“Chúng tôi nhớ... tỏi!”

Biên tập viên Tỉnh Thức! ở Cộng Hòa Dominican

NẾU bạn ở xa gia đình với một bao tử rỗng, bạn thèm ăn món gì? Có lẽ các loại trái cây và rau tươi đặc sản của quê nhà thoáng qua trong trí bạn, hoặc có thể bạn nghĩ đến một món thịt hầm hay cá ninh ngon bổ mà mẹ bạn thường làm. Hương vị của tỏi có khiến bạn cảm thấy thèm ăn không?

Hơn 3.500 năm trước, khi dân Y-sơ-ra-ên vất vả lội bộ qua đồng vắng Si-na-i, họ than phiền: “Chúng tôi nhớ những cá chúng tôi ăn nhưng-không tại xứ Ê-díp-tô, những dưa chuột, dưa gang, củ kiệu, hành, và tỏi”. (Dân-số Ký 11:4, 5) Đúng vậy, họ thèm tỏi. Dân Do Thái thích dùng nhiều tỏi đến nỗi theo truyền thống, họ tự cho mình là những người ăn tỏi.

Tại sao dân Y-sơ-ra-ên lại thích ăn tỏi? Suốt 215 năm dài sống ở xứ Ê-díp-tô, loại củ đó là một thành phần trong chế độ ăn uống của họ. Bằng chứng khảo cổ học cho thấy, rất lâu trước khi gia đình Gia-cốp đến định cư, người Ê-díp-tô đã trồng tỏi. Sử gia Hy Lạp Herodotus cho biết nhà cầm quyền Ê-díp-tô thu mua hành, củ cải, tỏi với số lượng khổng lồ để làm thực phẩm cho những nô lệ xây kim tự tháp. Chế độ ăn uống này, gồm rất nhiều tỏi, dường như làm tăng sức lực và sức chịu đựng của công nhân. Khi an táng Pha-ra-ôn Tutankhamen, người Ê-díp-tô đã để lại nhiều đồ vật có giá trị trong nhà mồ, gồm cả tỏi. Dĩ nhiên, tỏi không có giá trị gì cho người chết, nhưng nó lại chứng minh rất hữu ích cho người sống.

Dược phẩm rất có giá trị

Từ lâu, các bác sĩ đã biết dùng tỏi trong việc trị liệu cho bệnh nhân. Nhiều thế kỷ trước, bác sĩ Hy Lạp Hippocrates và Dioscorides đã đề nghị dùng tỏi chữa trị những bệnh về tiêu hóa, bệnh phung, bệnh ung thư, bệnh tim, xử lý các vết thương và sự nhiễm trùng. Vào thế kỷ 19, nhà hóa học Pháp Louis Pasteur nghiên cứu về tỏi và miêu tả đặc tính khử trùng của nó. Ở Phi Châu trong thế kỷ 20, Albert Schweitzer, một nhà truyền giáo và là bác sĩ nổi tiếng, đã dùng tỏi để chữa bệnh lỵ do a-míp gây ra và các bệnh khác. Trong Thế Chiến II, khi các bác sĩ quân y Nga thiếu thuốc, họ đã dùng tỏi chữa trị cho các binh sĩ bị thương. Do đó, tỏi được biết như thuốc penicillin của Nga. Gần đây, các nhà khoa học đã nghiên cứu về lợi ích của tỏi đối với hệ tuần hoàn.

Vì vậy, tỏi nổi bật về mặt dinh dưỡng và chữa bệnh, mùi và vị của nó thật độc đáo. Nơi nào canh tác tỏi đầu tiên? Một số nhà thực vật học tin rằng tỏi xuất phát từ Trung Á, từ nơi ấy nó lan rộng toàn cầu. Chúng ta hãy xem xét một nơi xinh đẹp và nổi tiếng về tỏi ở Tây Bán Cầu.

Canh tác tỏi ở Constanza

Thung Lũng Constanza ở Cộng Hòa Dominican có khí hậu ôn hòa. Núi non vây quanh, thung lũng được ban phước ấy có đất đai màu mỡ và lượng mưa dồi dào. Constanza là vùng đất lý tưởng cho việc canh tác tỏi.

Trong tháng Chín hoặc tháng Mười, nông dân Constanza dọn đất và cày trên ruộng nhà, để lại những luống cày sâu, cách nhau bởi những dải đất rộng khoảng một mét. Trên mỗi dải đất này, họ xẻ ba hay bốn luống nông hơn, trong đó họ sẽ trồng tỏi. Trong thời gian đó, công nhân sẽ tách củ tỏi thành những tép lẻ. Sau khi ngâm những tép tỏi trong nước 30 phút, công nhân đặt chúng trong những luống cày nông đã được chuẩn bị sẵn. Trong mùa đông êm dịu của Dominican, tỏi mọc lên.

 Vào tháng Ba hay tháng Tư, mùa thu hoạch bắt đầu. Công nhân nhổ những cây tỏi trưởng thành và bỏ chúng ngoài đồng năm hoặc sáu ngày. Rồi họ đi thu gom tỏi, cắt bỏ rễ, ngọn, và đặt những củ sạch vào trong thùng mở nắp được gọi là cribas. Họ đặt những cribas đầy ắp tỏi thu hoạch được ngoài ánh nắng mặt trời một ngày để sấy khô. Sau đó, tỏi sẵn sàng để bán.

Một ít tỏi, mùi hương nồng nàn

Khi bạn ngồi thưởng thức món hầm hay món rau trộn thơm ngon, mũi của bạn nhanh chóng báo cho bạn biết nếu trong thức ăn chứa tỏi. Thế nào, chẳng phải tỏi không có mùi gì khi nó còn nguyên vẹn trong củ sao? Tỏi chứa những chất hóa học cực mạnh, những chất này biệt lập với nhau cho đến khi nhánh tỏi bị đập dập, cắt, hoặc bị nghiền. Khi bạn băm nhỏ tép tỏi, một chất hóa học được gọi là alliinase tiếp xúc với chất gọi là alliin. Phản ứng hóa học xảy ra ngay lập tức tạo ra chất allicin, nguồn của mùi thơm và hương vị của tỏi.

Khi bạn cắn một miếng tỏi tươi, chất allicin như thể nổ bùng trong miệng. Dù điều này có làm bạn thích thú hay không, hương vị của tỏi sẽ nhanh chóng bủa vây bạn. Bạn có thể làm gì để giảm mùi tỏi trong hơi thở ? Bạn có thể thử nhai một nhánh ngò tây hay một ít đinh hương để át mùi.

Nhưng hãy nhớ rằng mùi tỏi trong hơi thở bạn chủ yếu đến từ phổi. Khi bạn ăn tỏi, hệ tiêu hóa chuyển tỏi vào máu, máu mang nó đến phổi. Khi bạn thở ra, mùi nồng của nó đượm trong hơi thở. Thế nên, thuốc sát trùng để súc miệng và ngò tây không khử được mùi tỏi trong hơi thở. Có giải pháp dứt khoát nào cho vấn đề này không? Thật sự thì không. Nhưng nếu mọi người chung quanh bạn đều ăn tỏi thì có lẽ không ai nhận ra điều ấy đâu!

Tại nhiều xứ, thật khó tưởng tượng được thức ăn mà không có tỏi. Và ngay tại những nơi tỏi được dùng cách dè dặt, nhiều người thích ăn tỏi tin rằng tỏi mang lại nhiều lợi ích hơn là bất lợi.

[Hình nơi trang 15]

Tỏi thu hoạch được phơi khô

[Hình nơi trang 15]

Thung Lũng Constanza

[Hình nơi trang 15]

Tại sao tỏi chỉ có mùi sau khi bị nghiền?