1, 2. Ndi mini zwe Mudzimu a zwi ita tshifhingani tsha Bivhili, nahone ndi mini zwine vhaṅwe ṋamusi vha nga kha ḓi ḓivhudzisa zwone musi vha tshi khou lwala?

ARALI no no vhuya na lwala vhukuma, ni nga vha no ḓivhudzisa uri, ‘Naa ndi ḓo vhuya nda fhola?’ Kana khamusi muraḓo wa muṱa kana khonani i khou lwala nahone ni a ḓivhudzisa arali i tshi ḓo dovha ya fhola. Zwo ḓowelea u ṱoḓa uri riṋe na vhane ra vha funa ri vhe na mutakalo wavhuḓi. Bivhilini, ri vhala nga ha vhaṅwe vhe vha vha vha tshi khou lwala nahone vha tshi ṱoḓa u ḓivha arali vho vha vha tshi ḓo fhola. Sa tsumbo, Khosi Ahasia, murwa wa Ahaba na Isabele o ḓivhudzisa arali a tshi ḓo fhola. Nga murahu, Khosi Benihadada wa Siria o vha a tshi khou lwala nahone a vhudzisa arali a tshi ḓo fhola.—2 Dzikhosi 1:2; 8:7, 8.

² Bivhili i dovha ya ri vhudza uri tshifhingani tsho fhiraho, nga zwiṅwe zwifhinga Yehova o vha a tshi fhodza vhathu nga lwa vhuṱolo nahone o dovha a shumisa vhaporofita u vusa vho faho. (1 Dzikhosi 17:17-24; 2 Dzikhosi 4:17-20, 32-35) Ṋamusi, vhaṅwe vhathu vhane vha khou lwala vha nga kha ḓi ḓivhudzisa arali Mudzimu a tshi ḓo ita zwiṅwe zwithu u itela u vha thusa uri vha fhole.

3-5. Ndi mini zwine Yehova na Yesu vha kona u zwi ita, nahone ndi mbudziso dzifhio dzine ra ḓo dzi haseledza?

 ³ Yehova u na maanḓa a u shandula mutakalo wa vhathu. O ṱarafa vhaṅwe nga malwadze, sa Farao wa tshifhingani tsha Abrahamu nahone nga murahu ha vha Miriamu khaladzi a Mushe. (Genesi 12:17; Numeri 12:9, 10; 2 Samuele 24:15) Nahone o ṱarafa Vhaisiraele nga “maṅwe malwadze, na dziṅwe dziṱhamu” musi vha sa fulufhedzei khae. (Doiteronomio 28:58-61) Nga zwiṅwe zwifhinga, Yehova o tsireledza vhathu vhawe uri vha si lwale. (Ekisodo 23:25; Doiteronomio 7:15) O dovha a fhodza na vhaṅwe vhavho. Sa tsumbo, o fhodza Yobo musi a tshi khou lwala vhukuma nahone a tshi ṱoḓa u fa.—Yobo 2:7; 3:11-13; 42:10, 16.

⁴ Ri na vhungoho ha uri Yehova u na maanḓa a u fhodza vhane vha khou lwala. Na Yesu a nga fhodza vhane vha khou lwala. Musi e kha ḽifhasi, o fhodza vhe vha vha vhe na malwadze a ngaho mapele kana tshifakhole. O fhodza vhathu vho pofulaho na vho omaho lurumbu. (Vhalani Mateo 4:23, 24; Yohane 9:1-7) Honoho vhuṱolo vhu ri thusa u dzula ro lavhelela zwithu zwavhuḓi zwine Yesu a ḓo zwi ita shangoni ḽiswa. Nga tshenetsho tshifhinga, “kha vho dzulaho fhano a huna ane a ḓo ri: Ndi a lwala.”—Yesaya 33:24.

⁵ Fhedzi arali ra lwala vhukuma, naa ri nga lavhelela uri Yehova kana Yesu vha ri fhodze zwino nga lwa vhuṱolo? Nahone ri fanela u humbula nga ha mini musi ri tshi khetha dzilafho?

6. Bivhili i amba mini nga ha vhuṱolo he ha itwa nga Vhakriste vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha?

⁶ Ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha, Yehova o ḓodza Vhakriste nga muya wawe mukhethwa nahone a ṋea vhaṅwe vhavho vhukoni ha u ita vhuṱolo. (Mishumo 3:2-7; 9:36-42) Sa tsumbo, vho vha vha tshi kona u fhodza vhathu na u amba nga nyambo dzo fhamba-fhambanaho. (1 Vhakorinta 12:4-11) Fhedzi nga murahu, honoho vhuṱolo ho mbo ḓi fhela samusi Bivhili yo amba uri vhu ḓo fhela. (1 Vhakorinta 13:8) Nga zwenezwo, ṋamusi ri nga si lavhelele uri Mudzimu a ri fhodze kana u fhodza vhane ra vha funa nga lwa vhuṱolo.

7. Psalme ya 41:3 i nga ri khuthadza hani?

⁷ Arali ni tshi khou lwala, Yehova u ḓo ni khuthadza na u ni tikedza samusi o zwi ita na kha vhashumeli vhawe vha tshifhingani tsho fhiraho. Khosi Davida o ṅwala uri: “Wa mashudu ndi uyu ané a khathutshela mutshinyali; ḓuvha ḽa khombo Yehova u ḓo mu tshidza. Yehova u ḓo mu linda, u ḓo londola vhutshilo hawe.” (Psalme ya 41:1, 2) Vhukuma, Davida o vha a sa khou amba uri muthu o lugaho we a vha a tshi khou tshila nga tshenetsho tshifhinga, we a vha a tshi pfela vhuṱungu mutshinyali o vha a sa ḓo fa. Nga zwenezwo, Yehova o vha a tshi ḓo thusa hani onoyo muthu o lugaho? Davida o ṱalutshedza uri: “Yehova u  ḓo mu tika musi a tshi lwala; u ḓo mu adzela vhulalo vhuṱunguni hawe hoṱhe.” (Psalme ya 41:3) Yehova u a ḓivha zwavhuḓi nḓila ine vhashumeli vhawe vha shengela ngayo nahone ha vha hangwi. A nga vha ṋea tshivhindi na vhuṱali. Yehova o ita muvhili wa muthu nga nḓila ine wa kona u ḓifhodza.

8. U ya nga Psalme ya 41:4, ndi mini zwe Davida a humbela uri Yehova a mu itele zwone musi a tshi khou lwala vhukuma?

⁸ Kha Psalme ya 41 Davida o dovha a ri vhudza nga ha tshifhinga tshee a vha a tshi khou lwala vhukuma, o kulea nungo nahone a tshi khou vhilaela. Zwi vhonala u nga nga tshenetsho tshifhinga murwa wawe Abesalomo o vha a tshi khou lingedza u mu dzhiela vhuhosi. Davida o vha a tshi khou lwala vhukuma lwe a vha a sa koni u thivhela Abesalomo. O vha a tshi zwi ḓivha uri thaidzo dza muṱa wawe dzo vhangwa nga tshivhi tshe a tshi ita na Batseba. (2 Samuele 12:7-14) Nga zwenezwo, o ita mini? O rabela a ri: “Yehova nkhathutshele; fhodza muya wanga, ngauri ndo tshinya phanḓa hau.” (Psalme ya 41:4) Davida o vha a tshi zwi ḓivha uri Yehova Mudzimu o mu hangwela nahone o ḓitika ngae u itela u wana thuso musi a tshi khou lwala. Fhedzi naa Davida o vha a tshi khou lavhelela u fhodzwa nga lwa vhuṱolo nga Yehova?

9. (a) Ndi mini zwe Yehova a zwi itela Khosi Hiskia? (b) Ndi mini zwe Davida a vha o zwi lavhelela kha Yehova?

⁹ Ndi ngoho uri nga zwiṅwe zwifhinga, Mudzimu o khetha u fhodza vhathu. Sa tsumbo, musi Khosi Hiskia a tshi khou fa, Yehova o mu fhodza. Hiskia o dovha a tshila miṅwe miṅwaha ya 15. (2 Dzikhosi 20:1-6) Fhedzi Davida ho ngo lavhelela u fhola nga lwa vhuṱolo. Nṱhani hazwo, o vha a tshi khou lavhelela uri Mudzimu a mu thuse nga nḓila i fanaho na ye a vha a tshi nga thusa ngayo “uyu ané a khathutshela mutshinyali.” Davida o vha e na vhushaka havhuḓi na Yehova, nga zwenezwo, o vha a tshi nga mu humbela uri a mu khuthadze na u mu ṱhogomela musi a tshi khou lwala. O dovha a humbela uri muvhili wawe u fhole na uri a vhe khwine. Ri nga humbela Yehova uri a ri thuse nga nḓila i fanaho.—Psalme ya 103:3.

10. Ho itea mini kha Tirofimo na Epafrodito, nahone zwenezwo zwi ri gudisa mini?

¹⁰ Ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha, a si Vhakriste vhoṱhe vhe vha fhodzwa nga lwa vhuṱolo naho muapostola Paulo na vhaṅwe vho vha vha tshi kona u fhodza vha lwalaho. (Vhalani Mishumo 14:8-10.) Muapostola Paulo o fhodza khotsi a Publio we a vha o farwa nga mudinyane nahone a tshi khou lwala vhukuma. Paulo “a mu rabelela, o mu vhea zwanḓa nahone a fhola.” (Mishumo 28:8) Fhedzi Paulo ho ngo fhodza muthu muṅwe na muṅwe we a vha a tshi mu ḓivha. Muṅwe wa khonani yawe ane a pfi Tirofimo o tshimbila nae kha lwendo lwa vhurumiwa. (Mishumo 20:3-5, 22; 21:29) Musi Tirofimo a tshi lwala, Paulo ho ngo mu fhodza. Nga zwenezwo, Tirofimo o litsha u tshimbila na Paulo nahone a sala Mileto uri a kone u fhola. (2 Timotheo 4:20) Iṅwe khonani ya Paulo ine ya pfi Epafrodito yo lwala nahone yo vha i tsini na u fa. Fhedzi Bivhili a i ambi uri Paulo o mu fhodza.—Vhafilipi 2:25-27, 30.

11, 12. Ndi mini zwine ra zwi ḓivha nga ha Luka, nahone a nga vha o thusa hani Paulo?

¹¹ Luka o vha e dokotela nahone o tshimbila na Paulo. (Mishumo 16:10-12; 20: 5, 6; Vhakolosa 4:14) Khamusi o vha a tshi thusa Paulo na vhaṅwe musi vha tshi lwala vhe lwendoni lwavho lwa vhurumiwa. (Vhagalata 4:13) Samusi Yesu o amba uri “vha lwalaho” vha ṱoḓa dokotela.—Luka 5:31.

¹² Luka o vha a sa sokou vha muṅwe muthu we a vha a tshi takalela u ṋea nyeletshedzo nga ha mutakalo. O vha o gudela vhudokotela. Bivhili a i ambi uri o vhu guda lini kana ngafhi. Fhedzi i amba uri Paulo o rumela ndumeliso dzi yaho kha Vhakolosa dzi tshi bva kha Luka. Nga zwenezwo, khamusi Luka o gudiswa tshikoloni tsha vhudokotela ngei Laodikea, muḓi u re tsini na Kolosa. Zwiṅwe hafhu, musi Luka a tshi ṅwala Evangeli yawe na bugu ya Mishumo, o shumisa maṅwe maipfi o khetheaho a vhudokotela. Ngauri o vha e dokotela, o katela na mafhungo manzhi a zwifhinga zwe Yesu a fhodza ngazwo vhathu.

13. Ndi mini zwine ra fanela u zwi humbula musi ri sa athu u ṋea kana u ṱanganedza nyeletshedzo nga ha mutakalo?

¹³ Ṋamusi, a hu na na muthihi kha vhahashu ane a kona u ita vhuṱolo na u ri fhodza. Fhedzi ngauri vha ṱoḓa u ri thusa, vhaṅwe vha nga kha ḓi ri ṋea nyeletshedzo naho ri songo i humbela. Vhukuma, dziṅwe nyeletshedzo a dzi vhaisi. Sa tsumbo, Paulo o ṋea Timotheo nyeletshedzo ya uri a nwe waininyana. Timotheo o vha a tshi khou vhaisala thumbuni, khamusi ngauri o vha o nwa maḓi a re na tshika. * (Sedzani ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.) (Vhalani 1 Timotheo 5:23.) Fhedzi ri fanela u vha na vhulondi. Wahashu a nga kha ḓi ri kombetshedza uri ri nwe muṅwe mushonga kana mishonga ya ḓaka kana u ḽa kana u iledza zwiṅwe zwiḽiwa. A nga kha ḓi ri vhudza uri zwo thusa muṅwe muṱani wawe we a vha e na thaidzo i fanaho. Fhedzi zwenezwi a zwi ambi uri na riṋe zwi ḓo ri thusa. Ri fanela u humbula uri naho vhathu vhanzhi vha tshi shumisa mushonga kana dzilafho, zwi nga kha ḓi ri vhaisa vhukuma.—Vhalani Mirero 27:12.

14, 15. (a) Ri fanela u ḓiṱhogomela kha vhathu vha mufuda-ḓe? (b) Ri guda mini kha Mirero 14:15?

¹⁴ Roṱhe ri ṱoḓa u vha na mutakalo wavhuḓi uri ri kone u ḓiphina nga vhutshilo na u shumela Yehova nga nungo dzoṱhe. Fhedzi a ro ngo fhelela, ngauralo ri nga si kone u iledza malwadze oṱhe. Musi ri tshi lwala, hu nga vha na madzilafho o fhamba-fhambanaho nahone ri na ndugelo ya u ḓikhethela. Zwi ṱungufhadzaho ndi uri vhaṅwe vhathu na dzikhamphani vha amba uri vho wana dzilafho ḽine ḽa ḓo fhelisa malwadze ashu. Vha ita zwenezwo nga nṱhani ha uri vha ṱoḓa u ita tshelede nnzhi. Vha nga kha ḓi amba uri vhathu vhanzhi vho shumisa ḽeneḽo dzilafho nahone vha fhola. Nahone arali ri tshi khou lwala, ri nga kha ḓi ḓiimisela u lingedza naho tshi tshini tshine tsha nga ri thusa uri ri fhole  na u tshila tshifhinga tshilapfu. Fhedzi a ro ngo fanela u hangwa nyeletshedzo i bvaho Ipfini ḽa Mudzimu, ine ya ri: “Tsilu ḽi tenda zwoṱhe zwiambiwa; muthanyi u sedza ṋayo dzawe.”—Mirero 14:15.

¹⁵ Arali ro ṱalifha, ri ḓo vha na vhulondi kha zwine ra zwi tenda, zwihuluhulu arali muthu ane a khou ri ṋea nyeletshedzo e muthu a songo gudiswaho nga nḓila yo teaho. Ri ḓo ḓivhudzisa uri: ‘U amba uri yeneyi vithamini, mishonga ya ḓaka kana mifuda ya zwiḽiwa zwo thusa vhathu, fhedzi naa ndi na vhungoho ha uri zwo vha thusa zwa vhukuma? Naho zwo thusa vhaṅwe vhathu, nṋe ndi zwi ḓivha hani uri zwi ḓo nthusa? Naa ndi fanela u ita ṱhoḓisiso yo engedzeaho na u amba na vhaṅwe vho gudiswaho zwavhuḓi u itela u ṱhogomela mutakalo wanga?’—Doiteronomio 17:6.

16. Ndi mini zwine ra fanela u zwi dzhiela nṱha musi ri tshi dzhia phetho nga ha mutakalo washu?

¹⁶ Musi ri tshi khou dzhia phetho ya uri ndi ndingo ifhio kana dzilafho ḽine ra nga ḽi wana, ri fanela u vha na “muhumbulo wo tshaho” kana ri shumise ṱhalukanyo. (Tito 2:12) Zwenezwi ndi zwa ndeme zwihuluhulu arali ndingo kana dzilafho ḽi tshi vhonala ḽi songo ḓowelea. Naa muthu ane ra ya khae a nga ṱalutshedza nḓila ine ndingo kana dzilafho ḽa shuma ngayo? Naa zwine a khou ṱalutshedza a zwo ngo ḓowelea? Naa madokotela manzhi a a tenda uri yeneyi ndingo kana dzilafho ḽi nga fhodza  vhathu? (Mirero 22:29) Khamusi muṅwe muthu u ri vhudza nga ha dzilafho ḽiswa ḽe ḽa tumbulwa huṅwe fhethu hu re kule nahone madokotela ha ḓivhi tshithu nga haḽo. Fhedzi naa hu na vhuṅwe vhuṱanzi vhune ha sumbedza uri hu na dzilafho ḽo raloho? Vhaṅwe vha nga lingedza u ni ṋea mishonga yo itwaho nga zwithu zwi sa ḓivhei. Zwenezwi zwi nga vha khombo vhukuma. Humbulani uri Mudzimu u ri sevha uri ri songo shumisa vhuṱolo kana manditi.—Doiteronomio 18:10-12; Yesaya 1:13.

17. Ndi lutamo lufhio lwo ḓoweleaho lune ra vha nalwo?

¹⁷ Ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha, tshigwada tshi langaho tsho rumela vhahashu vhurifhi zwivhidzoni, tshi tshi khou vha vhudza nga ha zwithu zwe vha vha vha tshi fanela u zwi iledza. Musi tshigwada tshi langaho tshi tshi phetha honoho vhurifhi, tsho ṅwala uri: “Arali na iledza zwenezwo zwithu nga vhuronwane, ni ḓo bvelela. Takalani!” (Mishumo 15:29) Naho maipfi a u fhedzisela o vha e a u onesa, a ri humbudza uri zwo ḓowelea u ṱoḓa u vha na mutakalo wavhuḓi.

18, 19. Ndi mini zwine ra nga zwi lavhelela shangoni ḽiswa?

¹⁸ Ri nga si kone u iledza malwadze oṱhe ngauri a ro ngo fhelela. Nahone musi ri tshi lwala, a ri lavheleli uri Yehova a ri fhodze nga lwa vhuṱolo. Fhedzi ri nga lavhelela vhumatshelo musi Mudzimu a tshi ḓo ri fhodza lwa tshoṱhe. Kha Nzumbululo 22:1, 2, muapostola Yohane o amba nga ha “maḓi a vhutshilo” na “miri ya vhutshilo” ine ya ḓo fhodza muṅwe na muṅwe. Zwenezwi a zwi ambeli kha miṅwe mishonga ya ḓaka ine ra nga i nwa zwino kana shangoni ḽiswa u itela u fhola. Nṱhani hazwo, zwi ambela kha zwoṱhe zwine Yehova na Yesu vha ḓo zwi ita u itela uri ri tshile tshoṱhe.—Yesaya 35:5, 6.

¹⁹ Ro lavhelela nga maṱo matswuku tshenetsho tshifhinga tshavhuḓi. Fhedzi zwino ri na vhungoho ha uri Yehova u a ri funa na uri u a pfesesa nḓila ine ra ḓipfa ngayo musi ri tshi shengela. U fana na Davida, ri na vhungoho ha uri arali ra lwala, Yehova ha nga ri laṱi. U ḓo dzula a tshi ṱhogomela vhane vha fulufhedzea khae.—Psalme ya 41:12.