1. Manoa o ita mini musi a tshi pfa uri u ḓo vha khotsi?

MANOA na mufumakadzi wawe vho vha vhe na vhungoho ha uri vha nga si vhuye vha vha na vhana. Ḽiṅwe ḓuvha muruṅwa wa Yehova o vhudza mufumakadzi wa Manoa uri u ḓo beba murwa. Zwo mangadza vhukuma! Musi a tshi vhudza Manoa eneo mafhungo, o vha o takala vhukuma. Fhedzi o ḽa marambo a ṱhoho nga ha zwine Yehova a zwi lavhelela khae sa khotsi. Ene na mufumakadzi wawe vho vha vha tshi ḓo gudisa hani murwa wavho u funa Yehova na u mu shumela ngeno vhathu vhanzhi vha Isiraele vho vha vha tshi ita zwithu zwivhi? Manoa o humbela Yehova uri a dovhe a rume muruṅwa wawe nahone a ri: “Muṋe wanga! Uḽa Munna wa Mudzimu we wa mu ruma nga a dovhe a ḓe, a ri funze zwine ra ḓo ita uyo mutukana ane a ḓo bebiwa.”—Vhahaṱuli 13:1-8.

2. Ndi mini zwine na fanela u zwi gudisa vhana vhaṋu, nahone zwenezwo ni nga zwi ita hani? (Dovhani ni sedze bogisi “ Pfunzo Dzaṋu Dza Bivhili Dza Ndeme Vhukuma.”)

² Arali ni mubebi, khamusi ni a pfesesa nḓila ye Manoa a ḓipfa ngayo. Na inwi ni na vhuḓifhinduleli ha u thusa vhana vhaṋu u ḓivha na u funa Yehova. (Mirero 1:8) Nga tshifhinga tsha vhurabeli ha muṱa, ni nga vha thusa uri vha dzule vha tshi guda  nga ha Yehova na Bivhili. Vhukuma, ni fanela u ita zwo engedzeaho u fhira u guda Bivhili na vhana vhaṋu vhege iṅwe na iṅwe. (Vhalani Doiteronomio 6:6-9.) Ndi mini zwiṅwe zwine zwa nga ni thusa u vha gudisa u funa na u shumela Yehova? Kha ino thero, ri ḓo haseledza tsumbo ya Yesu. Naho o vha e si khotsi, ni nga guda nga ha nḓila ye a gudisa na u funza ngayo vhafunziwa vhawe. Yesu o vha a tshi vha funa nahone a tshi ḓiṱukufhadza. O vha a tshi pfesesa, zwine zwa amba uri o vha a tshi pfesesa nḓila ye vha vha vha tshi ḓipfa ngayo nahone a tshi ḓivha nḓila ine a nga vha thusa ngayo. Zwino kha ri vhone nḓila ine ra nga edzisa ngayo Yesu.

3. Vhafunziwa vha Yesu vho zwi ḓivha hani uri u a vha funa?

³ Kanzhi Yesu o vha a tshi vhudza vhafunziwa vhawe uri u a vha funa. (Vhalani Yohane 15:9.) O dovha a fhedza tshifhinga tshinzhi navho. (Marko 6:31, 32; Yohane 2:2; 21:12, 13) Yesu o vha a sa sokou vha mufunzi wavho; o vha e khonani yavho. Nga zwenezwo, vho vha vha sa timatimi uri u a vha funa. Ni nga guda mini kha Yesu?

4. Ni nga sumbedza hani vhana vhaṋu uri ni a vha funa? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)

⁴ Vhudzani vhana vhaṋu uri ni a vha funa nahone ni vha sumbedze uri ndi vha ndeme lungafhani kha inwi. (Mirero 4:3; Tito 2:4) Samuel ane a dzula Australia o ri: “Musi ndi tshee muṱuku, Khotsi anga vho vha vha tshi mmbalela Bugu Yanga ya Mafhungo a Bivhili madekwana maṅwe na maṅwe. Vho vha vha tshi fhindula mbudziso dzanga, vha nkuvhatedza na u nkhisa musi ndi tshi eḓela. Zwo mmangadza vhukuma musi ndi tshi pfa uri u kuvhatedza na u khisa zwo vha zwi songo ḓowelea he Khotsi anga vha alutshela hone! Naho zwo ralo, vho ita vhuḓidini ha u sumbedza uri vha a mpfuna. Zwenezwo zwo ita uri ndi vhe na vhushaka havhuḓi navho nahone ndo ḓipfa  ndo fushea na u tsireledzea.” Thusani vhana vhaṋu uri vha ḓipfe nga yeneyo nḓila nga u dzula ni tshi vha vhudza uri “Ndi a ni funa.” Vha kuvhatedzeni ni vha khise. Fhedzani tshifhinga ni tshi khou amba, u ḽa na u tamba navho.

5, 6. (a) Ngauri Yesu o vha a tshi funa vhafunziwa vhawe, o ita mini? (b) Ni fanela u kaidza hani vhana vhaṋu?

⁵ Yesu o ri: “Vhoṱhe vhane nda vha funa ndi a vha kaidza na u vha laya.” * (Sedzani ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.) (Nzumbululo 3:19) Sa tsumbo, vhafunziwa vhawe vho vha vha tshi dzula vha tshi pikisana nga ha uri ndi nnyi ane a vha muhulwane khavho. Yesu ho ngo dzhiela fhasi yeneyo thaidzo. Nṱhani hazwo, o vha eletshedza tshifhinga tshoṱhe a sa fheli mbilu. Fhedzi o dzula e na vhuthu nahone a tshi lindela tshifhinga tsho teaho u itela u vha kaidza.—Marko 9:33-37.

⁶ Ni a zwi ḓivha uri ni fanela u kaidza vhana vhaṋu ngauri ni a vha funa. Zwo eḓana nga zwiṅwe zwifhinga u vha ṱalutshedza uri ndi ngani zwiṅwe zwithu zwo khakhea kana zwi songo khakhea. Fhedzi hu pfi mini arali vha bvela phanḓa vha sa thetshelesi? (Mirero 22:15) Gudani kha Yesu. Bvelani phanḓa ni tshi vha kaidza ni sa fheli mbilu nga u vha dededza, u vha gudisa na u vha khakhulula. Khethani tshifhinga na fhethu ho teaho u itela u vha kaidza nahone ni ite zwenezwo nga nḓila ya vhuthu. Wahashu wa tshisadzini wa ngei Afurika Tshipembe ane a pfi Elaine u humbula nḓila ye vhabebi vhawe vha mu kaidza ngayo. Vho vha vha tshi mu ṱalutshedza zwine vha zwi lavhelela khae tshifhinga tshoṱhe. Arali vho mu vhudza uri hu ḓo vha na masiandoitwa a u sa thetshelesa, o vha a tshi vha hone zwa vhukuma. Fhedzi o ri: “A vho ngo vhuya vha nkaidza vho sinyuwa kana vha songo nṱalutshedza uri ndi ngani vha tshi khou nkaidza.” Nga u ita zwenezwo, o dzula a tshi zwi ḓivha uri vhabebi vhawe vha a mu funa.

7, 8. (a) Vhafunziwa vha Yesu vho guda mini kha thabelo dzawe? (b) Thabelo dzaṋu dzi nga gudisa hani vhana vhaṋu u ḓitika nga Mudzimu?

⁷ Musi Yesu e tsini na u farwa na u vhulahwa, o humbela Khotsi awe a ri: “Aba, Khotsi, zwithu zwoṱhe zwi a konadzea kha iwe; bvisa tshinwelo itshi kha nṋe. Naho zwo ralo, hu songo itwa zwine nṋe nda zwi funa, fhedzi nga hu itwe zwi funwaho nga iwe.” * (Sedzani ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.) (Marko 14:36) Edzani u humbula nḓila ye vhafunziwa vha Yesu vha ḓipfa ngayo musi vha tshi pfa kana musi vha tshi guda nga ha thabelo yawe. Vho ṱhogomela uri naho o vha o fhelela, o dzula a tshi humbela thuso kha Khotsi awe. Na vhone vho guda uri vha fanela u ḓiṱukufhadza na u ḓitika nga Yehova.

 ⁸ Vhana vhaṋu vha nga guda zwinzhi kha thabelo yaṋu. Ndi ngoho uri a ni sokou rabela u itela u gudisa vhana vhaṋu. Fhedzi musi vha tshi pfa ni tshi rabela, vha nga kona u guda u ḓitika nga Yehova. Kha thabelo yaṋu, ni songo humbela uri Yehova a thuse vhana vhaṋu fhedzi, fhedzi na inwi muṋe ni mu humbele uri a ni thuse. Ana ane a dzula Brazil, o ri: “Musi hu na thaidzo dzi ngaho musi vho-makhulu vhanga vha tshi khou lwala, vhabebi vhanga vho vha vha tshi humbela Yehova uri a vha ṋee nungo dza u sedzana na vhuimo na vhuṱali ha u dzhia phetho dzavhuḓi. Na musi vhe na mutsiko muhulwane, vho laṱela thaidzo dzavho kha Yehova. Nga zwenezwo, ndo guda u ḓitika nga Yehova.” Musi vhana vhaṋu vha tshi pfa ni tshi humbela Yehova uri a ni ṋee tshivhindi tsha u huwelela kha vhathu kana u humbela maḓuvha a u ya buthanoni kha mutholi waṋu, vha ṱhogomela uri ni ḓitika nga thuso ya Yehova nahone vha guda u ita zwi fanaho.

9. (a) Yesu o gudisa hani vhafunziwa vhawe u ḓiṱukufhadza na u sa vha na tseḓa? (b) Vhana vhaṋu vha ḓo guda mini arali ni tshi ḓiṱukufhadza nahone ni si na tseḓa?

⁹ Yesu o vhudza vhafunziwa vhawe uri vha ḓiṱukufhadze na u sa vha na tseḓa nahone o dovha a vha vhetshela tsumbo. (Vhalani Luka 22:27.) Vhaapostola vhawe vho vhona nḓila ye a ḓiṋekedzela ngayo u shumela Yehova na u thusa vhaṅwe nahone vho guda u ita zwi fanaho. Na inwi ni nga gudisa vhana vhaṋu nga u vha vhetshela tsumbo. Debbie ane a vha na vhana vhavhili, o ri: “A thi athu u vhuya nda ḓipfa ndi na vivho nga nṱhani ha tshifhinga tshine munna wanga a tshi fhedza na vhaṅwe sa muhulwane. Ndi a zwi ḓivha uri musi muṱa washu u tshi ṱoḓa u vha nae, u a ri ṋea tshifhinga.” (1 Timotheo 3:4, 5) Tsumbo ya  Debbie na munna wawe Pranas yo kwama hani muṱa wavho? Pranas o amba uri vhana vhawe vho vha vha tshi ḓiimisela u thusa maguvhanganoni tshifhinga tshoṱhe. Vho vha vho takala, vha vhumba vhukonani havhuḓi nahone vho vha vha tshi ṱoḓa u dzula vhe na vhahavho. Zwino muṱa woṱhe u shumela Yehova tshumeloni ya tshifhinga tsho ḓalaho. Arali ni tshi ḓiṱukufhadza nahone ni si na tseḓa, ni gudisa vhana vhaṋu uri vha ḓiimisele u thusa vhaṅwe.

10. Yesu o pfesesa hani musi vhaṅwe vhathu vha Galilea vha tshi khou mu ṱoḓa?

¹⁰ Yesu o vha a tshi pfesesa nga ho fhelelaho. Ho ngo livhisa ṱhogomelo kha zwe vhathu vha zwi ita, fhedzi o livhisa ṱhogomelo kha zwo itaho uri vha zwi ite. O vha a tshi kona u vhona zwi re mbiluni. Sa tsumbo, nga tshiṅwe tshifhinga, vhaṅwe vhathu vha Galilea vho vha vha tshi khou mu ṱoḓa. (Yohane 6:22-24) O ṱhogomela uri tshiitisi tshihulwane tsha uri vha ḓe, ho vha hu zwiḽiwa fhedzi, hu si uri vho vha vha tshi ṱoḓa u funzwa ngae. (Yohane 2:25) Yesu o vha a tshi ḓivha nḓila ye vha vha vha tshi ḓipfa ngayo. Nga zwenezwo, o vha khakhulula na u vha ṱalutshedza nga ha tshanduko dzine vha fanela u dzi ita a sa fheli mbilu.—Vhalani Yohane 6:25-27.

11. (a) Ni nga lingedza hani u pfesesa nḓila ine vhana vhaṋu vha ḓipfa ngayo nga ha u huwelela? (b) Ni nga thusa hani vhana vhaṋu uri vha takalele vhuḓinḓa?

¹¹ Naho ni sa koni u vhona zwi re mbiluni, na inwi ni nga kona u pfesesa. Sa tsumbo, ni nga lingedza u pfesesa nḓila ine vhana vhaṋu vha ḓipfa ngayo nga ha vhuḓinḓa. Ni nga ḓivhudzisa uri: ‘Naa vha takalela fhedzi tshifhinga tsha u awela kana tsha u ḽa musi vhe vhuḓinḓani?’ Arali na ṱhogomela uri vhana vhaṋu a vha takaleli vhuḓinḓa, lingedzani u ita uri vhu vha takadze. Vha ṋeeni miṅwe mishumo miṱuku ine ya ḓo ita uri na vhone vha ḓipfe vhe vha ndeme.

12. (a) Yesu o sevha vhafunziwa vhawe nga ha mini? (b) Ndi ngani vhafunziwa vha Yesu vho vha vha tshi ṱoḓa tsevho?

¹² Yesu o dovha a pfesesa hani? O sevha vhafunziwa vhawe uri arali vha khakha vha ḓo bvela phanḓa vha tshi khakha nahone zwa ita uri vha ite tshivhi tshihulwane. Sa tsumbo, vhafunziwa vho vha vha tshi zwi ḓivha uri u ḓifara luvhi nga zwa vhudzekani zwo khakhea. Fhedzi Yesu o vha sevha nga ha zwine zwa nga ita uri vha fhedzisele vho ḓifara luvhi. O ri: “Muṅwe na muṅwe ane a dzulela u lavhelesa mufumakadzi nga u mu emula, o no ita vhuṱonḓolo nae mbiluni yawe. Arali ḽiṱo ḽau ḽa tsha u ḽa ḽi tshi u khakhisa, u ḽi nongole nahone u ḽi laṱe kule.” (Mateo 5:27-29) Vhafunziwa vha Yesu vho vha vha tshi dzula na Vharoma vhane vha ḓifara luvhi vhe vha vha vha tshi takalela u ṱalela matambwa a vhudzekani na ane a vha na maṱamba. Nga zwenezwo, Yesu o sevha vhafunziwa vhawe uri vha iledze tshiṅwe na tshiṅwe tshine tsha nga ita uri zwi vha konḓele u ita zwo lugaho.

13, 14. Ni nga thusa hani vhana vhaṋu u iledza vhuḓimvumvusi vhu si havhuḓi?

¹³ Sa mubebi, ni nga shumisa nḓivho u itela u tsireledza vhana vhaṋu kha u ita zwithu zwi sa takadzi Yehova. Zwi ṱungufhadzaho ndi uri ṋamusi na vhana vhaṱuku vha khomboni ya u vhona zwifanyiso zwi karusaho maḓipfele a zwa vhudzekani na vhuṅwe vhuḓifari vhu si havhuḓi. Ndi ngoho uri ni fanela u vhudza vhana vhaṋu uri zwo khakhea u ṱalela zwithu zwa vhuḓifari vhu songo kunaho. Fhedzi hu na zwiṅwe zwine na nga ita u itela u vha tsireledza.  Ḓivhudziseni uri: ‘Naa vhana’nga vha a ḓivha uri ndi ngani zwifanyiso zwi karusaho maḓipfele a zwa vhudzekani zwi na khombo? Ndi mini zwine zwa nga vha ita uri vha ṱalele zwenezwo zwifanyiso? Naa ndi ita uri zwi vha lelutshele u amba na nṋe nga ha zwiṅwe na zwiṅwe, u itela uri vha nkhumbele thuso na musi vha tshi lingea u ṱalela zwifanyiso zwi karusaho maḓipfele a zwa vhudzekani?’ Naho vhana vha tshee vhaṱuku, ni nga vha vhudza uri: “Arali na nga vhona zwiṅwe zwithu kha Inthanethe zwine zwa ita uri ni ṱoḓe u ḓivha nga ha vhudzekani nahone ni tshi ṱoḓa u zwi ṱalela, ni ḓe ni ambe na nṋe. Ni songo pfa ni tshi shona kana u ofha u nkhumbela thuso. Ndi ṱoḓa u ni thusa.”

¹⁴ Musi ni tshi khetha vhuḓimvumvusi, dovhani ni humbulisise nga vhuronwane nga ha nḓila ine na nga vha ngayo tsumbo yavhuḓi kha vhana vhaṋu. Pranas we a bulwa mathomoni, o ri: “Ni nga amba zwithu zwinzhi, fhedzi vhana vhaṋu vha ḓo edzisa zwine vha vhona ni tshi zwi ita.” Arali ni tshi dzula ni tshi khetha nga vhuronwane muzika, dzibugu na mimuvi yo kunaho, ni nga thusa vhana vhaṋu u ita zwi fanaho.—Vharoma 2:21-24.

15, 16. (a) Ndi ngani ni tshi nga vha na vhungoho ha uri Yehova u ḓo ni thusa u gudisa vhana vhaṋu? (b) Ri ḓo haseledza mini kha thero i tevhelaho?

¹⁵ Ho itea mini musi Manoa a tshi humbela Yehova uri a mu thuse u vha mubebi wavhuḓi? “Mudzimu a ita zwe Manoa a amba.” (Vhahaṱuli 13:9) Vhabebi, Yehova u ḓo thetshelesa thabelo dzaṋu. U ḓo ni thusa u gudisa vhana vhaṋu. Nahone u ḓo ni thusa u sumbedza lufuno, u ḓiṱukufhadza na u pfesesa.

¹⁶ Samusi Yehova a tshi ḓo ni thusa u gudisa vhana vhaṋu vha tshi kha ḓi vha vhaṱuku, a nga ni thusa u vha gudisa musi vha tshi vha miṅwahani ya vhufumi. Kha thero i tevhelaho, ri ḓo haseledza nḓila ine tsumbo ya Yesu ya lufuno, u ḓiṱukufhadza na u pfesesa zwa nga ni thusa ngayo u gudisa vhana vhaṋu vha re miṅwahani ya vhufumi u shumela Yehova.