Đối phó với khó khăn do tuyến tiền liệt gây ra

“Ở tuổi 54, tôi bắt đầu đi tiểu thường hơn, nhiều khi cứ mỗi 30 phút. Điều này buộc tôi phải đi khám bác sĩ, và được biết tuyến tiền liệt của tôi cần cắt bỏ”. Những câu chuyện như thế thường xảy ra trong các phòng y tế về tuyến tiền liệt khắp thế giới. Người đàn ông có thể làm gì để ngừa bệnh do tuyến tiền liệt gây ra? Lúc nào thì cần đi bác sĩ?

TUYẾN tiền liệt là một tuyến hình trái hồ đào nằm ngay dưới bàng quang và xung quanh niệu đạo. (Xem hình vẽ khung chậu của người nam). Nơi người đàn ông khỏe mạnh, tuyến này nặng 20 gram, đo 4 centimét bề dài, 3 centimét bề cao và 2 centimét bề ngang. Nó tiết ra một dung dịch tạo thành 30 phần trăm dung lượng tinh dịch. Dung dịch này bao gồm axít xitric, canxi, và enzym, có lẽ để giúp cho tinh trùng di chuyển mau (khả năng bơi lội) và thụ thai dễ. Hơn nữa, dung dịch tiết ra từ tuyến tiền liệt có chất kẽm, mà các nhà khoa học nghĩ là bảo vệ ống sinh dục khỏi bị viêm.

Nhận diện một tuyến tiền liệt đau

Một số triệu chứng nơi khung chậu đàn ông liên quan đến bệnh của tuyến tiền liệt bị viêm hay bị u. Viêm tuyến tiền liệt (Prostatitis) có thể gây sốt, đi tiểu khó, đau xương cùng hay đau bàng quang. Tuyến tiền liệt khi  quá lớn có thể cản trở việc bài niệu của bệnh nhân. Nếu viêm đó nhiễm trùng thì gọi là viêm tuyến tiền liệt nhiễm trùng (bacterial prostatitis), nó có thể cấp tính hay mãn tính. Bệnh này luôn đi đôi với viêm đường tiểu. Nhưng trong rất nhiều trường hợp, vì không tìm ra nguyên nhân gây viêm, do đó bệnh được gọi là viêm tuyến tiền liệt không nhiễm trùng (nonbacterial prostatiti).

Các triệu chứng chung do tuyến đau gây ra gồm đi tiểu thường hơn, đi tiểu nửa đêm, sức tiểu yếu và cảm giác là bàng quang không trống hẳn. Những triệu chứng này thường do tăng sản tuyến tiền liệt lành tính (benign prostatic hyperplasia—BPH)—tức là không phải ung thư. Đàn ông trên 40 tuổi có thể bị bệnh này. Tỉ lệ mắc bệnh BPH tăng theo tuổi, 25 phần trăm đàn ông ở tuổi 55 và 50 phần trăm đàn ông ở tuổi 75 bị bệnh này.

Tuyến tiền liệt có thể bị u ác tính tấn công. Thường thì ung thư tuyến này được phát hiện trong khi khám định kỳ hàng năm, ngay cả khi không có triệu chứng nào. Trong những trường hợp nặng hơn, nước tiểu bị giữ lại khiến bàng quang lớn ra. Khi ung thư lan đến các bộ phận khác, có thể bị đau lưng, bị triệu chứng thần kinh, và hai chân bị sưng vì hệ bạch huyết bị tắc. Trong một năm gần đây, chỉ riêng Hoa Kỳ có đến 300.000 trường hợp mới về ung thư tuyến tiền liệt và 41.000 ca tử vong. Các khoa học gia nghĩ rằng 30 phần trăm đàn ông từ 60 đến 69 tuổi và 67 phần trăm từ 80 đến 89 tuổi sẽ bị ung thư tuyến tiền liệt.

Ai dễ bị mắc bệnh đó?

Nghiên cứu cho thấy là khả năng bị ung thư tuyến tiền liệt tăng rất nhanh sau tuổi 50. Tại Hoa Kỳ, số đàn ông da đen bị ung  thư này cao gấp hai lần số đàn ông da trắng. Tỉ lệ mắc bệnh này khác nhau trên thế giới, cao nhất ở Bắc Mỹ và Âu Châu, trung bình ở Nam Mỹ, và thấp nhất ở Á Châu. Điều này cho thấy sự khác biệt về môi trường và chế độ ăn uống có thể là yếu tố quan trọng trong sự phát sinh ung thư tuyến tiền liệt. Nếu một người di chuyển tới một nước với tỉ lệ cao hơn, ông ấy có thể dễ bị mắc bệnh hơn.

Những người có thân nhân bị ung thư này có tỉ lệ mắc bệnh cao hơn. Hội Ung Thư Hoa Kỳ giải nghĩa: “Một người có cha hoặc anh em bị ung thư tuyến tiền liệt, thì nguy cơ mắc bệnh sẽ tăng gấp đôi”. Một vài yếu tố nguy hiểm gồm có tuổi tác, chủng  tộc, quốc tịch, lịch trình bệnh của gia đình, cách ăn uống, và không hoạt động thân thể. Những người ăn thức ăn nhiều mỡ và không hoạt động tay chân nguy cơ bị ung thư càng tăng.

Ngừa các bệnh của tuyến tiền liệt

Dầu các khoa học gia chưa biết rõ nguyên nhân gây ra ung thư tuyến tiền liệt, nhưng họ tin rằng các yếu tố di truyền và hoóc-mon có thể liên quan. Mừng thay, chúng ta có thể kiểm soát được hai yếu tố nguy hiểm là cách ăn uống và thiếu hoạt động. Hội Ung Thư Hoa Kỳ khuyên “bớt ăn thức ăn nhiều dầu mỡ từ động vật và chọn thức ăn phần lớn từ thực vật”. Họ cũng khuyên “mỗi ngày ăn năm phần hay nhiều hơn rau trái” cũng như bánh mì, ngũ cốc, mì, các thứ lúa mì khác, cơm và đậu. Cà chua, bưởi và dưa hấu có nhiều chất lycopene tức là chất chống oxy hóa (antioxidant) giúp bảo tồn DNA và có thể giảm nguy hiểm bị ung thư. Một số chuyên gia cũng cho rằng vài thứ thảo mộc và khoáng chất có thể giúp ích.

Hội Ung Thư Hoa Kỳ và Hội Niệu Học Hoa Kỳ tin rằng khám để tìm ung thư tuyến tiền liệt có thể cứu sống nhiều người. Việc chữa trị sẽ dễ thành công hơn nếu ung thư được phát hiện sớm. Hội Ung Thư Hoa Kỳ khuyên đàn ông trên 50 hoặc trên 45 tuổi nếu thuộc nhóm có nhiều nguy hiểm nên đi khám bác sĩ mỗi năm. *

Việc khám nghiệm phải gồm thử máu để tìm kháng nguyên tuyến tiền liệt (PSA). Kháng nguyên này là một chất đạm do các tế bào tuyến đó tiết ra, mức nó tăng trong máu khi tuyến bị đau. Hội Ung Thư Hoa Kỳ dặn: “Nếu mức PSA của bạn không bình thường, thì nên yêu cầu bác sĩ thảo luận với bạn về nguy cơ ung thư mà bạn có thể có và thêm các thử nghiệm khác nếu cần”. Điều đó bao gồm khám trực tràng bằng ngón tay trỏ (DRE). Xuyên qua trực tràng của bệnh nhân, bác sĩ có thể biết bất cứ vùng không bình thường nào trên tuyến tiền liệt, vì tuyến này nằm ngay phía trước trực tràng. (Xem hình vẽ khung chậu đàn ông nơi trang 20). Siêu âm xuyên trực tràng (TRUS) có ích “khi cuộc thử nghiệm PSA hay DRE cho thấy không bình thường” và bác sĩ cần quyết định là ông có nên đề nghị làm sinh thiết tuyến tiền liệt hay không. Cuộc xét nghiệm này kéo dài khoảng 20 phút.

Ngoài việc tìm ung thư tuyến tiền liệt, lần khám đường niệu hàng năm có thể tìm ra bệnh BPH nêu trên, vào lúc bệnh mới phát khởi thì cách chữa trị sẽ ít công sức hơn. (Xem khung “Cách chữa BPH”). Lối sống đạo đức bảo vệ một người khỏi các bệnh phong tình có thể gây viêm tuyến tiền liệt.

Chắc chắn là tuyến tiền liệt của bạn cần được che chở và chăm lo. Người đàn ông được nêu ở đầu bài này kể lại là ông đã lành bệnh sau giải phẫu. Theo ý ông thì “mọi người đàn ông nên đi khám hàng năm để phòng ngừa” ngay cả nếu họ không có triệu chứng nào.

[Chú thích]

[Khung nơi trang 21]

Mục lục các triệu chứng BPH

Chỉ dẫn: Trả lời mỗi câu hỏi dưới đây bằng cách khoanh tròn con số thích hợp.

Trả lời câu hỏi 1 đến 6 như sau:

0—Không có gì cả

1—Ít hơn 1 trên 5

2—Ít hơn phân nửa lần

3—Bằng phân nửa lần

4—Nhiều hơn phân nửa lần

5—Gần như mỗi lần

1. Trong tháng vừa qua, sau khi tiểu xong, bao nhiêu lần bạn có cảm tưởng là bàng quang của bạn không hẳn trống? 0 1 2 3 4 5

2. Trong tháng vừa qua, bao nhiêu lần bạn phải đi tiểu nữa sau khi bạn tiểu xong chưa đầy hai giờ? 0 1 2 3 4 5

3. Trong tháng vừa qua, bao nhiêu lần trong lúc bạn đang tiểu mà bị ngưng và lại bắt đầu nhiều lần? 0 1 2 3 4 5

4. Trong tháng vừa qua, bao nhiêu lần bạn thấy khó để nín tiểu? 0 1 2 3 4 5

5. Trong tháng vừa qua, bao nhiêu lần bạn thấy là đường niệu yếu? 0 1 2 3 4 5

6. Trong tháng vừa qua, bao nhiêu lần bạn phải rặn để bắt đầu tiểu? 0 1 2 3 4 5

7. Trong tháng vừa qua, bao nhiêu lần trung bình, bạn phải dậy để đi tiểu, từ lúc bắt đầu đi ngủ đến lúc sáng thức dậy? (Khoanh tròn số lần). 0 1 2 3 4 5

Tổng cộng các số mà bạn khoanh tròn là điểm của triệu chứng BPH. Nhẹ: 0-7, trung bình: 8-19, nặng: 20-35.

[Nguồn tư liệu]

Tài liệu của Hội Niệu Học Hoa Kỳ

[Khung nơi trang 22]

Cách chữa BPH

▪ LIỆU THUỐC: Nhiều loại thuốc khác nhau được dùng, tùy theo bệnh tình của mỗi người. Chỉ có bác sĩ của bạn mới có thể biên toa cho bạn.

▪ QUAN SÁT CHỜ ĐỢI: Bệnh nhân chỉ khám bệnh thường xuyên mà không dùng thuốc.

▪ PHẪU THUẬT:

(a) Trong thao tác cắt bỏ tuyến tiền liệt qua niệu đạo (TURP), bác sĩ phẫu thuật luồn qua niệu đạo một dụng cụ (ống soi cắt đoạn) gồm một vòng bằng điện để cắt mở và làm liền lại các mạch máu. Cách này không cần cắt ngoài da, kéo dài khoảng 90 phút. Thao tác này ít nguy hiểm hơn là phẫu cắt bên ngoài.

(b) Cắt tuyến tiền liệt qua niệu đạo (TUIP) gần giống như thao tác TURP. Tuy nhiên, thao tác này nới rộng niệu đạo bằng cách cắt vài vết nhỏ nơi cổ bàng quang và nơi tuyến tiền liệt.

(c) Thao tác phẫu cắt bên ngoài được dùng khi các thao tác nêu trên không dùng được vì tuyến tiền liệt quá lớn.

(d) Phẫu bằng ánh sáng Laser dùng laser để làm tan các mô tuyến tiền liệt thành hơi.

Bệnh nhân phải quyết định phương pháp chữa trị nào ông sẽ chấp nhận. Một bản tường trình gần đây của báo The New York Times ghi nhận rằng một vài chuyên gia vẫn không tin nơi sự thử nghiệm tìm ung thư tuyến tiền liệt, nhất là nơi các ông lớn tuổi, vì “nó có thể là một bệnh phát triển chậm không gây nguy hiểm lâu dài tới sức khỏe, trong khi cách chữa trị thường có thể gây hậu quả phụ trầm trọng”.

[Khung nơi trang 22]

Các câu hỏi bạn có thể hỏi bác sĩ trước giải phẫu

1. Ông đề nghị phương pháp nào?

2. Tại sao tôi cần giải phẫu?

3. Có phương pháp nào khác thế giải phẫu không?

4. Giải phẫu có những lợi ích nào?

5. Giải phẫu có những nguy hiểm nào? (ví dụ, xuất huyết hay liệt dương)

6. Nếu tôi không giải phẫu thì sao?

7. Tôi có thể tham khảo ý kiến khác ở đâu?

8. Ông có kinh nghiệm gì khi thực hành phẫu thuật này mà không dùng máu?

9. Giải phẫu ở đâu? Các bác sĩ và y tá của bệnh viện có tôn trọng quyền của bệnh nhân về truyền máu không?

10. Tôi cần cách gây mê nào? Bác sĩ gây mê có kinh nghiệm với phẫu thuật không dùng máu không?

11. Tôi cần bao lâu để bình phục?

12. Phẫu thuật này tốn bao nhiêu?

[Biểu đồ nơi trang 20]

(Để có thông tin đầy đủ, xin xem ấn phẩm)

Sơ đồ khung chậu đàn ông

Bàng quang

Tuyến tiền liệt

Trực tràng

Niệu đạo

[Hình nơi trang 23]

Ăn uống lành mạnh và tập thể dục có thể giúp giảm tỉ lệ bị ung thư tuyến tiền liệt