Murowe mpantta wa sirimuhina

Murowe mpantta wa myaha sirimuhina

MWAHA ONITHOKORERIWA 22

Muhihiye Otthara “Ephiro Yooreera”

Muhihiye Otthara “Ephiro Yooreera”

“Weiwo enokhala wo ephiro, . . . enrowa wiitthaniwaka ephiro yooreera”. — YES. 35:8, Piipiliya Emakhuwa.

NSIPO 31 Neetteke ni Muluku!

ELE NINROWA AHU WIIXUTTA a

1-2. Yoothanla xeeni yuulupale ayuda yaakhala oBabilonia yaareerela aya opaka? (Eezira 1:2-4.)

 MWENE aahiruma wiira ayuda ootheene yaari ipottha oBabilonia, mwa iyaakha 70, yahaana otthikela elapo aya wisarayeli. (Mmusome Eezira 1:2-4.) Nto eyo yaahiiraneya okhala wiira Yehova taakhalihenrye, maana aBabilonia khiyaataphula ipottha saya. (Yes. 14:4, 17) Nto mwene musya aaheemererya wiira ayuda yaaphavela atthikeleke elapo aya. Nto mwaha waivaavo, khula muyuda otepexa wene ahooleli a itthoko, yaahaana opaka yoothanla akhala wiira yaamutthikela elapo aya aahiiso ohala oBabilonia. Masi yoothanla eyo khiyaakhweyale. Mwaha wa xeeni?

2 Weetta mukwaha etthikelaka wisarayeli khahiyo yaari etthu yookhweya, maana ayuda anceene yaahuuluvala. Nave ayuda anceene yaayariwe oBabilonia, nto elapo yaasuwela aya yaari yeele paahi. Nto awo yoona wisarayeli okhala elapo ya anamuyari aya, axitaata aya ni axipiipi aya. Nave vanikhala wiira ayuda akina, yaahithaaciri oBabilonia. Nto waamwavila ohiya ipa saya sooreera, anakoso aya, wiira yapaceryeke makhalelo masya elapo yahaasuwela aya.

3. Mareeliho xeeni ayuda oororomeleya yaarowa aya waakhela nuumala otthikela wisarayeli?

3 Ayuda oororomeleya yaanikupali wiira, akhala wiira yaamutthikela wisarayeli, yamphwanya mareeliho manceene ovikana itthu sikina yaalenve aya. Mareeliho awo yaahela muhina otthikela-tho omurumeela Yehova. Maana oBabilonia saahikhala itemplo saavikana 50 saakokhoreliwa a Muluku eethiru. Masi aisarayeli khiyaarina nnakhala etemplo emosa wiira emukokhoreleke Yehova. Nave khiyaarina nnakhala altaari mmosa wiira avaheke mukuttho moovariha ni Nlamulo na Moise. Nave-tho khiyaarina anamukuttho ootthokiheya wiira avaheke mukuttho. Ohiya-vo, arumeyi a Yehova yaakhala mapuro atthu anceene yahaattittimiha aya malamulo a Yehova. Tivo ayuda imilyau sinceene oororomeleya yaahinkheliwa otthikela elapo aya wiira yamukokhoreleke Yehova mwa enamuna aaphavela awe.

4. Yehova aaleihenrye exeeni ayuda yaarowa otthikela wisarayeli?

4 Mukwaha wootthikela wisarayeli waari wooxankiha, okhala wiira mutthu aaniviriha miyeeri mixexe weettaka. Masi Yehova aahileiherya wiira ammala-maliha khula etthu yaarowa waakhoottiherya weetta mukwaha ole. Omurumeelaka profeta Yesaya, Yehova aahimmye so: “Mulokiherye ephiro ya Apwiya; mwapatthe ephiro ya Muluku ahu . . . Ele eri yookottopa enimookololiwa, nave mapuro oothipakaseya animwaapatthiwa”. (Yes. 40:3, 4, Piipiliya Emakhuwa.) Nkahaya muupuwele ele Yehova aaleihenrye awe aisarayeli oriki: ephiro ya moothakoni yaarowa aya oviraka yeeyo yaasareyale malitti ni miyaako, Yehova aamukhaliha yooreera ni yoowookololowa. Atthu ootheene yaarowa weetta mukwaha aviraka ephiro ele yaamuhakalala vanceene. Vaamukhweya weetta mukwaha ole attharaka ephiro yooreera ni yoowookololowa, ohiya yoowaatta malitti aahiiso itturuuru.

5. Eniitthaniwa sai estaraata eniromoliwa ni Yesaya?

5 Istaraata sinceene olelo-va sinnivahiwa masina aahiiso mammeru. Nave, estaraata ya nthoonyeryo profeta Yesaya oniromola awe yookhalana nsina. Yesaya 35:8 onihimya so: “Weeiwo enookhala-wo ephiro enrowa wiitthaniwaka ephiro yooreera; atakhali khanrowa oviraka ephiro eyo”. Okathi wa aisarayeli yooleiherya ela yiiraneyale sai? Yooleiherya eyo erina efaita xeeni olelo-va?

“EPHIRO YOOREERA” YAATAPHULELA EXEENI KHALAI NI OLELO-VA?

6. Xeeni estaraata ele naavahiwa aya nsina noowi ‘ephiro yooreera’?

6 Estaraata ele yaarina nsina noowi “ephiro yooreera”, tthiri nlo naari nsina nooloka navahiwa aya. Masi xeeni ephiro ele yiitthaniwa aya yooreera? Mwa ayuda yaarowa otthikela elapo aya, khuuvo aarowa okhala ‘ootakhala’, eyo piiyo, khuuvo aarowa weemereriwa opaka itthu ntoko orupihana woohiloka, waakokhorela a muluku eethiru aahiiso opaka itampi sikina suulupale. Okhala wiira ayuda ale yaarowa okhalihiwa ‘nloko nooreeriwa’ na Yehova. (Otum. 7:6) Nto wiira emusivelihe Yehova awo yaahana opaka marukunuxo.

7. Marukunuxo xeeni ayuda akina yaareerela aya apaka? Nvahe ntakiheryo.

7 Ntoko niwenha ahu ittima sivinre, ayuda anceene yaayariwe oBabilonia ni akina yaahilimalela makhalelo a oBabilonia. Woonasa wene nuuvira iyaakha 70, ayuda oopacerya atthikenle ene wisarayeli, Eezira aahoona wiira alopwana akina yaathenle athiyana a maloko makina. (Okhum. 34:15, 16; Eezi. 9:1, 2) Muhoolo mwaya, kuvernatoro Nehemiya aahiriipiwa murima nuumala woosuwela wiira anamwane anceene yaayariwe wisarayeli khiyaasuwela nttaava na ayuda. (Otum. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24) Okhala wiira epantte yinceene ya Nuulumo na Muluku yaalempwe ni nttaava na eHeeberi, anamwane ale yaarowa owerya sai omphenta ni omurumeela Yehova ahilavulaka eHeeberi? (Eezi. 10:3, 44) Nto vannooneya wiira ayuda ale yaahaana opaka marukunuxo manceene mookumini mwaya. Masi vaamukhweya opaka marukunuxo awo vakhala wiira yaamutthikela wisarayeli, weiwo yaarowa aya vakhaani-vakhaani omurumeelaka Yehova mwa enamuna aaphavela awe. — Neh. 8:8, 9.

Okhuma mwaakha wa 1919 Nuumala Kristo Orwa, atthu anceene alopwana, athiyana ni anamwane annikhuma oBabilonia muulupale ni annipacerya otthara “Ephiro Yooreera” (Nwehe ettima 8)

8. Mureerelo xeeni nimphwanya ahu ni yoowiiraneya ya ayuda a khalai? (Nwehe elatarato ya ekaapa.)

8 Atthu akina pooti wuupuwelaka so: ‘Yoowiiraneya ela ti yoovara murima. Masi yaawiiranenle ayuda a khalai, nto mureerelo xeeni enniphwanyiha aya olelo-va?’ Enniniphwanyiha mureerelo okhala wiira ni hiyo nneetta “ephiro yooreera”. Hata niri ene makristau oothanliwa aahiiso a “ipwittipwitthi sikina”, ootheene ahu nihihiye weetta “ephiro yooreera”. Eyo enoonikhaliherya ohihiya omurumeela Yehova nenna-va ni muhoolo, okathi ninrowa ahu wakhela mareeliho omwene wa Muluku onrowa awe ooruuha. b (Yoh. 10:16) Okhuma mwaakha wa 1919 Nuumala Kristu Orwa, imilyau sinceene sa alopwana, athiyana ni anamwane annikhuma Babilonia muulupale niire so etiini yoowootha. Nto atthu awo annipacerya otthara estaraata ya nthoonyeryo. Woonasa wene ni nyuwo muniirela mpantta atthu aneetta estaraata eyo. Tthiri waari mwaakha yoole wa 1919 estaraata eyo yaapacenrye aya oviriwa. Masi ehinatthi opaceriwa khiwaareere ovariwa muteko munceene.

OLOKIHERIWA WA EPHIRO

9. Moovarihana ni Yesaya 57:14, “ephiro yooreera” yaalokiheriwe sai?

9 Yehova aahileiherya wiira ammalamaliha khula muxankiho aarowa waakhoottiherya ayuda okhuma oBabilonia. (Mmusome Yesaya 57:14.) Niireke olelo-va Yehova onnipaka etthu emosaru enlikana ni ele aapanke awe ni “ephiro yooreera”? Aayo. Maana iyaakha sinceene ohinatthi mwaakha wa 1919, Yehova aahaarumeela alopwana oororomeleya wiira yaakhaliherye atthu akina okhuma oBabilonia muulupale. (Mulikanyihe ni Yesaya 40:3.) Nto alopwana awo yaahilokiherya ephiro wiira atthu arina murima wooreera ekhume etiini yoowootha ni emurumeeleke Yehova vamosa ni arumeyi awe. Masi yaawenrye sai olokiherya ephiro eyo? Nrowe niwehe matakiheryo vakhaani.

Mwa iyaakha sinceene alopwana yaamoova Muluku yaahikhaliherya ohula ephiro wiira atthu akina ekhume oBabilonia Muulupale (Nwehe ittima 10-11)

10-11. Muteko woomwimpirimiri Biibiliya ni omutaphulela, waakhalihenrye sai anamunceene? (Nwehe eteseenyo.)

10 Wimpirimiriwa wa Biibiliya. Okhuma khalai mpakha mwaakha wa 1450, Biibiliya aakopiyariwa ni matata. Muteko owo khiwaakhweya, mwaha waivaavo ikoopiya sa Biibiliya saari vakhaani ni saathummwa musurukhu munceene. Masi nuumala okumiheriwa maakina oowimpirimiri, vanikhweya owimpirimiri a Biibiliya anceene ni waakawela atthu.

11 Otaphuleliwa wa Biibiliya. Mwa iyaakha sinceene, Biibiliya aphwanyaneya paahi nttaava na eLatin. Mwaha waivaavo atthu oosomexa paahi ti yaawerya omwiiwexexa Biibiliya owo. Masi nuumala maakina oowimpirimiri wuulaana, arumeyi a Muluku yaahimananiha vanceene omutaphulela Biibiliya mattaava atthu anceene yaalavula aya. Nto eyo yaakhaliherya ale yaamusoma Biibiliya olikanyiha etthu yiixutta aya okerexa ni itthu Biibiliya iixuttiha awe.

Alopwana yaamoova Muluku yaahikhaliherya ohula ephiro wiira atthu akina ekhume oBabilonia Muulupale (Nwehe ittima 12-14) c

12-13. Nvahe ntakiheryo na moota anamasoma Biibiliya yaapacenrye aya olaleya soowiixuttiha sa etiini yoowootha.

12 Iliivuru sinimutthokiherya Biibiliya. Anamasoma Biibiliya, yaahiixutta itthu sinceene okathi yaasoma aya Nuulumo na Muluku. Mooriipiha murima, ahooleli a itiini khiyaasiveliwa vaavo yaaweha aya anamasoma ale yaaleelaka atthu akina itthu yiixutta aya. Mwa ntakiheryo, mwaakha wa 1835, alopwana akina yaari arumeyi a Muluku yaahilaleya arumeelaka ikartaaxi sooniherya soowiixuttiha soowootha sa mukerexa.

13 Mwaakha owo wa 1835, Henry Grew mulopwana yoowo aamoova Muluku, aahilaleya ekartaaxi emosa yaalavula voohimya sa etthu eniiraneya nuumala mutthu okhwa. Okathi ole, ikerexa siixuttiha wiira mutthu okhalana munepa ohinikhwa. Orumeelaka soolepa sa mbiibiliyani aahooniherya wiira eyo etthu yowoothiwa ni ekumi yoohimala yoovaha enikhuma wa Muluku. Mwaakha wa 1837, muhooleli mmosa a etiini iitthaniwa George Storrs, aahisoma ekartaaxi emosa okathi weetta awe mukwaha ni komboi. Nuumala osoma ekartaaxi ele, aahoona wiira aahiphwanya ekeekhai. Nuumala-vo, aahilakela waaleela atthu akina ele asomme awe. Mwaakha wa 1842, owo aahilavula myaha sinceene aarina muru oni: “Nikoho nimosa niireke atthu ootheene akhalana munepa ohinikhwa?” Moota munna George Storrs aatthokihenrye awe mwaha ole, waahinvara murima mmiravo mmosa iitthaniwa Charles Taze Russell.

14. Moota xeeni munna Russell ni ale yaamukhaliherya yaattottenle aya mureerelo muteko yaavanre aya vahinatthi anna akina wiira alokiherye ephiro? (Nwehe eteseenyo.)

14 Moota xeeni munna Russell ni ale yaamukhaliherya yaattottenle aya mureerelo muteko yaavanre aya anna akina wiira alokiherye ephiro? Yaahittottela mureerelo okhala wiira okathi yaasoma aya Nuulumo na Muluku awo yaaniwerya omurumeela tisionaario, moolumo anitthokiheriwa mbiibiliyani ni aBiibiliya anceene yaataphuleliwe. Nave enamuna yaarumeeliwa ni munna Henry Grew ni George Storrs wiira atokose Nuulumo na Muluku yahaakhaliherya. Nave munna Russell ni ale yaamukhaliherya yaahiirela mpantta muteko woolokiherya ephiro.

15. Exeeni yiiraneyale mwaakha wa 1919?

15 Mwaakha wa 1919, Babilonia muulupale, aahihiya waawoka arumeyi a Muluku. Nave mwaakha yoowo, aahithanliwa “murumeyi oororomeleya ni ankhili”, yoowo aarowa waakhaliheryaka atthu weetta “ephiro yooreera”. (Math. 24:45-47) Mwaha wa miteko sootheene sivariwe wiira silokiheriwe “ephiro yooreera”, ale anivira ephiro eyo aawerya wuuncererya omusuwela waya Yehova ni soolakela sawe. (Mir. 4:18) Nave awo yaahiwerya opaka marukunuxo wiira aweryeke okhala moovarihana ni malakiheryo ya Yehova. Masi Yehova khaatumerenrye arumeyi awe wiira yaahana opaka marukunuxo ekwaha emosa. Ohiya-vo, owo ahaakhaliherya opaka marukunuxo vakhaani-vakhaani. (Nwehe ekaaxa eni: “ Yehova Onnaakhaliherya Arumeyi Awe Vakhaani-vakhaani”.) Nto muhoolo, vanrowa okhala vooloka okathi ninrowa ahu oweryaka omuhakalaliha Yehova ni itthu sootheene ninrowa ahu opakaka! — aKol. 1:10.

“EPHIRO YOOREERA” NLELO ENNIVIRIWA

16. Okhuma mwaakha wa 1919, enilokiheriwa sai “ephiro yooreera”? (Yesaya 48:17; 60:17.)

16 Khula estaraata ehaana olokiheriwa wiira ekhaleke yooreera. Mwa enamuna emosaru, okhuma mwaakha wa 1919, “ephiro yooreera” nlelo ennilokiheriwa nto eyo enniwiiriha atthu anceene okhuma Babilonia muulupale. Mwaakha wa 1921, nuumala othanliwa murumeyi oororomeleya ni ankhili aahikumiherya eliivuru yaarowa waakhaliherya atthu anceene omusoma Biibiliya. Eliivuru eyo yiitthaniwa “A Harpa de Deus”. Nave yaahimpirimiriwa eliivuru eyo ikoopiya imilyau 6 sa mattaava 36. Nto eyo yaahaakhaliherya anamunceene wiixutta ekeekhai. Masi, vano yookumiheriwa eliivuru ekina wiira niiriheke soosoma sa Biibiliya, eyo eniitthaniwa Okumi woohimala! Nikhaliheriwaka ni Yehova vamosa ni mutthenkeso awe, ninnaakhela malakiheryo manceene mahiku ala ookiserya. Malakiheryo awo anninikhaliherya ootheene ahu ohihiya weetta “ephiro yooreera”. — Mmusome Yesaya 48:17; 60:17.

17-18. “Ephiro yooreera” eniroiha woowi?

17 Ninnikupali wiira khula okathi mutthu oneemererya awe yoosoma ya Biibiliya. Owo onnikhalana eparakha yooweetta “ephiro yooreera”. Atthu akina annipaka eyo mwa okathi vakhaani ni anaahiya weetta ephiro eyo. Masi akina annilakela ohihiya weetta ephiro eyo mpakha ophiya mapuro anrowa aya. Masi opuro xeeni anrowa aya?

18 Ale arina nlipelelo na okhala wiirimu opuro aya “mparayiisu mwa Muluku”. (Wiis. 2:7) Ale arina nlipelelo nookhala valaponi, opuro aya okathi anrowa aya okhala atthu oohittheka wanikisa wa Olamulelo wa Ekonto Emosa wa Kristu. Vakhala wiira nyuwo muneetta “ephiro yooreera”, muhitthikele ottuli ni muhihiye weetta ephiro eyo mpakha ophiya opuro munrowa anyu, eyo piiyo, elapo esya! Ninlompa wiira mweette saana “mukwaha owo”.

NSIPO 24 Rwaani Omwaako wa Yehova

a Khalai, ayuda yahaana okhuma oBabilonia yaari aya epottha ni otthikela elapo aya wisarayeli. Nto Yehova aahilokiherya ephiro ya nthoonyeryo wiira ayuda etthareke, yeeyo iitthana awe “ephiro yooreera”. Niireke olelo-va Yehova oolokiherya ephiro wiira arumeyi awe atthareke? Aayo! Maana okhuma mwaakha wa 1919 Nuumala Kristu Orwa, atthu imilyau sinceene annikhuma oBabilonia muulupale ni anapacerya weetta “ephiro yooreera”. Nto ootheene ahu nihihiye otthara ephiro eyo mpakha ophiya ninrowa ahu.

c OTTHOKIHERIWA WA EFOOTU: Munna Russell ni ale yaamukhaliherya, arumeelaka iliivuru sinimutthokiherya Biibiliya saalokiheriwe khalai.