Murowe mpantta wa sirimuhina

Murowe mpantta wa myaha sirimuhina

“Omwene Aka Khuhiyó wa Vathí-va”

“Omwene Aka Khuhiyó wa Vathí-va”

“Miyo kiyariwe, kirwenle mulaponi, wira kikhale namona èkekhai”.​—YOHANI 18:37.

ISIPO: 15, 74

1, 2. (a) Xeeni olumwenku ohireere aya okawanyeya? (b) Mwaha ola, makoho xeeni ninrowa ahu waakhula?

OLAVULAKA itthu simwiiranenle, murokora mmosa onikhala okuusini wEuropa, onihimya so: “Okhuma onamwane aka, kinniweha ohixariya. Eyo yaahikiiriha okhootta mutthenkeso wa epoliitika wa elapo aka, nto kaahipacerya okhaliherya miyuupuwelo soohiloka sa atthu ale. Mwa iyaakha sinceene kaanamorari ni terorista”. Munna onikhala okuusini wÁfrica, onnitthokiherya nthowa naamwiiriha okhala oowali, oriki: “Koona wira nloko naka naari nootepa otthuneya ovikana maloko makina, nave kaaniirela mpantta epartido emosa. Nrumeelaka mavaka, naahiixuttihiwa owiiva awanani ihu hata ale a nloko nahu yaakhaliherya ipartido sikina”. Murokora onikhala wEuropa Central, onihimya so: “Okhala wira atthu anceene yaanikinyokha, nto kaanimunyokha khula mutthu a elapo ekina aahiiso etiini ekina”.

2 Olelo-va, atthu anceene aakhalana moonelo mmosaru wa atthu araru amanle ahu waahimya. Igrupu sinceene sa epoliitika, sinnirumeela ekhotto wira sitaphuwe. Atthu anniwana-wana mwaha wa epoliitika. Nave ilapo sinceene, atthu annaahasula vanceene anamurwa. Ntoko Biibiliya aahimmye awe vahinatthi, ninkhala okathi “atthu ahinaataaniheya” aya. (2 Timoteyo 3:1, 3, Waataana wa Naanaano) MaKristau anrowa owerya sai wiiraana olumwenku ola wookawanyeya? Ntakiheryo na Yesu ninniniixuttiha vanceene. Maana atthu a okathi awe, yaakhaliherya ipartido soovirikana. Mwaha ola, ninrowa waakhula makoho ala mararu: Xeeni Yesu ahaakhaliherya awe ipartido? Yesu oonihenrye sai wira arumeyi a Muluku khaniirela mpantta myaha sa epoliitika? Yesu oniixuttinhe sai osyaka owali?

NIIREKE YESU AANAAKHALIHERYA ALE YAAPHAVELA OTAPHUWA?

3, 4. (a) Mahiku a Yesu, aYuda anceene yaaphavela exeeni? (b) Moonelo owo waawiirinhe awiixutti a Yesu opaka exeeni?

3 AYuda anceene Yesu aalaleerya awe, yaaphavela wira ataphuwe olamuleliwa ni aRoma. AYuda yaasuweliwa okhala maZeloti, yaari egrupu ya epoliitika, yeeyo yaavarexexa moonelo aya paahi. Anamunceene a egrupu ele, yaamutthara Yuda muGalileya, yoowo aakhanle okathi wa Yesu. Yuda ole aari mesiya oowootha, yoowo aawonke atthu anceene. Josefo, mulipa-oolepa sowiiraneya sa aYuda, ohimmye wira Yuda aanaatumererya aYuda akina wira yaarukunuweleke aRoma ni aahaahimya okhala atthu “oowoova”, ale yeemererya waaliva mpoosito aRoma. Nuuvira okathi, aRoma yaahimwiiva Yuda. (Miteko 5:37) Wira aphwanye soophavela saya, maZeloti makina yaarumeela owali.

4 AYuda anceene yaanilipelela orwa wa Mesiya. Awo yuupuwela wira Mesiya aamwaataphula olamuleliwa ni aRoma ni aamwiiriha nloko na Isarayeli okhala-tho nuulupale. (Luka 2:38; 3:15) Nave anamunceene yaakupali wira Mesiya, aamutikitherya omwene wIsarayeli. Vaakhanle wira eyo yahiiraneya, aYuda yaakhala ilapo sikina yaamutthikela wIsarayeli. Muupuweleke wira hata Yohani Mbatiza, aahimukoha Yesu wira: “Ti nyuwo Ole ontthuna orwa, walá nimulipeleleke mukina?” (Matheyo 11:2, 3) Woonasa wene, Yohani uupuwela wira aamoorwa mutthu aarowa owoopola aYuda. Muhoolo mwaya, nuumala Yesu ohihimuxiwa, aahaaphwanya mphironi arummwa anli yaarowa Omawuusi. Awo yaahimmye wira yaalipelela wira Yesu anwoopola aIsarayeli. (Mmusome Luka 24:21.) Moohipisa nuumala wiiraneya eyo, arummwa yaahimukoha Yesu wira: “Pwiya, ti yola okathi onrowanyu otthikiherya omwene wa Isarayeli?”​—Miteko 1:6.

5. (a) Xeeni atthu a oGalileya yaaphavela aya omukhaliha Yesu mwene aya? (b) Yesu aakhalihenrye sai olokiherya muupuwelo aya?

5 Tthiri aYuda yaalipelela wira Mesiya amphuka mixankiho saya. Woonasa wene, eyo ti etthu yaawiirinhe atthu a oGalileya ophavela omukhaliha Yesu mwene aya. Awo yuupuwela wira Yesu aarowa okhala muhooleli oolokexa. Ekeekhai wira Yesu aanilavula saana, waapenuxa aretta ni anwerya waavaha yoolya atthu yaavoliwe. Nuumala Yesu waalyiha alopwana 5.000, atthu ale yaahitikinihiwa. Nto Yesu aahisuwela ele yaaphavela aya opaka. Biibiliya onihimya wira: “Yesu vasuwenlyawe wira atthu yanùpuwela omukuxa wira emuhele omwene, ahivenya-vo, khurowa-tho omwako mekhawe”. (Yohani 6:10-15) Nihiku naattharelana, atthu ale yaahimaaleleya. Nto Yesu aahaaleela wira khaarwenle okawa yoolya, masi aarwenle owiixuttiha Omwene wa Muluku, oriki: “Muhivareleké muteko yolya enimala: nvareleke yolya enikhala, envaha ekumi ehimmala”.​—Yohani 6:25-27.

6. Yesu oonihenrye sai wira khaaphavela okhaliherya myaha sa epoliitika? (Nwehe elatarato yoopacerya.)

6 Ohalaka vakhaani wiiviwa, Yesu aahoona wira atthareli awe akina yuupuwela wira aarowa opacerya olamulela oYerusalemu. Yesu aahilavula nlikanyiho na miina, ophavelaka waakhaliherya woona wira eyo khiyaarowa wiiraneya. Nlikanyiho nno, naalavula sa “mulopwana mmosá, ètthoko yosuwanyeya”, eyo piiyo, Yesu, yoowo aarowa elapo ya ottaiwene. (Luka 19:11-13, 15) Nave-tho, Yesu aahimuleela Ponsio Pilato mukhulupale ooRoma wira khaakhaliherya myaha sa epoliitika. Nto Pilato aahimukoha Yesu wira: “Nyuwo mwá mwené àYuda?” (Yohani 18:33) Woonasa wene, Pilato aanoova wira Yesu anwiiriha atthu waamwareela aRoma. Masi Yesu aahimwaakhula iiraka: “Omwene aka khuhiyó wa vathí-va”. (Yohani 18:36) Yesu aahikhootta okhaliherya myaha sa epoliitika, maana Omwene awe waarowa okhala wiirimu. Yesu aahimmye wira muteko awe valaponi waari ovaha ‘onamona wèkekhai’.​—Mmusome Yohani 18:37.

Niireke munikhaliherya itthu sa elapo aahiiso Omwene wa Muluku? (Nwehe ettima 7)

7. Xeeni vari aya voovila osyaka okhaliherya ipartido, hata vamurimani vahu?

7 Yesu aanisuwela muteko awe. Nto akhala wira ninnisuwela muteko ahu, nnoosyaka okhaliherya ipartido hata vamurimani vahu. Ikwaha sikina eyo khenikhweya. Mutokweene a esirkwiitu ohimmye wira atthu a muttetthe awe yaanitepa wiitthuna. Awo yaaniixinnuwiha mwaha wa nloko naya, ni yaakupali wira makhalelo aya yaamuloka akhala wira yaalamuleliwa ni mutthu a elapo aya. Owo onihimya so: “Ti voohakalaliha woona wira anna yaahivikaniha okhala oowiiraana alaleyaka ihapari sooreera sa Omwene. Awo annisuwela wira Muluku paahi tonrowa ophuka ohixariya ni mixankiho sikina sinaaphwanya”.

YESU KHAAKHALIHERYA MYAHA SA EPOLIITIKA

8. Ohixariya xeeni aYuda yiireliwa aya mahiku a Yesu?

8 Ikwaha sinceene, vaavo atthu anithokoreriwa aya moohixariya, awo anniihela muhina myaha sa epoliitika. Mahiku a Yesu, oliva mpoosito waari mwaha waawiiriha atthu anceene okhaliherya ipartido soovirikana. Tthiri, Yuda muGalileya aahaamwareela aRoma mwaha woowi aRoma yaalepa atthu wira asuweleke mpoosito waakela. Okathi ole saahikhala mipoosito sinceene saaliviwa, ntoko mpoosito wa mireerelo, elapo ni ipa. Nave-tho, alipa-ooliviha mpoosito yaaniwiiyerya atthu, nto eyo yaanitepiha mwaha ole. Awo yaanivaha makhwankwa aphavelaka owela ekhattera ni ophwanya owerya wira yiiyeke musurukhu munceene. Zakeyo, xeefi aalipa-ooliviha mpoosito oYerikho, aahithaaciri mwaha woowiiyerya atthu.​—Luka 19:2, 8.

9, 10. (a) Moota xeeni ale yaamunyokha Yesu, yaaphavela aya omuhela muhina myaha sa epoliitika? (b) Waakhula wa Yesu onniixuttiha exeeni? (Nwehe elatarato yoopacerya.)

9 Arumeelaka mwaha wa mpoosito, ale yaamunyokha Yesu, yaaniphavela enamuna yonvara. Tivo yaamukonhe aya sa “mùlutha” wa khula mutthu, mpoosito wa edenaario emosa, yoowo aYuda otheene yaaliva aya. (Mmusome Matheyo 22:16-18.) Tthiri aYuda khiyaasiveliwa oliva mpoosito ole, maana waaniwuupuxerya wira aRoma ti yaalamulela. Nto “atthu a Herodi”, taale yaakhaliherya miyuupuwelo sa epoliitika ya Herodi. Awo yaaphavela wira Yesu aakhoottiherye oliva mpoosito, maana eyo yanwiiriha omootherya okhala nwanani a Mwene ooRoma. Masi akhala wira Yesu aamuhimya wira aliveke mpoosito, atthu yaamuhiya omutthara. Nto, Yesu aapanke exeeni?

10 Yesu aaniivaha ephoole wira ohiikelihe muhina mwaha ole. Owo aakhunle so: “Munvaheke mwené [Seesari] ekhanle ya mwené: munvaheke Muluku ekhanlé ya Muluku”. (Matheyo 22:21) Hata Yesu aasuwela wira alipa-ooliviha mpoosito yaari anatarau, owo khaattittimihenrye eyo. Ohiya-vo, Yesu aattittimihenrye ele yaarowa omaliha mixankiho sa apinaatamu, eyo piiyo, Omwene wa Muluku. Nto Yesu oonivaha ntakiheryo. Khanintthuneya okhaliherya myaha sa epoliitika, hata vakhalaka ntoko wira akina aakhalana exariya. MaKristau anittittimiherya Omwene wa Muluku paahi ni ele Muluku onihimya awe okhala exariya. Tivonto, khinnikhaliherya ohixariya nnakhala waanyohola atthu awo.​—Matheyo 6:33.

11. Ninrowa waakhaliherya sai akina ophwanya exariya yekeekhai?

11 Anamoona a Yehova anceene aaxintta miyuupuwelelo sa ipoliitika yaarina aya. Mwa ntakiheryo, ohinatthi wiixutta ekeekhai, murokora a wInglaterra, aahirowa osoma makhalelo a atthu wuniversidade, nto eyo yaahimwiiriha ovarexexa epoliitika. Owo onihimya so: “Kaaphavela waakiherya ihakhi sa anooriipe, maana naanihaaxiwa vanceene. Nnaamwi kaaxintta okathi naavaanyihana ahu, kaamakela onyoonyiheya. Nkaasuwela wira onyokhana mwaha wa nikhuli ori vamurimani va atthu. Masi okathi kaapacenrye aka omusoma Biibiliya, kaahoona wira kaahaana olokiherya murima aka”. Nto murokora mukunya taamukhalihenrye olokiherya ele yaari vamurimani vawe. Owo onivikaniha oriki: “Vano kinrumeela ntoko pioneera ookilaatheya muloko onlavuliwa nttaava na matata ni kihiixutta ovara murima wa atthu a makhalelo otheene”.

“MWIXATHI EKATAN’ANYU MWARYAYA”

12. “Miropo” xeeni Yesu aalenle awe awiixutti awe wira asyakeke?

12 Mahiku a Yesu, ikwaha sinceene ahooleli a itiini yaanikhaliherya igrupu sa epoliitika. Mwa ntakiheryo, eliivuru Daily Life in Palestine at the Time of Christ [Makhalelo a Atthu oPalestina, Okathi wa Kristu], enihimya wira aYuda yaahikawanyeya igrupu soovirikana sa etiini, nto khula etiini yaakhaliherya epartido aya. Tivonto Yesu aaloponle awe awiixutti awe, oriki: “Mwipasope orattene ni miropo s’aFarisi ni sa mwené Herodi”. (Marko 8:15) Vaavo Yesu aamulavunle awe Herodi, pooti wira aahimya epartido ya Herodi. Egrupu ekina ya aFarisi yaaphavela wira aYuda ataphuwe olamuleliwa ni aRoma. Moovarihana ni masu a Matheyo, Yesu aahaalopola-tho awiixutti awe voohimya sa aSaduki. Awo yaaphavela wira aRoma avikaniheke waalamulela aYuda, maana eyo yaaniwiiriha aSaduki okhalana owerya. Yesu aahaalopola awiixutti awe wira asyakeke “miropo” aahiiso sowiixuttiha sa igrupu iye tthaaru. (Matheyo 16:6, 12) Nave, moone wira Yesu aaloponle moohipisa nuumala atthu ophavela omukhaliha mwene aya.

Yesu aahiwiixuttiha atthareli awe wira ahiireleke mpantta epoliitika

13, 14. (a) Moota xeeni itiini ni ipoliitika sinikumiherya aya ikhotto ni ohixariya? (b) Xeeni vahikhanle aya vooloka orumeela owali hata nthokoreriwaka moohixariya? (Nwehe elatarato yoopacerya.)

13 Vaavo itiini sinikhaliherya aya myaha sa epoliitika, ikwaha sinceene sinnikumiherya ikhotto. Yesu aahiwiixuttiha atthareli awe wira ahiireleke mpantta epoliitika. Eyo ti etthu yaamwiiriha mukhulupale aanamukuttho ni aFarisi ophavela omwiiva Yesu. Maana yoova wira atthu yanwiriyana, yaarowa omuttharaka Yesu paahi. Vaakhanle wira eyo yaamwiiraneya, ipartido ni itiini saya sammala-mala. Awo yaahimmye wira: “Namuhiyá sisa, atthu othene anrowa omwaminiki: aRoma animorwa, anopwexakasa empa ya Muluku, nave anopwetexa nloko nahu”. (Yohani 11:48) Ti maana aya, Mukhulupale Anamukuttho Kaifa, ampanke awe palano wira omwiive Yesu.​—Yohani 11:49-53; 18:14.

14 Kaifa aalipelenle wiila khaaruma anakhotto orowa onvara Yesu. Masi Yesu aahisuwela wira aahipakiwa palano wira iiviwe. Tivonto, yoolya yookiserya aapanke awe ni arummwa awe, owo aahaaleela wira akuxe ikatana. Nto ikatana piili samphiyerya owiixuttiha etthu yuulupale. (Luka 22:36- 38) Viilale ene, muttitthi wa atthu waahirwa onvara Yesu. Nto Pedru aahinanariwa vanceene mwaha wa ohixariya khukuxa ekatana omphwata mulopwana mmosa. (Yohani 18:10) Masi Yesu aahimuleela Pedru wira: “Mwixathi ekatan’anyu mwaryaya, okhala wira othene ale anrumela ekatana, anokhwa ekatana yeyo”. (Matheyo 26:52, 53) Tthiri Yesu aahiwiixuttiha atthareli awe etthu yuulupale! Awo yaahaana ohiirela mpantta elapo. Eyo ti etthu Yesu aavekenle awe ohiyu ole. (Mmusome Yohani 17:16.) Muluku paahi tonrowa omaliha ohixariya.

15, 16. (a) Nuulumo na Muluku nnaakhaliherya sai maKristau osyaka ikhotto? (b) Ovirikana xeeni Yehova onoona awe valaponi olelo-va?

15 Murokora onikhala okuusini wEuropa, yoowo nimulavunle ahu wanipacerya, ohiixutta etthu emosaru. Owo onihimya wira: “Kihoona wira owali khonikumiherya exariya. Nave ikwaha sinceene, atthu oowali anniiviwa. Nto akina anninyoonyiheya. Kinnihakalala vanceene wiixutta mBiibiliyani wira Muluku paahi tonrowa oruuha exariya yekeekhai valaponi. Mwa iyaakha 25 sivinre, owo ti muhupi kinlaleya aka”. Munna onikhala okuusini wÁfrica, oorukunuxa nivaka nawe khukhala “nivaka” na munepa, eyo piiyo, Nuulumo na Muluku. (aÉfeso 6:17) Ohiwehaka nloko naya, vano onnaalaleerya atthu a makhalelo otheene muhupi wa murettele. Nuumala murokora a wEuropa Central okhala Namoona a Yehova, owo ootheliwa ni munna a nloko aanyokha awe. Atthu ala araru aapaka marukunuxo maana amphavela okhala ntoko Kristu.

16 Tthiri ti vootthuneya opaka marukunuxo awo! Biibiliya onihimya wira apinaatamu anlikana ni mawimpi a mphareya yaawo anviluwa ahimaalaka. (Yesaya 17:12; 57:20, 21; Wisupulula 13:1) Myaha sa epoliitika sinnaanyakuliha atthu, waakawanya ni sinnikumiherya ikhotto. Masi hiyo na atthu a murettele ni oowiiraana. Vaavo Yehova onaaweha awe atthu ahireere okawanyeya mulaponi, onnihakalala woona wira atthu awe toowiiraana.​—Mmusome Sofoniya 3:17.

17. (a) Inamuna xeeni tthaaru nikhanle ahu oolipiha wiiraana wahu? (b) Exeeni ninrowa ahu othokorerya mwaha onittharelana?

17 Mwaha ola, nihiixutta wira nnoowerya okhala oowiiraana mwa inamuna tthaaru: (1) Ninnikupali wira Omwene wa Muluku tonrowa omaliha ohixariya, (2) khannikhaliherya ipoliitika ni (3) ninnisyaka owali. Nthalu, etthu ekina ekhanle oohonona wiiraana wahu. Mwaha onittharelana, ninrowa wiixutta moota wooxintta nthalu ntoko siirale aya maKristau a eseekulu yoopacerya.