Vũ trụ và sự sống đã bắt đầu thế nào?

“Khoa học không có tôn giáo thì què quặt, còn tôn giáo không có khoa học thì mù lòa”.—Albert Einstein.

CHÚNG TA đang sống trong thời đại được chứng kiến nhiều điều kỳ lạ hơn bất kỳ thời nào khác. Những khám phá mới ngoài trái đất đang buộc các nhà thiên văn học phải xem xét lại quan điểm của họ về nguồn gốc vũ trụ. Nhiều người đã kinh ngạc trước sự hài hòa của vũ trụ và nêu lên câu hỏi ngàn xưa liên quan đến sự hiện hữu của chúng ta: Vũ trụ và sự sống đã bắt đầu thế nào và tại sao?

Ngay cả nếu nhìn theo hướng kia—tức vào bên trong con người chúng ta—thì bản đồ về bộ gen người vừa được hoàn tất gần đây cũng khiến người ta phải đặt câu hỏi: Vô số hình thái khác nhau của sự sống đã được tạo nên thế nào? Và ai, nếu có, đã tạo ra chúng? Chỉ riêng sự cực kỳ phức tạp của bản thiết kế gen của chúng ta đủ khiến một tổng thống Mỹ phát biểu rằng “chúng ta đang học ngôn ngữ mà Thượng Đế đã dùng để tạo nên sự sống”. Một trong các nhà khoa học chủ chốt tham gia vào công việc giải mã gen đã khiêm tốn nhận xét: “Lần đầu tiên chúng ta được liếc nhìn vào cẩm nang về chính mình, mà trước đây chỉ Thượng Đế mới biết”. Nhưng các câu hỏi vẫn còn đó: thế nào và tại sao?

“Hai cánh cửa”

Một số nhà khoa học cho rằng mọi vận hành trong vũ trụ đều có thể được giải thích bằng phân tích lý luận, mà không cần đến một sự khôn ngoan siêu phàm nào. Nhưng nhiều người, kể cả một số nhà khoa học, không cảm thấy quan điểm đó thỏa đáng. Vì thế, họ cố gắng tìm hiểu sự thật qua cả hai lăng kính, khoa học và tôn giáo. Họ nghĩ rằng khoa học giúp lý giải chúng ta và vũ trụ quanh ta hiện hữu thế nào, còn tôn giáo chủ yếu cho biết tại sao.

Giải thích về phương pháp kép này, nhà vật lý học Freeman Dyson nói: “Khoa học và tôn giáo là hai cánh cửa mà qua đó người ta cố gắng tìm hiểu về vũ trụ bao la bên ngoài”.

Tác giả William Rees-Mogg cho rằng: “Khoa học nghiên cứu những gì có thể đo lường được, còn tôn giáo nghiên cứu những điều không thể đo lường được”. Ông cũng nói: “Khoa học không thể chứng minh hoặc bài bác sự hiện hữu của Thượng Đế, cũng như nó không thể chứng minh hoặc bài bác một quan điểm đạo đức hay thẩm mỹ. Không có một lý do khoa học nào khiến người ta yêu thương người lân cận hay tôn trọng sự sống con người... Cho rằng không có điều gì hiện hữu mà không thể được chứng minh một cách khoa học là sai lầm thô thiển nhất, có thể dẫn đến việc phủ nhận hầu hết mọi thứ chúng ta xem là giá trị trong đời sống, không chỉ gồm Thượng Đế hay trí tuệ con người, mà cả tình yêu, thi thơ và âm nhạc”.

 “Tôn giáo” của khoa học

Học thuyết của các nhà khoa học dường như thường dựa trên các tiền đề đòi hỏi phải có một loại đức tin nào đó. Chẳng hạn, về nguồn gốc sự sống, hầu hết những người tin thuyết tiến hóa đều bám chặt vào những ý kiến đòi hỏi phải có đức tin vào một số “tín lý”. Các dữ kiện trộn lẫn với giả thuyết. Khi các nhà khoa học dùng thẩm quyền của mình để áp đặt niềm tin mù quáng vào thuyết tiến hóa, thực chất họ có ý nói rằng: ‘Bạn không phải chịu trách nhiệm về hành vi đạo đức của chính mình vì bạn chẳng qua là một sản phẩm của sinh học, hóa học và vật lý’. Như nhà sinh vật học Richard Dawkins nói, trong vũ trụ ‘không có sự thiết kế, không có mục đích, không có điều ác và điều lành, không có gì ngoại trừ sự hờ hững vô nghĩa’.

Vì muốn giữ niềm tin như thế, một số nhà khoa học đã quyết định bỏ qua nghiên cứu sâu rộng của các nhà khoa học có ý kiến trái ngược với những giả thuyết căn bản trong các học thuyết của họ về nguồn gốc sự sống. Ngay dù có hàng tỉ năm chăng nữa, thì việc hình thành ngẫu nhiên các phân tử phức tạp cần thiết để tạo thành một tế bào sống hoạt động cũng là điều không thể có được trong toán học. * Vì thế, các học thuyết võ đoán về nguồn gốc sự sống xuất hiện trong nhiều sách giáo khoa phải được xem là vô giá trị.

Tin sự sống bắt nguồn từ sự ngẫu nhiên hoàn toàn đòi hỏi phải có nhiều đức tin hơn là tin vào sự sáng tạo. Nhà thiên văn học David Block nhận xét: “Người không tin vào Đấng Tạo Hóa cần phải có nhiều đức tin hơn cả người tin. Khi tuyên bố không có Thượng Đế, người ta đưa ra một lời khẳng định khái quát, vô căn cứ—một định đề chỉ dựa trên đức tin”.

Các khám phá khoa học đã khiến một số nhà bác học tỏ thái độ kính phục. Albert Einstein thừa nhận: “Trong giới khoa học uyên thâm, bạn sẽ khó tìm được một người không có một tư duy tôn giáo nào đó của riêng họ... Tư duy tôn giáo đó thể hiện qua sự thán phục sâu xa trước sự hài hòa của quy luật tự nhiên, cho thấy có một trí thông minh siêu đẳng mà so với nó, tất cả tư duy và hành động có hệ thống của con người chỉ là một sự phản chiếu hoàn toàn vô nghĩa”. Tuy nhiên, sự thán phục đó không nhất thiết sẽ khiến các nhà khoa học tin có Đấng Tạo Hóa, một Đức Chúa Trời thật.

 Những giới hạn của khoa học

Có một sự tôn trọng đúng đắn đối với sự hiểu biết và các thành quả khoa học là điều thích hợp. Tuy nhiên, nhiều người sẽ đồng ý rằng mặc dù khoa học là một con đường dẫn đến sự hiểu biết, đó không phải nguồn hiểu biết duy nhất. Mục tiêu của khoa học là mô tả các hiện tượng trong thế giới tự nhiên và giúp giải đáp câu hỏi các hiện tượng đó hình thành như thế nào.

Khoa học giúp chúng ta có sự hiểu biết sâu xa hơn về vũ trụ vật chất, tức mọi thứ có thể thấy được. Nhưng cho dù các nghiên cứu khoa học có tiến xa đến đâu chăng nữa, nó vẫn sẽ không bao giờ trả lời được câu hỏi căn bản—tại sao vũ trụ hiện hữu.

Tác giả Tom Utley bình luận: “Có một số câu hỏi mà các nhà khoa học không bao giờ có thể trả lời được. Có thể vụ nổ Big Bang đã xảy ra 12 tỉ năm trước. Nhưng tại sao nó xảy ra?... Làm thế nào các hạt cơ bản hình thành? Cái gì đã tồn tại trước đó?” Ông Utley kết luận: “Dường như... rõ ràng hơn bao giờ hết, khoa học sẽ không bao giờ thỏa mãn được cơn đói của con người về lời giải đáp”.

Sự hiểu biết khoa học thu thập được qua các cuộc nghiên cứu như thế không những không thể bài bác sự cần thiết phải có Thượng Đế, mà càng xác định rằng chúng ta đang sống trong một thế giới vô cùng phức tạp, khó hiểu, và đáng thán phục. Nhiều người có suy nghĩ đã nhận ra kết luận hợp lý này là các quy luật vật lý, các phản ứng hóa học, cũng như DNA và sự đa dạng lạ lùng của sự sống, tất cả đều chứng tỏ có một Đấng Tạo Hóa hiện hữu. Không có bằng chứng vững chắc nào chứng minh điều ngược lại.

‘Đức tin là hiện thực’

Nếu có một Đấng Tạo Hóa đã tạo nên vũ trụ, chúng ta không thể hy vọng hiểu được Ngài hay các ý định của Ngài qua viễn vọng kính, kính hiển vi hay các dụng cụ khoa học khác. Hãy thử nghĩ đến người thợ gốm và cái bình ông tạo nên. Dù có xem xét cái bình kỹ đến đâu cũng không thể trả lời được tại sao nó đã được tạo ra. Vì muốn biết điều đó, chúng ta phải hỏi người thợ gốm.

Nhà sinh vật học phân tử Francis Collins giải thích cách đức tin và lãnh vực tâm linh có thể giúp lấp đầy lỗ hổng của khoa học: “Tôi không nghĩ tôn giáo là công cụ thích hợp để xác định trình tự bộ gen người, và tương tự như thế, không nghĩ khoa học là phương cách để hiểu thế giới siêu phàm. Nhưng đối với những câu hỏi thú vị đầy ý nghĩa hơn, như ‘Tại sao chúng ta hiện hữu?’ hay ‘Tại sao con người có nhu cầu tâm linh?’, thì tôi nhận thấy khoa học không có câu trả lời thỏa đáng. Nhiều sự mê tín đã xuất hiện và dần dà biến mất nhưng đức tin vẫn tồn tại. Điều đó gợi ý nó là hiện thực”.

Giải thích tại sao

Ngoài việc trả lời câu hỏi tại sao và giải thích mục đích đời sống, tôn giáo thật còn cho biết những tiêu chuẩn về giá trị, luân lý đạo đức, và những sự hướng dẫn trong đời sống. Nhà khoa học Allan Sandage đã nói lên điều đó như sau: “Tôi không xem sách sinh vật để học cách sống”.

Hàng triệu người trên khắp địa cầu cảm thấy rằng họ đã tìm được nơi để học cách sống. Họ cũng tin là mình đã tìm thấy lời giải đáp thỏa đáng cho các câu hỏi: Tại sao chúng ta hiện hữu? Và chúng ta sẽ đi về đâu? Những câu trả lời đó thật sự tồn tại. Nhưng ở đâu? Trong cuốn thánh thư cổ nhất và được phát hành rộng rãi nhất, Kinh Thánh.

Kinh Thánh cho biết Đức Chúa Trời đã sửa soạn trái đất đặc biệt cho nhân loại. Ê-sai 45:18 nói về trái đất: “Đức Chúa Trời... chẳng phải dựng nên [trái đất] là trống-không, bèn đã làm nên để dân ở”. Và Ngài đã chuẩn bị mọi thứ con người cần trên đất, không chỉ để họ sinh tồn mà còn tận hưởng đời sống.

Nhân loại được giao nhiệm vụ chăm sóc trái đất, “để trồng và giữ” nó. (Sáng-thế Ký 2:15) Kinh Thánh cũng giải thích sự khôn ngoan và hiểu biết là những món quà của Thượng Đế, và chúng ta có trách nhiệm phải đối xử với nhau cách yêu thương và công chính. (Gióp 28:20, 25, 27; Đa-ni-ên 2:20-23) Do đó chỉ khi nào khám phá và hiểu được ý định của Thượng Đế đối với họ, con người mới có thể tìm được mục đích và ý nghĩa của đời sống. *

Làm thế nào một người có lối suy nghĩ tân thời có thể san bằng sự cách biệt giữa lý luận khoa học và niềm tin tôn giáo? Những nguyên tắc hướng dẫn nào có thể giúp thực hiện điều đó?

[Chú thích]

 [Khung/​Hình nơi trang 7]

Một số nhà khoa học nói gì

Một số người cho rằng phần lớn các nhà khoa học đều tránh đề cập đến các vấn đề tâm linh và thần học vì họ không sùng đạo, hoặc không muốn dính líu đến các cuộc tranh luận giữa tôn giáo và khoa học. Điều đó quả đúng đối với một số nhà khoa học nhưng chắc chắn không phải là suy nghĩ chung của giới này. Hãy lưu ý xem các nhà khoa học dưới đây đã nói gì.

“Vũ trụ có khởi đầu, nhưng các nhà khoa học không thể giải thích được tại sao. Câu trả lời là Đức Chúa Trời”. “Đối với tôi, Kinh Thánh là cuốn sách nói lên sự thật và được Đức Chúa Trời soi dẫn. Phải có một trí thông minh đằng sau sự phức tạp của sự sống”.—Ken Tanaka, nhà địa chất học vũ trụ tại Viện Nghiên Cứu Địa Chất Hoa Kỳ.

“Sự cách biệt giữa các loại tri thức khác nhau (khoa học và tôn giáo) dường như do con người tạo ra... Sự hiểu biết về Đấng Tạo Hóa và sự sáng tạo tương quan chặt chẽ với nhau.—Enrique Hernández, nhà nghiên cứu kiêm giáo sư Khoa Vật Lý và Hóa Lý Thuyết tại Đại Học National Autonomous University, Mexico.

“Khi khám phá tất cả các thông tin này [về bộ gen người], chúng ta sẽ thấy sự phức tạp và mối quan hệ tương tác giữa tất cả các thành phần bên trong. Điều đó khiến phải kết luận rằng nó là tác phẩm của một nhà sáng tạo thông minh, một tác nhân có trí thông minh”.—Duane T. Gish, nhà sinh hóa học.

“Không hề có sự mâu thuẫn giữa khoa học và tôn giáo. Cả hai cùng tìm kiếm một chân lý. Khoa học chứng minh Đức Chúa Trời hiện hữu”.—D.H.R. Barton, giáo sư hóa học, Texas.

[Nguồn tư liệu]

NASA/U.S. Geological Survey

Photo: www.comstock.com

NASA and The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

[Các hình nơi trang 5]

Các cuộc nghiên cứu khoa học có thể trả lời tại sao chúng ta hiện hữu không?

[Nguồn tư liệu]

Courtesy Arecibo Observatory/David Parker/Science Photo Library

[Nguồn tư liệu nơi trang 6]

Các vì sao nơi trang 2, 3, 5, và phía trên trang 7: National Optical Astronomy Observatories