Konttenttiyaa bessa

Kesuwaa bessa

SHEMPPO 8

Yihooway “Ubbabaa” Kase Sohuwawu Zaariyo Wolqqaa

Yihooway “Ubbabaa” Kase Sohuwawu Zaariyo Wolqqaa

1, 2. Asawu ha wodiyan aybi xayana danddayii, qassi hegee nuna waati qohii?

 ISSI naꞌi I kaaꞌiyo dosiyoobay xayiyo wode woy meqqiyo wode azzanidi yeekkees. A yeehoy keehi azzanttees! SHin, aayyiyaa woy aaway xayidabaa immiyo wode, naꞌi ay keena ufayttiyaakko beꞌa eray? Kaꞌiyoobay xayidaagaa demmiyoogee woy moorettidabaa giigissiyoogee aawaassi woy aayeessi metennaba. SHin, naꞌay keehi ufaytteesinne keehi garamettees. Mule xayidaba woy moorettidaba milatiyaabay giigiis!

2 Ooppenne aadhdhiya Aawa gidida Yihoowawu saꞌan deꞌiya A naati mule xayidaba gi qoppiyoobaa zaarettidi demmanaadan oottiyo wolqqay deꞌees. Nuuni hegaa kaaꞌiyoobaara geeddarssennaagee qoncce. Genccanawu ‘wayssiya ha wodiyan,’ nuuni keehi gitabaa xayiyoogee attenna. (2 Ximootiyoosa 3:1-5) Keettaa, aquwaa, oosuwaanne payyatettaa mala asay xoqqu ootti xeelliyo darobay awudenne xayana danddayees. Qassi meretay daafabaa gattiyo wode hegaa heeran gakkiya qohuwaanne hegaa gaasuwan paxa deꞌiyaabatuppe muleera xayida daro sheeshshata qoppiyo wode nuuni yashshan keehi maashana danddayoos. Gidoppe attin, nuuni siiqiyo uri hayqqin qohettiyoogaa keena nuna aybinne qohana danddayenna. He wode siyettiyaabay keehi wolqqaamanne kayyoyiyaaba gidana danddayees.—2 Sameela 18:33.

3. Oosuwaa 3:21n qonccida minttettiya hidootay aybee, qassi Yihooway hegaa aybaa baggaara polanee?

3 SHin, Yihooway kase sohuwawu zaaranawu goꞌettiyo wolqqaabaa tamaariyoogee keehi minttettiyaaba! Nuuni beꞌanaagaadan, saꞌan deꞌiya ba naatuyyo Xoossay kase sohuwawu zaarana danddayiyoobaynne yaatana maalaaliya darobay deꞌees. Yihooway ‘ubbabaa ooraxissanawu’ woy kase sohuwawu zaaranawu halchchidoogaa Geeshsha Maxaafay yootees. (Oosuwaa 3:21) Hegaa polanawu, Yihooway ba Naꞌay Yesuus Kiristtoosi haariyo Mase Kawotettaa goꞌettana. He Kawotettay saluwan 1914n haaruwaa doommidoogaa naqaashay bessees. a (Maatiyoosa 24:3-14) Aybi ooraxxanee? Yihooway kase sohuwawu zaariyo keehi gita oosotuppe amaridaageeta ane beꞌoos. Hegeetuppe issoy ha wodiyan polettiis. Qassi harati sinttappe aahuwan polettana.

Geeshsha Goynuwaa Kase Sohuwawu Zaariyoogaa

4, 5. Xoossaa asaa 607 K.K. aybi gakkidee, qassi Yihooway etawu ayba hidootaa yootidee?

4 Yihooway kase sohuwawu zaarido issibay geeshsha goynuwaa. Hegee woygiyoogaakko akeekanawu, Yihudaa kawotettaa taarikiyaa qanttan ane pilggoos. Yaatiyoogee Yihooway kase sohuwawu zaaranawu goꞌettiyo ba wolqqaa waati goꞌettiiddi takkidaakko loytti akeekanaadan nuna maaddana.—Roome 15:4.

5 Yerusalaame katamay 607 K.K. xayido wode, ammanettida Ayhudatuyyo aybi siyettidaakko qoppa. Eti dosiyo katamay xayiis, A gimbbeti qolettidosona. Hegaappe iitabay, saꞌan Yihoowawu geeshsha goynuwaa goynniyo soho gidida, Solomoni keexxido bonchcho beeta maqidasee laalettidoogaa. (Mazamure 79:1) Paxa attidaageeti omooddettidi Baabiloone biidosona; eta biittay doꞌay geessiyo ona soho gidiis. (Ermmaasa 9:11) Asa xeelan, ubbabay xayidaba milatiis. (Mazamure 137:1) SHin, he bashshay gakkanaagaa kasetidi odida Yihooway kase sohuwawu zaariyo wodee yaanaagaa hidootan naaganaadan yootiis.

6-8. (a) Hananabaa yootiya Ibraaweti xaafido xuufetun zaari zaaridi odettidabay aybee, qassi he hiraagati koyro waani polettidonaa? (b) Kase sohuwawu zaariyoogaa xeelliyaagan odettida daro hiraagati ha wodiyan Xoossaa asaa bolli waani polettidonaa?

6 Hananabaa yootiya Ibraaweti xaafido xuufetun kase sohuwawu zaaridoogaabaa darotoo yootidosona. b Aradda, qassi doꞌaynne morkketi qohennaadan naagettiya kase sohuwawu zaarido, zaarettidi asi deꞌiyo biittaa Yihooway immanaagaa hananabaa yootiyaageetu baggaara qaalaa geliis. Eta biittay zaarettidi gannate mala gidanaagaa I yootiis! (Isiyaasa 65:25; Hizqqeela 34:25; 36:35) Ubbaappe aaruwan, geeshsha goynoy zaarettidi eqqana, qassi beeta maqidasee haranttuwaa keexettana. (Mikiyaasa 4:1-5) He hiraagati Baabiloonen 70 layttawu omooddettidi deꞌiya Ayhudati genccanaadan maaddiyoogan, etawu hidootay deꞌanaadan oottidosona.

7 Wurssettan, ooraxissiyo wode gakkiis. Ayhudati Baabiloone aylletettaappe laꞌa kiyidi Yerusalaame simmidi, Yihoowa beeta maqidasiyaa yan zaarettidi keexxidosona. (Izira 1:1, 2) Eti geeshsha goynuwaa minttidi kaallido wode ubban, Yihooway eta anjjiis, qassi eta biittay araddanaadaaninne ayfanaadan oottiis. I eta morkketuppenne daro layttawu eta biittan geessida doꞌatuppe naagiis. Eti Yihooway kase sohuwawu zaaranawu goꞌettiyo wolqqan ay keena ufayttidonaashsha! Gidoppe attin, he hanotati kasetidi odettida kase sohuwawu zaariyoogee koyro amarida oge xallan polettidoogaa bessoosona. Kawuwaa Daawita laattiyo maatay deꞌiyo, daro wodiyawu hidootan naagidoogee kawo gidiyo “wurssetta gallassatun,” hegeekka ha wodiyan, hegaappe aadhdhiya ogiyan polettana.—Isiyaasa 2:2-4; 9:6, 7.

8 Yesuusi 1914n saluwaa Kawotettan kawo gididi araatan utti simmidi daro takkennan, saꞌan ammanettidi deꞌiya Xoossaa asawu ayyaanaaban koshshiyaabaa kunttiis. Attida Ayhudata Baabiloone aylletettaappe Parsse Kawoy Qiiroosi 537 K.K. laꞌa kessidoogaadan, Yesuusi bana kaalliya ayyaanaabaa Ayhudata, worddo haymaanoote ubbaa xaaxa waaxiya, ha wodiyaa Baabilooni qohuwaappe laꞌa kessiis. (Roome 2:29; Ajjuutaa 18:1-5) Tumu Kiristtaaneti 1919⁠ppe doommidi geeshsha goynuwaa zaarettidi essidosona. (Milkkiyaasa 3:1-5) He wodeppe doommidi, Yihoowa asay geeshsha gidida ayyaanaa beeta maqidasiyan hegeekka, Xoossay geeshsha goynuwawu giigissido giigissuwan ayyo goynnees. Hegee ha wodiyan nuuyyo keehi koshshiyoy aybissee?

Ayyaanaabaa Kase Sohuwawu Zaariyoogee Keehi Koshshiyo Gaasuwaa

9. Kiitettidaageeti hayqqi simmin, banttana Kiristtaane giyaageetu woosa keettati Xoossawu goynniyoogaara gayttidaagan ay oottidonaa, shin Yihooway ha wodiyan ay oottidee?

9 Ane Kiristtaanetu taarikiyaa beꞌa. Koyro xeetu layttan deꞌida Kiristtaaneti ayyaanaaban daro anjjuwaa demmidosona. SHin, Yesuusinne I kiittidoogeeti geeshsha goynoy moorettanaagaanne kamettanaagaa kasetidi yootidosona. (Maatiyoosa 13:24-30; Oosuwaa 20:29, 30) Kiitettidaageeti hayqqi simmin, banttana Kiristtaane giyaageeti denddidosona. Eta qeeseti worddo timirttetanne meezeta ehiidosona. Eti Xoossay akeekanawu danddayettenna Sillaasee gi yootiyoogan, qassi asay Yihoowa woossiyoogaa aggidi Mayraamonne “geeshsha” giyo darota woossanaadaaninne qeesetuyyo paaxanaadan asaa tamaarissiyoogan Xoossaakko mule shiiqennaadan oottidosona. Geeshsha goynuwaappe asay daro xeetu layttawu haakki simmin, Yihooway ay oottidee? Worddo haymaanootiyan muleera kumidanne Xoossaa ufayssenna oosotun moorettida ha alamiyan Yihooway kelttiyaa gelidi geeshsha goynuwaa kase sohuwawu zaariis! Odoy gujoy baynnan, kase sohuwawu zaarido he hanotay ha wodiyan hanida aybippenne aadhdhiyaaba gaana danddayoos.

10, 11. (a) Ayyaana gannatiyan deꞌiya naaꞌꞌu waannabati aybee? (b) Yihooway ayyaana gannatiyan ay mala asata shiishshidee, qassi eti ay beꞌiyo maataa demmanee?

10 Yaatiyo gishshawu, tumu Kiristtaaneti ha wodiyan ayyaana gannatiyan deꞌoosona. He gannatiyan aybi deꞌii? Naaꞌꞌu waannabati deꞌoosona. Koyroogee, tumanchcha Xoossaa Yihoowa geeshsha goynuwaa. Nuuni wordduwaappenne bala gidida timirttetuppe laꞌa kiyidi geeshsha goynuwaa goynnanaadan oottiyoogan I nuna anjjiis. I nuussi ayyaanaa qumaa immiyoogankka nuna anjjiis. Hegee nuuni saluwan deꞌiya nu Aawaabaa tamaaranaadan, A ufayssanaadaaninne akko shiiqanaadan oottees. (Yohaannisa 4:24) Ayyaana gannatiyaa macara gidida naaꞌꞌanttoogee asaara gayttidaba. Isiyaasi kasetidi yootidoogaadan, “wurssetta gallassatun,” Yihooway baayyo goynniyaageeta sarotettaa ogiyaa tamaarissiis. I nu giddoppe olaa muleera xayssiis. Nuuni nagaranchcha gidikkonne, “ooratta asatettaa” maayanaadan I nuna maaddees. Nuuni loꞌꞌo eeshshati deꞌiyoogeeta gidanaadan maaddiya, ba geeshsha ayyaanaa immiyoogan I nu baaxetiyo baaxiyaa anjjees. (Efisoona 4:22-24; Galaatiyaa 5:22, 23) Neeni Xoossaa ayyaanaara maayettiya ogiyan oottiyo wode, ayyaana gannatiyaa bagga gidaasa.

11 Yihooway ba ayyaana gannatiyan I siiqiyo asata shiishshees; eti A siiqiyaageeta, sarotettaa siiqiyaageetanne ‘bantta ayyaanan hiyyeesa gididoogaa eriyaageeta.’ (Maatiyoosa 5:3) Asaanne kumetta saꞌaa kase sohuwawu zaariyoogaara gayttidaagan keehi maalaalissiyaabaa he asati beꞌana.

“Taani Ubbabaa Ooraxissais”

12, 13. (a) Kase sohuwawu zaariyoogaa xeelliyaagan odettida hiraagati haranttuwaa polettana bessiyoy aybissee? (b) Yihooway Edenen yootidoogaadan saꞌawu ay halchchidee, qassi hegee nuuni sinttanaa wodiyaa hidootan naaganaadan oottiyoy aybissee?

12 Kase sohuwawu zaariyoogaa xeelliyaagan odettida daro hiraagati ayyaanaabaa kase sohuwawu zaariyoogaa xallaa yootiyaaba milatokkona. Leemisuwawu, sahettiyaageeti, wobbiyaageeti, qooqetinne tulleti paxiyo, ubba qassi hayqoy merinawu mitettiyo wodiyaabaa Isiyaasi yootiis. (Isiyaasa 25:8; 35:1-7) He hiraagati beni Israaꞌeelan sittan polettibookkona. Ha hiraagati nu wodiyan ayyaana hanotan polettidoogaa nuuni beꞌidaba gidikkonne, sinttappe kumetta hanotan polettanaagaa ammanettanaadan oottiya daro gaasoy deꞌees. Nuuni hegaa waati eriyoo?

13 Yihooway saꞌawu halchchido ba halchchuwaa beni Edenen qonccissiis: Ufayttiya, payya asay saꞌan issippetettan deꞌana. Kumetta saꞌay gannate gidanaadan, Bitaneenne maccaasiyaa biittaanne A bolli deꞌiya ubba meretaa naagana koshshees. (Doomettaabaa 1:28) Ha wodiyan deꞌiya hanotay hegaappe keehi dummatees. Gidikkonne, Yihoowa halchchuwaa aybinne teqqennaagaa ammanettana danddayoos. (Isiyaasa 55:10, 11) Yihooway Mase Kawo oottidi sunttido Yesuusi kumetta saꞌay gannate gidanaadan oottana.—Luqaasa 23:43.

14, 15. (a) Yihooway ‘ubbabaa waati ooraxissanee’? (b) Gannatiyan deꞌoy ay mala gidanee, qassi nena keehi ufayssiyaagee awugee?

14 Kumetta saꞌay gannate gidiyoogaa beꞌiyaabadan qoppa! He wodiyaabaa Yihooway hagaadan gees: “Taani ubbabaa ooraxissais.” (Ajjuutaa 21:5) Hegee woygiyoogaakko ane qoppa. Yihooway xayssanawu goꞌettiyo ba wolqqan ha iita alamiyaa xayssiyo wode, attanay “ooratta saluwaanne ooratta sa7aa.” Yihoowa siiqiyaanne A sheniyaa poliya ooratta saꞌaa, ooratta kawotettay saluwan uttidi haarees giyoogaa. (2 PHeexiroosa 3:13) Seexaanay ba daydanttatuura issippe muleera xayana. (Ajjuutaa 20:3) Daro shaꞌu layttaappe simmin asay Seexaanay gattiyo balibakkuwaappe, ixuwaappenne qohuwaappe laꞌa kiyana. Hegee keehi woppu gaanaadan oottiyaaba gidanaagee qoncce.

15 Wurssettan, ha keehi loꞌꞌiya saꞌaa koyro nuuyyo odettidaagaadan nuuni naagana. Saꞌaassi bana barkka kase sohuwawu zaariyo wolqqay deꞌees. Hambbalaachchiyaabay xayikko, hambbalaashettida abbatinne shaafati banttarkka geeyana danddayoosona; olay xayikko, olan qohettida biittay kaseegaadan hanees. Meretaa higgiyaaranne biittaa yuushuwan deꞌiya hanotaara maayiya ogiyan kumetta saꞌay Edene ataakiltte soho mala gidanaadaaninne zawi baynna mokkiyaabaynne mehee doꞌay deꞌiyo soho gidanaadan oottiyoogee keehi ufayssiyaaba! Asay mehiyaa doꞌaanne mokkiyaabaa eriiddi xayssiyoogaa aggidi, saꞌan deꞌiya ubba meretatuura sarotettan deꞌana. Guutta naatikka doꞌatuyyo aybanne yayyokkona.—Isiyaasa 9:6, 7; 11:1-9.

16. Gannatiyan kase sohuwawu zaarishin ammanettida asa ubbay beꞌanaabay aybee?

16 Zaaretti kase sohuwawu simmiyoogaa nuuni ubbay beꞌana. Armmageedoonappe attidaageeti hegaappe simmin, kumetta saꞌan maalaalissiya ogiyan pattiyoogaa beꞌana. Yesuusi saꞌan deꞌiyo wode oottidoogaadan, Xoossay ayyo immido wolqqaa qooqeta, duudeta, wobbetanne sahettidaageeta pattanawu goꞌettana. (Maatiyoosa 15:30) Cimidaageetussi eta minotettay, payyatettaynne wolqqay ooraxxiyo wode eti ufayttana. (Iyyooba 33:25) Bollay cimidoogaa bessiyaabay xayana, kusheti tohoti minnana, qassi dibbati ooraxxana. Nagaraa gaasuwan gakkida ubbabay loddan loddan muleera xayiyoogaa ammanettida asa ubbay beꞌana. Kase sohuwawu zaaranawu goꞌettiyo maalaalissiya A wolqqaa gishshawu Xoossaa Yihoowa nuuni keehi galatana! He kase sohuwawu zaariyo ufayssiya wodiyan hananabaappe issibaa ane beꞌoos.

Hayqqidaageeta Denttiyoogaa

17, 18. (a) Yesuusi Saaduqaaweta hanqqettidoy aybissee? (b) Yihooway hayquwaappe denttanaadan Eelaasi oychchana mala oottidabay aybee?

17 Koyro xeetu layttaa M.Ln, Saaduqaaweta giyo, haymaanootiyaa kaalettiya amaridaageeti dendduwan ammanokkona. Yesuusi hanqqettidi eta hagaadan giis: “Xoossaa maxaafata woi a wolqqaa intte erenna gishshau baleeta.” (Maatiyoosa 22:29) Ee, Yihooway ba wolqqaa goꞌettidi hayqqidaageeta denttana danddayiyoogaa Geeshsha Maxaafay qonccissees. Waatidi?

18 Eelaasa wode hanidabaa qoppa. Issi amꞌꞌiyaa ba mexi issi naꞌay daafuridaagaa idimma uttaasu. Naꞌay hayqqiis. He amꞌꞌee son amarida wodiyawu shemppida hananabaa yootiya Eelaasi keehi dagammennan waayi aggana. Kase, Eelaasi he naꞌaa namisaappe ashshiis. Eelaasi he guutta naꞌaa siiqennan waayi aggana. Aayyiyaa keehi kayyottaasu. Hayqqida ba azinaa A hassayanaadan oottiyay he naꞌaa xalla. A cimiyo wode ba naꞌay bana heemmana gaada hidootan naagennan aggukku. He amꞌꞌiyaa kase A oottidobaa gaasuwan qaxxayettaydda deꞌays gaada yashshan maashaasu. He hanotaa beꞌidi Eelaasi seelettiis. Anhaa aayee kiyuwaappe I loddan ekkidi, pude ba deꞌiyo kifiliyaa efiis, efiidi Xoossaa Yihooway he naꞌaa shemppuwaa woy deꞌuwaa zaaranaadan oychchiis.—1 Kawotu Maxaafaa 17:8-21.

19, 20. (a) Hayquwaappe zaaretti denttiyo wolqqay Yihoowawu deꞌiyoogaa Abrahaami ammaniyoogaa waati bessidee, qassi I hegaadan ammananaadan gaaso gididabay aybee? (b) Eelaasa ammanuwaa Yihooway waati minttidee?

19 Dendduwan ammanida koyro asi Eelaasa gidenna. Hayqqidaageeta denttiyo wolqqay Yihoowawu deꞌiyoogaa daro xeetu layttappe kase deꞌida Abrahaami ammaniis; qassi I ammananaadan oottida gaasoy deꞌees. Abrahaamayyo layttay 100 gidido wodenne Saariyyo 90 gidido wode, yelana danddayenna eti yelanaadan Yihooway oottin, Saara maalaalissiya ogiyan attuma naꞌaa yelaasu. (Doomettaabaa 17:17; 21:2, 3) Guyyeppe, he naꞌay diccidi gitaa gidido wode, Abrahaami ba naꞌaa yarshshanaadan Yihooway oychchiis. Ba dosiyo naꞌaa Yisaaqa deꞌuwaa hayquwaappe Yihooway denttanaagaa Abrahaami ammaniyoogaa bessiis. (Ibraawe 11:17-19) Abrahaami ba naꞌaa yarshshanawu deriyaa kiyanaappe kase inne Yisaaqi issippe simmanaagaa ba ashkkaratussi mintti yootidoy, hegaa mala mino ammanoy deꞌiyo gishshataassa gidennan waayi aggana.—Doomettaabaa 22:5.

“Be7a, ne na7ai paxiis”!

20 Yisaaqi yarshshettennaadan Yihooway teqqido gishshawu, he saatiyan hayquwaappe denttana koshshibeenna. Gidoppe attin, Eelaasa wode guutta saatiyawu gidikkonne amꞌꞌee naꞌay hayqqiis. Yihooway he naꞌaa hayquwaappe denttiyoogan hananabaa yootiyaagaa ammanuwaa minttiis! He wode Eelaasi naꞌaa aayeessi immidi, “Be7a, ne na7ai paxiis” yaagidi dogettennabaa haasayiis.—1 Kawotu Maxaafaa 17:22-24.

21, 22. (a) Hayquwaappe denddiyoogaabaa yootiya Geeshsha Maxaafan odettida taariketu halchchoy aybee? (b) Hayquwaappe denttiyoogee Gannatiyan ay keena aaho gidanee, qassi hegaa polanay oonee?

21 Yaatiyo gishshawu, hayqqida asa hayquwaappe denttanawu Yihooway ba wolqqaa goꞌettidoogaa Geeshsha Maxaafay yootiyo koyro taarikee hagaa. Guyyeppe, Elssaaꞌi, Yesuusi, PHawuloosinne PHeexiroosikka hayqqidaageeta denttanaadan Yihooway wolqqaa immiis. He denddidaageeti wurssettan zaarettidi hayqqidosona. Yaatikkonne, hegaa mala Geeshsha Maxaafaa taariketi sinttappe yaanabawu xeera beso.

22 Yesuusi “denddonne de7o” gididi oottiyoobaa Gannatiyan polana. (Yohaannisa 11:25) I miilooniyan qoodettiyaageeta hayquwaappe denttidi, eti saꞌan Gannatiyan merinawu deꞌanaadan etawu deꞌuwaa immana. (Yohaannisa 5:28, 29) Hayqqoosappe daro wodee aadhdhido, siiqiyo laggetinne dabboti zaaretti gayttidi issoy issuwaa qoommidi ufayttanaagaa qoppa! Yihooway kase sohuwawu zaariyo wolqqaa gishshawu asa ubbay A sabbana.

23. Yihooway ba wolqqaa bessido ubbaappe aadhdhiya ogee aybee, qassi hegee nuuni sinttanaa hidootan ammanettanaadan waati oottii?

23 He hidootay polettennan attennaagaa bessiyaabaa Yihooway oottiis. Yihooway ba Naꞌaa Yesuusa wolqqaama ayyaana mereta ootti hayquwaappe denttidi baappe kaalliya maataa immiyoogan, ba wolqqaa ubbaappe aadhdhiya ogiyan bessiis. Yesuusi hayquwaappe denddi simmidi xeetan qoodettiya asawu qoncciis. (1 Qoronttoosa 15:5, 6) Dendduwan ammanennaageetussikka, hegee gidiya naqaasha. Zaarettidi deꞌuwaa immanawu Yihoowawu wolqqay deꞌees.

24. Yihooway hayqqidaageeta denttanaagaa nuuni ammanettana danddayiyoy aybissee, qassi nuuni ufayttanaadan oottiya hidootay aybee?

24 Hayqqidaageeta denttanawu Yihoowawu wolqqay deꞌiyoogaa xalla gidennan, hegaa oottanawu koshshaykka deꞌees. Yihooway hayqqidaageeta denttanawu laamotiyoogaa ammanettida bitanee Iyyoobi ayyaanay denttettin yootiis. (Iyyooba 14:15) Kase sohuwawu zaaranawu goꞌettiyo ba wolqqaa siiqiyoogaa bessiya ogiyan hegaadan goꞌettanawu koyiya nu Xoossaakko shiiqanawu koyikkii? SHin, kase sohuwawu zaaranawu Yihooway oottiyo gita oosotuppe denddoy issuwaa xalla gidiyoogaa hassaya. Neeni kaseegaappe aaruwan akko shiiqiyoogan, Yihooway ‘ubbabaa ooraxissaanawu’ gelido qaalay polettiyo wode beꞌana danddayiyoogan ubbatoo ufaytta.—Ajjuutaa 21:5.

a Mase Kawotettay eqqin ammanettida Kawuwaa Daawita laattiyo maatay deꞌiyo uri araatan uttido wode “ubbabai ooraxxiyo wodee” doommiis. Daawita laattiyo maatay deꞌiyoogee merinawu haaranaagaa Yihooway Daawitawu qaalaa geliis. (Mazamure 89:35-37) Gidoppe attin, Baabilooneti 607 K.K. Yerusalaame katamaa xayssi simmin, Daawita zare gidiya ooninne Xoossaa kawotaa araatan uttibeenna. Daawita laattiyo maatay deꞌiyoogaa gididi saꞌan yelettida Yesuusi saluwan kawotaa araatan uttido wode, daro wodiyawu naagido Kawo gidiis.

b Leemisuwawu, Muusee, Isiyaasi, Ermmaasi, Hizqqeeli, Hooseꞌi, Yuuꞌeeli, Amoxi, Abddiyyu, Mikiyaasinne Sofonaasi kase sohuwawu zaariyoogaabaa yootidosona.