Thức ăn bổ dưỡng trong tầm tay bạn

BIÊN TẬP VIÊN TỈNH THỨC! Ở MEXICO

ANGÉLICA và gia đình chị hết thảy là mười người sống tại một thị trấn nhỏ ở bang Oaxaca, Mexico. Gia cảnh nghèo, và chế độ ăn uống của họ chỉ toàn là bánh bột bắp, đậu, nước xốt tiêu cay, cơm nhão, bánh mì ngọt và trà. Angélica nói: “Chúng tôi không cao lớn, nhỏ con và gầy, lại hay ốm đau—có vấn đề về dạ dày, ký sinh trùng và cảm lạnh”.

Angélica và gia đình chị quyết định dọn đến thủ đô Ciudad de Mexico, hy vọng tìm được việc làm giúp họ cải thiện tình trạng tài chính. Chị tin rằng chế độ ăn uống của họ bây giờ  khá hơn nhiều vì gồm có sữa, trứng, thịt, kem (lấy từ sữa), một ít rau củ và đủ loại thức ăn chế biến khác. Nhưng chế độ ăn uống của họ có thực sự bổ dưỡng hơn không?

Suy dinh dưỡng—Lan rộng tới mức nào?

Khắp thế giới, khoảng 800 triệu người có nguy cơ tử vong vì suy dinh dưỡng. Theo báo cáo năm 1998 về sức khỏe thế giới của Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO), trong số những trẻ em chết trước khi lên năm, có khoảng 50 phần trăm vì suy dinh dưỡng. Ngay cả những người còn gắng gượng sống nổi thường ốm yếu.

Ở thái cực khác, một số người cho rằng có đến 800 triệu người gặp nguy cơ tử vong vì ăn quá nhiều. Một chế độ ăn uống không thăng bằng có thể dẫn đến những bệnh mãn tính như béo phì, chứng vữa xơ động mạnh, tăng huyết áp, bệnh tiểu đường, bệnh xơ gan và đủ loại bệnh ung thư khác. Đúc kết tình hình, Tổ Chức Y Tế Thế Giới nói: “Vì vậy, suy dinh dưỡng gồm nhiều loại bệnh như thiếu ăn, ăn thiếu những chất bổ đặc biệt, và ăn quá độ, và điều đó gây ra tử vong, thương tật, chậm phát triển, tàn tật, mù mắt, và điều này cũng làm suy yếu sự phát triển ở con người trên phạm vi thật sự lớn trên toàn thế giới”.

Trong cùng một nước, có thể vừa có sự thiếu ăn vừa có sự béo phì. Trong cùng một gia đình, có thể có sự suy dinh dưỡng ở trẻ nít cũng như những vấn đề béo phì mãn tính ở người lớn. Trong một số trường hợp, cùng một người, lúc nhỏ thiếu ăn nhưng khi lớn lại béo phì. Trường hợp sau có thể xảy ra đối với những người từ thôn quê lên sống ở thành thị.

Nhiều người không hiểu sự liên quan giữa tình trạng sức khỏe với thói quen ăn uống của mình. Có lẽ điều này là do ảnh hưởng của chế độ ăn uống không đầy đủ đối với sức khỏe của một người không thể hiện rõ ngay. Nhưng chế độ ăn uống lành mạnh có thể phòng ngừa  được nhiều bệnh. Trên thực tế, Tổ Chức Y Tế Thế Giới ước tính có tới 40 phần trăm trường hợp ung thư có thể tránh được nhờ thói quen ăn uống tốt hơn và tập thể dục. Nhưng các bạn có thể cải thiện chế độ ăn uống như thế nào?

Làm thế nào cải thiện chế độ ăn uống của bạn

Một số người xem thực phẩm được chia thành ba nhóm chính. Nhóm thứ nhất gồm có ngũ cốc như bắp, lúa mì, gạo, yến mạch, lúa mạch đen, lúa mạch và hạt kê, cũng như những thứ thân và củ, như khoai tây, ngọc giá và khoai lang. Những hyđrat-cacbon này cung cấp năng lượng nhanh chóng. Nhóm thứ hai gồm có rau đậu như đậu, đậu nành, đậu lăng, đậu xanh, đậu tằm, và một số thực phẩm có nguồn gốc từ động vật như thịt, cá, trứng, sữa và các thức ăn từ những thứ này. Những thực phẩm này là một nguồn chất đạm, sắt, kẽm và nhiều vitamin. Nhóm thứ ba gồm trái cây và rau quả. Những thứ này cung cấp những vitamin chủ yếu và chất khoáng. Chúng cũng cho xơ và cung cấp năng lượng, và chúng đại diện cho nguồn vitamin C thiên nhiên duy nhất.

Theo Bác Sĩ Héctor Bourges, phó tổng giám đốc dinh dưỡng thuộc Học Viện Dinh Dưỡng Quốc Gia Salvador Zubirán của Mexico, một chế độ ăn uống lành mạnh phải gồm đủ các chất, đáp ứng đủ nhu cầu và thăng bằng. Ông đề nghị chúng ta “ăn mỗi thứ một chút trong cùng một bữa ăn, mỗi nhóm một thứ và thay đổi càng nhiều càng tốt trong cùng một nhóm, cũng như cách nấu nướng những thứ này”.

Hãy xét trường hợp của María. Chị và gia đình sống ở Atopixco, một cộng đồng thôn quê ở bang Hidalgo, Mexico. Họ rất nghèo, và chế độ ăn uống căn bản của họ gồm có bánh ngô, đậu, mì sợi, gạo và ớt. Tương phản với gia đình Angélica, được đề cập ở đầu bài, thức ăn của họ cũng có thêm quả bí nhỏ, su su, nấm và các loại rau thơm, như là rau sam, rau dền, rau muối, và nhiều thứ rau được trồng ở miền quê. Thỉnh thoảng họ cố gắng ăn trái cây theo mùa. Những nỗ lực của họ đem lại sức khỏe tốt hơn.

Bác Sĩ Adolfo Chávez, trưởng khoa Giáo Dục về Dinh Dưỡng và Dinh Dưỡng Ứng Dụng thuộc Học Viện Dinh Dưỡng Quốc Gia Salvador Zubirán, đề nghị dùng sản phẩm từ động vật để bổ túc cho những món ăn, chứ không lấy đó làm căn bản của chế độ ăn uống. Chẳng hạn, bạn có thể chuẩn bị một món ăn bằng cách dùng một ít trứng trộn với khoai tây, rau quả hoặc đậu. Bác Sĩ Chávez nói: “Đây là một món ăn trong [lãnh vực ] dinh dưỡng được xem là ‘món bồi dưỡng’ ”. Tuy nhiên, cần lưu ý: Phải luôn luôn rửa trái cây và rau củ cẩn thận, nhất là khi ăn sống những thứ này.

Một chế độ ăn uống phải thích hợp cho mỗi cá nhân, cũng cần xem xét đến những yếu tố như tuổi tác, giới tính và lối sống. Đối với người lớn, một số người đề nghị nên ăn hai khẩu phần trái cây và/hoặc rau củ trong mỗi bữa ăn và ăn thêm nhiều ngũ cốc còn cả hạt và rau. Một số người đề nghị rằng những thức ăn có nguồn gốc từ động vật thì trong mỗi bữa chỉ dùng theo khẩu phần nhỏ mà thôi, ưu tiên nên ăn cá, gà lột da, và những thịt không có hoặc có ít chất béo. Cũng có đề nghị rằng nên hạn chế ăn chất béo và đường.

Ngay cả những người sống ở những nước đang phát triển và lâm vào cảnh nghèo nàn đôi khi có thể cải thiện chế độ ăn uống của họ. Như thế nào? Bằng cách chọn những thức ăn có chất dinh dưỡng, cũng thay đổi và kết hợp những món này, như là trộn các ngũ cốc với rau đậu. Bằng cách dùng ít thịt hoặc trứng để làm tăng giá trị dinh dưỡng của một món ăn. Bằng cách lợi dụng những cây xanh mọc trong vùng của bạn và trái cây theo mùa.

Đấng Tạo Hóa của chúng ta khiến “thực-vật sanh ra từ nơi đất” cho nhân loại được hưởng. (Thi-thiên 104:14) Kinh Thánh nói nơi Truyền-đạo 9:7: “Hãy đi ăn bánh cách vui-mừng”. Chắc chắn rằng bằng cách ăn uống thăng bằng và điều độ, chúng ta có thể hưởng được lợi ích của những thức ăn ngon và đượm dinh dưỡng mà Đấng Tạo Hóa đã cung cấp.

[Hình nơi trang 24]

NHÓM THỨ NHẤT: ngũ cốc và thân củ

[Hình nơi trang 24]

NHÓM THỨ HAI: rau đậu, thịt, cá, trứng, sữa và những thức ăn từ sữa

[Hình nơi trang 24]

NHÓM THỨ BA: trái cây và rau củ