“Món quà tuyệt vời” cho Ba Lan

NGÀY 6-7-1525, Công tước Albrecht thuộc dòng họ Hohenzollern tuyên bố đạo Lutheran là quốc giáo. Vì thế, Prussia, lúc bấy giờ là thái ấp thuộc vương quốc Ba Lan, trở thành nước đầu tiên ở châu Âu chính thức tiếp nhận sự dạy dỗ của Martin Luther.

Albrecht muốn lập Königsberg—thủ đô của Đông Prussia—là một trung tâm văn hóa Tin Lành. Ông thành lập một trường đại học trong thành phố và đẩy mạnh việc in ấn các sách của Luther trong nhiều ngôn ngữ. Năm 1544, công tước cũng ra lệnh cho người Ba Lan trong xứ của ông phải nghe đọc Kinh Thánh bằng tiếng mẹ đẻ. Tuy nhiên, lúc đó chưa có bản dịch Kinh Thánh nào trong tiếng Ba Lan.

Một bản dịch trong “ngôn ngữ thường ngày”

Để sửa đổi tình trạng này, ông Albrecht bắt đầu tìm kiếm một người có thể dịch phần Kinh Thánh tiếng Hy Lạp sang tiếng Ba Lan. Khoảng năm 1550, ông tuyển dụng một nhà văn, cũng là người bán và in sách tên là Jan Seklucjan. Ông Seklucjan tốt nghiệp ở Đại học Leipzig và từng có tiếng là người phổ biến các dạy dỗ của Tin Lành khiến cho Giáo Hội Công Giáo bực tức. Thật thế, trước đó ông đã lánh đến Königsberg để tránh bị xét xử về tội truyền bá niềm tin tôn giáo của mình.

Jan Seklucjan rất hăng hái về việc xuất bản một bản dịch Kinh Thánh tiếng Ba Lan. Chỉ một năm sau khi ông được giao công việc, những cuốn Phúc Âm Ma-thi-ơ đầu tiên được in ra. Ấn bản này có phần chú thích chi tiết và những lời ghi chú hữu ích ở lề cho biết những cách khác để dịch một số đoạn. Ít lâu sau, Seklucjan giám sát việc in một ấn bản gồm bốn sách Phúc Âm. Chỉ trong vòng ba năm, ông in được toàn bộ phần “Tân Ước”.

Để diễn đạt chính xác, người dịch phải tham khảo văn bản tiếng Hy Lạp. Thêm vào đó, lời tựa trong ấn bản năm 1551 nói rằng những bản dịch tiếng La-tinh và “những bản dịch trong một số ngôn ngữ khác đã được tham khảo”. Stanisław Rospond, tác giả của cuốn Studies on the Polish Language of the 16th Century, mô tả bản dịch tiếng Ba Lan này được thể hiện bằng “lối văn rất hay và trôi chảy”. Rospond nói rằng người dịch không bị gò ép bởi “ngôn ngữ văn chương”.  Hơn nữa, dịch giả đã cố gắng sử dụng những từ trong tiếng Ba Lan “rất gần với ngôn ngữ thường ngày”.

Mặc dù Seklucjan điều phối công việc này, có bằng chứng cho thấy ông không phải là người dịch. Vậy thì dịch giả uyên bác ấy là ai? Đó là Stanisław Murzynowski, một người có lẽ ngoài 20 tuổi khi được Seklucjan thuê làm công việc khó khăn này.

Murzynowski sinh ra ở thôn quê, nhưng khi vừa đủ tuổi thì được cha gởi đến Königsberg để học tiếng Hy Lạp và Hê-bơ-rơ. Sau đó, Murzynowski ghi danh vào Đại học Wittenberg ở Đức, và có lẽ đã gặp Martin Luther tại đây. Cậu sinh viên trẻ này lắng nghe những bài diễn thuyết của Philipp Melanchthon, hẳn là người đã giúp cậu thành thạo tiếng Hy Lạp và Hê-bơ-rơ. Sau thời gian học ở Ý, Murzynowski trở về Königsberg và xin làm việc cho Công tước Albrecht.

Maria Kossowska viết trong cuốn The Bible in the Polish Language: “Murzynowski làm việc chăm chỉ và có hiệu quả nhưng không muốn ai chú ý đến mình, cũng không tìm kiếm địa vị hay yêu cầu được nêu tên trong trang tựa của bản dịch”. Thật vậy, người thanh niên này viết về khả năng của mình: “Tôi biết mình không viết giỏi cả tiếng La-tinh và Ba Lan, nhưng không biết cái nào tệ hơn”. Dù nghi ngờ khả năng bản thân, Murzynowski vẫn có công trong việc dịch Lời Đức Chúa Trời cho người Ba Lan. Người cộng sự của ông, Seklucjan, miêu tả bản dịch mà họ xuất bản là “món quà tuyệt vời” cho Ba Lan.

Một trong những món quà tuyệt vời nhất

Sau bản dịch Kinh Thánh đầu tiên bằng tiếng Ba Lan này, nhiều bản dịch khác đã được xuất bản. Năm 1994 có bản New World Translation of the Christian Greek Scriptures (Bản dịch Kinh Thánh Thế Giới Mới phần tiếng Hy Lạp) và năm 1997 có toàn bộ bản New World Translation of the Holy Scriptures trong tiếng Ba Lan. Những người dịch không thu hút sự chú ý vào mình, đã cố gắng diễn đạt Lời Đức Chúa Trời không chỉ chính xác mà còn theo sát ngôn ngữ thông thường thời nay, chứ không phải của thế kỷ 16.

Ngày nay, Kinh Thánh có trọn bộ hay từng phần trong khoảng 2.400 thứ tiếng. Nếu bạn có thể sở hữu một bản dịch chính xác của Lời Đức Chúa Trời trong tiếng mẹ đẻ, thì đó là một trong những món quà tuyệt vời nhất bạn nhận được, món quà mà Giê-hô-va Đức Chúa Trời đã ban để hướng dẫn bạn.—2 Ti-mô-thê 3:15-17.

[Hình nơi trang 20]

Bia tưởng niệm Stanisław Murzynowski, một dịch giả của bản “Tân Ước” trong tiếng Ba Lan

[Hình nơi trang 21]

Chương 3 của sách Ma-thi-ơ do Stanisław Murzynowski dịch

[Nguồn tư liệu]

Dzięki uprzejmości Towarzystwa Naukowego Płockiego