Skip to content

Skip to table of contents

MWAHA ONTHOKORORIWA 22

Nvirelele weettela “musewe wottela”

Nvirelele weettela “musewe wottela”

“Onimòniwa musewe, . . . musewe wottela”.—YES. 35:8.

ETXIPO 31 Neetteke ni Muluku!

ELE NINKELA AHU OXUTTERA a

1-2. Yoothanla heeni yootthuneya yoole ori muyuda oBabilonia aatthuneyaawe opaka? (Ezra 1:2-4)

 MWENE aahuuluma weera aYuda yaatthukinwe oBabilonia mpuwa mwa iyaakha 70 yaatthuneya otthikela elapo aya wIsraeli. (Mmusome Ezra 1:2-4.) Vanooneya weera Yehova taahoolela mwaha wooweera aBabilonia kheyaataphulaka akaporo aya. (Yes. 14:4, 17) Namalamulelaaya munyowani aahaakhulela weera aYuda etthikele owannyaya, mwaha wa yeeyo, muyuda ori poothe otepaxawene ahooleli a etthoko yaatthuneya opaka yoothanla yootthuneya, okhuma oBabilonia naari ovirelela okhala weiwo, ela yaari yoothanla yooxupa. Mwaha wa heeni?

2 Mwaha wooweera aYuda antxipale yaari oowuuluvala nto mwaha wa yeeyo, waarowa okhala wooxupa weetta mukwaha ole. Ayuda antxipale yaayarinwe oBabilonia nno naari nipuro yaasuwenlaaya, wa awosa wIsraeli yaari elapo ya asitithaya naari yaamuhavinraaya. Ni aYuda antxipale yaari amuhakhu oBabilonia waakela okhala wooxupa ohiya impa saya sooreera, anakoso aya weera yaapatxerihe sootheene wIsraeli.

3. Mwaha wa heeni otthikela oYerusalemu waaraaya wooreera wa aYuda oororomeleya?

3 Wa aYuda ororomeleya mareeliho yeeraaya yaakhele yaphiya wIsraeli yannapwaha wiilipihera wootheene yeeraaya epake weera etthikele wIsraeli, omukokhorela Yehova naari nreeliho nootepa otthuneya opwaha mareeliho ootheene. Ekhaikhai weera oBabilonia saakhala itemplu saapwaha 50 yaakokhoreliwaayaamo amuluku eethiru, menento ana Israeli khayaakhanleno etemplu nnakhala emoha yoomukokhorela Yehova nnakhala enkuwa weiwo yeeraaya yaavaheke amakeyaaya yoopereriwa munlamuloni mwa Mose ni khiyaakhanleno igrupu saanamakeya soorehereya weera yaavaheke amakeya awo. Opwaha mwa yeeyo, atthu a Yehova yaarukurerinwe ni atthu yahaattittimiha malamulo a Yehova. Mwaha wa yeeyo, aYuda antxipale yannoona opisa otthikela wIsraeli weera yaatthikihere okokhorela weekhaikhai.

4. Yehova aalaihenre eheeni aYuda yeera ethikele wIsraeli?

4 Mukwaha wookhuma oBabiloniya orooka wIsrali khowaakhanle wookhweya mwaha wooweera wanviriha minyeeri 4. Mene nto Yehova aalaihera weera ammalamaliha etthu eri poothe yeera ewootxelihe atthu awe otthikela wIsraeli. Yesaya olempe ha: “Weheweheweni mmulokihere Yahvéh ephiro. Mmulikanyihere weheweheweni musuwe Muluku ahu . . . ni ele yowalamela ethatuwe yowataleya.” (Yes. 40:3, 4) Muupuwelele ehewehewe yoosareya malitti ni miyaako waamukhalavo musewe woowookoleleya ni wooreera. Atthu ootheene yeera evireke musewe ole waaheereke waasivela vantxipale! Waakela okhala wookweya ni woowaakuveya mutthu weetta ni ottharaka musewe ola woowookowa ohiya owela, okhuruwa, oraramela malitti ni owela miyaako.

5. Musewe Yesaya aahimmaawe nsina heeni oraayano?

5 Misewe sintxipale mahikwano sinnasuweliwa mwaha wa nsina naari manummeru. Musewe Yesaya aahimmaawe waakhalano nsina, Yesaya 35:8 oneera: “Onimòneya musewe, onimwitthaniwa musewe wottela, khavo mutthu a mwikho onrowa ovira’vo.” Yoolaihera ela yaakwanenle moota heeni etempu ya ana a Israeli? Ni mwaha wa heeni yoolaihera ela eraaya yootthuneya mahiku ahu ala?

“MUSEWE WOTTELA”—WAAKHALAYI NI WA MAHIKWAAHU ALA

6. Mwaha wa heeni musewe wootteela waavahinwaaya nsina nno?

6 “Musewe wottela”—nsina nivahinwaaya musewe ola tinooreera! Mwaha wa heeni musewe ola oraaya wootteela? Wa aYuda yaathikela wIsraeli khanaakela okhala nipuro na “mwiikho” naari neere khaavo mutthu eera apakeke onamararuwa, okokhorela miluku seethiru naari soottheka sikina itokotoko. Ayuda ale yaakela okhala ‘muloko wootteelihiwa’ ni Yehova. (Ola. 7:6) Menento weera emuhakalalihe Yehova yaakela otthuneyaka opaka matxentxo makina.

7. Matxentxo heeni aYuda yaatthuneyaaya opaka? Nvahe ntakihero.

7 Ntoko nonnaahu, aYuda antxipale yaayarinwe oBabilonia ni antxipale yaakhalano sookhovelela ni moota woowuupuwela wa aBabilonia. Iyaakha 70 muhoolo aYuda ethikelakaru wIsraeli, Ezra aahoonelela weera akina yaahaathela athiyana amalapo. (Ott. 34:15, 16; Ezra 9:1, 2) Nave tho muhoolo mwaya, guvernadori Nehemiya aahoonelela weera anamwane yaayarinwe wIsraeli khayaawenre oxuttera nuulumo na aYuda. (Ola. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24) Eparte yintxipale ya masu a Muluku yaalenpwale ni nuulumo na eHeberi. Vanonto anamwane ala yaakela owera moota heeni omusivela ni omukokhorela Yehova ehisuwelaka nuulumo na eHeberi? (Ezra 10:3, 44) Vanooneya weera aYuda ala yaatthuneya opaka matxentxo matokotoko mweekumini mwaya, mene nto waakela okhweya opaka matxentxo ala wIsraeli weiwo okokhorela weekhaikhai waattikiheriwaaya vakhaani-vakhaani.—Neh. 8:8, 9.

Ovinyera eyaakha ya 1919 E.C., alopwana, athiyana ni anamwane antxipale yaamuhiya Babilonia mutokweene enapatxera weettela “musewe wottela” (Mwaha eparagrafu 8)

8. Mwaha wa heeni nintthuneyaahu opwatthaka itthu seereñye mwa etempu yinxipale khalayi? (Nwehe efootu ya vakaapani.)

8 Atthu akina pooti wuupuwelela ha: ‘Yooweereya ela ti yooreera, envarihana moota heeni etthu eyo yaaweerenle ana Israeli khalayi ni hiyo mahikwaano?’ Ennavarihana mwaha wooweera ootheene hiyo nneetta ‘musewe wootteela’ nihipwatthaka naareene oothanliwa naari “iputtiputthi sa nikhola nikina”, ootheene hiyo nintthuneya ovirelela weetta “musewe wottela.” Eyo enoonikhavihera omukokhorela Yehova viinaano va ni muhoolo vaavo ninkelaahu waakhela mareeliho Omwene wa Muluku onkelaaya owiiha. b (Yoh. 10:16) Ovinyera eyaakha ya 1919, imiliyawu sintxipale sa alopwana ni athiyana ni anamwane ennakhuma mBabilonia mutokweene naari neere mwa ittiini soowootha, enapatxera weetta musewe wootteela. Oweharu nyuwo muri museweene yoola. Eyaakha ya 1919 toohulelinwaaya, menento waatthuneya ovariwa muteko mwintxipale weera orehereriwe.

OREHERERIWAKA MUSEWE

9. Moovarihana ni Yesaya 57:14, “musewe wottela” waareherinwe hayi?

9 Yehova aahaaroromeliha weera anvinxa itthu sootheene seera siwootxeelihe aYuda okhuma oBabilonia. (Mmusome Yesaya 57:14.) Neereke mahikwaahu ala enneereya etthu emoharu ni “musewe wottela”? Aani. Iyaakha sintxipale ehinaakuve ophiya eyaakha ya 1919, Yehova aahaavarela muteko alopwana oororomeleya weera yaakhavihere atthu akina okhuma mBabilonia mutokweene. (Munhewe tho Yesaya 40:3.) Asilopwana ala yaarehera musewe weera atthu yeera ekhumeke ittiini soowootha eweeke omukokhorela Yehova vamoha ni atthu awe. Vanonto awosa ‘yaarehenre moota heeni musewe’ owo?

Mwa iyaakha sintxipale ehinaakuve ophiya eyaakha ya 1919 E.C., alopwana oororomeleya yaakhavihera oreherera musewe weera atthu akina ekhume mBabilonia mutokweene (Nwehe eparagrafu 10-14)

10-11. Moota heeni muteko woowimprimiri ni woowaataphulela aBiblya waakhavihenraaya atthu? (Nwehe efootu.)

10 Wimprimiriwa. Okhuma eyaakha ya 1450 Biblya aalempwa ni matata, muteko owo wannaviriha etempu yintxipale, ti yeeyo nto saaraaya ikoopiya vakhaaneene ni saari soorika. Menento mwaha wa okumiheriwa makina oowimprimiri yaawo envariheliwa muteko olelo va, opakiwa ni okaiwa wa a Biblya onnakhweya.

11 Otaphuleliwa. Mwa iyaakha sintxipale Biblya aakhanle nuulumo na elatim, maxupo yaari yooweera atthu oosomaxa paahi yaiwexexa nuulumo nno. Yaattakaru makina oowimprimiri atthu yaasiveliwa ni Muluku yaapatxera wiilipihera weera yaataphulele a Biblya ni muulumo yuulummwa veeli-veeli ni atthu. Eyo yaaheeriha weera atthu ewereke olikanxera ele yaaxutteraaya muttiinini mwaya ni ele Biblya onxuttihaawe.

Mwa iyaakha sintxipale ehinaakuve ophiya eyaakha ya 1919 E.C., alopwana oororomeleya yaakhavihera oreherera musewe weera atthu akina ekhume mBabilonia mutokweene (Nwehe eparagrafu 10-14) c

12-13. Nvahe ntakihero na moota alipa oomusoma Biblya moomaleleya yaapatxenraaya ovaanyiha sooxuttiha soowootha sa ittiini.

12 Ikaruma soomusomela Biblya. Mwaha woosoma masu a Muluku moomaaleleya, anamasoma a Biblya yaaxuttera itthu sintxipale. Nto mooriipiha murima wa anamahoolela a ittiini anamasoma a Biblya ale yannaalaleera atthu akina itthu yaaxutteraaya mBiblyani. Mwa ntakihero, mpuwa mwa iyaakha 1835, atthu akina yaamuttittimiha Muluku yannalaleera evarihelaka muteko ipanfoleetu seiyo soonihera sooxuttiha soowootha sa ittiini.

13 Etempu eene yeele, Henry Grew aakumihera epanfoleetu emoha, yeeyo yuuluma sa ele eneereya mutthu akhwa vale. Ittiini saaxuttiha weera mutthu onyariwa nimunepa woohikhwa. Avarihelaka muteko soolepa sa mBiblyani, Henry Grew aahoonihera weera eyo yaari yoowootha nave ekumi yoohikhwa yaari yoovaha ya Muluku. Eyaakha ya 1837, mutokweene mmoha a ettiini eeriwa George Storrs aaphwanya ekoopiya ya efooliyeetu eene yeeyo aaviaxaraawe, asomakaru owo aahoonelela weera aaphwanya ekhaikhai yootepa otthuneya. Nto owo aathanla waaleela atthu akina ele aaxuttenraawe. Eyaakha ya 1842 owo aapaka mwaha woohiyerana yoowo waarino muru woottuttha murima weera: “Yookoha emoha —Neereke atthu oonanara murima kenkhwa?” (Uma questão — São os ímpios imortais?) Moota aataphulenlaaweno George Storrs waamukhavihera mmiravo mmoha iitthaniwa Charles Taze Russell.

14. Moota heeni munna Russell ni ale yaamukhavihera yaattottenlaaya mureerelo muteko wooreherera musewe waapakinwe awo ehinaakuve oxuttera ekhaikhai? (Nwehe efootu.)

14 Moota heeni munna Russell ni anamakhaviheraawe yaattottenlaaya mureerelo muteko woorehera musewe yoowo waapakinwe awosa ehinaaye oxuttera ekhaikhai? Moorweela wa muteko yaavanraaya moowiilipihera mwa soosoma saya yaawera ovarela muteko iliivuru ntoko iya, dicionario, indice de termos Biblicos ni sootaphuleliwa ikina sa Biblya. Ipeskisa sa mBiblyani aapankaawe Henry Grew ni George Storrs saahaakhavihera tho, nave munna Russell ni ale yaamukhavihera yaakhavihera tho orehereriwa wa musewe owo epakaka iliivuru ni ifoolieyeetu sintxipale seiyo saahima nyaha sa Biblya.

15. Eheeni yeereñye eyaakha ya 1919?

15 Eyaakha ya 1919, Babilonia mutokweene naari neere ittiini soowootha khasaalamulela tho atthu a Muluku. Eyaakheene tiyeela aathanlinwaawe “kaporo oororomeleya ni amiruku” yoowo aakhavihera atthu opatxera weettela “musewe wottela.” (Math. 24:45-47) Mwaha wa muteko waavarinwe wooreherera “musewe wottela” ale yaapatxenre weettela musewe owo yaahantxeerera osuwela waya woohima sa Yehova ni sootthuna sawe. (Mir. 4:18) Awo tho yaapaka matxentxo weera ekhaleke moovarihana ni malamulo a Yehova, menento, Yehova khaanyeserenre weera epake matxentxo awo ekwaha emoha paahi. Opwaha mwa yeeyo, owo aaxuttinhe atthu awe vakhaani-vakhaani. (Munwehe kwaadru “ Yehova onnaaxuttiha atthu awe vakhaani-vakhaani.”) Ni onookela okhala wooreera muhoolo vaavo nneeraahu niwereke omuhakalaliha Yehova mwa itthu sootheene nneeraahu nipakeke!—Akol. 1:10.

“MUSEWE WOTTELA” ONNAVIRELELA OHULIWA

16. Ovinyera eyaakha ya 1919, “musewe wottela” onrehereriwa hayi? (Yesaya 48:17; 60:17)

16 Yoole ori musewe ontthuneya orehereriwa. Ovinyera eyaakha ya 1919, “musewe wottela” waarehereriwa eyo yaaheriha weera atthu antxipale ekhume mBabilonia mutokweene. Eyaakha ya 1921, athanliwakaru kaporo oororomeleya ni amiruku, yaakumiheriwa ekaruma yaakhavihenre atthu antxipale omuxuttera Biblya, ekaruma eyo yiitthaniwa A Harpa de Deus. Saakumiheriwa ikoopiya imiliyaawu 6 sa liivureene yoola ni aarino muulumo 36 ni atthu antxipale yaawera oxuttera ekhaikhai mwaha wa liivureene yoola. Mahikwaahu ala yookumiheriwa ekaruma ekina weera nivareleke muteko naapakihaaka soosoma sa Biblya, ekaruma eyo liivuru Mukhaleno ekumi yoohimala! Nikhaviheriwaka ni Yehova vamoha ni mareherero awe khennithowa eyootxa yoomunepani mahiku ala oomalihera, eyootxa eyo ennanikhavihera ootheene hiyo ovirelela weetta “musewe wottela.”—Mmusome Yesaya 48:17; 60:17.

17-18. “Musewe wottela” onkela woowi?

17 Hiyo pooti ohima weera vaavo mutthu onaakhulelaawe yoosoma ya Biblya owo onnakhalano eparakha yooweetta “musewe wottela.” Atthu akina aneetta mwa etempu vakhaaneene avinyaka enahiya nto akina ennavirelela weetta musewe owo mpaka onkelaayawo. Vanonto musewe ola onkela woowi?

18 Wa ale erinono yooweherera yookela wiirimu, musewe ola onkela “mparadiso mwa Muluku” wiirimu. (Apok. 2:7) Ale erinono yooweherera ya okhala elapo ya vathi, enkela omamaliheroni wa iyaakha 1.000 wa olamulelo wa Yesu kristu vaavo atthu ootheene enrowaaya okhala oomalela. Waakhala weera nyuwo muneetta “musewe wottela” viinaano va, muhiweheke ottuli ni muhihiye weetta musewe ola wootteela mpaka ophiya munkelaanyuwo, elapo enyowani. “Mweette nnene” munna ni murokora!

ETXIPO 24 Rwaani Omwaako wa Yehova

a Khalayi aYuda yaathamiherinwe oBabilonia yaatthuneya otthikela wIsraeli. Yehova aareherera musewe yoowo iitthannaawe “musuwe wottela.” Neereke Yehova ohaarehererela atthu awe musewe ntoko owo mahukwaano? Moohihovela, aani. Ovinyera eyaakha ya 1919, E.C. imiliyawu sintxipale sa atthu sinnakhuma mBabilonia mutokweene, nave ennapatxera weettela “musewe wottela” ootheene hiyo nintthuneya ovirelela weettela musewe owo mpaka ophiya ninkelaahuwo.

c YOOTAPHUELA YA EFOOTU: Munna Russell ni ale yaamukhavihera evarelaka muteko ikaruma sa Biblya seiyo saareherinwe ehinaakuve oxuttera ekhailhai.