NDO bebelwa ḓoroboni ya ngei Queensland kha ḽa Australia nga 1955. Nga u ṱavhanya, mme anga Estelle vho thoma u guda Bivhili na Ṱhanzi dza Yehova. Vho lovhedzwa nga murahu ha ṅwaha nahone khotsi anga Ron vho ṱanganedza ngoho nga murahu ha miṅwaha ya 13. Ndo lovhedzwa nga 1968 ngei mahayani a Queensland.

U bva vhuṱukuni, ndo vha ndi tshi funa u vhala dzibugu na u amba dziṅwe nyambo. Tshifhinga tshoṱhe musi ndo fara lwendo na vhabebi vhanga, ndo vha ndi tshi dzula nga murahu goloini ndi tshi khou vhala bugu. Khamusi vhabebi vhanga vho vha vha tshi vhilaedziswa nga uri a thi khou sedza zwithu zwine zwa khou itea. Fhedzi u funa hanga u vhala zwo nthusa uri ndi phase tshikoloni. Nahone ndo wana na pfufho dzo vhalaho musi ndi tshee tshikoloni tsha murole wa nṱha ngei ḓoroboni ya Glenorchy, tshiṱangadzimeni tsha Tasmania.

Nga tshenetsho tshifhinga, ndo vha ndi tshi fanela u dzhia phetho ya ndeme. Naa ndo vha ndi tshi ḓo ṱanganedza basari ya u ya yunivesithi? Naho ndo vha ndi tshi funa u vhala dzibugu na u guda, ndi a takala vhukuma ngauri mme anga vho ngudisa u funa Yehova u fhira muṅwe muthu kana tshiṅwe tshithu. (1 Vhakorinta 3:18, 19) Nga zwenezwo, nga thendelo ya vhabebi vhanga, ndo dzhia phetho ya uri nga u ṱavhanya ndi ḓo thoma vhuvulanḓila musi ndi tshi ṱhaphudza tshikolo nahone ndi si tsha isa pfunzo dzanga  phanḓa. Ndo ita zwenezwi nga January 1971, musi ndi na miṅwaha ya 15.

Lwa miṅwaha ya malo i tevhelaho, ndo vha na ndugelo ya u vula nḓila ngei Tasmania. Nga tshenetsho tshifhinga, ndo vhinga musidzana wa u naka ane a pfi Jenny Alcock a bvaho ngei Tasmania. Lwa miṅwaha miṋa, ro shuma roṱhe sa vhavulanḓila vho khetheaho ḓoroboni ine ya vha kule ya ngei Smithton na Queenstown.

Nga 1978, nṋe na mufumakadzi wanga ro fara lwendo lwa u ya Port Moresby kha ḽa Papua New Guinea u itela u ya buthanoni ḽa tshaka dzoṱhe. Zwihuluhulu ndi humbula murumiwa a tshi khou ṋekedza nyambo nga Luhiri Motu. Naho ndo vha ndi sa pfesesi zwine a khou amba, ndo thoma u humbula uri na nṋe ndi khou ṱoḓa u vha murumiwa, u guda luṅwe luambo na u kona u ṱuṱuwedza vhahashu nga u ṋekedza nyambo nga luambo lwavho. Mafheleloni, ndo ṱhogomela nḓila ine u funa hanga luambo nda nga zwi shumisa ngayo u shumela Yehova.

Musi ri tshi vhuya hayani, edzani u humbula nḓila ye ra vha ro mangala ngayo musi ri tshi rambiwa u shuma sa vharumiwa. Ro swika tshiṱangadzimeni tsha Funafuti ngei Tuvalu nga January 1979. Ho vha hu na vhahuweleli vhararu fhedzi vho lovhedzwaho kha ḽoṱhe ḽa Tuvalu.

Zwo vha zwi songo leluwa u guda Lutuvalu. “Thestamennde Ntswa” yo vha i yone bugu i yoṱhe ye ya vha i hone nga lwonolwo luambo. Ho vha hu si na ṱhalusamaipfi kana hune luambo lwa gudwa hone, nga zwenezwo, ro dzhia phetho ya u lingedza u guda maipfi maswa a 10 u swika kha a 20 ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Fhedzi hu si kale ro ṱhogomela uri ro vha ri sa pfesesi zwine vhunzhi ha maipfi e ra vha ri tshi khou a guda a amba zwone. Nṱhani ha u vhudza vhathu uri vhudimoni ho khakhea, ro vha ri tshi khou vha vhudza uri a vho ngo fanela u shumisa zwikalo zwa u kala na thonga! Fhedzi ro vha ri tshi fanela u bvela phanḓa ri tshi lingedza u guda Lutuvalu ngauri ro vha ro no thoma pfunzo dza Bivhili dzo vhalaho. Nga murahu ha miṅwaha minzhi, muṅwe wa vhenevho vhagudiswa vha Bivhili o ri vhudza uri: “Ro takala vhukuma ngauri zwino ni a kona u amba luambo lwashu. Mathomoni, ro vha ri sa pfesesi zwine na khou lingedza u zwi amba!”

Fhedzi hu na tshithu tshe tsha ri thusa vhukuma uri ri gude luambo nga u ṱavhanya. Samusi ho vha hu si na fhethu ha u rennda, ro vha ri tshi fanela u dzula mahayani a Dziṱhanzi. Ro vha ri tshi fanela u amba Lutuvalu huṅwe na huṅwe u katela na hayani. Nga murahu ha u sa amba Luisimane lwa miṅwaha i si gathi, ro ṱhogomela uri Lutuvalu lwo vha lwo no vha luambo lune ra lu amba.

Musi ri tshi kha ḓi tou bva u swika, vhathu vhanzhi vho thoma u sumbedza u vha na dzangalelo kha ngoho. Fhedzi ro vha ri tshi nga shumisa mini u guda navho? Ro vha ri si na khandiso nga luambo lwavho. Vho  vha vha tshi ḓo ita hani pfunzo ya muthu nga eṱhe? Musi vha tshi thoma u ḓa miṱanganoni, vho vha vha tshi ḓo imba nyimbo dzifhio, vho vha vha tshi ḓo ṋekedza hani nyambo nahone vho vha vha tshi ḓo lugiselela hani miṱangano? Vho vha vha tshi nga lovhedzwa hani? Vhenevho vhathu vha ḓiṱukufhadzaho, vho vha vha tshi ṱoḓa khandiso nga luambo lwavho dzine dza ḓo vha gudisa nga ha Yehova! (1 Vhakorinta 14:9) Ro ḓivhudzisa uri, ‘Naa ri ḓo vhuya ra vha na khandiso nga Lutuvalu, luambo lu ambiwaho nga vhathu vha sa fhiri 15 000?’ Yehova o fhindula dzenedzo mbudziso nga u ri sumbedza zwithu zwivhili: (1) U ṱoḓa vhathu vha “zwiṱangadzime zwa ngei kule” vha tshi guda nga hae, nahone (2) u ṱoḓa vhathu vhane shango ḽa vha dzhia sa “vhathu vha u ḓi-vhuyedza vha vhaṱoma” vha tshi khuda nga dzina ḽawe.—Yeremia 31:10; Tsefanya 3:12.

Nga 1980, ofisi ya davhi yo ri ṋea mushumo wa u ṱalutshedzela khandiso nga Lutuvalu. Ro thoma mushumo, naho ro vha ri tshi pfa u nga ro vha ri sa ḓivhi luambo nga ho engedzeaho. (1 Vhakorinta 1:28, 29) Musi ri tshi thoma, ro renga mutshini wa kale muvhusoni u itela u gandisa khandiso nga tshanḓa u itela miṱangano yashu. Nga murahu, ro ṱalutshedzela na bugu ine ya pfi Ngoho Ine Ya Isa Vhutshiloni Vhu Sa Fheli nga Lutuvalu nahone ra i gandisa kha wonoyu mutshini muṱuku. Ndi kha ḓi humbula u nukhesa ha inki u katela na mufhiso wa henefho we wa ita uri zwi ri konḓele u gandisa dzenedzo khandiso dzoṱhe nga tshanḓa. Nga tshenetsho tshifhinga, ro vha ri si na muḓagasi!

Zwo vha zwi songo leluwa u ṱalutshedzela Lutuvalu ngauri ro vha ri sa koni u sedza maipfi kha ṱhalusamaipfi kana u ita ṱhoḓisiso kha bugu dza Lutuvalu. Fhedzi nga zwiṅwe zwifhinga ro wana thuso ye ra vha ri tshi i ṱoḓa nga dziṅwe nḓila. Nga maṅwe matsheloni, ndo khakha nda dzhena hayani ha muṅwe we a vha a tshi hanedza ngoho. Mukalaha we a vha e mudededzi, o nkhumbudza uri a ro ngo fanela u dzhena muḓini wawe. Nga zwenezwo, o amba a ri: “Ndi ṱoḓa u ni vhudza tshiṅwe tshithu. Kha ṱhalutshedzelo ya vhoiwe, ni shumisesa nga maanḓa maambaitwa (passive form). A zwi tsha shumiseswa kha Lutuvalu.” Ndo vhudzisa vhaṅwe nahone o vha a tshi khou amba ngoho. Nga  zwenezwo, ro ita tshanduko u itela u khwinisa khandiso dzashu. Ndo mangadzwa nga uri Yehova o ri thusa nga u shumisa munna we a vha a tshi hanedza ngoho, fhedzi we a vha a tshi vhala khandiso dzashu!

Khandiso ya u thoma ya Lutuvalu ye ra i ṋea vhathu ho vha hu tshibammbiri tsha Tshihumbudzo. Nga zwenezwo, ro vha na tshibammbiri tsha Kingdom News No. 30, tshe tsha bva khathihi na tsha Luisimane. Ro vha ro takala lungafhani uri zwino ri nga kona u ṋea vhathu khandiso nga luambo lwavho! Nga u ya ha tshifhinga, ro dovha ra vha na zwibugwana na dziṅwe bugu nga Lutuvalu. Nga 1983, davhi ḽa ngei Australia ḽo thoma u gandisa Tshiingamo nga Lutuvalu. Magazini wo vha u na masiaṱari a 24 nahone wo vha u tshi bva nga murahu ha miṅwedzi miraru. Naa vhathu vha ngei Tuvalu vho vha vha tshi takalela dzenedzo bugu na magazini? Ee, vho dzi takalela ngauri vho vha vha tshi funa u vhala. Tshifhinga tshoṱhe musi ri tshi bvisa khandiso ntswa, zwo vha zwi tshi ḓivhadzwa kha mafhungo a tshiṱitshi tsha radio tsha muvhuso nahone nga zwiṅwe zwifhinga zwo vha zwi tshi vha mafhungo mahulwane a ḓuvha! *—Sedzani ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.

Mushumo wa u ṱalutshedzela wo vha u tshi itwa hani? Tsha u thoma, ro vha ri tshi ṅwala zwithu zwoṱhe kha bammbiri. Nga zwenezwo, ro thaipha na u thaiphulula ṱhalutshedzelo lunzhi-lunzhi u swika ri tshi i rumela davhini ḽa ngei Australia. Vhahashu vhavhili vha tshisadzini vha bvaho davhini vho vha vha tshi thaipha Lutuvalu vha tshi shumisa khomphyutha, naho vho vha vha sa pfesesi luambo. Fhedzi nga u thaipha eneo mafhungo luvhili nahone vha a vhambedza kha khomphyutha, zwo ita uri hu si vhe na vhukhakhi. Nga zwenezwo, davhi ḽo ṱanganyisa mafhungo na zwifanyiso kha khandiso dzashu. Nga zwenezwo, vha ri rumela eneo masiaṱari o ṱanganyiswaho nga poswo. Ro dzi ṱolisisa nahone ra dzi rumela murahu kha davhi uri dzi gandiswe.

Mushumo wa u ṱalutshedzela wo no khwiniswa vhukuma! Zwino tshigwada tsha vhaṱalutshedzeli tshi thaipha maipfi nahone tsha a khakhulula kha khomphyutha. Kanzhi khandiso dzi ṱanganyiswa nga muthu ane a vha fhethu huthihi na tshigwada tsha vhaṱalutshedzeli. Nga zwenezwo, tshigwada tshi rumela khandiso madavhini a u gandisa tshi tshi shumisa Inthanethe. A hu na ane a fanela u gidimela poswoni hu si tsheena tshifhinga u itela u rumela khandiso.

Musi miṅwaha i tshi khou ḓi ya, nṋe na Jenny ro wana miṅwe mishumo yo fhamba-fhambanaho kha zwipiḓa zwo fhamba-fhambanaho zwa Pasifiki. Ro rumelwa davhini ḽa Samoa ri tshi bva Tuvalu nga 1985. Henefho, ro thusa kha u ṱalutshedzela Lusamoa, Lutonga, na Lutokelau u katela na u thusa u ṱalutshedzela Lutuvalu. * (Sedzani ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.) Nga zwenezwo, nga 1996, ro rumelwa davhini ḽa ngei Fiji he ra thusa kha u ṱalutshedzela Lufiji, Lukiribati, Lunauru, Lurotuma na Lutuvalu.

Ndi dzula ndi tshi mangadzwa nga nḓila ine vhaṱalutshedzeli vha funa ngayo mushumo wavho naho u songo leluwa nahone u tshi netisa vhukuma. U fana na Yehova, vhenevho vhahashu vha fulufhedzeaho, vha ṱoḓa vhukuma vhathu vha tshi pfa mafhungo maḓifha nga luambo lwavho. (Nzumbululo 14:6) Sa tsumbo, musi magazini wa Tshiingamo tsha u thoma nga Lutonga u tshi khou dzudzanywa, ndo ṱangana na vhahulwane vhoṱhe vha ngei Tonga nahone nda vhudzisa uri ndi nnyi ane a nga gudiswa u ṱalutshedzela. Muṅwe wa  vhahulwane we a vha e na mushumo wavhuḓi sa makhanikhe, o amba uri u ḓo litsha mushumo wawe nga ḓuvha ḽi tevhelaho nahone nga u ṱavhanya a thoma u shuma sa muṱalutshedzeli. Ndo ṱuṱuwedzwa nga lutendo lwawe lwo khwaṱhaho, samusi o vha e na muṱa nahone a sa ḓivhi uri u ḓo wana ngafhi tshelede yo eḓanaho ya u u ṱunḓela. Naho zwo ralo, Yehova o mu ṱhogomela na muṱa wawe nahone o shuma sa muṱalutshedzeli lwa miṅwaha minzhi.

U fana na vhenevho vhaṱalutshedzeli, vhahashu vha Tshigwada tshi Langaho vha ṱhogomela vhukuma khandiso dza nyambo dzoṱhe, na nyambo dzine dza ambiwa nga tshigwada tshiṱuku tsha vhathu. Sa tsumbo, ho vhudziswa arali zwi zwa ndeme u ṱalutshedzela khandiso nga Lutuvalu. Ndo ṱuṱuwedzwa nga phindulo ye nda i wana kha Tshigwada tshi Langaho ine ya ri: “A ri vhoni tshiitisi tsha uri ndi ngani ri tshi fanela u litsha mushumo wa u ṱalutshedzela nga Lutuvalu. Naho tsimu ya Lutuvalu i tshi nga vha i ṱhukhu musi ri tshi i vhambedza na dziṅwe nyambo, vhathu vha kha ḓi fanela u ḓivha mafhungo maḓifha nga luambo lwavho.”

Nga 2003, nṋe na Jenny ro rumelwa kha Tshumelo ya u Ṱalutshedzela ngei Patterson kha ḽa New York, ri tshi bva kha Muhasho wa u Ṱalutshedzela ngei Fiji. Zwo vha zwi tshi tou nga muḽoro wo ḓadzea! Ro vha tshipiḓa tsha tshigwada tshine tsha thusa kha u tikedza mushumo wa u ṱalutshedzela khandiso dzashu nga nyambo nnzhi. Miṅwaha mivhili kana i fhiraho yeneyo, musi ri Tshumeloni ya u Ṱalutshedzela, ro ṋewa mushumo wa u thusa u gudisa zwigwada zwa vhaṱalutshedzeli mashangoni o fhamba-fhambanaho.

Zwino irini ndi humele kha muṱangano wa ndeme we nda amba nga hawo mathomoni. Nga ṅwaha wa 2000, Tshigwada tshi Langaho tsho vhona uri tshigwada tsha vhaṱalutshedzeli shangoni ḽoṱhe tshi ṱoḓa thuso kha mushumo watsho. Vhaṱalutshedzeli vhanzhi vho vha vha sa athu u gudiswa u ṱalutshedzela. Nga murahu ha wonoyo muṱangano na Komiti ya Vhuṅwaleli, Tshigwada tshi Langaho tsho dzhia phetho ya uri vhaṱalutshedzeli vhoṱhe u mona na shango vha fanela u gudiswa. Vhaṱalutshedzeli vho vha vha tshi ḓo gudiswa nḓila ya u pfesesa maipfi o ṅwalwaho nga Luisimane, nḓila ya u tandulula thaidzo dza u ṱalutshedzela na nḓila ya u shuma sa tshigwada.

Ho vha na mvelelo dzifhio kha ngudo dzoṱhe dza vhaṱalutshedzeli? Nḓila ine ra ṱalutshedzela ngayo yo no vha khwine. Zwiṅwe hafhu, khandiso dzashu dzi ṱalutshedzelwa nga nyambo nnzhi u fhira naho hu lini. Nga 1979, musi ri tshi ṋewa mushumo wa vhurumiwa, magazini wa Tshiingamo wo vha u tshi wanala nga nyambo dza 82 fhedzi. Naho zwo ralo, kha nyambo nnzhi, Tshiingamo tsho vha tshi tshi bva nga murahu ha miṅwedzi i si gathi tsha Luisimane tsho no vha hone. Fhedzi zwino Tshiingamo tshi ṱalutshedzelwa nga nyambo dzi fhiraho 240 nahone vhunzhi ha magazini dzi wanala khathihi na dza Luisimane. Zwino vhathu vha nga kona u vhala zwiṅwe zwithu zwi vha gudisaho ngoho i bvaho Bivhilini nga nyambo dzi fhiraho 700. Zwenezwi zwo vha zwi tshi vhonala zwi sa konadzei miṅwahani yo fhiraho.

Nga 2004, Tshigwada tshi Langaho tsho dzhia phetho ya uri zwo vha zwi zwa ndeme vhukuma u vha na New World Translation nga nyambo nnzhi nahone nga u ṱavhanya. Nga nṱhani ha yeneyo phetho, zwino vhathu vhanzhi vha vho kona u vhala New World Translation nga luambo lwavho. Zwi re zwone ndi uri nga 2014, yeneyi Bivhili kana zwipiḓa zwayo zwo vha zwi tshi wanala nga nyambo dza 128 u katela na nyambo dzi ambiwaho ngei Tshipembe ha Pasifiki.

 Zwiṅwe zwine zwa ntakadza musi ndi tshi zwi humbula ndi buthano ḽa ngei Tuvalu nga 2011. Lwa miṅwedzi minzhi, ho vha hu na gomelelo ḽihulu shangoni ḽoṱhe. Vhahashu vho vha vha tshi humbula u nga hu nga si tsha vha na buthano. Fhedzi zwi takadzaho ndi uri mvula yo thoma u ṋa vhukuma nga madekwana e ra swika ngao. Nga zwenezwo, ro kona u vha na buthano ḽashu! Kha nṋe ho vha hu ndugelo khulwane u bvisa Ṱhalutshedzelo Ya Shango Ḽiswa Ya Maṅwalo A Tshikriste A Lugerika nga Lutuvalu! Naho hu na vhahashu vha si gathi vha ambaho lwonolwo luambo, na vhone vho wana tshenetshi tshifhiwa tshavhuḓi tshi bvaho ha Yehova. Nga zwenezwo, nga murahu ha buthano, ho dovha ha ṋa mvula ya mibvumbi. Ngauralo, muṅwe na muṅwe o vha o kanzwa nga maḓi a ngoho u katela na maḓi a mvula!

Zwi ṱungufhadzaho ndi uri mufumakadzi wanga Jenny ndo vha ndi si nae henefho. O fa nga 2009, nga murahu ha u lwisana na vhulwadze ha khentsara lwa miṅwaha ya fumi. Ro vha ro vhingana lwa miṅwaha ya 35. Musi a tshi vuswa, u ḓo takala vhukuma musi a tshi pfa uri ho bviswa Bivhili ya Lutuvalu.

Ndo dovha nda fhaṱutshedzwa nga Yehova nga muṅwe mufumakadzi wa u naka ane a pfi Loraini Sikivou. Loraini na Jenny vho shuma vhoṱhe Bethele ya ngei Fiji, nahone Loraini na ene o vha e muṱalutshedzeli. Nga zwenezwo, ndi dovha nda vha na mufumakadzi ane nda shumela Yehova nae nga u fulufhedzea na ane a funa u guda dziṅwe nyambo u fana na nṋe!

Lwa miṅwaha minzhi, ndo vhona nḓila ye Yehova, Khotsi ashu wa lufuno a ṱhogomela ngayo zwishaiwa zwa vhathu vha nyambo dzoṱhe, naho luambo lwavho lu tshi ambiwa nga vhathu vha si gathi. (Psalme ya 49:1-3) Ndo vhona nḓila ine vhathu vha takala ngayo musi vha tshi wana khandiso nga luambo lwavho lwa u thoma kana musi vha tshi imbela Yehova nga luambo lwavho lwa ḓamuni. Nga zwenezwo zwifhinga, ndi humbula nga ha nḓila ine Yehova a ri funa ngayo. (Mishumo 2:8, 11) Ndi kha ḓi humbula zwavhuḓi maipfi a muṅwe wahashu wa mulala ane a amba Lutuvalu ane a pfi Saulo Teasi. Musi o no imba luimbo lwa Muvhuso lwa u thoma nga luambo lwawe, o ri: “Ndi humbula u nga ni fanela u vhudza Tshigwada tshi Langaho uri dzenedzi nyimbo dzi pfala khwine nga Lutuvalu u fhira nga Luisimane.”

Nga September 2005, ndo mangadzwa musi ndi tshi wana ndugelo ya u shuma sa muraḓo wa Tshigwada tshi Langaho tsha Ṱhanzi dza Yehova. Naho ndi si tsha shuma sa muṱalutshedzeli, ndi livhuha uri Yehova o ntendela ndi tshi bvela phanḓa na u tikedza mushumo wa u ṱalutshedzela wa shango ḽoṱhe. Zwi a ntakadza u ḓivha uri Yehova u a ṱhogomela ṱhoḓea dza vhathu vhawe vhoṱhe, na vhane vha dzula zwiṱangadzimeni zwa kule zwine zwa vha vhukati ha Lwanzhe lwa Pasifiki! Vhukuma, samusi mupsalme o amba a ri: “Khosi ndi Yehova! Ḽifhasi nga ḽi fhululedze, hu takale zwiṱangadzime zwoṱhe-zwoṱhe.”—Psalme ya 97:1..