“Thiên nga đen” trên những dòng kênh Venice

BIÊN TẬP VIÊN TỈNH THỨC! Ở Ý

XUNG QUANH là những bức tường ẩm ướt, những nhịp cầu đá, những khung cửa sổ với hoa văn tinh xảo và những mái hiên phủ đầy hoa. Dáng thanh tao và lặng lẽ, nó lướt nhẹ trên dòng kênh xanh biếc. Trông xa xa, nó như một nàng thiên nga yêu kiều khoác bộ áo đen huyền. Tuy có thân hình bằng gỗ và chiếc cổ kim loại không mấy mềm mại, nhưng nó vẫn nhẹ nhàng lướt trên các dòng kênh Venice ở nước Ý, với vẻ duyên dáng của loài thiên nga quý phái. Đó là chiếc gondola, được nhiều người xem là loại thuyền nổi tiếng nhất thế giới. Loại thuyền này xuất xứ từ đâu? Tại sao nó nổi tiếng đến thế? Và nó độc đáo hơn các loại thuyền khác ở điểm nào?

Xuất xứ

Một số người cho rằng thuyền gondola có từ thế kỷ 11, nhưng không dễ gì xác định điều đó. Lần đầu tiên loại thuyền đáy bằng này được đưa vào tranh vẽ là khoảng cuối thế kỷ 15. Tuy nhiên, đến thế kỷ 17 và 18, nó mới có hình dáng đặc biệt và nổi tiếng như hiện nay, với mũi thuyền dài làm bằng kim loại.

Cũng không dễ xác định nguồn gốc của tên gọi gondola. Có người cho rằng từ “gondola”  bắt nguồn từ chữ La-tinh cymbula, là tên của một loại thuyền nhỏ, hoặc chữ conchula, viết tắt là concha, có nghĩa “vỏ sò”.

Biểu tượng của Venice

Một điều chúng ta có thể chắc chắn là loại thuyền này gắn liền với thành phố Venice. Thật vậy, thuyền gondola có lẽ là biểu tượng nổi bật nhất của thành phố. Không biết bao nhiêu tranh vẽ của Venice có bóng dáng của con thuyền này.

Chiếc gondola có mối quan hệ chặt chẽ với thành phố vì một lý do khác. Anh Roberto, một người chèo thuyền cho du khách, nhận xét rằng ngồi trên thuyền đi dọc theo các dòng kênh là “một cách độc đáo để khám phá Venice. Bạn không chỉ nhìn thấy những cảnh quan thông thường, mà còn có thể biết được những điểm đặc sắc của Venice”. Nhà văn Đức nổi tiếng Johann Wolfgang von Goethe từng nói “khi ngả lưng trên chiếc gondola”, ông có cảm giác mình là “Chúa tể của biển Adriatic, như bao người Venice”. Anh Roberto nói thêm: “Tốc độ chậm rãi của thuyền kết hợp thật hài hòa với bầu không khí êm đềm của Venice. Được tựa lưng trên những miếng đệm mềm mại, bạn sẽ cảm thấy thời gian như ngừng trôi”.

Nét độc đáo của chiếc Gondola

Khi quan sát một chiếc gondola, bạn sẽ ngạc nhiên vì nó có thể đi thẳng tuy chỉ có một mái chèo được gắn cố định bên mạn phải thuyền. Thông thường với cấu trúc như vậy, hướng đi của thuyền sẽ chệch sang một bên và đi thành vòng tròn. Nhưng thực tế không phải vậy. Tại sao? Ông Gilberto Penzo, một chuyên gia về các loại thuyền cổ, cho biết: “Nếu ví cấu trúc chiếc gondola với cơ thể con người, trong đó sống thuyền là cột sống và sườn thuyền là xương sườn, thì chiếc gondola bị chứng vẹo cột sống nghiêm trọng”. Nói cách khác, thân thuyền không cân xứng—thân bên phải hẹp hơn thân bên trái 24 centimét. Vì thế, bạn sẽ thấy mạn phải gần mặt nước hơn mạn trái. Độ chênh lệch này được cân bằng bởi lực đẩy của mái chèo và trọng lượng của người chèo thuyền đứng bên mạn trái. Nhờ thế, chiếc thuyền có thể đi thẳng.

Một đặc điểm nổi bật của “nàng thiên nga” này là chiếc cổ của nó, tức mũi thuyền. Ngoài đuôi thuyền bằng sắt, chỉ có thêm phần này làm bằng kim loại. Theo nhà văn Gianfranco Munerotto, mũi thuyền có hình dáng “độc đáo và ấn tượng đến độ chỉ cần thấy một lần là nhớ mãi”. Trước đây, mũi thuyền bằng sắt được dùng để cân bằng với  trọng lượng của người chèo. Nhưng bây giờ bộ phận này chỉ để trang trí. Theo truyền thuyết, sáu thanh ngang phía trước mũi thuyền tượng trưng cho sáu sestieri, tức sáu phố phường của Venice; còn thanh ngang ở sau cổ “nàng thiên nga” tượng trưng cho đảo Giudecca, thuộc thành phố Venice. Người ta cho rằng đường cong đôi hình chữ S ở mũi thuyền là hình ảnh con kênh Grand trong thành phố.

Một nét đặc sắc khác là “bộ lông vũ” đen huyền của nàng thiên nga. Người ta đã đưa ra nhiều giả thuyết để giải thích ý nghĩa của đặc điểm này. Theo một giả thuyết, vào thế kỷ 16 và 17, những chiếc gondola được trang hoàng rực rỡ và lộng lẫy đến độ thượng viện Venice phải phạt các chủ thuyền vì tội quá xa hoa, để khuyến khích người dân làm những chiếc thuyền khiêm tốn hơn. Tuy nhiên, nhiều người thà chịu phạt chứ không muốn thay đổi cách trang trí thuyền. Cuối cùng, một vị quan tòa đã ra sắc lệnh là tất cả thuyền gondola phải sơn màu đen. Một giả thuyết khác thì cho rằng màu đen là để tưởng nhớ hàng ngàn nạn nhân của nạn dịch hạch vào thế kỷ 14. Nhưng cũng có người cho rằng màu đen của chiếc gondola là nhằm tôn thêm làn da trắng nõn của những phụ nữ quý phái ở Venice. Tuy nhiên, sự thật đơn giản hơn nhiều. Ít nhất là vào thời ban đầu, màu đen của chiếc gondola là do lớp hắc ín được trét bên ngoài thuyền để chống thấm.

Sau một vòng dạo quanh trên mặt nước phẳng lặng với nàng thiên nga đen, bạn sẽ quay về bến. Khi dõi theo bóng chiếc gondola xa dần, có lẽ trong phút chốc, bạn thầm nghĩ có bao giờ nàng thiên nga ấy ngoái chiếc cổ thon dài ra sau để chải bộ lông mượt mà!

[Hình nơi trang 24]

Chiếc gondola với phần thân không cân xứng

[Hình nơi trang 24, 25]

Mũi thuyền với hình dáng độc đáo

[Hình nơi trang 25]

Roberto, người chèo thuyền gondola trên các dòng kênh Venice

[Nguồn tư liệu nơi trang 25]

© Medioimages