Konttenttiyaa bessa

Kesuwaa bessa

2

2 Xoossaa Sunttaa—Giriiketto Geeshsha Maxaafan

2 Xoossaa Sunttaa—Giriiketto Geeshsha Maxaafan

Geeshsha Maxaafaa eranchati Tetragramateniyan (יהוה) xaafettiya Xoossaa sunttay Ibraawettuwan koyro xaafettida Geeshsha Maxaafan 7,000 gidiya sohuwan deˈiyoogaa yootoosona. Gidoppe attin, daroti koyro xaafettida Giriiketto Geeshsha Maxaafan Xoossaa sunttay baawa giidi qoppoosona. Hegaa gishshawu, ha wodiyan Ooratta Maachaa giyo daro birshshettatun Yihoowa giyo sunttay Inggilizettuwan baawa. Ibraawetto Geeshsha Maxaafaappe qofay ekettido sohuwankka, Tetragramatenee deˈiyoosan Xoossaa sunttaa gishshaa daroti “Godaa” giidi birshshidosona.

Ooratta Alamiyaa Geeshsha Maxaafaa Birshshettaa birshshidaageeti hegaadan oottibookkona. He birshshettan, Giriiketto Geeshsha Maxaafan Yihoowa giyo sunttay muleera 237 sohuwan deˈees. Birshshiyaageeti hegaa kuuyanawu keehi koshshiya naaˈˈubaa qoppidosona: (1) Ha wodiyan deˈiya kushiyan xaafido Giriiketto xuufeti koyroogeeta gidokkona. Ha wodiyan deˈiya shaˈan qoodettiya xuufetuppe daroti, koyroogeeti xaafetti simmin naaˈˈu xeeta gidiya layttappe guyyiyan xaafettidosona. (2) He wode, kushiyan xaafidaageeti Tetragramateniyaa gishshaa “Godaa” giyo birshshettay deˈiyo Kyʹri·os giyo Giriiketto qaalaa xaafidosona, woykko hegaadan laammido xuufiyaappe xaafidosona.

Ooratta Alamiyaa Geeshsha Maxaafaa Birshshiya Konttee koyro kushiyan xaafettida Giriiketto xuufiyan Tetragramatenee xaafettidoogaa ammanaadan oottiyaabay deˈiyoogaa akeekiis. Kaallidi deˈiya naqaashay eti kuuyanaadan maaddiis:

  • Yesuusa wodenne i kiittidoogeetu wode goˈettiyo Ibraawetto Geeshsha Maxaafatun ubbasan Tetragramatenee deˈees. Kase amarida asay he qofaa maayenna. Koyro xeetu layttan xaafettida Ibraawetto Geeshsha Maxaafati Kumiran giyoosaa matan ha wodiyan beettido gishshawu, hegaa ooninne palamettana danddayenna.

  • Yesuusa wodenne i kiittidoogeetu wode, Giriikettuwan birshshido Ibraawetto Geeshsha Maxaafatunkka Tetragramatenee deˈees. Daro xeetu layttawu, Ibraawetto Geeshsha Maxaafaa Giriikettuwan birshshido Sepitujenttee kushiyan xaafettidaagan Tetragramatenee baawa giidi eranchati qoppidosona. Hegaappe simmin 1950 heeran, Yesuusa wode xaafettida Giriiketto Sepitujentte birshshettaappe duuxerettidi attida amaridaagaa eranchati akeekidosona. He duuxerettidi attidaageetun Ibraawetto pitaliyan xaafettida Xoossaa sunttay deˈees. Yaatiyo gishshawu, Giriikettuwan xaafettida, Yesuusa wode deˈiya Geeshsha Maxaafatun Xoossaa sunttay deˈees. SHin, oyddantto xeetu layttaa M.Ln Kodekis Vatikanesinne Kodekis Saynatikes giyoogeetu mala Giriiketto Sepitujenttiyaa kushiyan xaafidoogeetuppe waannatiyaageetun Doomettaabaappe Milkkiyaasa gakkanaassi (hegaappe kase kushiyan xaafettidaageetun deˈiyoosan) Xoossaa sunttay baawa. Hegaa gishshawu, he wode xaafettidaageetuppe attida Ooratta Maachaa giyoogan woy Giriiketto Geeshsha Maxaafan Xoossaa sunttay baynnaagee garamissiyaaba gidenna.

    Yesuusi, “Taani ta Aawaa sunttan yaas” yaagidi geeshshidi yootiis. I ba oosuwaa ba “Aawaa sunttan” oottidoogaakka minttidi yootiis

  • Yesuusi Xoossaa sunttaa darotoo yootidoogaanne haratussi erissidoogaa Giriiketto Geeshsha Maxaafay qonccissees. (Yohaannisa 17:6, 11, 12, 26) Yesuusi, “Taani ta Aawaa sunttan yaas” yaagidi geeshshidi yootiis. I ba oosuwaa ba “Aawaa sunttan” oottidoogaakka minttidi yootiis.—Yohaannisa 5:43; 10:25.

  • Giriiketto Geeshsha Maxaafay ayyaanay kaalettin Ibraawetto Geeshsha Maxaafaa bolli gujettido gishshawu, Yihoowa sunttay he xuufiyan baynnaagee issi urawu issoy issuwaa phalqqiyaabaa milatees. Erissiyo ashkkaraa Yaaqoobi 50 M.L. heeran, Yerusalaamen deˈiya cimatussi hagaadan giis: “Xoossai Aihuda gidennaageetu giddoppe bau [“ba sunttawu,” NW] haniya asaa ekkanau Aihuda gidennaageetuyyo koiro waatidi qoppidaakko Simooni yootiis.” (Oosuwaa 15:14) Koyro xeetu layttan Xoossaa sunttaa ooninne erennaba woy xeesennaba gidiyaakko, Yaaqoobi hegaadan yootiyoogee bessiyaaba gidenna.

  • Xoossaa sunttay Giriiketto Geeshsha Maxaafan muuca qaalan (qanttan) xaafettiis. Ajjuutaa 19:1, 3, 4, 6n (NW) Xoossaa sunttay “Haleeluuyah” giyo qaalaa giddon deˈees. Ha qaalay “Yah Galatite” giyo birshshettay deˈiyo Ibraawetto qaalaappe ekettiis. Yihoowa giyo sunttay qanttan “Yah” geetettees. Giriiketto Geeshsha Maxaafan deˈiya daro sunttay Xoossaa sunttaappe ekettiis. Yesuusa sunttaa birshshettay “Yihooway Ashshiyaagaa” giyoogaa gidiyoogaa issi issi xuufeti qonccissoosona.”

  • Beni wode Ayhudatu xuufeti Ayhuda Kiristtaaneti bantta xuufiyan Xoossaa sunttaa xaafidoogaa bessoosona. Xaafettibeenna higgeta shiishshidi 300 M.L. heeran xaafido Tosefta giyo xuufee, sambbata gallassan xuugettida Kiristtaanetu xuufetubaa hagaadan giis: “Wonggelaawetu maxaafatanne minimetu [Ayhuda Kiristtaane giidi qoppiyoogeetu] maxaafata tamaappe kessokkona. SHin he maxaafatinne etan xaafettida Xoossaa sunttay xuugettishin coˈˈu giidi xeelloosona.” Naaˈˈantto xeetu layttaa M.L. doomettan deˈida Rabii Yose giyo Galiilaa biittaa bitanee sambbata gidenna gallassi “Xoossaa sunttay deˈiyo sohuwaa issi uri hegeetuppe [Kiristtaaneti xaafidoba giidi qoppiyoogeetuppe] qanxxi wottin attidaagee xuugettees” yaagidoogaa ha xuufee qonccissiis.

  • Ibraawetto Geeshsha Maxaafaappe ekettida Giriiketto Geeshsha Maxaafaa xiqisetun Xoossaa sunttay deˈennan waayi aggana giidi issi issi Geeshsha Maxaafaa eranchati yootoosona. “Tetragramateniyan Ooratta Maachaa” giyo huuphe yohuwaa giddon, Zi Anker Baybil Dikishineeree hagaadan giis: “Tetragramatenee woy Yahweh giyo Xoossaa sunttay Ooratta Maachay koyro xaafettiyo wode, Galˈˈa Maachaappe ekettida amarida xiqisetun woy ubba xiqisetun Ooratta Maachan deˈiyoogaa bessiya amarida naqaashay deˈees.” Jorj Haward giyo eranchay hagaadan giis: “Beni woosa keettan goˈettiyoogaa gidida Giriiketto Geeshsha Maxaafan [Sepitujenttiyan] Tetragramee xaafettido gishshawu, Ooratta Maachaa xaafidaageeti Galˈˈa Maachaappe ekettida xiqisiyaa xaafiyo wode Tetragramiyaa xaafidosona giidi qoppiyoogee bessiyaaba.”

  • Geeshsha Maxaafaa birshshida erettida asati Giriiketto Geeshsha Maxaafan Xoossaa sunttaa xaafidosona. He asatuppe amaridaageeti Ooratta Alamiyaa Birshshettay kiyanaappe daro wodiyaa kasetidi hegaadan oottidosona. He birshshidaageetuppe amaridaageetu sunttaynne eti oottidobay hagaappe kaallidi deˈees: E Litiral Transleshin of zi Niwu Testament . . . From zi Tekist of zi Vatikan Maniyuskript, Herman Heynfetteri xaafidoogaa (1863); Zi Emfatik Diyaglott, Benjamin Wilseni xaafidoogaa (1864); Zi Ipisels of Pool in Modern Inggilish, Jorj Barker Istivensi xaafidoogaa (1898); St. Pools Ipisel tu zi Romans, W. G. Razerforddi xaafidoogaa (1900); Zi Niwu Testament Leters, J.W.C. Wandi, Londene PHaaphaasee xaafidoogaa (1946). Hegaa bollikka, Pablo Besseni 20tta xeetu layttaa doomettan Isppeene qaalan birshshidoogan, Luqaasa 2:15ninne Yihudaa 14n “Jehová” giidi xaafiis; qassi i birshshido maxaafan deˈiya tohossa qofan, 100ppe dariya sohotun Xoossaa sunttay deˈana danddayiyo sohota yootiis. Hegeeti birshshettanaappe daro layttaa kasetidi, Giriiketto Geeshsha Maxaafaa 16tta xeetu layttaappe kase Ibraawettuwan birshshidoogeetun Tetragramatenee daro xiqisiyan deˈees. Jarmane qaalan birshshidoogeetu xallan, baa giishin 11tun “Jehovah” (woy Ibraawettuwan “Yahweh” giyoogaa birshshidoogee) giyo sunttay Giriiketto Geeshsha Maxaafan deˈees; oyddu birshshettatun qassi “Godaa” giyoogaa matan gujo malaata giddon Xoossaa sunttay deˈees. Jarmane qaalan 70ppe dariya birshshettatun tohossa qofan woy qaalaa qonccissiyo sohuwan Xoossaa sunttay deˈees.

    Zi Emfatik Diyaglott, Benjamin Wilseni (1864) xaafidoogan Oosuwaa 2:34n deˈiya Xoossaa sunttaa

  • Giriiketto Geeshsha Maxaafan xeetaappe dariya dumma dumma qaalan birshshidoogan Xoossaa sunttay deˈees. Afirkkan, Amarkkan, Isiyan, Awurooppaaninne Pasifikke haruurotun haasayiyo daro qaalatun Xoossaa sunttaa goˈettoosona. (Sinttaa 12ninne 13n deˈiya saaxiniyaa xeella.) Hegeeta birshshidaageeti Xoossaa sunttaa goˈettido gaasoy qommoora qonccidaagaara issi mala. He qaalatun birshshettidaageetuppe amaridaageeti, “Jihova” giyo sunttay 48 xiqisetun 51 sohuwan deˈiyo Rotuman Geeshsha Maxaafaanne (1999), Indonizhiyaa biittan “Jahowa” giyo sunttay 110 sohuwan deˈiyo Batak (Toba) birshshettaa (1989) mala, Giriiketto Geeshsha Maxaafaa birshshettati mata wode kiyidaageeta.

    Haway biittaa qaalan 1816n birshshettidaagan Marqqoosa 12:29, 30n deˈiya Xoossaa sunttaa

Yihoowa giyo Xoossaa sunttaa Giriiketto Geeshsha Maxaafan koyro sohuwan zaarettidi xaafiyoogee bessiyaaba gidiyoogee qoncce. Ooratta Alamiyaa Birshshettaa birshshidaageeti hegaadan oottidosona. Eti Xoossaa sunttaa keehi bonchiyo gishshawu, koyro xaafettidabaa aybanne kessennaadan yayyoosona.—Ajjuutaa 22:18, 19.