“Chống việc phân biệt đối xử và bất bình đẳng là một điều cơ bản [ưu tiên] của nền giáo dục quốc gia”.—Văn phòng bộ trưởng Bộ Giáo dục, ngày 12-6-2014.

Trong nhiều năm, các trẻ em Nhân Chứng ở Cộng hòa Dân chủ Congo bị đuổi khỏi những trường do các tổ chức tôn giáo bảo trợ vì các em từ chối tham gia những chương trình tôn giáo. Vấn đề là ở chỗ các trường học đặt quy định riêng lên trên luật của nhà nước và lờ đi quyền của các học sinh Nhân Chứng. Chính quyền Congo thấy sự bất công ấy và khẳng định rằng tất cả mọi người đều có quyền được đến trường mà không bị phân biệt đối xử.

Những tổ chức tôn giáo đã đồng ý thỏa thuận với chính phủ Congo là sẽ bảo trợ cho các trường công ở những nơi có nhu cầu. Bản thỏa thuận nêu rõ “trẻ em phải được bảo vệ khỏi những hành vi cổ vũ sự phân biệt tôn giáo và thành kiến”. Tuy nhiên, những trường được nhà thờ bảo trợ thường đặt ra quy định riêng yêu cầu học sinh phải tham gia những chương trình tôn giáo. Nhiều trường trong số này nhất quyết buộc học sinh làm theo quy định riêng của họ, bất chấp thỏa thuận với chính phủ và quyền tự do tín ngưỡng của học sinh.

Vấn đề trở nên nổi cộm vào năm 2005, khi 52 học sinh Nhân Chứng bị đuổi khỏi một trường do nhà thờ bảo trợ ở Abumombazi, tỉnh Equateur, vì các em xin miễn tham gia những buổi lễ nhà thờ do ban giám hiệu nhà trường tổ chức. Vấn đề càng nghiêm trọng hơn khi các trường do nhà thờ bảo trợ ở những tỉnh khác cũng làm thế. Với thời gian, có hơn 300 học sinh Nhân Chứng thuộc mọi độ tuổi ở Congo bị đuổi học, trong đó có những học sinh sắp tốt nghiệp.

Sau khi bị đuổi học cách bất công vào năm 2009, em Kanyere Ndavaro 13 tuổi viết: “Em rất buồn vì quyết định đó đã hủy hoại cuộc đời em. Em không biết tương lai của mình rồi sẽ ra sao”. Em Kambere Mafika Justin bị đuổi học không lâu trước khi tốt nghiệp vào năm 2010. Em nói rằng quyết định ấy đã làm đời sống của em bị đảo lộn. Dù rất buồn vì không được đi học hoặc nhận bằng nhưng các em từ chối thỏa hiệp niềm tin tôn giáo của mình.

Cha mẹ của những em bị đuổi học đã cố gắng nói chuyện với ban giám hiệu nhà trường để giải quyết vấn đề nhưng không mấy kết quả. Vì thế, các Nhân Chứng trình vấn đề lên chính phủ và họ tìm được những viên chức có quan điểm cởi mở đã nỗ lực để loại bỏ sự phân biệt tôn giáo.

Vào năm 2011, bà Bazizane Maheshe, giám đốc Sở Giáo dục của tỉnh Bắc Kivu, đã ban hành thông tư cấp tỉnh về việc “Cấm phân biệt đối xử vì lý do tôn giáo”, trong đó cho biết phân biệt tôn giáo là hành vi “đáng lên án”. Thông tư ghi rõ: “Học sinh thuộc một số tôn giáo bị phân biệt đối xử là do nhà trường đặt ra quy định riêng, bất chấp quy định hiện hành của Cộng hòa Dân chủ Congo”.

Vụ việc này được cả nước biết đến vào ngày 4-9-2013, khi ông Mwangu Famba, bộ trưởng Bộ Giáo dục của Cộng hòa Dân chủ Congo, ra một chỉ thị áp dụng cho tất cả các trường trong khắp cả nước. “Chỉ thị về việc cấm phân biệt đối xử vì lý do tôn giáo” nêu rõ: “Mọi trẻ em có quyền xin học ở bất cứ trường nào mà không bị phân biệt đối xử vì lý do tôn giáo”. Chỉ thị cũng cho thấy việc đuổi học sinh vì niềm tin tôn giáo là “hoàn toàn vi phạm những tiêu chuẩn và luật pháp hiện hành của Cộng hòa Dân chủ Congo”.

Nhiều trường đã chấp hành chỉ thị trên và nhận lại các học sinh Nhân Chứng. Tuy nhiên, một số trường thì vẫn bảo thủ. Vì thế, vào ngày 12-6-2014, Bộ Giáo dục đã ra một văn bản nhắc lại chỉ thị tháng 9 năm 2013 và trích những quy định mới về giáo dục a được tổng thống của Cộng hòa Dân chủ Congo thông qua. Sự nhắc nhở này giải quyết tận gốc vấn đề bằng cách nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chống sự phân biệt đối xử và phải đặt luật quốc tế và quốc gia lên trên quy định riêng của nhà trường. Bộ trưởng Bộ Giáo dục cũng cử thanh tra đến các trường khắp cả nước để xem họ có làm theo chỉ thị ấy không. Chắc chắn, những biện pháp này của chính phủ sẽ mang lại kết quả tích cực và lâu dài.

Khi các trường ở Congo làm theo quy định của nhà nước, tất cả các học sinh sẽ nhận được sự giáo dục mà không bị phân biệt tôn giáo. Các học sinh trong trường sẽ học cách tôn trọng mọi người, bất kể họ theo tôn giáo nào. Khi làm thế, các trường ở Congo sẽ không chỉ ủng hộ Hiến pháp của Cộng hòa Dân chủ Congo và chỉ thị của Bộ Giáo dục mà còn nêu gương cho người trẻ về việc đối xử công bằng.