NIKOHO 9
Kiireke Kihaana Okupali Wira Atthu Aroothatuwa?
NYUWO MWAAROWA OPAKA EXEENI?
Muupuwele ela: Okhuma khalai Alex onnikupali wira Muluku ookhala, Nave-tho khonihoverya wira owo topattunxe olumwenku. Masi olelo ooxanka maana prusoore awe a biologia otthokihenrye wira yowiixuttiha yoowi itthu siroothatuwa ti yekeekhai maana masientista aatokosa mwaha owo. Alex khoniphavela wuuliwa muru. Nto onniikoha so: ‘Akhala wira masientista anikupali wira itthu siroothatuwa, nto miyo ti pani wira kaavaanyihe?’
Vaakhanle wira nyuwo ti Alex, niireke mwaamukupali wira atthu ni itthu sotheene siroothatuwa mwaha woowi masientista aniixuttiha wira eyo ekeekhai?
MUUPUWELE SAANA!
Ikwaha sinceene, ale anikupali wira olumwenku oroothatuwa ni ale anikupali wira oroopattuxiwa, annisuwela ele enikupali aya, masi khansuwela nthowa naya tthiri anikupali aya.
-
Atthu akina anikupali wira itthu siroopattuxiwa mwaha woowi axuttihiwe siiso okerexa.
-
Akina anikupali wira olumwenku oroothatuwa mwaha woowi axuttihiwe siiso oxikola.
MAKOHO 6 ANIREERELA OTHOKORERYA
Biibiliya onihimya so: “Khul’empa entekiwa ni mutthu: vano Muluku t’upanke itthu sothene”. (aHéberi 3:4) Niireke munnikupali yoolepa ela?
Ohimya wira khuuvo opanke itthu sotheene onoolikana ni ohimya wira empa ela ekhumelenle mekhaya
ELE MASIENTISTA ANIHIMYA AYA: Erimu, elapo ni itthu sotheene sikhumenle mwaha wa ele eniiriwa grande explosão (ophuwa wuulupalexa).
1. Ti pani okumihenrye ophuwa iwo wuulupalexa?
2. Munoonela sai, muupuwelo xeeni ori wookhalela? Itthu sotheene sirookhumela paahi, wala ookhala opanke aahiiso ohaavo opuro okhumme aya?
ELE MASIENTISTA ANIHIMYA AYA: Wanipacerya atthu yaari axinama.
3. Akhala wira apinaatamu aroothatuwa, niire so, wanipacerya yaari akhole, nto xeeni akhole ahinuupuwela aya ntoko apinaatamu?
4. Xeeni hata itthu “saamukhaani” sirina okumi, siri aya sootikiniha?
ELE MASIENTISTA ANIHIMYA AYA: Othatuwa wa atthu onnikupaliwa ni anamunceene.
5. Niireke mutthu onikupali yowiixuttiha eyo ootokosa saana mwaha owo?
6. Anamunceene annikupali yowiixuttiha ya othatuwa mwaha woowi arooleeliwa paahi wira anamiruku anceene annikupali mwaha owo.
Júlia onihimya so: “Nlikanyihe wira nyuwo munimweetta mutakhwani, nto mootutuxerya khiyaphwanya empa yooreera ya miri. Niireke mwaamuupuwela wira: ‘Oh, empa ela khereere oreera! Miri sikhumenle mekhaya, nto khupakeya empa ele?’ Nnaari! Owo khahiyo muupuwelo wookhalela. Nto niireke ti vookhalela okupali wira olumwenku okhumenle mekhawe?”
Gwen onihimya so: “Nilikanyihe wira nyuwo mooleeliwa wira opuro onimpirimiriwa iliivuru wookhumela ophuwa wuulupale. Nto etinta khumwareela vaxirini ni vampani. Nuumala-vo khukhumelaka disionaario muulupale. Niireke nyuwo mwaamukupali?”
XEENI VANIREERELA AYA OKUPALI WIRA MULUKU OOKHALA?
Biibiliya onnintumererya ‘okhapelela osuwela n’utthokelela’. (Miruku 3:21) Eyo khentaphulela wira nihaana omukupali Muluku, mwaha wa:
-
1 OKUXEYA MURIMA: “Kinoona wira Muluku ohaavo”.
-
2 WAATAKIHA ATTHU AKINA: “Kinnunwe muttetthe anamunceene anikupali aya wira Muluku ohaavo”.
-
3 OKHANYERERIWA: “Anamuyari aka takiixuttinhe okupali wira Muluku ohaavo. Nto nkaakhanle oowaavaanyiha”.
Masi, nyuwo muhaana okhalana mathowa aniwiirihani ovarexexa ele enikupali anyu.
Teresa onihimya so: “Oxikola, okathi kinimwiiwa aka prusoore atthokiheryaka moota erutthu ahu enivara aya muteko, eyo ennikiiriha ohaanyiherya wira Muluku ookhala. Khula epantte ya erutthu yookhalana muteko aya, hata iye saamukhaani. Itthu sotheene sinnivara muteko hata hiyo nihisuwelaka. Erutthu ya apinaatamu ti yootikiniha vanceene!”
Ricardo onihimya so: “Okathi kinoona aka epredio yoorakama, pakiti muulupale, aahiiso ekaaro, kinniikoha so: ‘Ti pani opanke etthu ele?’ Tthiri wira mutthu opake ekaaro ohaana okhala a miruku. Mwa ntakiheryo, hata iyuuma saamukhaani sihaana ovaraka saana muteko wira ekaaro eyo yeetteke saana. Nto akhala wira ekaaro epakiwe ni mutthu, niireke khuuvo aapattunxe apinaatamu?”
Anthony onihimya so: “Vaavo kaatepa aka omusoma siensia, kaaniweha wira khaatthareya . . . Nto kinoona wira ti vootepa ovila okupali wira olumwenku oroothatuwa, ohiya okupali wira ookhala Mpattuxa”.
NKAHAYA MUUPUWELE
Masientista aaviriha iyaakha sinceene etokosaka yowiixuttiha ya othatuwa, masi awosa animakela ovaanyihana. Vano muupuwele: Akhala wira masientista anihimmwa okhala asuweli animakela ovaanyihana mmwaha ola, khahiyo vookhalela ohoverya yowiixuttiha ya othatuwa?
