Skip to content

Skip to table of contents

1924 — Iyaakha 100 sa muttuli

1924 — Iyaakha 100 sa muttuli

EBOLETIM a ya mweeri wa Janeiro ya 1924 yaahimme ha: “Woopatxerani wa eyaakha ya muteko, ti wooreera wa arumeyi ootheene a Kristu . . . weera yaatxeerere muteko aya woolaleera.” Mpuwa mwa eyaakha ene yeele, Anamasoma a Biblya yaahivarihela muteko miruku iya mwa mikhalelo miili: yaasaaseraka mikhalelo minyowani sa moota woovara muteko woolaleera ni elaleeraka moolipa murima.

ENVARIHELAKA MUTEKO RÁDIO WEERA ELALEERE

Asinna oBetheli yaaviriha eyaakha emoha epakaka estação ya rádio WBBR oStaten Island, eCidade ya oNova Iorque. Emalihakaru oreherera nipuro nne, awo yaahiteka empa etokweene weera ekhalekemo anamuteko ni yaahiteka empa ekina weera sikhalekemo ikaruma. Emalihakaru muteko ole wooteka, asinna yaahipatxera waakhela ikaruma seiyo saatthuneya weera “emwiiwanyeihe” rádio. Mene awo yaakumanano maxupo yaatthuneyaaya oreherera.

Asinna yaahoonelela weera yaamurowa oviriha maxupo mantxipale weera emweemexe antena ole. Antena owo aakhalano imeetru sookwanelaka 91 ni wannatthuneya othomeiwa va iposte piili sa madera seiyo saarakamme imeetru sookwanelaka 61. Woopatxerani khiwaawereñye. Mene eroromelaka nikhavihero na Yehova, muhoolo mwaya asinna awo yaawera. Calvin Prosser yoowo aavanre muteko owo ohimme weera, “Waakhanle weera woopatxerani naawera omuthomeya antena ole, hiyo naamwiisoona okhala ooweraxa, ni ohima weera ‘Nkawehani noowera!’” Mene asinna yanvaha ovuwa wootheene Yehova mwaha wookhumela nnene. Mene maxupo aya khiyaamanle.

Eemexiwaka antena WBBR

Rádio aamweera opakiwaru ni waari wooxupa ophwanya ikaruma sawe situmihiwaka. Mwa yeeyo, asinna yaahilakela onvarihela antena a iwatt 500, yoowo yaawenraaya omphwanya nipuro nne. Ni ohiya othuma imikrofone, yaahinvarihela telefoni. Ohiyu omoha wa Fevereiro, asinna yaahilakela weerera ikaruma sootheene yaawenraaya ophwanya. Awo yaatthuneya okhalano eprograma weera yoonihere, mwa yeeyo, asinna yaaheepa itxipo sa Omwene. Ernest Lowe onnuupuwela etthu yaakhumelenle, vaavo asinna yeepaaya yaahilikareliwa ni mphuki Rutherford b, yoowo iiwelela itxipo iyo mu rádio awe oBrooklyn, arakamenleene ikiloometru sookwanelaka 25.

Munna Rutherford, aatthekula eeraka: “Mmaalihe itxipo iyo, nyuwo muniiwanyeya ntoko apuusi!” Asinna ale yuulinweene muru vakhaani, yammaaliha rádio ole, mene awo yannaroromela weera yaari oolikaneene weera epatxerihe iprograma saya.

Nihiku na 24 a Fevereiro a 1924, vaavo yaapatxeraaya onvarela muteko rádio ole, munna Rutherford aahima weera, rádio ole aarowa ovareliwaka muteko weera “olaleiwe Omwene wa Kristu.” Owo aahima weera yoolakela ya rádio ole waari weera “aakhavihere atthu omwiiwexexa Biblya, osuwela yootaphulela ya mahiku enkhalaaya woohipwattha itthu enroromelaaya naari ettiini aya.”

Moono woothiyana: Munna Rutherford areene estúdio yoopatxera

Moono woolopwana: Antena vamoha ni ikaruma sawe

Eprograma yoopatxera yoonihenraaya yaahikhumela nnene. Ni rádio ole WBBR, aavariheliwa muteko mpuwa mwa iyaakha 33 silaleiwaka mitthenka sa mareherero a Yehova.

YAAHAALALEERA MOOLIPA MURIMA AHOOLELI A ITTIINI

Mweeri wa Julho eyaakha ya 1924, Anamasoma a Biblya yaathukumana oColumbus, Ohio. Madelegado mantxipale yaahoowa ni yaahiiwa mwaha waapakinwe ni nuulumo na Árabe, Englês, eFrancês, Alemão, eGrego, Húngaro, Italiano, Lituano, ePolonês, eRusso, muulumo a Escandinavo ni Ucraniano. Iparte sa eprograma saahimmwa avariheliwaka rádio, ni yaapakiwa apalanu weera Ohio State Journal ahimeke sooweereya sa muthukumano ole mahiku ootheene.

Muthukumano mutokweene wa 1924 oColumbus, Ohio

Namaxexe a 24 a Julho, atthu ookwaneleka 5.000 yaahoonela muthukumano wa nihiku nimoha. Awo yaahaahela aliivuru ookwanelaka 30.000 nave yaapatxeriha soosoma sa Biblya sintxipale. Torre de Vigia ohiitthana nihiku nno okhala “eparte yoohakalaliha ya muthukumano.”

Yooweereya ekina yoothanleya yeereñye Namathanu, a 25 a Julho, vaavo munna Rutherford aasommaawe edocumentu yeeyo yaavaanyiha anamahoolela a ittiini. Edocumentu eyo yannaahela mpuwa, ahooleli a ipoliitika, a ittiini, ni ahooleli aanamatumiha, ehimaka weera “yannaakhoottihera atthu oxuttera woohima sa Omwene wa Muluku yoowo waarowa waareeliha.” Opwaha mwa yeeyo, edocumentu eyo yaahima-tho weera atthu awo yaamootha mwaha woowera “yannamukhavihera Liga das Nações nave ahooleli a ittiini awo yaahima weera ‘ola waari mukhalelo wa Muluku olamulela elapo ya vathi.’” Anamasoma a Biblya yaatthuneya olipa murima weera yaalaleere atthu mitthenka iya.

Torre de Vigia aahima woohima sa muthukumano ole eeraka: “Atthareli vakhaani a Yesu yaawo yaathukumanne oColumbus, yaalipihiwa nroromelo naya . . . , ehipwatthaka owera ori wootheene naari etthu eri yootheene amwiittani yaarowaaya waakumihera.” Leo Claus, yoowo oonenle muthukumano ole, onnuupuwelela eeraka: “Hiyo naari oohakalala vantxipale mwaha woolaleya mitthenka iye muttetthe ahu.”

Ekoopiya emoha ya efoliyetu ya Acusados os Eclesiásticos

Mweeri wa Outubro, Anamasoma a Biblya yaapatxera okawa ifoliyetu sintxipale sa Acusados os Eclesiásticos, sa mwaha yoole munna Rutherford uulummaawe. Ecidade ekhaanene oCleveland, Oklahoma, Frank Johnson aahimaliha okawa ifolyetu mpuwa mwa iminuutu 20 aawehereraka asinna ni asirokora akina. Owo aatthuneya osepa weemela vanlakani mwaha wooweera atthu a ecidade ele yaawo yaanyoonyiwe ni muteko awe woolaleera yannamwaasa. Munna Johnson aahiipitha ekerexa yoowaattamela. Okhala weera khiwaakhalinwemo, owo aahihiya ekoopiya ya Acusados os Eclesiásticos mBiblyani a namahoolela a ekerexa eyo ni ekatera eri poothe ya mukerexa mmo. Owo aahikhuma moowaakuveya ntoko emaara aavolowaawe. Owo nlelo aahalano etempu, nto aahirowa tho ikerexa piili, apakaka etthu emoha-moharu.

Frank aatthikela nipuro aawehereraawevo asinna ni asirokora. Owo aahiipitha ottuli wa nipuro aatumihiwaawe combustível aawehaka atthu ale yaamwaasa. Atthu awo yaavira mene khiyaamonne. Emaara yaapwanhaaya, anamalaleera yaawo yaalaleya mapuro oowaattamela, yaahiphiya nipuro aaraawevo Frank ni ootheene yaahipwaha vamoha.

“Vaavo naakhumaahu ocidade,” munna mmoha aaheera, “noovira ikerexa iye 3. Yaahikhala atthu ookwanelaka 50 mmakerexani mmo. Akina yaasoma ifoliyetu, ni akina yannakuxa weera emoonihere muhooleli aya a ettiini. Naahiwaattamela! Mene ninnamuxukurela Muluku ahu Yehova mwaha woonikosoopa ni mwaha woonivaha miruku weera naawine amwiittani ahu.”

ANAMASOMA A BIBLYA YAAHILALEERA MOOLIPA MURIMA ILAPO IKINA

Józef Krett

Ilapo ikina, Anamasoma a Biblya yannalaleera moolipa murima. Onorte wa oFrança Józef Krett, aahaalaleera atthu yaavara miteko yaawo yaakhumme oPolónia. Owo eera iirehereraka weera apake mwaha waarino muru weera “Ovinyererihiwa wa alipa ookhwa wohaattamela.” Emaara asinna ni asirokora yaawopaaya atthu ale, padre mmoha a ecidade ele aahaaleela atthu a ettiini awe weera ehirowe. Mene khaiyene yaari yeeyo yaakhumelenle. Atthu ookwanela 5.000 yaahoonela mwaha ole, omuhela mpuwa padre ole! Munna Krett aahimuleela padre ole weera aakihere soororomela sawe, mene owo aakhootta. Munna Krett, aahaavaha atthu ikoopiya sootheene aaraaweno, mwaha wooweera owo aahoona weera atthu ale aalaleeraawe yannatthuna osuwela woohima sa Muluku. — Am. 8:11.

Claude Brown

Claude Brown aahirowa wAfrica akelaka elapo yeeyo olelo esuweliwe ntoko oGana, weera alaleere mitthenka sooreera. Atthu antxipale yaahiiwa ekhaikhai mwaha wooweera owo aahuuluma nyaha sintxipale ni aahaakawela ikoopiya atthu antxipale a weiwo. John Blankson, yoowo aasoma weera avareke muteko oFarmácia, aahiiwelela mwaha mmoha wa munna Brown. Owo moowaakuveya aahoonelela weera oophwanya ekhaikhai. Munna Jonh onnuupuwela eeraka, “Ekhaikhai yaahikihakalaliha ni miyo kaahuuluma woohima sa eyo oxikola ya oFarmácia.”

John Blankson

Nihiku nimoha, John aaxekura ekerexa emoha ya Anglicana weera amukohe padre woohima sa yooxuttiha ya amiluku araru areene muluku mmoha, yeeyo John oonelenlaawe weera khenvarihana ni Biblya. Padre aanyoonyiwa ni aakhuwela eeraka: “Nyuwo khaiyene mwa mukristu; nyuwo muneerela eparte ya mademooniyu. Mukhume va!”

John aphiyakaru owannyawe, aahaalepela ekarta apadre, aawopaka weera yaakihere yoororomela aya vamuthukumanoni weera eri amuluku araru areene muluku mmoha. Apadre yaamwaakhula John emwiitthanaka escritório weiwo aprusoore yaahoolela exikola eyo yaakhalaayawo, weiwo aprusoore yaamukonhaaya wakhala weera aahaalepela apadre.

John aahaakhula, “aani kohaalepela.”

Prusoore ole aamweerela John weera aalepele apadre aavekelaka nlevelelo. Nto John aalepa eeraka:

“Apadre, aprusoore aakiruma weera koolepeleni koovekelakani nlevelelo ni miyo kiri oolikaneene opaka eyo, mene wakhala weera munimwaakhulela weera munxuttiha itthu soowootha.”

Atikiniheñyeene, prusoore ole aamukoha, “Blankson, ti yeeyo muntthunaanyu olepa?”

“Aani aprusoore, ti yeeyo kinkelaaka olepa.”

“Nyuwo munoorowa woomoliwa muteko. Moota heeni munrowaanyu onvaanyiha padre a ekerexa ya governu ni emaara emoharu nyuwo ovirelela ovara muteko wa governu?”

“Aprusoore, . . . emaara munnixuttihaanyu sinkhala itthu nihiniiwexexaahu, neereke khanimpaka makoho?”

“Aani munnapaka.”

“Aani aprusoore, ti yeeyo yeereñye. Apadre yaanxuttiha Biblya ni miyo kohaapakela nikoho nimoha. Wakhala weera awo khenwera waakhula nikoho naka, mwaha wa heeni miyo kinnyesereriwaaka waalepela ekaarta kaavekelaka nlevelelo?”

Blankson khoomolinwe muteko ni khaavekenle nlevelelo wa apadre.

NIWEHAKA OHOOLO

Torre de Vigia iiwanyeihaka woohima sa muteko wa eyaakha, ohimme ha: “Hiyo pooti ohima ntoko Davidi: ‘Nyuwo munnakiwariha ni ikaruma sowana ekhotto.’ (Nsalmu 18:40 [18:39, NM]) Muteko wa eyaakha ele waari woolipiha vantxipale, nohoona ntata na Yehova . . . Arumeyi awe oororomeleya . . . aalaleya moohakalala mitthenka sooreera.”

Okhwipi wa eyaakha, asinna yaahaapaka apalanu oowaatxeerera muteko aya woolaleera envarihelaka muteko rádio. Muteko owo waapatxenre, waari waattamela oChicago. Estação ele yaari yoophwanelela wiitthaniwa WORD yeeyo entaphulela masu, mwaha wooweera yaalaleya masu a Muluku. Ekwaha ela, asinna yaahinvarihela antena yoowo aarinono iwatt 5.000, yoowo aarowa waakhavihera atthu wiiwa mitthenka sa Omwene, nnaamweera ereene ottai naari ereene onorte wa oCanada.

Eyaakha ya 1925 anamasoma a Biblya yaahiiwexexa itthu inyowani sootthuneya soomunepani voohima sa Apokalise ekapitulu 12. Mene mwaha wa soowiiwexexa iye inyowani, atthu akina yaahiya onvarela Yehova. Mene atthu akina yaahakalala mwaha woowiiwexexa nnene itthu seereñye wiirimu ni moota sinaavoleelaaya atthu a Muluku elapo ela ya vathi.

a Vano, Ekumi ni mutekwaahu wa makristau Ekadernu ya vamweerini.

b J.F.Rutherford, yoowo aahoolela anamasoma a Biblya etempu ele, aasuweliwa ntoko mphuki Rutherford. Ahinaaye ovara oBetheli, owo aavara ntoko mphuki oothanleya etribunale 8 ya Circuito Judicial ya Missouri.