Shumisani Lulimi Nga Nḓila Yavhuḓi
“Takalela-ha fhungo ḽa mulomo wanga . . . Yehova.”—PSALME YA 19:14.
NYIMBO: 82, 77
1, 2. Ndi ngani Bivhili i tshi vhambedza mulilo na vhukoni hashu ha u amba?
NGA 1871, ho vha na mulilo ḓakani ḽa Wisconsin ngei Amerika. Wo ṱavhanya u phaḓalala nahone wa fhisa miri i ṱoḓaho u vha bilioni mbili. Ho fa vhathu vha fhiraho 1 200. Zwi re zwone ndi uri ho fa vhathu vhanzhi nga wonoyo mulilo u fhira tshivhalo tsha vhathu vhe vha vhuya vha vhulahwa nga mulilo ngei Amerika. Zwi vhonala u nga ṱhase dzi bvaho kha zwidimela zwine zwa pfuka nga henefho ḓakani dzo thoma wonoyo mulilo muhulu. Zwenezwi zwi ri humbudza ndimana ya Bivhili ine ya ri: “Kudido naho ku kuṱuku ku funga ḓaka ḽihulwane lungafhani!” (Yakobo 3:5) Ndi ngani muṅwali wa Bivhili Yakobo o amba zwenezwi?
2 O amba uri: “Lulimi ndi mulilo.” (Yakobo 3:6) “Lulimi” lu imela vhukoni hashu ha u amba. U fana na mulilo, zwine ra zwi amba zwi nga tshinyadza vhukuma. Maipfi ashu a nga kwama vhaṅwe nga nḓila khulwane. Bivhili i amba uri zwine ra amba zwi nga tshidza kana u vhulaha vhaṅwe. (Mirero 18:21) Fhedzi naa zwenezwi zwi amba uri a ro ngo fanela u amba tshithu nga nṱhani ha uri ri nga amba zwo khakheaho? Na khathihi. Ri nga si litshe u shumisa mulilo nga nṱhani ha uri ri nga swa. Nṱhani hazwo, ri ṱhogomela nḓila ine ra u shumisa ngayo. Sa tsumbo, ri nga shumisa mulilo u itela u bika zwiḽiwa zwashu, u u ora na u ita uri hu vhe na tshedza. Nga nḓila i fanaho, arali ra ṱhogomela nḓila ine ra amba ngayo, ri nga shumisa honovhu vhukoni u itela u hulisa Yehova na u vhuyedza vhaṅwe.—Psalme ya 19:14.
3. Ndi zwithu zwifhio zwiraru zwine zwa ḓo ri thusa u ṱuṱuwedza vhaṅwe musi ri tshi amba?
3 Yehova o ri ṋea vhukoni ha u vhudza vhaṅwe zwine ra zwi humbula na nḓila ine ra ḓipfa ngayo, hu sa londwi uri ri shumisa mulomo kana zwanḓa. Nga zwenezwo, ri nga shumisa hani tshenetshi tshifhiwa tshavhuḓi u itela u ṱuṱuwedza vhaṅwe? (Vhalani Yakobo 3:9, 10.) Ri fanela u ḓivha uri ndi lini hune ra fanela u amba, zwine ra zwi amba na nḓila ine ra zwi amba ngayo.
NDI LINI HUNE RA FANELA U AMBA?
4. Ndi lini hune ra fanela u fhumula?
4 Nga zwiṅwe zwifhinga, ndi zwavhuḓi u fhumula. Bivhili i amba uri “u fhumula hu na tshifhinga tshaho.” (Muhuweleli 3:7) Sa tsumbo, ri a fhumula musi vhaṅwe vha tshi khou amba u itela u sumbedza uri ri a vha ṱhonifha. (Yobo 6:24) Zwiṅwe hafhu, a ri ambi nga mafhungo a tshiphiri na a songo fanelaho u ḓivhiwa nga vhaṅwe. (Mirero 20:19) Musi muṅwe a tshi ri sinyusa, zwi ḓo vha vhuṱali arali ra lingedza u dzika na u sa fhindula.—Psalme ya 4:4.
5. Ri nga sumbedza hani Yehova uri ri a mu livhuha nge a ri ṋea vhukoni ha u amba?
5 Hu dovha ha vha na zwifhinga zwine zwa vha zwavhuḓi u amba. (Muhuweleli 3:7) Hu na tshifhinga tsha u renda Yehova, u ṱuṱuwedza vhaṅwe, u sumbedza nḓila ine ra ḓipfa ngayo na u vhudza vhaṅwe zwine ra zwi ṱoḓa. (Psalme ya 51:15) Arali ra shumisa vhukoni hashu ha u amba nga yeneyi nḓila, ri sumbedza Yehova uri ri a mu livhuha nge a ri ṋea tshenetshi tshifhiwa. Naho zwo ralo, musi khonani i tshi ri ṋea tshifhiwa tshavhuḓi, ri ṱoḓa u tshi shumisa nga nḓila yavhuḓi nga hune zwa nga konadzea ngaho.
6. Ndi ngani zwi zwa ndeme u khetha tshifhinga tsho teaho tsha u amba?
6 Ndi ngani zwi zwa ndeme u khetha tshifhinga tsho teaho tsha u amba? Mirero 25:11 i ri: “Fhungo ḽe ḽa bulwa nga tshifhinga tshaḽo ḽi nga mbumbwa dza musuku dzi ndiloni ya tsimbi-tseṱha.” Maapula a musuku o naka, fhedzi a nga nakesa musi e kha ndilo ya tsimbi-tseṱha. Nga nḓila i fanaho, ri nga vha na zwithu zwavhuḓi zwine ra nga zwi vhudza muṅwe. Fhedzi arali ra khetha tshifhinga tsho teaho tsha u amba, ri nga thusa onoyo muthu nga nḓila khulwane. Ri nga zwi ita hani zwenezwi?
7, 8. Vhahashu vha ngei Dzhapani vho edzisa hani tsumbo ya Yesu?
7 Arali ra sa amba nga tshifhinga tsho teaho, vhathu a vha nga pfesesi kana u ṱanganedza zwine ra zwi amba. (Vhalani Mirero 15:23.) Sa tsumbo, nga March 2011 mudzinginyo na tsunami zwo tshinyadza ḓorobo nnzhi ngei vhubvaḓuvha ha Dzhapani. Ho fa vhathu vha fhiraho 15 000. Naho vhunzhi ha Ṱhanzi dza Yehova vho xelelwa nga miṱa na dzikhonani, vho vha vha tshi ṱoḓa u shumisa Bivhili u itela u thusa vhaṅwe vhe vha vha vhe kha vhuimo vhu fanaho. Vho vha vha tshi zwi ḓivha uri vhunzhi ha vhenevho vhathu vho vha vhe Mabudda nahone vhe na nḓivho ṱhukhu nga ha Bivhili. Nṱhani ha u vha vhudza nga ha mvuwo nga tshenetsho tshifhinga, vhahashu vho vha khuthadza na u vha ṱalutshedza uri ndi ngani zwithu zwi si zwavhuḓi zwi tshi itea kha vhathu vho lugaho.
8 Vhenevho vhahashu vho edzisa Yesu. O vha a tshi ḓivha tshifhinga tsha u fhumula, a dovha a ḓivha na tshifhinga tsha u amba. (Yohane 18:33-37; 19:8-11) Nahone o lindela tshifhinga tsho teaho u itela u gudisa zwiṅwe zwithu vhafunziwa vhawe. (Yohane 16:12) Vhahashu vha Dzhapani vho lindela tshifhinga tsho teaho tsha u vhudza vhathu nga ha mvuwo. Nga murahu ha miṅwaha mivhili na hafu ho no vha na tsunami, vho ṋea vhathu tshibammbiri tshine tsha ri Naa Vhafu Vha Nga Dovha Vha Tshila Zwa Vhukuma? Vhanzhi vho dzhia tshenetsho tshibammbiri nahone vha khuthadzwa nga zwe vha zwi vhala. Na riṋe ri fanela u humbula nga ha mvelele na zwine vhathu vha zwi tenda tsimuni yashu u itela uri ri kone u amba navho nga tshifhinga tsho teaho.
Ri fanela u sa fhela mbilu nahone ri wane tshifhinga tshine vhathu vha nga vha vho ḓiimisela u thetshelesa ngatsho
9. Ndi zwifhio zwiṅwe zwiimo zwine ra fanela u lindela tshifhinga tsho teaho tsha u amba?
9 Ndi zwifhio zwiṅwe zwiimo zwine ra fanela u lindela tshifhinga tsho teaho tsha u amba? Khamusi muṅwe o amba zwithu zwine zwa ri khukhulisa. Nṱhani ha u ṱavhanya u fhindula na u amba zwithu zwa vhutsilu, zwi ḓo vha vhuṱali u ima nahone ra humbula uri: ‘Naa o vha a tshi khou ṱoḓa u mmbaisa? Naa ndi zwa ndeme uri ndi ambe nae nga ha zwe a zwi amba?’ Zwi nga vha zwavhuḓi u fhumula. Fhedzi arali zwi tshi ṱoḓea uri ri ambe nae, ri fanela u thoma ra dzika. (Vhalani Mirero 15:28.) Kana khamusi ri khou ṱoḓa u ṱuṱuwedza miraḓo ya muṱa washu ine i si vhe Dziṱhanzi u ḓivha Yehova. Ri fanela u sa fhela mbilu, ri humbule zwavhuḓi nga ha zwine ra ḓo zwi amba nahone ri wane tshifhinga tshine vha nga vha vho ḓiimisela u thetshelesa.
NDI MINI ZWINE RA FANELA U ZWI AMBA?
10. (a) Ndi ngani ri tshi fanela u khetha zwine ra zwi amba nga vhuronwane? (b) Ndi maambele afhio ane ra fanela u a iledza?
10 Zwine ra zwi amba zwi nga ita uri vhaṅwe vha ḓipfe vhe khwine kana zwa tou u vha ṋaṋisa. (Vhalani Mirero 12:18.) Shangoni ḽa Sathane vhathu vhanzhi vha shumisa maipfi a vhavhaho ane a nga “misevhe” kana “pfumo” ngauri vha ṱoḓa u vhaisa na u sinyusa vhaṅwe. (Psalme ya 64:3) Vhaṅwe vha guda u amba nga yeneyi nḓila kha mimuvi na zwine vha zwi ṱalela kha thelevishini. Fhedzi Vhakriste vha nga si ambe nga nḓila ya vhuhali na i vhaisaho, na nga u ita miswaswo. U swaswa ndi zwavhuḓi nahone zwi nga ita uri zwine ra zwi amba zwi takadze. Fhedzi ri songo vhuya ra shumisa maipfi a u goḓa, zwine zwa vha u amba zwithu zwine zwa shonisa kana u sema muṅwe u itela u seisa vhaṅwe. Bivhili i laya Vhakriste uri vha songo amba “maṱamba.” I dovha ya ri: “Hu songo bva ipfi na ḽithihi ḽo sinaho mulomoni waṋu, fhedzi nga hu bve zwivhuya zwine zwa fhaṱa nga hune zwa ṱoḓea ngaho, uri zwi vhuyedze vhathetshelesi.”—Vhaefesa 4:29, 31.
11. Ndi mini zwine zwa nga ri thusa u khetha maipfi o teaho?
11 Yesu o funza uri “zwo ḓalaho mbiluni ndi zwine mulomo wa amba zwone.” (Mateo 12:34) Zwenezwi zwi amba uri zwine ra zwi amba zwi sumbedza nḓila ine ra ḓipfa ngayo zwa vhukuma. Nga zwenezwo, arali ri tshi funa vhathu nahone ri na ndavha navho vhukuma, ri ḓo khetha maipfi o teaho musi ri tshi amba navho. Ri ḓo amba zwithu zwavhuḓi na zwi ṱuṱuwedzaho.
12. Ndi zwifhio zwiṅwe zwine zwa nga ri thusa u khetha maipfi o teaho?
12 U wana maipfi o teaho ane ra nga a amba zwi ṱoḓa vhuḓidini. Naho Khosi Salomo o vha o ṱalifha, o “elekanya a ṱoḓisesa” u itela uri zwe a zwi ṅwala zwi vhe zwo teaho na zwi takadzaho u zwi vhala. (Muhuweleli 12:9, 10, Bivhili Khethwa) Ndi mini zwine zwa nga ri thusa u ḓivha zwine ra fanela u zwi amba? Ri nga wana nḓila ntswa dza u sumbedza nḓila ine ra ḓipfa ngayo nga u vhala Bivhili na khandiso dzashu. Ri nga guda zwine maṅwe maipfi ane ri si a pfesese a amba zwone. Ri nga dovha ra guda tsumbo ya Yesu ya u amba nga nḓila ine ya ḓo thusa vhaṅwe. O vha a tshi ḓivha zwe a vha a tshi fanela u zwi amba ngauri Yehova o mu funza ‘u tika o netaho nga u amba nae.’ (Yesaya 50:4) Zwi dovha zwa vha zwa ndeme u humbula nga ha nḓila ine maipfi ashu a ḓo kwama ngayo vhaṅwe. (Yakobo 1:19) Ri nga ḓivhudzisa uri: ‘Arali nda amba nga u rali, naa onoyo muthu u ḓo pfesesa zwine nda khou lingedza u mu vhudza? U ḓo ḓipfa hani?’
13. Ndi ngani ri tshi fanela u amba nga nḓila ine ya pfesesea nga hu leluwaho?
13 Isiraele ho vha hu tshi shumiswa phalaphala u itela u sevha vhathu. Muṅwe wa mubvumo wayo wo vha u tshi amba uri vhathu vha fanela u kuvhangana. Muṅwe mubvumo wo vha u tshi amba uri maswole a fanela u thoma u lwa. Edzani u humbula zwe zwa vha zwi tshi nga itea kha mmbi arali mubvumo wa phalaphala wo vha u sa pfali! Bivhili i vhambedza mubvumo u pfalaho wa phalaphala na maipfi a pfeseseaho nga hu leluwaho. Arali ra sa ṱalutshedza mafhungo nga nḓila i pfalaho, vhathu vha nga kanganyisea kana vha tenda zwithu zwine zwi si vhe ngoho. Naho ri tshi ṱoḓa u sumbedza zwavhuḓi nḓila ine ra ḓipfa ngayo, ri fanela u ṱhogomela uri zwine ra zwi amba a zwi vhaisi kana u nyadzisa muthu.—Vhalani 1 Vhakorinta 14:8, 9.
14. Ndi tsumbo ifhio ine ya sumbedza uri Yesu o amba nga nḓila ye ya vha i tshi pfesesea nga hu leluwaho?
14 Mateo ndima ya 5 u swika kha 7 ndi tsumbo yavhuḓi ya nḓila ye Yesu a khetha ngayo maipfi a pfeseseaho nga hu leluwaho. Kha nyambo ye a i ṋekedza, ho ngo lingedza u takadza vhathu nga u shumisa maipfi o serekanaho na a sa ṱoḓei. Nahone ho ngo amba maipfi a vhaisaho vhaṅwe. Yesu o funza zwithu zwa ndeme vhukuma, fhedzi zwe a zwi amba zwo vha zwi tshi pfesesea nga hu leluwaho. Sa tsumbo, Yesu o vha a tshi ṱoḓa u khwaṱhisedza vhafunziwa vhawe uri a vho ngo fanela u vhilaela nga ha zwine vha ḓo zwi ḽa ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Nga zwenezwo, o ṱalutshedza uri Yehova u dzula a tshi ṱhogomela zwiṋoni. Ngauralo, o vha vhudzisa uri: “Naa a ni wa ndeme u zwi fhira?” (Mateo 6:26) Nga eneo maipfi o leluwaho, Yesu o vha thusa u pfesesa ngudo ya ndeme na u ḓipfa vho ṱuṱuwedzea.
RI FANELA U AMBA NA VHAṄWE NGA NḒILA-ḒE?
15. Ndi ngani ri tshi fanela u amba nga vhuthu?
15 Nḓila ine ra amba ngayo na vhaṅwe ndi ya ndeme u fana na zwine ra zwi amba. Vhathu vho takalela u thetshelesa Yesu ngauri o amba nga “vhulenda” kana nga vhuthu. (Luka 4:22) Musi ri tshi amba na vhathu nga vhuthu, vha nga takalela u ri thetshelesa na u ṱanganedza zwine ra zwi amba. (Mirero 25:15) Ri ḓo kona u amba na vhaṅwe nga vhuthu arali ri tshi vha ṱhonifha na u vha na ndavha na maḓipfele avho. Zwenezwo ndi zwe Yesu a zwi ita. Sa tsumbo, musi a tshi vhona gogo ḽi tshi ita vhuḓidini ha u mu thetshelesa, o takalela u fhedza tshifhinga naḽo na u ḽi funza. (Marko 6:34) Na musi vhathu vha tshi sema Yesu, na ene ho ngo vha sema.—1 Petro 2:23.
16, 17. (a) Ri nga edzisa hani Yesu musi ri tshi amba na vha muṱa washu na khonani dzashu? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.) (b) Muṅwe mme o ita hani zwithu zwavhuḓi nga u amba nga vhuthu?
16 Naho ri tshi funa miṱa na khonani dzashu, ri nga amba zwithu zwi si zwavhuḓi khavho ngauri ro vha ḓowela. Ri nga humbula uri a ro ngo fanela u ṱhogomela nḓila ine ra amba ngayo navho. Fhedzi Yesu ho ngo vhuya a amba na khonani dzawe nga nḓila i si yavhuḓi. Musi vhaṅwe vhavho vha tshi vusa khani ya uri ndi nnyi muhulwane khavho, o vha khakhulula nga vhuthu nahone a shumisa tsumbo ya ṅwana muṱuku u itela u vha thusa u shandula mahumbulele avho. (Marko 9:33-37) Vhahulwane vha nga edzisa tsumbo ya Yesu nga u eletshedza vhaṅwe nga vhuthu.—Vhagalata 6:1.
17 Naho muṅwe muthu o amba zwithu zwine zwa ri sinyusa, zwi ḓo vha zwavhuḓi u amba nga vhuthu. (Mirero 15:1) Sa tsumbo, mutukana ane a kha ḓi vha muswa wa muṅwe mme a re eṱhe, o vha a tshi ita zwithu zwi si zwavhuḓi ngeno a tshi ḓiita u nga u shumela Yehova. Muṅwe mufumakadzi wa tshivhidzoni o pfela onoyo mme vhuṱungu, nahone a ri: “Zwi a vhavha uri no kundelwa u gudisa ṅwana waṋu.” Onoyo mme o imanyana nahone a ri: “Ndi ngoho uri zwino zwithu a zwi khou tshimbila zwavhuḓi, fhedzi ndi khou shumela kha u mu gudisa. Kha ri ambe nga murahu ha Haramagedo ndi hone ri tshi ḓo vha na vhuṱanzi.” Nga nṱhani ha uri onoyo mme o dzula o dzika nahone e na vhuthu kha wahashu, vho bvela phanḓa vhe dzikhonani. Zwiṅwe hafhu, onoyo mutukana o pfa zwe mme awe vha zwi amba nahone a ṱhogomela uri vha kha ḓi fulufhela uri u ḓo shanduka. Nga zwenezwo, o mbo ḓi litsha khonani dzawe mmbi, a lovhedzwa nahone nga murahu a ya u shuma Bethele. Maipfi ashu a fanela u dzula e “a vhuthu, a nge o lungwa muṋo” hu sa londwi uri ri khou amba na vhahashu, vha muṱa washu kana vhathu vhane ri sa vha ḓivhe.—Vhakolosa 4:6.
18. Ri nga edzisa hani tsumbo ya Yesu nga nḓila ine ra amba ngayo?
18 Vhukoni ha u vhudza vhaṅwe zwine ra zwi humbula na nḓila ine ra ḓipfa ngayo, ndi tshifhiwa tshavhuḓi vhukuma tshi bvaho ha Yehova. Arali ra edzisa tsumbo ya Yesu, ri ḓo khetha tshifhinga tsho teaho tsha u amba, ri ḓo ṱhogomela zwine ra zwi amba nahone ri ḓo dzula ri tshi lingedza u vha na vhuthu. Nga zwenezwo, kha ri bvele phanḓa ri tshi shumisa maipfi ashu u ṱuṱuwedza vhaṅwe na u takadza Yehova.
