Murowe mpantta wa sirimuhina

Murowe mpantta wa myaha sirimuhina

MURU 7

Niireke Munnivaha Efaita Okumi Ntoko Muluku Onivaha Awe?

Niireke Munnivaha Efaita Okumi Ntoko Muluku Onivaha Awe?

“Maphattuwelo èkumi ti nyuwo”.—ESALIMO 36:10.

1, 2. (a) Etthu xeeni ya faita Yehova onivanhe awe? (b) Yehova onivanhe exeeni wira nikhalane okumi wooloka?

YEHOVA oonivaha etthu ya faita. Etthu ene tiila: Okumi. (Maphattuwelo 1:27) Owo oniphavela wira nikhalaneke okumi wootepexa oloka. Tivonto, Yehova oonivaha malakiheryo annikhaliherya opaka soothanla sooloka nisuwelaka itthu “sorera ni sotakhala”. (aHéberi 5:14) Nave malakiheryo anninikhaliherya osuwela moonelo wa Yehova. Tthiri, vaavo nneettela ahu malakiheryo a Yehova okumi ahu onniloka ni ninnisuwela wira malakiheryo awo tootthuneya.

2 Hiyo pooti oxanka vanceene mwaha wa okumi ahu. Woonasa wene, pooti onikhumelela etthu Biibiliya ohinvaha awe nlamulo nooluluwanya. Mwa ntakiheryo, pooti wira nihaana opaka yoothanla voohimya sa olooliwa erumeeliwaka ephome. Okathi owo ninrowa opaka sai yoothanla enrowa omuhakalaliha Yehova? Musuweleke wira malakiheryo a mBiibiliyani anninikhaliherya osuwela moota Yehova onoonela awe okumi ni ephome. Nihaana osuwela malakiheryo awo wira nipake soothanla mwa miruku ni okhalana murima wooloka. (Miruku 2:6-11) Vano nrowe niwehe malakiheryo awo vakhaani.

MULUKU ONOONELA SAI OKUMI NI EPHOME?

3, 4. (a) Yehova onoonela sai ephome? (b) Ephome enthoonyerya exeeni?

3 Yehova onnivaha efaita okumi. Nave Biibiliya onnooniherya wira okumi ni ephome ti yowaarya vamaithoni va Yehova. Etthu enooniherya eyo tiile yaakhumelenle nuumala Kayini omwiiva muhimaawe iihaniwa Abeli. Yehova aahimmye so: “Ephome ya muhim’anyu emwarenxanyu ennikikhuwelela miyo”. (Maphattuwelo 4:10) Ephome ya Abeli yaathoonyerya okumi awe. Nto vaavo Yehova aalavula awe sa ephome ya Abeli aahimya okumi wa Abeli.

4 Nuumala Epula ya Mutaaseke okathi wa Nowe, Yehova aahaaleela apinaatamu wira pooti okhuura enama. Masi aahihimya mowiiwanyeya wira: “Muhikhureké enama enari n’iphome aya, ehinatthi ohitiwa”. (Maphattuwelo 9:4) Atthu otheene yaayariwe nuumala Mutaaseke yaahaana wiiwelela nlamulo nna, onihela muhina hiyo. Tthiri vannooneya wira Yehova onnithokorerya ephome ntoko okumi wa mutthu. Nto nihaana okhalana moonelo wa Yehova voohimya sa ephome.—Esalimo 36:10.

5, 6. Moovarihana ni Nlamulo na Moise, Yehova onoonela sai ephome?

5 Nlamulo Yehova anvanhe awe Moise naahimya so: “Akhalá mutthu . . . onkhura ephome, kinonviruwela, kinomukumiha munlokoni mwawe. Tthiri ekumi ya khula enama enikhala mphomeni mwaya”.—Onamukuttho 17:10, 11.

6 Nlamulo naahimya wira akhala mutthu aaphavela okhuura enama, aahaana oyiiherya vathi ephome ya mwaamunama owo. Eyo yooniherya wira ekumi ya mwaamunama owo aahittikiheriwa Yehova, Mpattuxa a ikumi sotheene. (Otumererya 12:16; Ezekiyeli 18:4) Ekeekhai wira Yehova khaalipelela wira aIsarayeli yaamukumiha ephome yotheene mpakha ohihala nnakhala nttoittoi nimosa. Nuumala opaka sotheene yaawerya aya wira akumihe ephome ya mwaamunama aahiiso mwaapalame, awo yaanikhuura enama ni murima wooloka. Vaavo yaavaha aya efaita ephome ya mwaamunama, awo yaanooniherya wira yaanimuttittimiha Yehova, mwaneene okumi. Nave Nlamulo naanihimya wira aIsarayeli yahaana ovaha mikuttho sa inama wira aleveleliwe itampi saya.Nwehe Enoota n.° 19 ni n.° 20.

7. Davidi oonihenrye sai wira aanittittimiha okumi?

7 Nrowe niwehe ntakiheryo nnooniherya wira ephome yookhalana efaita. Okathi Davidi aaronwe awe owana ni aFilisti, anakhotto awe yaahoona wira khaareere ovoliwa ntthona, nto yaahileva ikumi saya arowaka orika maasi muttetthe wa awanani aya. Okathi yaaruuhale aya maasi ananvaha Davidi, owo aahikhootta owurya nto “ahiyeherya vathí màsi awo vowattittimiha Apwiya”. Davidi aahimmye so: “Apwiya ekitakhalihe, katthuná owurya màsi ala: wamulikana n’uwurya ephome y’atthu ala araru, yalenve ekumi aya”. Tthiri moolumo ala, annooniherya wira Davidi aanittittimiha ekumi ni ephome.—2 Samuweli 23:15-17.

8, 9. MaKristau anoonela sai ephome?

8 Okathi wa arummwa, maKristau khiyaavaha mikuttho sa inama wira aleveleliwe itampi saya. Masi hata vaari siiso, awo yaaniiwelela Nlamulo, ohela muhina nne naahimya wira yaahaana ovaha efaita ephome. Eyo enooniherya wira yahaana ‘ohilya ephome’. Opaka eyo yaari etthu yootepa otthuneya, maana olya ephome waalikana ni orupihana woohiloka ni waakokhorela amuluku eethiru.—Miteko 15:28, 29.

Kinrowa otthokiherya sai yoothanla aka voohimya sa ifrasau sa ephome?

9 Eyo enniiraneya olelo-va. Ntoko maKristau eekeekhai, ninnisuwela wira Yehova tori Mpattuxa a ikumi sotheene. Nave noosuwela wira ephome ti yowaarya ni enithoonyerya okumi. Nto nihaana othokorerya malakiheryo a mBiibiliyani okathi ninthanla ahu enamuna ya olooliwa enihela muhina ephome.

ORUMEELA EPHOME OXIRIPITAALI

10, 11. (a) Anamoona a Yehova anoonela sai oheleliwa ephome ni mipantta mixexe suulupale sa ephome? (b) Etthu xeeni khula muKristau okhanle awe oothanla?

10 Anamoona a Yehova annisuwela wira ‘khanlya ephome’ ohela muhina owurya ephome. Eyo enooniherya wira khanneemererya oheleliwa ephome, ovaha ephome ahu wira erumeeliwe ni mutthu mukina nnaakhala osuka ephome ahu wira nirumeeleke okathi mukina. Nave-tho eyo enihela muhina oheemererya mipantta mixexe suulupale sa ephome, eyo piiyo, ikoloobulu sooxeerya, ikoloobulu sootteela, iplaqueta ni eplasma.

11 Mipantta iyo mixexe suulupale sa ephome, sinnikawanyiwa khukhala mipantta saamukhaani siniihaniwa ifrasau sa ephome. Khula muKristau ohaana othanla akhala wira onneemererya khula efrasau ya ephome. Khula mutthu ohaana othanla akhala wira onneemererya inamuna sikina sa olooliwa erumeeliwaka ephome awe, ntoko hemodiálise, hemodiluição ni recuperação intraoperatória de células.Nwehe Enoota n.° 21.

12. (a) Xeeni Yehova onvaha awe efaita soothanla sinivarihana ni murima wa khula mutthu? (b) Ninrowa opaka sai soothanla mwa miruku voohimya sa olooliwa?

12 Niireke Yehova onnivaha efaita yoothanla enivarihana ni murima wa khula mutthu? Aayo. Maana onniphavela woona ele eri mmuupuweloni ni vamurimani vahu. (Musome Miruku 17:3; 24:12.) Ninrowa opaka sai soothanla mwa miruku sinivarihana ni olooliwa? Etthu nikhanle ahu oopaka ori onvekela malakiheryo Yehova, otokosa ni orumeela saana murima ahu wiixuttihiwe ni Biibiliya wira nipake yoothanla. Niira siiso khaninrowa omakelaka waakoha atthu akina etthu yaarowa aya opaka yaakhanle opuro ahu. Nave nihaahiyeke atthu akina anipakelaka soothanla. Musuweleke wira khula “mutthu onokohiwa mwaha wa mwettelo awe”.—aGalasia 6:5; aRoma 14:12.

MALAMULO A YEHOVA ANNOONIHERYA WIRA ONNINIPHENTA

13. Malamulo ni malakiheryo a Yehova voohimya sa ephome, anniixuttiha exeeni?

13 Khula etthu Yehova onnivekela awe, enniniphwanyiha mireerelo mwaha woowi onniniphenta. (Esalimo 19:8-12) Masi khanimmwiiwelela paahi mwaha woowi malamulo awe anniniphwanyiha mureerelo. Hiyo ninnimwiiwelela mwaha womphenta. Nto omphenta wahu Yehova onniniiriha okhootta oheleliwa ephome. (Miteko 15:20) Opaka eyo, ennikhapelela vanceene ekumi ahu. Olelo-va, atthu anceene aniheleliwa ephome, anniphwanya maxakha ni mameediku manceene annikupali wira omooperari mutthu woohimuhelela ephome, onnikhaliherya ekumi ya muretta owo. Tthiri eyo enooniherya wira Yehova onnisuwela itthu sinniphwanyiha mureerelo ni onniniphenta vanceene.—Mmusome Yesaya 55:9; Yohani 14:21, 23.

14, 15. (a) Malamulo xeeni Yehova aavanhe awe aIsarayeli wira aakhapelele? (b) Nnooniherya sai wira ninnittittimiha okumi?

14 Okathi wotheene, malamulo a Yehova annaaphwanyiha mireerelo arumeyi awe. Eyo ennooneya ni malamulo aavanhe awe aIsarayeli wira asyakeke ihasara. Mwa ntakiheryo, nlamulo nimosa naahimya wira okathi yaateka aya ipa saya, yahaana otekelela etarato wira ohikhale mutthu aarowa omora. (Otumererya 22:8) Nlamulo nikina naahimya wira mutthu akhalana enama yoowali aahaana okhapelela saana wira ehaakumiherye ehasara wala owiiva atthu akina. (Okhuma 21:28, 29) Akhala wira mwIsarayeli mmosa khaiwelela malamulo awo, owo aanikhalana nthowa akhala wira yaamukhumelela ehasara.

15 Malamulo awo annooniherya wira Yehova onnivaha efaita okumi. Eyo enniixuttiha exeeni? Enniixuttiha wira nihaana ovaha efaita ekumi ahu. Ninnooniherya eyo vaavo ninkhapelela ahu empa ahu, mikukutta sahu, moota nneettiha ahu ni enamuna ya otthekula ninthanla ahu. Atthu akina annipaka itthu saarowa waakumiherya ehasara yuupuwelaka wira khiivo etthu yootakhala enrowa waakhumelela. Eyo ennaatepela amiravo. Masi musuweleke wira Yehova khonsiveliwa vaavo nimpaka ahu eyo. Owo oniphavela wira nittittimiheke ekumi ahu ni ya atthu akina.—Musuweli 11:9, 10.

16. Muluku onoonela sai okumiha erukulu?

16 Yehova onnivaha efaita okumi wa khula mutthu ohela muhina okumi wa mwaana orupaliwe. Nlamulo na Moise naahimya wira mutthu anvulaliha moohilakelela muthiyana oorupala, muthiyana owo wala mwanawe khukhwa, Yehova aaninvaha nthowa mutthu owo. Hata opanke ene eyo moohilakela, mutthu owo aahaana wiiviwa. Maana nlamulo naahimya wira ekumi eliviwe ni ekumi. (Mmusome Okhuma 21:22, 23.) Muluku onnimuthokorerya mwaana orupaliwe ntoko mutthu mukumi. Eyo ennooniherya wira Muluku omunanara vaavo mutthu onikumiha awe erukulu. Muluku onoonela sai vaavo aniiviwa aya anamwane imilyau sinceene khula mwaakha mwaha wa okumihiwa irukulu?

17. Akhala wira muthiyana ookumiha erukulu ohinatthi osuwela ekeekhai, okupaliki exeeni?

17 Ankhi akhala wira muthiyana ookumiha erukulu ohinatthi osuwela ekeekhai? Okhala wira opanke ohisuwelaka, Yehova onoomulevelela ni murima wotheene orumeelaka mukuttho wowoopola wa Yesu Kristu. (Luka 5:32; aÉfeso 1:7) Muthiyana okuminhe erukulu ohinatthi wiixutta ekeekhai, khonreerela wiivaha nthowa. Biibiliya onihimya so: “Apwiya t’òmoriwa ikharari ni t’òkhupanyerya . . . Ntoko vanrakamelanaya onikhuma n’unikela nsuwa, siso Apwiya anninimwalanyiha ni sottheka sahu”.—Esalimo 103:8-14.

MUSYAKEKE OMUNYOKHA MUTTHU

18. Xeeni vanireerela aya ohimunyokha mutthu?

18 Ottittimiha okumi onihela muhina moota ninwoonela ahu atthu akina. Moota xeeni? Pooti wira ookhala mutthu ohinnisivela nanwehaka. Nto naahikhalane ephoole, hiyo pooti opacerya omunyokha. Murummwa Yohani aalempe so: “Othene ale ananyokha akhw’aya, awo anamwiva”. (1 Yohani 3:15) Onyokhana pooti omwiiriha mutthu ohisiveliwa ni mukhwaawe, omootherya itthu sootakhala ni ophavela wira aakhwiiye. Yehova onnisuwela ele eri vamurimani vahu. (Onamukuttho 19:16; Otumererya 19:18-21; Matheyo 5:22) Akhala wira ninnimunyokha mutthu nihaana wiimananiha omala-maliha vamurimani vahu omunyokha wahu iwo.—Yakobo 1:14, 15; 4:1-3.

19. Enamuna xeeni ekina nnooniherya ahu wira ninnivaha efaita ekumi?

19 Nookhala nthowa nikina ninniiriha ovaha efaita ekumi. Esalimo 11:5, Biibiliya onihimya wira Yehova ‘onniphweliwa n’alipa-òwali’. Akhala wira onninsivela otthekula ni itthu sootakhala, nnooniherya wira ninnisiveliwa ni itthu sootakhala. Khanimphavela osariha mmuupuweloni mwahu ilatarato, miyuupuwelo ni moolumo ootakhala. Ohiya-vo, nimphavela osariha muupuwelo ahu ni itthu sooloka sinniphwanyiha murettele.—Mmusome aFilipi 4:8, 9.

MUHIIRELEKE MPANTTA MITTHENKESO SIHINTTITTIMIHA OKUMI

20-22. (a) Yehova onoonela sai olumwenku ola wa Satana? (b) Atthu a Muluku anooniherya sai wira khaniirela mpantta olumwenku?

20 Olumwenku ola wa Satana khonittittimiha okumi. Ti maana aya Yehova onihimya awe wira, olumwenku ola wookhalana nthowa na ephome aahiiso na atthu anikhwa. Tthiri okhuma khalai, anamalamulela aawiiviha atthu anceene waahela muhina Anamoona a Yehova. MBiibiliyani, mitthenkeso iyo ni ikuvernu sootakhala sinnilikanyihiwa ni inama sootakhala. (Daniyeli 8:3, 4, 20-22; Wisupulula 13:1, 2, 7, 8) Olelo-va, ikapwitthi nakoso muulupale onikumiherya musurukhu munceene. Atthu anceene annithaaciri mwaha wa otumiha ikapwitthi. Tthiri vannooneya wira “elapo yothene enniweriwa ni mutakhali”.—1 Yohani 5:19.

21 MaKristau ekeekhai khaniirela mpantta olumwenku ola wootakhala. Awo khaniirela mpantta epoliitika ni ikhotto. Nave okhala wira khanimwiiva mutthu, khanikhaliherya mitthenkeso siniwiiva atthu. (Yohani 15:19; 17:16) Okathi ninlupatthiwa ahu, khaninliverya ni sootakhala. Muupuweleke wira Yesu aahimmye wira nihaana waaphenta awanani ahu.—Matheyo 5:44; aRoma 12:17-21.

22 Etiini yookhalana nthowa na wiiviwa atthu imilyau sinceene. Olavulaka sa Babilonia Muulupale, eyo piiyo, mutthenkeso wa itiini sowootha, Biibiliya onihimya so: “Mwa nyuwo yophwanyiwa ephome ya maprofeta ni y’atthu òwarya n’iphome y’atthu othene aiviwe mulaponi-mu”. Tthiri ninnoona nthowa naya Yehova onihimya awe wira “nyuwo, atthu aka, mukhume muttetthe owo”. Moohaanyiherya, ale aniphavela omukokhorela Yehova, ahaana osyaka wiirela mpantta etiini yowootha.—Wisupulula 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Mutthu ohaana opaka exeeni wira ‘okhume’ oBabilonia Muulupale?

23 Wira mutthu ‘okhume’ oBabilonia Muulupale, ohaana wooniherya wira khoniirela mpantta etiini yoowootha. Mwa ntakiheryo, pooti wira nihaana orowa ekerexa neetta ahu khalai ovekela wira nsina nahu nittipihiwe. Masi nihaana opaka etthu ekina. Etthu ene tiila: Onyokha itthu soohiloka simpakiwa ni itiini sowootha. Maana itiini sowootha sinneemererya orupihana woohiloka, ipoliitika ni owiiyerya atthu musurukhu aya aphavelaka othaaciri. (Musome Esalimo 97:10; Wisupulula 18:7, 9, 11-17) Okhuma khalai, atthu anceene anniiviwa mwaha wa itthu iyo sootakhala.

24, 25. Mireerelo xeeni nimphwanya ahu mwaha woomusuwela Yehova?

24 Nihinatthi omusuwela Yehova, khula mmosa a hiyo aanikhaliherya itthu soohiloka sinipakiwa olumwenku ola wa Satana. Masi vano noopaka marukunuxo, ninnaamini mukuttho wowoopola wa Yesu ni nihiivahererya wa Muluku. Tthiri ‘Muluku ònilevelela itampi sahu’. Vano nookhalana murettele wa mmuupuweloni ni murima wooloka, mwaha woowi ninnimuhakalaliha Yehova.—Miteko 3:19; Yesaya 1:18.

25 Pooti wira khalai naanikhaliherya mitthenkeso saarina nthowa na wiiviwa atthu. Hata vari siiso, musuweleke wira Yehova pooti onilevelela itampi iyo orumeelaka mukuttho wowoopola. Tthiri vano ninnivaha efaita okumi. Ninnooniherya eyo niimananihaka waakhaliherya atthu akina omusuwela Yehova, ohiirela mpantta olumwenku wa Satana ni okhalana waataana wooloka ni Muluku.—2 aKorinto 6:1, 2.

MULALEYEKE OMWENE

26-28. (a) Muteko xeeni Yehova anvanhe awe Ezekiyeli? (b) Olelo-va, muteko xeeni Yehova onivanhe awe?

26 Okathi wa aIsarayeli, Yehova aahinvaha muteko profeta Ezekiyeli. Muteko ene waari waalopola atthu oYerusalemu wira epooma ele yampwetexiwa ni aahaaleela etthu yaakhanle aya oopaka wira yoopowe. Vaakhanle wira Ezekiyeli khaarowa waalopola, Yehova aamunvaha nthowa na ephome ya atthu ale. (Ezekiyeli 33:7-9) Masi Ezekiyeli aahooniherya wira aanivaha efaita okumi iimananihaka waalopola atthu ale.

27 Olelo-va, Yehova oonivaha muteko wowaalopola atthu wira olumwenku ola wa Satana onrowa opwetexiwa ni waakhaliherya omusuwela Yehova wira yoopowe yakhaleke mparayiisu. (Yesaya 61:2; Matheyo 24:14) Nihaana wiimananiha waalaleerya atthu ihapari sooreera. Niira siiso, nnookhalana murima wooloka ntoko Paulo aahimmye awe wira: “Akhalá mutthu a nyuwo onrowa orimela, miyo nkina mulattu. Tthiri nkikhontte wileva wira kolalèryeni otthuna wothene wa Muluku”.—Miteko 20:26, 27.

28 Mwaha onittharelana ninrowa woona etthu nikhanle ahu oopaka wira nikhale atthu ooratta vamaithoni va Muluku.