BENI Kiristtaaneti keehippe xala. Koyro heezzu xeetu layttan gakkida wolqqaama yedetaa wode, kawuwau goynnennan ixxidoogan eeqau goynniya Roomati etappe darota woridosona. Issi issitoo ispporttiyaa malatiyaabaa asaa bessiyoosan yarshshiyoosay giigees. Kiristtaaneti naxa kiyanau, kawoy xoossa mala gidiyoogaa ammaniyoogaa bessiyo, kuucha ixaanaa cuwayiyoogaa xallay etappe  koyettees. Gidikkonne, bantta equwan shuggidaageeti keehippe guutta. Daroti bantta ammanuwaa kaddiyoogaappe hayquwaa dooridosona.

Ha wodiyan, Kiristtaane Yihoowa Markkati polotikan gaxatetta equwaa (neutrality) xeelliyaagan hegaa mala tangguwaa ekkoosona. Leemisuwau, Naazetuppe ixoy gakkishinkka eti minnidi eqqidoogaa taarikiyaappe akeekana danddayettees. Naaˈˈantto alamiyaa olaappe kasenne he olaa wode, Jarmanen deˈiya Yihoowa Markkatuppe missa gidiyaageeti gaxatetta equwaa naagidi “Hil Hitler” gibeenna gishshau, daroti asay gurddettidi qashettiyoosan (concentration camps) hayqqidosona. Yihoowa Markkatu naata etappe wolqqan shaakkoosona. He sugettay deˈishinkka, naati bantta equwaa mintti naagidosonanne harati Geeshsha Maxaafaa timirtte gidennabatun eta hambbalaashanau wolqqanttin ixxidosona.

Ha wodiyan Yihoowa Markkata ubbaa hegaa mala wolqqaama yedetay gakkenna. Gidoppe attin, yelaga Yihoowa Markkati banddiraa siraataa bonchiyoogaa malatiya, biittaa siiqiyoogaa bessiyo baalatun shaahettennaadan bantta kahan kuuyiyoogaappe denddidaagan issi issitoo asay eta bala ogiyan xeellees.

Yihoowa Markkatu naati banddiraa siraataa bonchennaadan harata minttettenna mala tamaaroosona; hegee issi uri ba huuphe kuuyiyooba. Gidikkonne, Yihoowa Markkatu eqoy mino: Eti ay biittaa banddiraa siraataanne bonchokkona. Hegee toochanaassi giidi oottiyooba gidennaagee qoncce. Eti bantta deˈiyo ay biittaa banddiranne bonchoosona; qassi biittaa higgiyau azazettiyoogan hegaa  bessoosona. Kawotettaa eqettidi oottiyo aybiininne eti mule gelokkona. Ha wodiyan asaa haariyaageeti ‘Xoossay azaziininne’ paqqadin deˈiyaageeta. Hegaa gishshau, giiraa qanxxanaadaaninne ‘deriyaa heemmiyaageeta’ bonchanaadan Xoossay azazidobadan etau siyettees. (Roome 13:1-7) Hegee Kiristtoosi: “Qeesaaraagaa Qeesaarassi, Xoossaagaa Xoossaassi immite” yaagido erettida qonccissuwaara moggottees.—Maatiyoosa 22:21.

Issoti issoti, ‘Yaatin Yihoowa Markkati banddiraa siraataa aybissi bonchokkonaa?’ yaagidi oychana danddayoosona. Hegee eti banddiraa siraataa bonchiyoogaa goynodan xeelliyo gishshataassa; qassi goynoy bessiyoy Xoossaassa. Eti bantta kahappe denddidaagan Xoossaappe attin hara oossinne woykko aybissinne goynnokkona. (Maatiyoosa 4:10; Oosuwaa 5:29) Yaatiyo gishshau, asttamaareti ha xeelaa bonchiyo wodenne Yihoowa Markka gidida naati bantta ammanuwaadan deˈiyoogaa diggenna wode nashshoosona.

Kaallidi deˈiya qofati bessiyoogaadan, banddiraa siraataa bonchiyoogee goynuwaara gayttidaba gidiyoogaa ammaniyay Yihoowa Markkatu xalla gidennaagee garamissenna:

“Beni wode banddiratuppe daroti qoncce gidida ogiyan haymaanootiyaara gayttidaageeta. . . . Issi biittaa banddiray geeshshaba gidanaadan ubbatoo haymaanootiyaa maadoy koyettiyaaba malatees.” (Geddi oottidi xaafiday nuna.)—Encyclopædia Britannica.

“Banddiray masqqaliyaadan geeshshaba. . . . Issi biittay kaalliyo maaraa asay xeelliyo ogiyaara gayttida higgetinne siraatati, ‘Banddirau haarettiyoogaa,’ . . . ‘Banddiraa aybippenne aattidi xeelliyoogaa,’ ‘Banddirau aqiyoogaa’ yaagiyaagaa mala mino qaalatun qonccoosona.” (Geddi oottidi xaafiday nuna.)—The Encyclopedia Americana.

“Kiristtaaneti [Rooma] kawuwaa xoossadan xeellidi yarshshuwaa shiishshanau . . . ixxis giidosona; hegee ha wodiyan banddiraa siraataa bonchanau woykko ammanettiyoogaa bessiyo caaquwaa caaqqanau ixxis giyoogaara daroban issi mala.”—Those About to Die (1958), Daaneel P. Manniksi xaafidoogaa, sinttaa 135.

Qommoora giidoogaadan, Yihoowa Markkati banddiraa siraataa bonchennaagee ay kawotettanne woykko haariyaageeta toochanaassi giidi gidenna. Hegee issi biittaa kalˈˈatiya misiliyau goynniyoogaa bessiya ogiyan ziggokkona woykko bonchokkona giyoogaa. Eti hegaa beni wode Baabiloone kawoy Naabukadanaxoori Duura dembban essido misiliyau goynnanau ixxis giida heezzu yelaga Ibraawetu equwaadan xeelloosona. (Daaneela, shemppuwaa 3) Yaatiyo  gishshau, harati banddiraa siraataa bonchiyaabanne ammanettiyoogaa bessanau caaqqiyaaba gidikkonne, Yihoowa Markkatu naati Geeshsha Maxaafan loohida bantta kahaa kaallanaadan tamaaroosona. Hegaa gishshau, eti he siraatan shaahettennan, coˈˈu giidi boncho hanotan xeelloosona. Hegaara issi mala gaasotun, Yihoowa Markka gidida naati issi biittaa mazamuriyaa yexxiyo woykko muuziqaa miishshan kaaˈiyo wode shaahettokkona.

Yelidaageeti bantta ammanuwaara moggottiya ogiyan bantta naata haymaanootiyaa timirttiyaa tamaarissiyo maataa ha wodiyan daro biittati bonchoosona. Kaatolike Woosa Keettan hanno gakkanaashin goˈettiyo haymaanoote higgee bessiyoogaadan, ubba haymaanooteti ha maataa bonchoosona: “Yelidaageeti bantta naati deˈanaadan oottidaageeta gidiyoogaadan, eta tamaarissanau besseesinne hegaa oottiyo maatay etau deˈees; yelidaageeti Woosa Keettaa siraataara moggottiya ogiyan bantta naata Kiristtaane timirttiyaa koyrottidi tamaarissana koshshiyoy hegaassa.”—Canon 226.

Yihoowa Markkati koyiyoy hegaappe dummaba gidenna. Eti bantta naata siiqiyaageeta gidiyoogaadan, tumu Kiristtaanetu kandduwaa maaraa, shooruwaa siiqiyoogaanne hara asaba gididabaa bonchiyoogaa eta loytti tamaarissanau baaxetoosona. Eti kiitettida PHauloosi Efisoona Kiristtaanetussi immido: “Aawatoo, intte intte naata Godaa seeraaninne zoriyan dichchiteppe attin, eta hanqqetissoppite” yaagiya zoriyaa kaallanau koyoosona.—Efisoona 6:4.

Issi issi keettan, yelidaageetuppe issuwaa xallay Yihoowa Markka. Hegaa mala hanotan, ba haymaanootiyan ammaniyoogaadan naata tamaarissanau Yihoowa Markka gidennaagaukka maatay deˈiyoogaa Yihoowa Markka gididaagee akeekanaadan minttettoy imettees. Dumma dumma haymaanoote timirttiyaa  siyiya naata gakkiya metoy deˈana danddayikkokka keehi guutta. * Naati ubbay bantta kaallana haymaanootiyaa doorana koshshiyoogee qoncce. Yelidaageeti Yihoowa Markka gidin aggin, banttana yelidaageetu haymaanoote siraataa kaallanau dooriyay ubba naata gidennaagee erettidaba.

Yihoowa Markkati issi Kiristtaaniyaa kahaa keehi xoqqu oottidi xeelliyoogaakka intte eranau koshshees. (Roome, shemppuwaa 14) Kawotettatu Issippetettaa Jeneral Assembbilee 1989n giigissido, Naatu Maataa xeelliya SHiiquwan “qofan, kahaaninne ammanuwan laˈa gidanau,” qassi “bantta qofaa laˈatettan qonccissanaunne banttana xeelliya ay allaalliyan woy ay hanotaaninne hegee qofettanaadan” naatussi deˈiya maataa ammanidi ekkidosona.

Naaˈˈu naati ubbaban issi mala gidokkona. Yaatiyo gishshau, timirtte keettan hanettiyaabatanne imettiya issi issi oosota xeelliyaagan, Yihoowa Markkati woy hara tamaare naati kuuyiyooban amarida dummatettay deˈanaagaa intte qoppana danddayiyoogee naagettiyaaba. Kahaa laˈatettaa maaraara inttekka maayettanaagaa ammanoos.