TIMOTHEO a tshi khou tshimbila nga zwiṱuku a tshi bva hayani nahone o livhisa ṱhogomelo kha mushumo wo mu lindelaho. Vhe a vha a tshi khou tshimbila navho vho mu ranga phanḓa vha tshi khou pfuka tsimu dzine Timotheo a dzi ḓivha zwavhuḓi. Musi vha tshi khou tshimbila, vho vha vho furalela muḓi wa Lisitara une wa vha nṱha ha tshikwara. Timotheo u a ṅwethuwa musi a tshi humbula nga ha mme awe na makhulu wawe, vhane vha ḓirwa khana nahone vha tshi khou tsengisa miṱodzi musi vha tshi mu lavhelesa a tshi khou ṱuwa. Naa u fanela u huma nahone a vha onesa lwa u fhedzisela?

Tshifhinga tshoṱhe, muapostola Paulo o vha a tshi sedza Timotheo nahone a ṅwethuwa. O vha a tshi zwi ḓivha uri Timotheo u kha ḓi fanela u kunda ṱhoni, fhedzi o takadzwa nga u vhona u ḓiimisela ha onoyo muṱhannga. Timotheo o vha a tshi kha ḓi vha muswa, khamusi o vha e miṅwahani ya vhufumi kana mathomoni a miṅwaha ya vhu-20 nahone o vha a tshi ṱhonifha vhukuma na u funa Paulo. Zwino Timotheo o vha a tshi khou tevhela onoyo munna a fhiseaho na a fulufhedzeaho nahone zwenezwo zwo ita uri a vhe kule vhukuma na hayani. Vho vha vha tshi tshimbila nga milenzhe na nga tshikepe, vha tshi sedzana na khombo nnzhi nḓilani. Timotheo o vha a sa ḓivhi arali a tshi ḓo dovha a humela hayani.

Ndi mini zwe zwa ita uri onoyo muṱhannga a tovhole ḽeneḽo buḓo vhutshiloni? Ndi mbuyelo dzifhio dzine dza ita uri honoho vhuḓidini vhu vhe vhu vhuyedzaho? Nahone lutendo lwa Timotheo lu nga ṱuṱuwedza hani lwashu?

Kha ri humbule nga ha miṅwaha mivhili kana miraru yo fhiraho nahone kha ri zwi dzhie uri Lisitara ho vha hu haya ha Timotheo. Ho vha hu ḓorobo ṱhukhu i re mahayani, yo fhumulaho na i re na maḓi manzhi. Khamusi vhathu vho vha vha tshi pfesesa Lugerika, fhedzi vho vha vha tshi amba luambo lwa ḓamuni lune lwa vha Lulycaonia. Ḽiṅwe ḓuvha henefho fhethu ho fhumulaho, ha vha na phosho. Vharumiwa vhavhili vha Vhakriste vhane vha vha muapostola Paulo na we a vha a tshi khou tshimbila nae Baranaba, vho swika Lulikaonia, ḓorobo khulwane ine ya vha tsini. Samusi vho vha vha tshi khou huwelela khagala, Paulo o vhona muṅwe munna o holefhalaho we a sumbedza u vha na lutendo lwa vhukuma. Nga zwenezwo, Paulo a fhodza onoyo munna nga lwa vhuṱolo!—Mishumo 14:5-10.

Vhathu vhanzhi vha Lisitara vho vha vha tshi tenda ngano dza henefho nga ha midzimu ine ya ḓiita vhathu vhane vha bva kha vhurereli ha tshifhingani tsha kale. Nga zwenezwo, vhathu vho vha vha tshi ri Paulo ndi Heremisi nahone Baranaba ndi Ziasi! Vhenevho Vhakriste vha ḓiṱukufhadzaho vho vha vha sa koni u dzivhisa vhenevho vhathu uri vha vha itele zwiṱhavhelo.—Mishumo 14:11-18.

Naho zwo ralo, kha Vhalisitara vha si gathi, tshenetsho tshiitea tsho vha tshi si ngano ya vhuhedeni ha midzimu; tsho vha tshi tshiitea tshavhuḓi na tsha vhukuma. Sa tsumbo, Oinike ane a vha mufumakadzi wa Muyuda o vhingwaho nga munna wa Mugerika ane a si vhe mutendi, e na mme awe Loisa, vho thetshelesa Paulo na Baranaba nga u fhisea nahone vho takala. Mafheleloni, ho vha na mafhungo e a vha o lindelwa u pfiwa nga Muyuda muṅwe na muṅwe a fhiseaho, a uri Messia o ḓa nahone o ḓadza vhuporofita vhunzhi ho ṅwalwaho nga hae Maṅwaloni!

Edzani u humbula nḓila ye Timotheo a vha o kwamea ngayo musi Paulo a tshi vha dalela. Timotheo o vha o gudiswa “u bva hanani” u funa Maṅwalo makhethwa a  Luheberu. (2 Timotheo 3:15) U fana na mme na makhulu wawe, o kona u vhona uri Paulo na Baranaba vha khou amba ngoho nga ha Messia. Nahone humbulani nga ha munna o holefhalaho we a fhodzwa nga Paulo. U bva Timotheo a tshee muṱuku, khamusi o vhona onoyu munna lunzhi zwiṱaraṱani zwa Lisitara. Zwino Timotheo u vhona onoyu munna a tshi kona u tshimbila lwa u tou thoma! Ndi ngazwo Oinike na Loisa vho vha Vhakriste, samusi na Timotheo o ita nga u ralo. Na ṋamusi, vho-makhulu na vhabebi vha nga guda zwinzhi kha Loisa na Oinike. Naa ni nga vha ṱhuṱhuwedzo yavhuḓi ni tshee muswa?

Vhoṱhe vhe vha vha vhafunziwa vha Vhakriste ngei Lisitara vha nga vha vho takalela u guda nga ha fulufhelo ḽe ḽa vhudzwa vhatevheli vha Kristo. Fhedzi vho dovha vha guda uri u vha vhafunziwa zwi nga vha na masiandoitwa. Vhapikisi vha Vhayuda vha fhiseaho vhane vha bva Ikonio na Antiokia vho ḓa ḓoroboni nahone vha ita uri vhathu vha shandukele Paulo na Baranaba. Nga u ṱavhanya, gogo ḽo halifhaho ḽa ḓa kha Paulo, ḽa mu kanḓa nga matombo. Vho mu rwa lunzhi-lunzhi u swika a tshi wela fhasi. Gogo ḽa mu kokodzela nnḓa ha muḓi u itela uri a fe.—Mishumo 14:19.

Naho zwo ralo, vhafunziwa vha Lisitara vho ya kha Paulo, vha mu tanga. Vho vha vho takala vhukuma musi vha tshi vhona a tshi vha sedza, a takuwa nahone a humela murahu ngei Lisitara nga tshivhindi! Nga ḓuvha ḽi tevhelaho, Paulo na Baranaba vho humela muḓini wa Derebe u itela u bvela phanḓa vha tshi huwelela. Musi vho no ita vhafunziwa vhaswa henefho, vho vhuyelela Lisitara nga tshivhindi naho zwo vha zwi khombo vhukuma. Vho ita zwenezwo u swika kha vhuimo vhufhio? Bivhili i ri: “Vha khwaṱhisa vhafunziwa, na u vha ṱuṱuwedza uri vha dzule vhe na lutendo.” Edzani u humbula onoyu muswa ane a pfi Timotheo o thetshelesa, o ruḓa maṱo samusi Paulo na Baranaba vha tshi khou funza vhenevho Vhakriste nga ha fulufhelo ḽavho ḽa vhumatshelo uri zwo vha zwi na mbuyelo kha u konḓelela honoho vhuṱungu. Vho ri: “Ri fanela u tambula zwihulu uri ri dzhene muvhusoni wa Mudzimu.”—Mishumo 14:20-22.

Timotheo o vhona Paulo a tshi tshenzhela eneo maipfi, o sedzana na maṱungu nga tshivhindi u itela u ḓivhadza mafhungo maḓifha kha vhaṅwe. Nga zwenezwo, Timotheo o vha a tshi zwi ḓivha uri arali a tevhela tsumbo ya Paulo, vhathu vha Lisitara vha ḓo mu pikisa, u katela na khotsi awe. Fhedzi Timotheo o vha a sa ḓo tendela wonoyo mutsiko u tshi ṱuṱuwedza phetho yawe nga ha nḓila ine a fanela u shumela ngayo Mudzimu. Ṋamusi hu na vhaswa vhanzhi vhane vha fana na Timotheo. Vha ṱoḓa khonani nga vhuṱali dzine dza vha na lutendo lwo khwaṱhaho, dzine dza ḓo vha ṱuṱuwedza na u vha khwaṱhisa. Nahone a vha tendeli u pikiswa zwi tshi vha ita uri vha sa shumele Mudzimu wa ngoho!

Samusi zwo bulwa mathomoni, khamusi Paulo o ya a vha dalela lwa miṅwaha mivhili kana miraru nga phanḓa. Edzani u humbula dakalo ḽe muṱa wa Timotheo wa vha u naḽo musi Paulo a tshi swika, nga hetshi tshifhinga a tshi khou tshimbila na Silasi. Ho vha hu tshifhinga tshi takadzaho vhukuma na kha Paulo. O vha a tshi kona u vhona nga ene muṋe zwe zwa bveledzwa nga mbeu ya mafhungo ngoho e a a zwala henefho Lisitara. Ho vha hu na Loisa na ṅwananyana wawe Oinike, ane zwino a vha Mukriste a fulufhedzeaho, ane a vha na ‘lutendo lu si na muhoyo’ lwe Paulo a vha a tshi lu takalela. (2 Timotheo 1:5) Hu pfi mini nga muswa Timotheo?

Paulo o vhona uri onoyo muswa o no vhibva nga nḓila yavhuḓi u bva kha lwendo lwawe lwo fhiraho. Timotheo “o vha e na bvumo ḽavhuḓi kha vhahawe,” hu si Lisitara fhedzi, na Ikonio ine ya vha khilomithara dza 32 u bva devhula-vhubvaḓuvha. (Mishumo 16:2) O vha hani na bvumo ḽeneḽi ḽavhuḓi?

“Maṅwalo makhethwa” e Timotheo a gudiswa nga mme awe na makhulu “u bva hanani” o vha a tshi katela nyeletshedzo i shumaho na i pfalaho kha vhaswa. (2 Timotheo 3:15) Iṅwe tsumbo i ri: “U songo hangwa Muvhumbi wau misi Ú tshee muswa.” (Muhuweleli 12:1) Eneo maipfi o vha a tshi amba zwithu zwihulwane vhukuma musi Timotheo a tshi vha Mukriste. O vhona uri nḓila ya khwine khae ndi u humbula Muvhumbi wawe Muhulwane u katela na u vhudza vhaṅwe mafhungo maḓifha nga ha Murwa wa Mudzimu ane a vha Kristo. Nga zwiṱuku nga zwiṱuku, Timotheo o guda u kunda nyofho dze a vha e nadzo na u vha na tshivhindi tsha u vhudza vhaṅwe mafhungo maḓifha nga ha Yesu Kristo.

Vhanna vhe vha vha vha tshi khou ranga phanḓa tshivhidzo vho ṱhogomela mvelaphanḓa ya Timotheo. A zwi timatimisi uri vho kwamea musi vha tshi vhona nḓila ye onoyo muswa a khwaṱhisa na u ṱuṱuwedza vhe a vha e navho. Zwa ndeme vhukuma ndi uri na Yehova o ṱhogomela Timotheo. Mudzimu o vhudza vhaṅwe vhaporofita uri vha ṅwale nga hae, khamusi nga ha mushumo une a ḓo u itela zwivhidzo zwinzhi. Musi Paulo a tshi vha dalela, o vhona uri Timotheo a nga vha muthusi wavhuḓi lwendoni lwa vhurumiwa. Vhahawe vha Lisitara vho tendelana nazwo. Vho mu vhea zwanḓa zwine zwa vha luswayo lu sumbedzaho u nangelwa tshumelo yo khetheaho ya Yehova Mudzimu.—1 Timotheo 1:18; 4:14.

Timotheo a nga vha o mangadzwa na u pfa o kwamea nga honohu vhuḓifhinduleli na u fulufhelwa zwihulu. O vha o ḓiimisela u ṱuwa navho. * Nga zwenezwo, khotsi a Timotheo vhane vha si vhe mutendi vha nga vha vho aravha hani musi murwa wavho a tshi khethiwa uri a vhe muḓinḓa wa Mukriste a dalelaho? Khamusi vho vha vhe na zwilavhelelwa zwo fhambanaho vhukuma nga ha vhumatshelo ha murwa wavho. Hu pfi mini nga ha mme na makhulu wa Timotheo? Naa vho ḓirwa khana ngeno vha tshi khou lingedza u sa sumbedza maḓipfele avho nga ha u tsireledzea ha ṅwana wavho? Zwenezwo zwi nga vha zwi zwa nzulele.

Zwi re zwone ndi uri Timotheo o ṱuwa navho. Samusi zwo ambiwa mathomoni a yeneyi thero, o nanga mushumo wa u tshimbila na muapostola Paulo. Samusi a tshi khou ṱuwa Lisitara, mavu oṱhe e zwienda zwa a kanda, na hatsi hoṱhe he a pfuka nṱha hao, zwo vha zwi tshi sumbedza uri u khou ya fhethu he a vha a sa hu ḓivhi na hu re kule na hayani hawe. Nga murahu ha ḓuvha ḽilapfu ḽa u tshimbila, vhenevho vhanna vhararu vho swika Ikonio. Timotheo o thoma u vhona nḓila ye Paulo na Silasi vha fhirisa ngayo vhulivhisi vhu bvaho kha tshigwada tshi langaho ngei Yerusalema na nḓila ye vha shuma ngayo u itela u khwaṱhisa lutendo lwa vhatendi vha ngei Ikonio. (Mishumo 16:4, 5) Fhedzi zwenezwo zwo vha zwi mathomo.

Musi vho no dalela zwivhidzo zwa Galata, vharumiwa vha ṱuwa, vha buḓekanya zwiṱaraṱa zwa Roma nahone vha tshimbila khilomithara nnzhi vha tshi pfuka midavhi mihulwane ya Firigia, vha tshi ya devhula na vhukovhela. Musi vha tshi livhiswa nga muya mukhethwa wa Mudzimu, vho ya Tiroasi nga tshikepe vha livha Makedonia. (Mishumo 16:6-12) Nga tshenetsho tshifhinga, Paulo o vhona zwi zwa ndeme vhukuma u tshimbila na Timotheo. Paulo o kona u sia Timotheo na Silasi ngei Berea. (Mishumo 17:14) O dovha a ruma Timotheo e eṱhe ngei Thesalonika. Musi e henefho, Timotheo o edzisa tsumbo ye a i vhona nga vhuronwane nahone a fhaṱa lutendo lwa Vhakriste vha fulufhedzeaho.—1 Vhathesalonika 3:1-3.

Nga murahu, Paulo o ṅwala zwi tevhelaho nga ha Timotheo: “A thi na muṅwe ane a vha na mavhonele ane  a fana na awe ane a ḓo ṱhogomela vhukuma zwithu zwine zwa ni kwama.” (Vhafilipi 2:20) A zwo ngo sokou itea uri a vhe na ḽeneḽo bvumo. Timotheo o ḽi wana nga nṱhani ha u shuma hawe nga maanḓa, tshumelo yawe ya u ḓiṱukufhadza na u konḓelela hawe nga u fulufhedzea nga fhasi ha zwiimo zwi konḓaho. Yeneyo ndi tsumbo i swayeaho vhukuma kha vhaswa ṋamusi! Ni songo vhuya na hangwa uri ni nga ḓiitela bvumo inwi muṋe. Arali ni muswa, ni na tshibuli tshavhuḓi tsha u ḓiitela dzina nga u vhea Yehova Mudzimu u thoma vhutshiloni haṋu na u fara vhaṅwe nga vhuthu na u vha ṱhonifha.

Lwa miṅwaha i ṱoḓaho u vha 14, Timotheo o fhedza tshifhinga a tshi khou shuma na khonani yawe muapostola Paulo. O sedzana na khombo dze Paulo a sedzana nadzo nahone o tshenzhela madakalo e a a tshenzhela. (2 Vhakorinta 11:24-27) Nga tshiṅwe tshifhinga, Timotheo o valelwa dzhele nga nṱhani ha lutendo lwawe. (Vhaheberu 13:23) O dovha a funa zwi tshi bva mbiluni na u vhilaelela vhahawe vha Vhakriste u fana na Paulo. Nga zwenezwo, Paulo a mu ṅwalela a ri: “Ndi . . . dzula ndi tshi humbula miṱodzi yau.” (2 Timotheo 1:4) U fana na Paulo, zwi vhonala u nga Timotheo o guda u “lil[a] na vhane vha lila,” a tshi vha pfela vhuṱungu uri a kone u vha ṱuṱuwedza khwine na u vha khuthadza. (Vharoma 12:15) U nga ri na riṋe ri nga guda u ita zwi fanaho!

A zwi mangadzi uri nga u ya ha tshifhinga Timotheo o vha mulavhelesi wa tshivhidzo tsha Vhakriste a bvelelaho. Paulo ho ngo mu ṋea vhuḓifhinduleli fhedzi ha u dalela zwivhidzo u itela u zwi khwaṱhisa na u zwi ṱuṱuwedza, fhedzi o vha a tshi fanela u dovha a vhea vhanna vha faneleaho uri vha shume sa vhahulwane vha tshivhidzo na vhashumeli.—1 Timotheo 5:22.

Paulo o vha a tshi takalela nga maanḓa Timotheo nahone a tshi mu ṋea nyeletshedzo i shumaho sa khotsi. O ṱuṱuwedza Timotheo uri a ṱahulele tshifhiwa tshawe tsha muya nahone a dzule a tshi aluwa na u ita mvelaphanḓa nga lwa muya. (1 Timotheo 4:15, 16) O ṱuṱuwedza Timotheo uri a songo tendela vhuswa hawe, khamusi u fhumula hawe ha lwa nzulele, zwi tshi mu thivhela musi hu tshi ḓa tshifhinga tsha u imela ngoho. (1 Timotheo 1:3; 4:6, 7, 11, 12) Paulo o dovha a mu ṋea nyeletshedzo ngauri o vha a tshi dzula a tshi vhaisala thumbuni na u dzula a tshi lwala zwe zwa vha zwi tshi mu fareledza, khamusi ho vha hu vhulwadze he ha vha vhu tshi mu dina.—1 Timotheo 5:23.

Tshifhinga tsho swika tshee Paulo a ḓivha uri u tsini na u fa; zwo vha zwi tshi vhonala u nga u khou ḓo vhulahwa. O rumela Timotheo luṅwalo lwa u fhedzisela. Lwo vha lu tshi katela maipfi a kwamaho ane a ri: “U ite zwoṱhe zwi re maanḓani au uri u ḓe kha nṋe nga u ṱavhanya.” (2 Timotheo 4:9) Paulo o vha a tshi funa vhukuma Timotheo; o vha a tshi mu vhidza “ṅwana’nga a fulufhedzeaho ane nda mu funa Murenani.” (1 Vhakorinta 4:17) Ndi ngazwo o vha a tshi ṱoḓa khonani yawe tsini nae ngauri o vha e tsini na u fa! Muṅwe na muṅwe a nga ḓivhudzisa uri, ‘Naa vhathu vha a ṱoḓa khuthadzo yanga musi vho sedzana na thaidzo?’

Naa Timotheo o swika kha Paulo hu tshee na tshifhinga? A ri ḓivhi. Zwine ra zwi ḓivha ndi uri tshifhinga tshoṱhe o vha a tshi ita zwoṱhe zwi re maanḓani awe u khuthadza na u ṱuṱuwedza Paulo na vhanzhi. O tshila u tendelana na zwine dzina ḽawe Timotheo ḽa amba zwone, “Ane A Hulisa Mudzimu.” Nahone o siela roṱhe vhaṱuku na vhuhulwane tsumbo yavhuḓi ya lutendo ine ra fanela u i edzisa.