OKATHI kaasoma aka, itthu sinceene khisaaturukeyale. Anaxikola kaasomana aka ekalaase yoopacerya ti yaawo kimalihanne aka. Nto kaanaasuwela atthu anceene a epooma ele, ni awo yaanikisuwela.

Epooma ya oLiberty yaahikhalana imatta saamukhaani, nave aaniruweriwa nakhuwo. Okathi kiyariwa aka, paapa aka aavara muteko ematta yowaattamela. Kiri ene mmiravo, kaahiixutta weettiha etratoore ni ovara miteko sikina sa mmatta.

Nkinakhalane paapa mmiravo. Maana okathi kiyariwe aka paapa aka aarina iyaakha 56, maama aka 35. Paapa aka aahikhalana ikuru sinceene ni ekumi yooloka. Okhala wira aanisiveliwa ovara muteko, nto aahiniixuttiha otheene ahu. Nnaamwi ahaarina musurukhu munceene, naahikhalana opuro wookhala, ikuwo ni yoolya. Nave aaniviriha okathi munceene ori ene ni hiyo. Paapa aka okhwiiye orine ene iyaakha 93, maama aka 86. Awo khiyaamurumeela Yehova. Okhuma mwaakha wa 1972, muhima aka mmosa onnimurumeela Yehova moororomeleya ntoko mutokweene.

Maama aka aanisiveliwa etiini. Khula Ettiminku aaniniroiha ekerexa Baptista. Nto okathi kaarina aka iyaakha 12, kaahiiwa ekwaha yoopacerya yoowiixuttiha ya amuluku araru. Nto kaahimukoha  maama aka wira: “Vaniweryaneya sai Yesu okhala Mwaana ni Tiithi okathi omosaru?” Kinnuupuwela aakhulaka wira: “Mwanaka, iyo itthu sootikiniha. Hiyo khaninwerya wiiwexexa”. Tthiri nkaawerya wiiwexexa. Masi, okathi kaarina aka iyaakha 14, kaahibatiziwa ntthiya naari vaavale. Kaahixuweiwa ikwaha tthaaru, mwa nsina na Tiithi, na Mwaana ni munepa wootteela!

Okathi kaasoma aka exikola segundaaria, kaahikhalana mpatthani aasuwela owana ebookisi. Owo aahikiiriha weererya wiixutta owana ebookisi. Kaahipacerya wiixutta, kiniirela mpantta mutthenkeso wa anabookisi, wiitthaniwa Golden Gloves. Nkaasuwela saana, nto nuumala owana vakhaani, kaahihiya. Muhoolo mwaya, kaahiitthaniwa wira kiireleke mpantta egrupu ya anakhotto a wEstados Unidos, nto kaahiroihiwa wAlemanha. Okathi kaari aka elapo ele, kaahiroihiwa osoma exikola ya atoropa, nto makhulupale aka yuupuwela wira kaarowa okhala muhooleli ooloka. Tthiri yaaphavela wira kihihiye okhala toropa. Masi, mwaakha wa 1956 kaahihiya etoropa. Moohipisa kaahikhala toropa a Muluku.

Kihinatthi wiixutta ekeekhai kaahikhalana miyuupuwelelo soohiloka voohimya sa ele enitaphulela aya okhala mulopwana eekeekhai. Etthu yaakiiriha wuupuwela siiso, waari mwaha wa ifilme ni atthu keettana aka. Kuupuwela wira mulopwana eekeekhai, khonitthuneya owiixuttiha atthu Biibiliya. Masi kaahipacerya wiixutta itthu vakhaani saaturunke okumi aka. Nihiku nimosa keettihaka ekaaro aka yooxeerya opooma, aximwali anli yaahikikhomasa, kirowa yaari aya. Awo yaari axirokorawe mulopwana aamuthenle murokoraka muulupale. Nave aximwali ale yaari Anamoona a Yehova. Awo yaamakela okivaha erevista Owehaweha ni Nvenye! Nto koona wira erevista Owehaweha yaanivila. Okathi ole, yaahikilattula orowela Yoosoma ya Eliivuru ya Muloko, muthukumano mwaamukhaani waapakiwa owannyeya. Nto kaahaaleela wira: Kaarowa wuupuwela saana mwaha owo. Awo yaahitheya anakikoha wira: “Munimoorwa tthiri?”, miyo kaahiwaakhula wira: “Aayo, kinimoorwa”.

Kaahithanana mwaha wa etthu kaahimmye aka, masi kaahaana omaliherya yooleiherya aka. Nto ohiyu ole kaahirowa omuthukumanoni. Masi anamwane yaahikivara murima. Maana yaanisuwela itthu sinceene sa mBiibiliyani! Nnaamwi khula Ettiminku kaarowa okerexa ni amaama, kaasuwela itthu vakhaani paahi sa mBiibiliyani. Masi kaaniphavela osuwela itthu sinceene, nto kaaheemererya omusoma Biibiliya. Etthu yoopacerya kiixuntte aka naari nsina na Muluku Oowerya Sotheene, eyo piiyo, Yehova. Iyaakha saavinre, kaahitoko omukoha maama aka voohimya sa Anamoona a Yehova, owo aakaakhunle so: “Awo animukokhorela mutthu oowuuluvala, oniihaniwa Yehova”. Nto omusoma Biibiliya waahitthukula maitho aka!

Moowaakuveya kaahirowa vahoolo momunepani okhala wira kaahisuwela wira koophwanya ekeekhai. Março a 1957, nuuvira myeeri 9 okhuma vaavale kaapacenrye aka orowela mithukumano, kaahibatiziwa. Muupuwelo aka waahiturukeya. Kinnihakalala okhala wira kihiixutta ele Biibiliya enihimya awe sa mulopwana eekeekhai. Yesu aari mulopwana oomalela. Owo aahikhalana ikuru ni owerya waavikana alopwana otheene. Hata vari siiso, Yesu khaawana ekhotto. Ohiya-vo, aaheemererya ‘ohasuliwa, khuvilela’,  ntoko vaahimmwale aya vahinatthi. (Yesaya 53:2, 7) Kaahiixutta wira mutthareli eekeekhai a Yesu “ahiwaneké: masi ohana warerela murima atthu othene”.​—2 Timótheyo 2:24.

Mwaakha wa 1958, kaahikhala pioneero. Masi nuuvira okathi, kaahihiya. Nthowa xeeni? Okhala wira kaarowa omuthela Gloria, mmosa a aximwali yaakilattunle yoosoma ya eliivuru! Nkinthanana omuthela Gloria. Maana tootthuneya mpakha olelo-va. Nave, tootepa otthuneya ovikana eDiamante Yowaarexa ni kinnihakalala omuthela yena! Xontte, mmuhiye otthokiherye okumi awe.

“Nyariwe anamwane 16. Maama aka aari Namoona oororomeleya. Owo okhwiiye kirina ene iyaakha 14. Nuumala eyo wiiraneya, paapa aka aahipacerya omusoma Biibiliya. Nto, paapa aka aahipaka marehereryo ni mukhulupale a exikola ahu. Okhala wira mwaakha ole waari wookiserya muulupale aka osoma exikola segundaaria, nto paapa aka aahinivekela oranttelana orowa oxikola. Eyo yaamuniiriha mmosa ohala owaani aakhapelelaka anamwane. Nave, yaamukhaliherya omulokiherya jantaari wira nimulye Paapa atthika omutekoni. Mukhulupale ole aaheemererya yooveka ele, nto naahivikaniha oranttelana mpakha muulupale aka omaliha osoma. Imusi piili sa Anamoona a Yehova saaniniixuttiha Biibiliya. Miyo ni annaka 10 nookhala Anamoona a Yehova. Nnaamwi kuuliwa muru vanceene, kaanisiveliwa olaleerya. Okhuma khalai iyaka Sam, onnikikhaliherya”.

Miyo ni Gloria nithelanne Feverero a 1959. Noorumeela hoothe muteko wa opioneero. Julyo a 1959, naahilepa eformulaario ya muteko wa oBetheli. Tthiri naaphavela orumeela oseedi ya olumwenku wotheene ya Anamoona a Yehova. Munna Simon Kraker, taanintrevistanri. Owo aahinleela wira okathi ole khiyeemereriwa anamathelana. Nlelo naaniphavela orumeela oBetheli, masi naahaana olipelela iyaakha sinceene.

Naahilepa epaphelo nroihaka oseedi, nivekelaka oroihiwa mapuro oothowa anamalaleerya. Nto naavekeliwe othanla orowa, oPine Bluff aahiiso wArkansas. Okathi ole, oPine Bluff, saari miloko miili. Mmosa waari wa akunya nto mukina waari wa anooriipe. Hiyo naaroihiwe muloko wa anooriipe, waarina anamalaleerya 14 paahi.

Woonasa wene, munniikoha mwaha aya Anamoona a Yehova akunya yahaakhala aya muloko mmosa ni anooriipe. Mwaha woowi okathi ole yaahikhala malamulo yaakhoottiherya akunya ni anooriipe okhala vamosa, hata othukumana wira amukokhoreleke Muluku. Nave othukumana akunya ni anooriipe waanikumiherya owana-wana. Mapuro manceene, anna a makhuli oovirikana khiyaathukumana vamosa yoovaka wira Empa ya Omwene yaamunyaanyiwa. Nto eyo etthu yiiraneya. Akhala wira Anamoona a Yehova anooriipe yaamulaleerya itthoko sa akunya, yaanoomoliwa nave ikwaha sikina yaanimaniwa. Tivonto, wira nilaleerye, naaniiwelela malamulo ale nlipelelaka wira itthu saamuturukeya muhoolo.

Ikwaha sikina khivaakhweya olaleerya. Okathi naalaleerya ahu muttetthe wa anooriipe, itthoko sikina naanaaphwanya akunya. Moowaakuveya, naanithanla omulaleerya aahiiso onvekela musammaha, nnarowa empa ekina. Eyo ti etthu yiiraneya okathi ole.

Ntoko mapioneero hiyo naaniphavela muteko wira niikhaliheryeke. Miteko naavara ahu naaliviwa musurukhu vakhaani vanihikuni. Gloria aavara muteko wa omprekaatu itthoko sinceene. Etthoko emosa, kaaheemereriwa omukhaliheryaka wira aakuveke omaliha muteko. Emusi ele yaaninivaha yoolya yoothana, yeeyo naalya ahu nihinatthi okhuma. Khula esumana, Gloria aaningomari ikuwo sa etthoko emosa. Miyo kaalokiherya ejardim, orapiha ixanela, ni ovara miteko sikina sa vate. Nave-tho, naanirapiha ixanela ipa sa akunya. Gloria aarapiha mpaani nto miyo kaarapiha ota. Naanivara nihiku notheene, nto yaaninivaha yoolya ya othana. Nnaamwi Gloria aalya mpaani, khaalya vamosa ni emusi ele. Miyo kaalya mugarage, masi nkaacala etthu. Eyo yaari yoolya yoosiva. Nnaamwi yaari emusi yooloka, awo yaanitthara muupuwelo wa atthu a opuro ole. Kinnuupuwela okathi neemenle ahu opuro aatumihiwa kombustivel. Nuumala omusariha kombustivel etanki ya ekaaro ahu, kaahinvekela  mukunya aari vaavale wira omweemererye Gloria orumeela exovoro. Mukunya ole aahikiwehexexa onanariwe ene ohimya wira: “Mukhora woowaliwa”.

Hiyo naanihakalala ni annihu, nave naanisiveliwa olaleerya! Vaavo naaphiyale ahu oPine Bluff, naakhala ni munna aarumeela ntoko murumeyi a muloko okathi ole. Mwaarawe khahiyo aari namoona, nto Gloria aanimusomiha Biibiliya. Okathi ole, kaahipacerya omusomiha Biibiliya mwanaya mwaamuthiyana aanamathelana ale ni aiyawe. Mwaana ole ni amamawe, yaahibatiziwa akhala Anamoona a Yehova.

Naahikhalana apatthani muloko wa akunya. Awo yaaninlattula wira namulye jantaari owannyeya, masi naahaana orowa ohiyu wira nihooniwe. Okathi ole, mutthenkeso wiihaniwa Ku Klux Klan (KKK), waatumererya nthalu ni owana-wana, waahitepa oluttuweliwa. Ohiyu omosa, kaahinweha mulopwana eemenle ene vamukhora, yoowo aawanre ekamisa yootteela ni exapeu ntoko yaawara aya Ku Klux Klan. Itthu iyo soohiloka khisaawiirinhe anna ohiya waareerela murima annaya. Okathi naaphavela ahu orowa okongresuni khinaarina musurukhu, nto munna mmosa aaheemererya othuma ekaaro ahu, wira niwerye orowa. Nuuvira mweeri mmosa, nihiku nimosa nahaareere oviha, naahitemwa okhala wira naahilaleerya vanceene ni wiiriha soosoma sa Biibiliya. Okathi naaphiyale ahu owaani naahiphwanya etthu nahaalipelela ahu. Eyo yaari ekaaro ahu yaaruuhiwe! Yaahilempwa epaphelo khuheliwa ohoolo wa motorista, yeeyo yaahimya so: “Kirimoovahani ekaaro ela. Munninyu”.

Yookhala etthu ekina kihinliyala aka. Mwaakha wa 1962, kaahilattuliwa orowa oSouth Lansing, oNova York, osoma Exikola ya Orummwa wa Omwene. Exikola ele yaaviriha mweeri mmosa ewiixuttihaka axitokweene a mmulokoni, a esirkwiitu ni a edistritu. Okhala wira okathi ole nkaarina muteko, naarina musurukhu vakhaani. Masi, okhala wira kaaniphavela muteko, kaahipaka entrevista emperesa ya telefoni ya oPine Bluff. Akhala wira yaamukeemererya, kaarowa okhala nooriipe oopacerya ovara muteko emperesa ele. Nto yaahikiitthana wira kavareke muteko. Exeeni kaarowa aka opaka? Nkaarina musurukhu wira kirowe oNova York. Kaahuupuwela weemererya muteko ohiya orowa oxikola. Okathi kaaphavela aka olepa epaphelo kiroihaka oBetheli, yaahiiraneya etthu kihinliyala aka.

Murokora mmosa a muloko ahu, iyawe ahaakhanle namoona aahirwa voosiisu khukivaha enveloope. Enveloope ele khiyaareere musurukhu. Owo ni anaawe akina yaamakela opeherya wira yalimele nxotte. Awo yaanipaka eyo wira akikhaliherye ophwanya musurukhu woorowana oNova York. Owo aahimmye so: “Murowe oxikola, mwiixutte itthu sinceene, nto mwatthika vale, muniixuttiheke!” Nuuvira okathi, kaahaakoha atthu a emperesa ele, akhala wira vanweryaneya opacerya ovara muteko nuuvira myeeri 5. Awo yaakhunle wira: “Nnaari!” Masi nkaaxankale. Maana kaahipaka yoothanla yooloka. Tthiri kinnihakalala mwaha woohikela muteko ole!

 Nkahaya nwehe ele Gloria onuupuwela awe sa oPine Bluff: “Kaanisiveliwa vanceene olaleerya muttetthe ole! Kaanaasomiha Biibiliya atthu 15 aahiiso 20. Tivonto, naalaleerya empa ni empa voosiisu, nto othana niiriha soosoma sa Biibiliya mpakha 23 oora. Olaleerya waanikihakalaliha! Tthiri kaahaana osiveliwa. Ohimya ekeekhai, nkaaphavela ohiya opioneero wira kikele muteko wa osirkwiitu. Masi yookhala etthu Yehova aaphavela awe okivaha”. Tthiri eyo yaahiiraneya.

Okathi naarumeela ahu oPine Bluff, naahivekela okhala mapioneero a vameekhaaya. Nto naanilipelela weemereriwa. Nthowa xeeni? Maana naanisuwela wira mutokweene ahu a edistritu, aaniphavela wira nikhale mapioneero a vameekhaaya ni wira nakhaliheryeke muloko wa oTexas. Eyo yaahinisivela. Nto naahilipelela okathi munceene nuupuwelaka wira naamwaakhuliwa moohipisa, masi eyo khiyiiraneyale. Nuuvira okathi naahaakhela epaphelo. Nto naathanleliwe muteko wa osirkwiitu! Eyo yiiraneyale Janero a 1965. Munna Leon Weaver, yoowo vano oniiraaniha Ekomisau ya eFiliyaali ya wEstados Unidos, aahithanliwa okhala mutokweene a esirkwiitu okathi omosaru.

Kaahixanka nuumala osuwela wira kaarowa okhala mutokweene a esirkwiitu. Ohinatthi ovira mwaakha mmosa, mutokweene a edistritu James A. Thompson, Jr., aahivarerya mikhalelo saka somunepani. Mooreerela murima, aahikileela itthu kaatthuneyaka olokiherya ni aahihimya mikhalelo onireerela awe okhalana mutokweene a esirkwiitu. Moohipisa, nuumala opacerya oxukurya miloko, kaahoona otthuneya waya miruku kaavahiwe aka. Nuukhala mutokweene a esirkwiitu, Munna Thompson taari mutokweene a edistritu kaapacenrye aka ovarana muteko. Kaahiixutta itthu sinceene ni munna ole oolipa omunepani.

Mahiku ale, mutokweene a esirkwiitu iixuttihiwa okathi vakhaani muteko wa osirkwiitu. Miyo kanwenhe mutokweene a esirkwiitu oxukuryaka muloko esumana emosa paahi. Nto owo aakiwenhe nave kixukuryaka muloko esumana emosa paahi. Vano aahikivaha malakiheryo ni miruku. Nuumala-vo, naahivalaana. Kinnuupuwela kimukohaka Gloria wira: “Niireke okathi oniixuttinhe awe woophiyerya?” Nuuvira okathi, kaahiixutta etthu yootthuneya. Khula okathi aakhala anna aniphavela wookhaliheryani, akhala wira munimweemererya nikhaliheryo naya. Nlelo kinnuupuwela nikhaliheryo na munna Fred Rusk aarumeela oBetheli, J. R. Brown ni mutokweene a esirkwiitu.

Mahiku ale khinaareere nthalu. Okathi omosa, vaavo kaaxukurya aka epooma ya oTennessee, mutthenkeso wiihaniwa Ku Klux Klan waahipaka marxa. Kinnuupuwela-tho okathi mukina nilaleeryaka neemenle ahu orestaurante wira nimumule. Vaavo  kaarowa aka oxovoro, kaahinweha mulopwana onanariwe ene vanceene ni okittharaka yoowo aarina itatuagem erutthu awe. Nuumala-vo, munna mmosa mukunya oovatta onivikana hiyo, aahirwa. Onakoha so: “Salaama Munna Herd?” Mulopwana ole, aahikhuma moowaakuveya ohinatthi orumeela exovoro. Etthu kiwenhe aka iyaakha iya sotheene tiila: etthu enikumiherya nthalu khahiyo nikhuli masi etampi nranve ahu. Nave kihiixutta wira moohicikha nikhuli, munna eekeekhai pooti omukhwela munna mukina vaatthuneyaka.

Nooviriha iyaakha 12 nivaraka muteko wa esirkwiitu, ni iyaakha 21 nivaraka muteko wa edistritu. Iyo saari iyaakha sa mareeliho manceene, soothaaciri ni sookumanana soolipiha. Masi yaahikhala mareeliho makina yaanilipelela. Maana Agosto a 1997, naahiphwanya yoolukama naalipelela ahu okhuma khalai. Naahilattuliwa orowa orumeela oBetheli ya wEstados Unidos. Okhuma okathi ole naaphavela ahu orowa oBetheli saahivira iyaakha 38. Nto mweeri waattharelana naahipacerya muteko ahu oBetheli. Miyo kuupuwela wira anna yaarina miritti oBetheli yaaphavela wira kikhaliherye okathi vakhaani paahi, masi khahiyo yeeyo yiiraneyale.

Wanipacerya kaathanleliwe ovara Edepartamento ya Muteko. Nto kihiixutta itthu sinceene! Anna anivara edepartamento ele annaakhela makoho ooxankiha anipakiwa ni axitokweene a mmulokoni ni a esirkwiitu a wEstados Unidos. Kinnixukhurela opixa murima wa anna okathi yaakikhaliherya aya ni okiixuttiha. Vaakhanle wira kaamutthikela ovara edepartamento ele, kaamwiixutta itthu sinceene ni anna ale.

Miyo ni Gloria onisivela ovara oBetheli. Noolimalela ovinya oxaka wira niilokiherye, nto eyo enninikhaliherya vanceene. Nuuvira mwaakha mmosa, kaahithanliwa okhala namakhaliherya a Edepartamento ya Muteko ya Nikhuuru Noolamulela na Anamoona a Yehova. Vano, mwaakha wa 1999, kaahithanliwa wiirela mpantta Nikhuuru Noolamulela. Mwaha woowiirela mpantta Nikhuuru Noolamulela, kihiixutta itthu sinceene. Nave kihiixutta wira muhooleli muulupale a muloko wa eKristau ti Yesu Kristu, ohiya pinaatamu.

Vaavo kinuupuwela aka itthu sikikhumelenle, kinoona wira mukhalelo aka onoolikana ni wa profeta Amosi. Yehova aahinweha profeta ole oowiiyeviha, aavara muteko wahooneliwa vatthu wa othala ifiigu, muhokorokho waalyiwa ni atthu oohaawa. Masi, Muluku aahimuthanla Amosi wira okhale profeta ni aahireeliha vanceene muteko awe. (Amosi 7:14, 15) Moolikana ni Amosi, Yehova ookiweha miyo mwaana a mulimi oohaawa a epooma ya oLiberty, Indiana. Nave, Yehova ookivaha mareeliho manceene ntoko kihimmye aka! (Miruku 10:22) Nnaamwi wanipacerya kihaarina itthu sinceene sa werutthuni, kinoona wira vano koothaaciri vanceene, etthu yeeyo kahuupuwela aka!