Một trong những loại quả hữu ích nhất

CÓ MỘT loại quả đặc biệt đi khắp địa cầu. Nó cung cấp cả thức ăn lẫn thức uống. Và hình dạng thân cây độc đáo của loại quả này là nét đặc trưng của những hải đảo nhiệt đới. Chúng ta đang nói đến quả nào thế? Dừa—một trong những loại quả hữu ích nhất trên đất.

Đối với những người không ở vùng nhiệt đới, có lẽ cây dừa chỉ là hình ảnh gợi họ nhớ đến những chuyến du lịch ở miền nhiệt đới. Nhưng đối với người ở vùng nhiệt đới, loại cây này có nhiều giá trị hơn. Người Indonesia nói rằng quả dừa có “nhiều công dụng bằng với số ngày trong năm”. Ở Phi-líp-pin thì người ta bảo: “Trồng dừa tức là trồng đồ dùng, quần áo, đồ ăn thức uống, nơi ở và di sản cho con cháu”.

Câu nói này không hề phóng đại. Theo cuốn Dừa—Cây của sự sống (Anh ngữ) thì cây dừa “không những cung cấp lương thực, nước, dầu ăn mà còn cung cấp lá để lợp mái, xơ làm dây và nệm, vỏ có thể làm đồ dùng  trong bếp, vật trang trí và chất ngọt của nhựa hoa dừa được dùng làm đường và rượu”. Sách đó nói thêm: “Ngay cả thân cây, nếu chặt đúng cách cũng có thể dùng được”. Thật vậy, dân Quần Đảo Maldive thuộc Ấn Độ Dương đóng thuyền bằng gỗ dừa, và người ta cho rằng họ dùng những thuyền buồm đó để đến Ả-rập và Phi-líp-pin. Nhưng quả dừa, chứ không phải người trồng nó, đã chứng tỏ là kẻ vượt biển xa nhất.

Quả vượt biển

Cây dừa mọc mạnh dọc theo hầu hết các miền duyên hải nhiệt đới, miễn có đủ mưa. Dù dân địa phương trồng cây dừa đa dụng, nhưng quả dừa cũng tự nó đi đến những nơi hẻo lánh nhất trên đất. Các loại hạt giống thường được gieo bằng nhiều cách khác nhau, nhưng dừa lại lênh đênh theo dòng đại dương. Và nhờ vậy nó đi đến nhiều nơi trên thế giới.

Khi dừa già, nó rơi xuống đất. Đôi khi có những trái lăn xuống bãi biển tới nơi có nước. Khi thủy triều lên cao sẽ đánh giạt quả dừa ra biển. Vì lớp xơ dừa xốp nên nó có thể nổi dễ dàng trên mặt nước. Nếu ở trên một đảo san hô vòng thuộc Thái Bình Dương, có lẽ quả dừa chỉ trôi giạt qua đảo nhỏ bên kia. Nhưng nếu ra được biển khơi, nó có thể đi tới những nơi thật xa.

Nước mặn có thể làm hư hầu hết các loại hạt khác, nhưng phải mất một thời gian dài mới thấm được qua lớp vỏ dừa cứng cáp. Dừa có thể chịu được ba tháng trên biển—đôi khi trôi giạt hàng ngàn dặm—mà vẫn có thể nảy mầm tốt khi đến một bờ biển thích hợp. Có lẽ đây là cách quả dừa đã chiếm lĩnh nhiều bờ biển nhiệt đới trên thế giới.

Mùi vị vùng nhiệt đới

Ngoài những xứ nhiệt đới, người ta có thể nghĩ quả dừa chỉ là hương vị thêm vào những thanh kẹo hay bánh. Tuy nhiên, đến Đông Nam Á bạn sẽ khám phá ra dừa thực sự là một loại quả đa dụng. Theo cuốn Thuật nấu ăn vùng Thái Bình Dương và Đông Nam Á (Anh ngữ), “dừa là một thành phần thiết yếu trong cách nấu ăn của tất cả các quốc gia, vùng, và hải đảo từ Hawaii đến Bangkok”. Sách đó cũng nói rằng đối với người dân ở những vùng này, “dừa là nhu yếu phẩm đem lại nguồn thực phẩm cho họ... qua nhiều cách và qua các món ăn cùng mùi vị hầu như không thể đếm xuể của nó”.

Lý do quả dừa có vị trí danh dự trong các nhà bếp nhiệt đới rất đơn giản: Nó cung cấp nước, nước cốt và dầu ăn. Chất lỏng ngọt ngào, trong suốt trong quả dừa non màu xanh là nước dừa. Đó là thức uống ngon mát thường được bán trong những quán dọc đường ở các nước nhiệt đới. Còn nước cốt dừa thì được làm bằng cách trộn cơm dừa nạo với nước rồi vắt ra chất lỏng này. Nước cốt dừa thêm hương vị đậm đà cho các món súp, nước sốt, và bột nhào.

Để ép dầu ăn từ dừa, người ta bổ dừa già ra và đem phơi khô dưới nắng. Khi phần cơm dừa hay cùi dừa khô đi, nó sẽ bong khỏi vỏ và rồi họ ép lấy dầu. Ở những xứ nhiệt đới, dầu dừa là loại dầu ăn chủ yếu, trong khi ở những xứ Tây Phương thì nó thường được dùng làm bơ thực vật, kem, và bánh quy.

Hái dừa cũng không phải là việc dễ dàng. Thường thì người hái sẽ leo lên cây và chặt dừa xuống. Những người khác thì dùng cây sào có gắn dao một đầu để hái. Ở Indonesia, khỉ được huấn luyện để làm công việc này. Phương pháp đơn giản nhất mà những người muốn hái dừa thật già thường chọn là đợi cho đến khi dừa tự rụng xuống.

Dù hái bằng cách nào đi nữa thì với vô số công dụng của dừa đã khiến nó trở thành loại cây lý tưởng sinh lợi nhuận cũng như một nguồn thực phẩm vô giá cho nhiều người. Vì vậy, lần sau khi nhìn thấy cây dừa—dù trong tranh hay cây thật—bạn hãy nhớ rằng nó có nhiều lợi ích hơn là loại cây cảnh chỉ tô điểm cho những bãi biển nhiệt đới mà thôi. Bạn đang ngắm nhìn một loài cây có quả là một trong những loại quả hữu ích nhất trên đất.

 [Khung/Hình nơi trang 24]

NHỮNG ĐIỂM ĐỘC ĐÁO CỦA DỪA

CON CUA DỪA Không chỉ con người mới thấy được lợi ích của quả dừa. Loài cua dừa ban ngày sống trong hang dưới đất, nhưng ban đêm ra ăn dừa. Trong khi con người phải dùng rựa để bổ dừa, con cua ranh mãnh này phải vất vả hơn để tách dừa bằng cách đập quả dừa vào một tảng đá cho đến khi nó vỡ ra. Chế độ ăn dừa dường như thích hợp với loài vật này—nó có thể sống hơn 30 năm!

DỪA TRONG MỸ PHẨM Vì dầu dừa tốt cho da, các nhà sản xuất dùng nó làm son môi và kem làm rám nắng. Và nếu bạn sử dụng xà bông tự phân hủy và dầu gội đầu có nhiều bọt, dầu dừa rất có thể là một trong những thành phần chính trong đó.

[Các hình]

Quả dừa có thể tồn tại qua những chuyến vượt biển

Con cua dừa

Cây dừa con

[Nguồn tư liệu]

Godo-Foto

[Nguồn tư liệu nơi trang 23]

Hình nhỏ phía trên bên phải: Godo-Foto