa Yehova ḽa u vhofholola Vhaheberu vhupulini. U fana na vhaṅwe vhashumeli vha Yehova, na Mushe o vha a tshi ḓivha uri Yehova u ḓo vhofholola vhathu vhoṱhe kha lufu. (Yobo 14:14, 15; Vhaheberu 11:17-19) Nga zwenezwo, Mushe o vha a tshi pfesesa nḓila ine Yehova a funa ngayo vhathu. Zwenezwi zwo ita uri Mushe a fune Yehova nga ho engedzeaho na u vha na lutendo lwo khwaṱhaho khae. Zwo mu thusa uri a shumele Yehova vhutshilo hawe hoṱhe. (Doiteronomio 6:4, 5) Naho Farao o vha a tshi ṱoḓa u mu vhulaha, Mushe o vha a sa ofhi. O vha a tshi zwi ḓivha uri Yehova u ḓo mu lambedza tshifhingani tshi ḓaho.—Ekisodo 10:28, 29.

14. Vhaṅwe vhathu vha vhona mini nga maṱo a muhumbulo nga ha vhumatshelo?

¹⁴ Vhathu vhanzhi vha humbula nga ha vhumatshelo nahone vha vhona nga maṱo a muhumbulo zwithu zwine zwa sa ḓo vhuya zwa itea. Sa tsumbo, vhaṅwe vhathu vhane vha shaya vhukuma vha lora uri vha ḓo pfuma nahone vha nga si vhilaele nga tshithu. Fhedzi Bivhili i amba uri vhutshilo shangoni ḽa Sathane vhu ḓo dzula ho ḓala “u ṱhuphea na u ṱovhowa.” (Psalme ya 90:10) Vhaṅwe vha vhona nga maṱo a muhumbulo muvhuso wa vhathu u tshi khou tandulula thaidzo dza shango. Fhedzi Bivhili i amba uri ndi muvhuso wa Mudzimu fhedzi une wa nga kona u ita zwenezwo. (Daniele 2:44) Nahone vhathu vhanzhi vha humbula uri shango ḽi nga si vhuye ḽa shanduka. Fhedzi Bivhili i amba uri Mudzimu u ḓo fhelisa ḽeneḽi shango ḽivhi. (Tsefanya 1:18; 1 Yohane 2:15-17) Vhane vha vhona nga maṱo a muhumbulo zwithu zwo fhambanaho na zwe Yehova a zwi amba vha ḓo shona vhukuma.

15. (a) Ndi ngani zwi zwavhuḓi uri ri vhone nga maṱo a muhumbulo vhumatshelo he Mudzimu a ri fulufhedzisa? (b) Ndi zwifhio zwiṅwe zwa zwithu zwe na zwi lavhelela?

¹⁵ Yehova o ri fulufhedzisa vhumatshelo havhuḓi. Musi ri tshi humbula nga ha tshenetsho  tshifhinga, ri ḓipfa ro takala nahone ri nga vha na tshivhindi tshine ra tshi ṱoḓa tsha u bvela phanḓa ri tshi mu shumela. Naa ni nga ḓivhona nga maṱo a muhumbulo ni tshi khou ita zwe Yehova a ni fulufhedzisa, hu sa londwi uri ni ḓo vha ni ṱaḓulu kana kha ḽifhasi? Arali ni na tshilavhelelwa tsha u tshila tshoṱhe kha ḽifhasi, ḓivhoneni nga maṱo a muhumbulo ni tshi khou shuma na khonani dzaṋu u ita uri ḽifhasi ḽi vhe ngade yavhuḓi. Vhane vha lavhelesa wonoyo mushumo vha na ndavha na inwi. Nahone muṅwe na muṅwe ane a vha tsini na inwi u funa Yehova u fana na inwi. Ni na mutakalo wavhuḓi na nungo nnzhi, nahone a hu na tshi ni vhilaedzisaho. No takala ngauri ni a kona u shumisa vhukoni na vhutsila haṋu u itela u thusa vhaṅwe na u hulisa Yehova. Khamusi ni khou thusa vhathu vhe vha vuswa u ḓivha Yehova. (Yohane 17:3; Mishumo 24:15) Musi ni tshi vhona zwenezwi nga maṱo a muhumbulo, ni vha ni sa khou lora. Zwoṱhe zwi ḓo ḓadzea nga nṱhani ha zwe Bivhili ya zwi amba nga ha vhumatshelo.—Yesaya 11:9; 25:8; 33:24; 35:5-7; 65:22.

16, 17. Ndi ngani zwi zwavhuḓi u amba nga ha vhumatshelo he Yehova a ri fulufhedzisa?

¹⁶ Musi ri tshi vhudza vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini zwine ra ṱoḓa u zwi ita shangoni ḽiswa, ri vha ri tshi khou thusana u vhona khwine vhumatshelo havhuḓi nga maṱo a muhumbulo. Ndi ngoho uri a ri ḓivhi zwavhuḓi zwine muṅwe na muṅwe washu a ḓo vha a tshi khou zwi ita. Fhedzi musi ri tshi amba nga ha zwe ra zwi lavhelela, ri vha ri tshi khou sumbedza uri ri na lutendo kha zwe Yehova a zwi fulufhedzisa. Nga yeneyi nḓila, ri vha ri tshi khou khuthadzana uri ri dzule ri tshi shumela Yehova zwifhingani zwi konḓaho, u fana na zwe muapostola Paulo na vhahawe vha ngei Roma vha zwi ita.—Vharoma 1:11, 12.

¹⁷ Musi ni tshi humbula nga ha vhumatshelo he Yehova a vhu fulufhedzisa, a ni nga ḓo humbulesa nga ha thaidzo dzine na vha nadzo. Nga tshiṅwe tshifhinga, Petro o  vha a tshi khou vhilaela nahone a amba na Yesu a ri: “Ro ṱutshela zwoṱhe ra u tevhela; ndi mini tshine ra ḓo tshi wana?” Yesu o vha a tshi ṱoḓa uri Petro na vhaṅwe vhafunziwa vhe vha vha vhe nae vha humbule nga ha zwithu zwavhuḓi zwine vha ḓo zwi ita tshifhingani tshi ḓaho. O vha vhudza a ri: “Musi zwithu zwo no sikwa nga huswa, Murwa-muthu a tshi dzula kha khuluṋoni yawe ya vhugala, inwi vhe na ntevhela ndi inwi vhane na ḓo dzula kha khuluṋoni dza fumi-mbili (12), ni tshi haṱula tshaka dza fumi-mbili dza Isiraele. Vhoṱhe vhe vha ṱutshela nnḓu dzavho, vharathu kana vhakomana kana dzikhaladzi kana khotsi kana mme kana vhana kana masimu vha tshi itela dzina ḽanga, vha ḓo wana zwithu zwinzhi u fhira zwe vha zwi ṱutshela nahone vha ḓo wana na vhutshilo vhu sa fheli.” (Mateo 19:27-29) Nga zwenezwo, Petro na vhaṅwe vhafunziwa vho ḓivhona nga maṱo a muhumbulo vha tshi khou vhusa na Yesu vhe ṱaḓulu, nahone vha tshi thusa vhathu vha thetshelesaho vhane vha vha kha ḽifhasi uri vha vhe vho fhelelaho.

18. Ndi ngani zwi zwavhuḓi kha riṋe u vhona nga maṱo a muhumbulo tshifhinga tshine Mudzimu a ḓo ḓadzisa zwe a fulufhedzisa?

¹⁸ Ro guda nga ha zwe zwa thusa vhashumeli vha Yehova uri vha vhe na lutendo lwo khwaṱhaho. Abele o vhona nga maṱo a muhumbulo mafulufhedziso a Yehova a vhumatshelo ha khwine, nahone nga nṱhani ha uri o vha e na lutendo kha eneo mafulufhedziso o takadza Yehova. Abrahamu o vhona nga maṱo a muhumbulo tshifhinga tshee mafulufhedziso a Yehova nga ha “mbeu” a ḓadzea ngatsho, nga zwenezwo o thetshelesa Yehova na musi zwi tshi konḓa. (Genesi 3:15) Mushe o lavhelela malamba e Yehova a mu fulufhedzisa, nahone zwenezwi zwo mu thusa uri a fune Yehova na u fulufhedzea. (Vhaheberu 11:26) Musi ri tshi vhona nga maṱo a muhumbulo tshifhinga tshine Yehova a ḓo ita zwoṱhe zwe a zwi fulufhedzisa, zwi ḓo ita uri lutendo na lufuno lwashu kha Yehova zwi khwaṱhe. Kha thero i tevhelaho, ri ḓo guda nga ha iṅwe nḓila ine ra nga shumisa ngayo maṱo ashu a muhumbulo.