Điện thoại di động—Bạn hay thù?

DO BIÊN TẬP VIÊN TỈNH THỨC! Ở ÚC

CÁCH đây vài năm, từ “điện thoại di động” xem ra không ổn. Điện thoại chỉ “di động” khi nào bạn rất khỏe hoặc bạn gắn nó vào xe, vì bình ắc quy của nó rất nặng. Điện thoại đó lớn hơn cái hộp đựng giày và giá hàng ngàn đô la.

Ngày nay có khoảng 1,35 tỉ điện thoại di động. Tại một số quốc gia, hơn phân nửa dân chúng có điện thoại di động. Đa số máy vừa lòng bàn tay và đôi khi thậm chí được biếu không. * Tờ báo The Bulletin ở Úc báo cáo: “Số lượng điện thoại hiện sử dụng nhiều gần bằng số máy truyền hình và máy vi tính cá nhân gộp lại”. Trong hơn 20 quốc gia, số điện thoại di động nay nhiều hơn số điện thoại cố định. Một chuyên viên về kỹ nghệ viễn thông mô tả máy điện thoại di động không chỉ là một vật kỳ diệu về kỹ thuật mà còn là “một hiện tượng xã hội”.

Điện thoại di động đã có tác động gì đến xã hội? Nó là bạn hay thù?

Lợi ích cho công việc làm ăn

Thương vụ điện thoại di động tăng vọt có lợi cho nhiều doanh nghiệp. Một hãng lớn nói: “Thị trường điện thoại di động là phần lớn nhất trong thị trường tiêu thụ đồ điện tử từ trước tới nay”. Nói cách khác, ngày nay số tiền tiêu cho điện thoại di động nhiều hơn cho bất cứ đồ điện tử nào khác trong quá khứ.

Ở Úc chẳng hạn, hơn 15 triệu trong dân số 20 triệu người có điện thoại di động. Mới đây, chỉ trong một năm, khách hàng của chỉ một trong nhiều công ty điện thoại ở quốc gia này dùng điện thoại di động gọi tới 7,5 tỉ lần. Trên khắp thế giới, điện thoại di động tạo ra thương vụ trị giá nhiều tỉ đô la hàng năm cho các công ty viễn thông. Thật dễ hiểu tại sao các đại công ty coi điện thoại di động là bạn.

Tạo ra ngôn ngữ mới

Nhiều triệu lời nhắn trao đổi giữa các thiết bị tối tân này được thực hiện không phải bằng lời nói mà bằng chữ viết. Thay vì nói vào máy, càng ngày càng có nhiều người—đặc biệt là giới trẻ—dùng dịch vụ gọi là Dịch Vụ Nhắn Tin Ngắn (SMS). Dịch vụ này cho phép họ đánh và gửi đi cho nhau những lời nhắn ngắn mà không tốn kém nhiều. Vì sự giao tiếp bằng cách này đòi hỏi phải đánh máy trên bàn phím nhỏ xíu nên những người mê SMS dùng chữ viết tắt kết hợp chữ và con số để ám chỉ ý. Mặc  dù bất tiện trong việc soạn và đánh máy so với nói, mỗi tháng trên thế giới có khoảng 30 tỉ lời nhắn trao đổi qua lại.

Tất cả những lời nhắn này có mục đích gì? Một cuộc nghiên cứu ở Anh Quốc cho thấy trong giới trẻ, tuổi từ 18 đến 24, có 42% dùng SMS để tán tỉnh, 20% dùng cách giao tiếp mốt này để hẹn hò và 13% để chấm dứt quan hệ.

Một số nhà phân tích xã hội lo rằng những chữ viết tắt và cú pháp tắt dùng lẫn lộn trong các lời nhắn SMS gây tác hại cho kỹ năng đọc và viết của giới trẻ. Những người khác thì không đồng ý, nói rằng hiện tượng SMS đang “khởi xướng sự khôi phục lối viết trong một thế hệ mới”. Một phát ngôn viên của một hãng xuất bản tự điển Úc nói với báo Sun-Herald: “Hiếm khi chúng tôi có cơ hội phát triển một loại [ngôn ngữ] hoàn toàn mới... Sự phối hợp bản văn để nhắn [SMS] và internet có nghĩa là giới trẻ viết nhiều hơn. [Họ] phải có khả năng ăn nói lưu loát đủ để học lối viết mới này và trở thành hữu hiệu trong việc dùng những từ thông dụng và mật mã... của cách viết đặc biệt này”.

Một số khuynh hướng bất lợi

Mặc dù điện thoại di động là công cụ hữu ích về cả hai phương diện giao thiệp xã hội và thương mại, nhưng đối với nhiều nhân công, những thiết bị này đôi khi dường như giống cái xiềng hơn là người bạn—khiến họ cảm thấy như bị xiềng ở sở. Một cuộc thăm dò cho thấy 80% nhân viên quảng cáo và 60% công nhân xây cất cảm thấy bị áp lực, lúc nào cũng phải sẵn sàng nói chuyện với sở và khách hàng. Việc người ta cảm thấy bị áp lực phải trả lời một cú điện thoại bất kể mình đang ở đâu hay đang làm gì tạo ra một điều mà một nhà nghiên cứu gọi là một “văn hóa quấy rầy”. Để giải tỏa điều này, nhiều kỹ sư đã phát minh một loại vật liệu xây cất dùng trong tiệm ăn và rạp hát để ngăn tín hiệu điện thoại di động.—Xem khung “Những đề nghị trong việc dùng điện thoại di động”.

Những thiết bị có đầy dẫy khắp nơi này không chỉ gây ra sự phiền hà cho người khác, mà còn có tiềm năng trở thành mối đe dọa cho công chúng. Một cuộc nghiên cứu ở Canada cho thấy việc dùng điện thoại di động trong lúc lái xe cũng nguy hiểm như uống rượu mà lái xe. Giáo sư Mark Stevenson thuộc Trung Tâm Nghiên Cứu Tổn Thương của Viện Đại Học Tây Úc giải thích việc nói chuyện bằng điện thoại khó hơn nhiều so với việc nói chuyện với một người nào đó trong xe. Bất kể những mối nguy hiểm này và bất kể sự kiện là tại một số nơi, nói điện thoại trong lúc lái xe có thể bị cảnh sát phạt, một cuộc thăm dò mới đây cho thấy 1 trong 5 người lái xe ở Úc gửi lời nhắn SMS và một phần ba dùng điện thoại di động trong khi lái xe.

Điện thoại di động, khi dùng không thích hợp, cũng gây ra nguy hiểm ngay cả khi di chuyển bằng máy bay. Mặc dù hệ thống dây điện trong máy bay mới đóng gần đây ngăn được tín hiệu của điện thoại di động, người ta nói rằng một số máy bay hiện  đang hoạt động dễ bị nhiễu sóng. Tạp chí New Scientist báo cáo: “Khi thử nghiệm hai máy bay, Cơ Quan Hàng Không Dân Sự của Anh Quốc [CAA] đã xác nhận là làn sóng của điện thoại di động gây nhiễu sóng cho các dụng cụ điện tử cần thiết cho sự an toàn của chuyến bay”. Nhận ra được mối đe dọa đáng kể mà thiết bị này gây ra, một phát ngôn viên của CAA nói: “Điện thoại di động càng xa trạm phát tuyến dưới đất bao nhiêu, năng lượng nó càng gia tăng bấy nhiêu. Vì vậy, khi máy bay cất cánh, tín hiệu của điện thoại di động phát ra nhiều năng lượng, làm tăng mức nhiễu sóng vào thời điểm quan trọng của chuyến bay”. Một cuộc nghiên cứu tại Úc cũng cho thấy những thiết bị điện tử cá nhân kể cả điện thoại di động, đã gây ra một số sự cố trong đó máy bay thương mại gặp vấn đề trong khi bay vì hành khách lờ đi lời cảnh báo tắt các thiết bị đó khi ngồi trên máy bay.

Điện thoại di động và ung thư

Những tần số radio mà điện thoại di động phát ra và các đài phát tuyến phát lại tần số ấy có gây ra ung thư cho con người hay không thì vẫn còn trong vòng bàn cãi. Cho dù thiết bị này chỉ gây ra vấn đề sức khỏe cho chỉ một tỉ lệ nhỏ người, nhưng vì có hàng trăm triệu người dùng, nên sẽ phát sinh mối nguy cơ lớn cho sức khỏe. Do đó, hàng chục cuộc nghiên cứu sâu rộng có tính cách khoa học đã phân tách hậu quả của phóng xạ phát ra từ thiết bị này trên tế bào của các sinh vật. Họ đã đi tới kết luận nào?

Nhóm Chuyên Viên Độc Lập về Điện Thoại Di Động (IEGMP) đưa ra bản báo cáo nói: “Nhóm Chuyên Viên tin rằng, dựa vào bằng chứng hiện có, dân chúng nói chung không cần lo lắng gì về việc dùng điện thoại di động”. Tạp chí New Scientist cũng tường trình: “Dù trong những năm gần đây, có những tin làm người ta lo sợ nhưng phần lớn dữ kiện cho tới nay cho thấy tần số radio máy điện thoại di động phát ra không gây tác động tai hại nào cho sức khỏe. Tác động mà những cuộc nghiên cứu đưa ra rất khó để xác định”.

Vì người ta vẫn còn nghi ngờ về việc điện thoại di động gây hại cho sức khỏe nên hàng triệu đô la tiếp tục được tung ra để nghiên cứu thêm. Cho đến khi tìm được câu trả lời dứt khoát, IEGMP đề nghị như sau: “Dùng điện thoại [di động] càng ngắn càng tốt. Dùng loại có mức tiêu thụ năng lượng thấp và rõ ràng (SAR). Dùng loại có ống nghe, micrô hoặc các phụ tùng khác miễn là giúp giảm SAR”. Nhóm Chuyên Viên cũng đề nghị là “không nên để cho trẻ em dưới mười sáu tuổi dùng điện thoại di động” vì sự phát triển hệ thống thần kinh của trẻ em sẽ khiến chúng “dễ bị tổn thương hơn bởi bất cứ nguy cơ nào chưa biết về sức khỏe”.

Mặc dù còn bàn cãi, điện thoại di động đang có ảnh hưởng sâu rộng về cả kinh tế lẫn xã hội. Giống các dụng cụ điện tử liên hệ khác—máy truyền hình và máy vi tính cá nhân—điện thoại di động có tiềm năng là tôi tớ hữu dụng hoặc là người chủ lạm quyền. Quyền lực xác định nó trở thành bạn hay thù thật sự nằm trong tay người sử dụng.

[Chú thích]

[Khung/​Hình nơi trang 13]

NHỮNG ĐỀ NGHỊ TRONG VIỆC DÙNG ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG

1. Hãy nói nhỏ khi dùng điện thoại nơi công cộng. Micrô điện thoại rất nhạy, và những người chung quanh bạn hẳn không muốn nghe cuộc nói chuyện riêng tư của bạn.

2. Tắt hoặc cài điện thoại ở chế độ rung không ra tiếng khi ở trong các cuộc hội họp tôn giáo, buổi họp kinh doanh, rạp hát hoặc trong tiệm ăn.

3. Không nên vừa lái xe vừa cầm điện thoại nói chuyện.

[Hình nơi trang 12]

Trên thế giới, có khoảng 30 tỉ lời nhắn được gửi đi mỗi tháng

[Hình nơi trang 14]

Việc dùng điện thoại di động trong lúc lái xe cũng nguy hiểm như lái xe khi say rượu