NGA June 1970, ndo eḓela vhuongeloni ngei Pennsylvania kha ḽa United States. Ndo vha ndi swole ḽine ḽa vha na miṅwaha ya 20 nahone ndi tshi khou lwala vhukuma. Muongi wa tshinnani o vha a tshi khou dzhia mutsiko wa malofha anga awara iṅwe na iṅwe. Muongi we a vha e muhulwane kha nṋe nga miṅwaha i si gathi o vha a tshi vhonala o tshuwa. Samusi mutsiko wa malofha u tshi khou ḓi tsa, nda ri khae, “Naa no no vhuya na vhona muthu a tshi fa?” O fhindula o tshuwa a ri: “Hai, a thi athu u mu vhona.” Ndo vha ndi tshi vhonala u nga ndi ḓo fa, fhedzi nda tshila. I ri ni ndi ni vhudze nga ha nganeavhutshilo yanga.

Ndo thoma u lwala musi ndi tshi shuma sa makhanikhe wa fhethu hune ha itwa muaro nga tshifhinga tsha nndwa ya ngei Vietnam. Ndo vha ndi tshi takalela u thusa vha lwalaho na vho huvhalaho nahone ndo vha ndi na tshipikwa tsha u vha dokotela wa muaro. Ndo swika ngei Vietnam nga July 1969. U fana na maswole oṱhe maswa, ndo ṋewa vhege nthihi u itela uri ndi kone u ḓowela u fhambana ha zwifhinga na mufhiso.

Ndo ṋewa mushumo wa u shuma vhuongeloni ha mmbi ngei Mekong Delta. Heḽikhophutha nnzhi dzo vha dzi tshi ḓisa maswole o huvhalaho vhuongeloni. Ndo vha ndi tshi funa shango ḽa hashu, ndi tshi funa u shuma, nga zwenezwo, ndo vha ndi tshi ṱoḓa u thusa vhathu vha shango ḽa hashu nga u ṱavhanya. Maswole o huvhalaho o vha a tshi itwa muaro nahone nga u ṱavhanya a tshi iswa nḓuni yo fhaṱwaho nga mazennge i dudelaho hune ha itwa hone muaro. Dokotela wa muaro, muthusi wawe, na vhaongi vhavhili vho vha vha tshi ita zwoṱhe u itela u tshidza vhathu. Ndo ṱhogomela uri hu na dzibege khulwane ntswu dzi songo tsitswaho kha heḽikhophutha. Ndo vhudzwa uri dzenedzo bege dzi na zwipiḓa zwa mivhili ya maswole ye ya thuthubiswa nndwani. Zwenezwo zwo vha tshenzhelo yanga ya u thoma nndwani.

Ndo thoma u pfa ngoho kha Ṱhanzi dza Yehova ndi tshee muṱuku. Mme anga vho vha vha tshi vhala Bivhili na Dziṱhanzi, fhedzi a vho ngo lovhedzwa. Naho zwo ralo, ndo takalela vhukuma u vha kha dzenedzo ngudo. Ḽiṅwe ḓuvha nṋe na khotsi anga vha si vha malofhani ro fhira tsini na Holo ya Muvhuso. Ndo vha vhudzisa nda ri, “Ndi ngafhi fhaḽa?” Vha mphindula  vha ri: “Ni songo vhuya na sendela tsini na havhaḽa vhathu!” Ngauri ndo vha ndi tshi funa na u fulufhela khotsi anga, ndo vha thetshelesa nahone nda si tsha dovha nda dzi ṱanganyisa na Ṱhanzi dza Yehova.

Naho zwo ralo, musi ndi tshi vhuya ngei Vietnam, ndo vha ndi na mihumbulo minzhi ya zwithu zwi vhavhaho. Nga nṱhani ha zwithu zwinzhi zwe nda zwi tshenzhela nndwani, ndo vha ndi si tsheena maḓipfele. Zwo vha zwi tshi vhonala u nga ho vha hu si na muthu ane a pfesesa zwe zwa vha zwi tshi khou itea ngei Vietnam. Ndi humbula ndi tshi pfa vhagwalabi vha tshi vhidza maswole a U.S. sa vha vhulahi vha vhana, nga nṱhani ha uri mivhigo yo vhiga uri vhana vha si na mulandu vha khou vhulahwa. Zwenezwi zwoṱhe zwo ita uri ndi pfe ndi tshi ṱoḓa u vha na vhushaka na Mudzimu.

Musi ndi tshi khou ṱoḓa Mudzimu, ndo thoma u dalela kereke dzo fhamba-fhambanaho. Ndo vha ndi tshi funa Mudzimu, fhedzi a tho ngo takadzwa nga zwe nda vhona dzikerekeni. Mafheleloni, nda ya Holoni ya Muvhuso i re Delray Beach ngei Florida. Muṱangano wanga wa u thoma wo vha nga Swondaha ya ḽa February 1971.

Musi ndi tshi dzhena Holoni ya Muvhuso, nyambo ya khagala yo vha i tshi vho fhela, nga zwenezwo, nda thetshelesa Tshiingamo tshi Gudwaho. A thi tsha humbula thero ye ya vha i tshi khou gudwa, fhedzi ndi humbula vhana vha tshi kona u ḓi vulela maṅwalo kha Bivhili dzavho. Ndo kwamea vhukuma! Ndo sokou thetshelesa na u lavhelesa. Musi ndi tshi vho ṱuwa, wahashu we a vha e na miṅwaha ya 80 o ḓa kha nṋe. O vha a tshi pfi Jim Gardner. O nṋea bugu Ngoho I Isaho Vhutshiloni Vhu sa Fheli nahone a ri, “Kheyi bugu.” Nda i dzhia, nga zwenezwo, ra dzhia phetho ya u thoma pfunzo ya Bivhili nga Ḽavhuṋa nga matsheloni.

Nga murahu ha muṱangano wa Swondaha, ndo vha ndi tshi fanela u ya mushumoni. Ndo vha ndi tshi shuma vhuongeloni ngei Boca Raton kha ḽa Florida, nahone ndo vha ndi tshi fanela u shuma u bva nga 11 nga madekwana u swikela nga 7 ya nga matsheloni. Vhusiku honoho ho vha hu si na vhalwadze vhanzhi, nga zwenezwo, ndo kona u vhala bugu ye nda ṋewa yone. Muongi a ndzhavhulela bugu, a sedza gwati ḽayo, nahone a ṱoḓa u ḓivha arali ndi tshi ṱoḓa u vha muṅwe wa Ṱhanzi dza Yehova. Nda dzhavhula bugu yanga murahu nahone nda mu vhudza uri naho ndo vhala tshipiḓa tshiṱuku tsha bugu, ndo vha ndi tshi khou humbula u vha Ṱhanzi. O ntsia ndi ndoṱhe nahone nda fhedza u vhala yeneyi bugu honoho vhusiku.

Ndo thoma pfunzo yanga ya Bivhili na Wahashu Gardner nga u vhudzisa uri, “Ri ḓo guda mini?” A fhindula a ri: “Bugu ye nda ni ṋea yone.” Nda ri: “Ndo no i vhala.” Nga vhulenda Wahashu Gardner o ri: “Kha ri ṱolisise ndima ya u thoma.” Ndo mangadzwa nga zwidodombedzwa zwinzhi zwe nda zwi pfuka. O mmbudza uri ndi vhale maṅwalo manzhi kha Bivhili yanga ya King James Version. Mafheleloni ndo vha ndi tshi khou guda nga ha Yehova, Mudzimu wa ngoho. Jim o guda na nṋe ndima tharu kha yeneyo bugu matsheloni eneo. Nga murahu ha zwenezwo, ro guda ndima tharu matsheloni maṅwe na maṅwe nga Ḽavhuṋa. Ndo takalela dzenedzo ngudo vhukuma. Ho vha hu ndugelo u gudiswa nga onoyo wahashu wa muḓodzwa we a vha a tshi ḓivha Charles T. Russell!

Nga murahu ha vhege dzi si gathi ndi tshi khou  guda, ndo themendelwa uri ndi huwelele mafhungo maḓifha. U huwelela nnḓu nga nnḓu zwo vha zwi songo leluwa kha nṋe, fhedzi Jim o nthusa u kunda u vhilaela hanga. (Mishumo 20:20) Nga nṱhani ha thuso yawe, ndo guda u funa vhuḓinḓa. Ndi pfa u nga vhuḓinḓa ndi ndugelo khulwane ine nda vha nayo. Ndo takala vhukuma ngauri ndi mushumisani na Mudzimu!—1 Vhakorinta 3:9.

Zwino i ri ni ndi ni vhudze nga ha zwithu zwo khetheaho vhukuma kha nṋe, u funa hanga Yehova lwa u thoma. (Nzumbululo 2:4) Honoho u funa hanga Yehova ho nthusa u konḓelela mihumbulo i vhavhaho ya nndwa na dziṅwe thaidzo.—Yesaya 65:17.

Nga 1971, ndo vhudzwa uri ndi ṱuwe nḓuni ye vhabebi vhanga vha vha vho ntendela u dzula khayo. Ndi ngani? Ngauri khotsi anga vho vha vha sa ṱoḓi Ṱhanzi ya Yehova i tshi dzula muḓini wavho! Ndo vha ndi si na tshelede nnzhi nga tshenetsho tshifhinga. Vhuongeloni ndo vha ndi tshi holelwa nga murahu ha vhege mbili, nahone ndo vha ndi tshi kha ḓi bva u renga zwiambaro u itela u ya vhuḓinḓani ngauri ndo vha ndi tshi ṱoḓa u imela Yehova zwavhuḓi. Ndo vha ndo vhulunga iṅwe tshelede banngani, fhedzi yo vha i ḓoroboni ya ngei Michigan. Nga zwenezwo, ndo vha ndi tshi fanela u dzula goloini yanga maḓuvha a si gathi. Ndo vha ndi tshi ṱamba na u gera ndebvu bungani ḽa fhethu ho no shelwa petirolo.

Ḽiṅwe ḓuvha ndi tshi kha ḓi dzula goloini, ndo bva mushumoni ngei vhuongeloni nahone nda ya Holoni ya Muvhuso hu sa athu u thomiwa muṱangano wa vhuḓinḓa. Musi ndo dzula murahu ha Holo ya Muvhuso he ha vha hu si na muthu ane a kona u mmbona, zwithu zwe zwa itea ngei Vietnam zwa thoma u ḓa muhumbuloni wanga. Ndo vha ndi tshi pfa u nga ndi khou pfa munukho wa vhathu vho swaho na u vhona malofha, nahone nda thoma u vhilaela vhukuma. Zwo vha zwi tshi tou nga ndi khou pfa na u vhona  vhanna vhane vha kha ḓi vha vhaswa vha tshi khou nkhumbela vha tshi ri: “Naa ndi ḓo tshila? Naa ndi ḓo tshila?” Ndo vha ndi tshi ḓivha uri vha ḓo fa, fhedzi ndo lingedza u vha khuthadza nda ita u nga zwithu zwoṱhe zwi ḓo luga. Ndo dzula henefho, ndo vha ndi tshi khou pfa vhuṱungu.

Ndo rabela kha Yehova ndi tshi khou lila vhukuma. (Psalme ya 56:8) Nda thoma u humbula nga ho dzikaho nga ha mvuwo. Ho vha hu tshenetsho tshifhinga tshee nda ṱhogomela uri ḽeneḽo fulufhedziso ndi ḽavhuḓi lungafhani! Yehova u ḓo vusa vhenevho vhaṱhannga, nahone vha ḓo vha na tshibuli tsha u guda ngoho nga hae. Mvuwo i ḓo fhelisa vhuṱungu na tshengelo zwe ra zwi tshenzhela. (Mishumo 24:15) Musi ndi tshi pfesesa zwenezwo, lufuno lwanga kha Yehova lwo mbo ḓi engedzea u fhira mathomoni. Ḽeneḽo ḓuvha ḽi kha ḓi vha ḓuvha ḽo khetheaho kha nṋe. U bva tsheetsho, musi ndi na thaidzo vhutshiloni hanga, ndi ita zwoṱhe zwi re maanḓani anga u humbula lufuno lwanga lwa u thoma kha Yehova.

Vhathu vha ita zwithu zwi shavhisaho nndwani, na nṋe ndo zwi ita-vho. Fhedzi ndo khuthadzwa nga u elekanya nga maṅwalo mavhili ane nda a funesa. Lwa u thoma ndi Nzumbululo 12:10, 11, lune lwa amba uri Diabolo ha kundwi nga u huwelela hashu fhedzi, fhedzi u dovha a kundwa na nga malofha a Yesu. Lwa vhuvhili ndi Vhagalata 2:20, lune lwa nkhumbudza uri Yesu o fela nṋe. Ndi livhuha tshiṱhavhelo tsha Kristo, Yehova o mpfarela kha zwe nda zwi ita. Nga zwenezwo, zwino ndi na luvalo lwo kunaho na tshivhindi tsha u ṱoḓa u vhudza vhaṅwe nga ha Yehova, Mudzimu a re na khathutshelo!—Vhaheberu 9:14.

Musi ndi tshi humbula zwe nda zwi tshenzhela vhutshiloni, zwi khagala kha nṋe uri Yehova u dzula a tshi nṱhogomela. Sa tsumbo, ḓuvha ḽe Jim a ḓivha uri ndi dzula goloini yanga, o nḓivhadza kha muṅwe wahashu wa tshisadzini ane a hirisa dzirumu muḓini wawe. Ndi na vhungoho ha uri Yehova o shumisa Jim na onoyo wahashu u nṋea vhudzulo. Yehova u na vhuthu! U ṱhogomela vhagwadameli vhawe vha fulufhedzeaho.

Nga May 1971, ndo vha ndi tshi fanela u ya Michigan. Nga zwenezwo, musi ndi sa athu u ṱuwa Florida, ndo dzhenisa khandiso nnzhi buthini ya goloi yanga nahone nda ya devhula. Musi ndi sa athu u fhira ḓoroboni ya Georgia, ndo vha ndo no tshimbidza khandiso dzoṱhe. Ndo huwelela mafhungo maḓifha a Muvhuso nga u fhisea huṅwe na huṅwe he nda ya hone. Ndo huwelela dzhele na u ṋea zwibammbiri kha vhathu vhe vha vha vhe bungani henefho fhethu. Ndi kha ḓi ḓivhudzisa arali vhathu vhe nda amba navho vho guda ngoho.—1 Vhakorinta 3:6, 7.

Ndi a tenda uri musi ndi tshi thoma u guda ngoho, ndo vha ndi si na vhuṱali, zwihuluhulu musi ndi tshi amba na mashaka anga. Nga zwiṅwe zwifhinga, ndo vha ndi tshi amba nga ho livhaho. Ndo vha ndi tshi funa vhukuma vhana vhahashu John na Ron, nahone musi ndi tshi huwelela khavho, ndo vha ndi tshi lingedza u vha kombetshedza u ṱanganedza lutendo lwanga luswa. Nga murahu, ndo vha ndi tshi fanela u humbela pfarelo. Fhedzi ndo bvela phanḓa ndi tshi rabela uri vha ṱanganedze ngoho. U bva tsheetsho, Yehova o nthusa uri ndi vhe na vhuṱali musi ndi tshi huwelela na u gudisa.—Vhakolosa 4:6.

Vhushaka hanga na Yehova vhu ḓo dzula vhu ha u thoma vhutshiloni hanga. Naho zwo ralo, hu na vhaṅwe vhane nda vha funa vhukuma, zwihuluhulu mufumakadzi wanga, Susan. Ndo vha ndi tshi ṱoḓa mufumakadzi ane a ḓo nthusa u bvela phanḓa ndi tshi shumela Yehova. Susan ndi mufumakadzi o ḓiimiselaho, a funaho Yehova vhukuma. Ḽiṅwe ḓuvha musi ri sa athu u vhingana, ndo mu dalela nḓuni ya vhabebi vhawe ngei Tshiṱangadzimeni tsha Rhode. O vha o dzula muṋangoni, a tshi khou vhala Tshiingamo khathihi na Bivhili yawe. Zwe zwa ntakadza ndi uri o vhala maṅwalo oṱhe, naho o vha a sa khou vhala thero i  gudwaho. Ndo kona u vhona uri vhushaka hawe na Yehova ndi ha ndeme vhukuma khae. Ro vhingana na December 1971. Ndi a livhuha vhukuma u vha na mufumakadzi ane a ntikedza. Zwine nda zwi takalela vhukuma ndi uri naho a tshi mpfuna, u funa Yehova nga ho engedzeaho.

Yehova o ri ṋea vharwa vhavhili Jesse na Paul. Samusi vha tshi khou aluwa, Yehova o vha livhisa. (1 Samuele 3:19) Vha na vhushaka nae ha muthu nga eṱhe, nahone zwenezwi zwi a ri takadza vhukuma. Vho no shumela Yehova lwa tshifhinga tsho ḓalaho lwa miṅwaha i fhiraho 20. Nahone vha bvela phanḓa vha tshi mu shumela ngauri na vhone vho humbula musi vha tshi thoma u mu funa lwa u thoma. Ndi ḓirwa khana nga vhomazwale vhanga vhavhili, Stephanie na Racquel, vhane nda vha dzhia sa vhananyana vhanga. Ndi a livhuha uri vharwa vhanga vho vhinga vhafumakadzi vhane vha funa Yehova zwi tshi bva mbiluni na vhane vha shumisa vhutshilo havho u itela u mu shumela.—Vhaefesa 6:6.

Ndo shuma lwa miṅwaha ya 16 ngei Tshiṱangadzimeni tsha Rhode, he nda vha na khonani nnzhi. Ndi kha ḓi humbula vhahulwane vhavhuḓi vhe nda shuma navho. Ndi livhuha vhukuma vhalavhelesi vha dalelaho vhe vha nthusa. Zwo vha ndugelo u shumela Yehova khathihi na vhathu vhane u funa Yehova zwa vha zwa u thoma khavho. Nga 1987, ro pfulutshela ngei Devhula ha Carolina hune ha vha na ṱhoḓea khulwane, nahone henefho ro vhumba vhukonani  havhuḓi na vhathu vhanzhi. *—Sedzani ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.

Nga August 2002, nṋe na Susan ro ṱanganedza khumbelo ya u vha muraḓo wa muṱa wa Bethele ngei United States kha ḽa Patterson. Ndo vha ndi tshi shuma Muhashoni wa Tshumelo, nahone Susan a tshi shuma fhethu ha u kuvhela he a vha a tshi hu funa! Nga August 2005, ndo wana ndugelo ya u vha muraḓo wa Tshigwada tshi Langaho. Ndo vha ndi tshi pfa ndi sa fanelei u ita wonoyu mushumo muswa. Na Susan o vha o kwamea nga vhuḓifhinduleli, mushumo na u tshimbila zwe zwa vha zwo katelwa. O vha a sa takaleli u tshimbila nga bufho; naho zwo ralo, zwifhinga zwinzhi ri tshimbila nga bufho. Nyeletshedzo i bvaho kha vhaṅwe vhafumakadzi vha miraḓo ya Tshigwada tshi Langaho yo mu thusa vhukuma. Zwi mu ita uri a ntikedze nga ho engedzeaho, nahone zwenezwo zwi ita uri ndi mu fune!

Ofisini yanga ndi na zwifanyiso zwinzhi zwavhuḓi zwine zwa nkhumbudza nga ha vhutshilo havhuḓi he nda vha naho. Ndo wana phaṱhutshedzo nnzhi nga u ita zwoṱhe zwine nda nga kona u humbula u funa hanga Yehova lwa u thoma!