1, 2. (a) Neeni Xoossaa oychchana koyiyo oyshati awugeetee? (b) Muusee Xoossaa ay oychchidee?

 XOOSSAARA haasayiyoogaabaa neeni qoppa eray? Ubbaa Haariya Xoossaara haasayanawu qoppiyoogeekka keehi maalaalissiyaaba! Neeni koyro mammottana, shin I haasayiyo wode zaaraasa. Neeni haasayiyo wode I siyees, zaarees, qassi neeni oychchana koyiyo aybakka yayyennan oychchanaadan oottees. SHin neeni oychchana koyiyoobay aybee?

² Daro layttaappe kase, hegaa mala hanotay gakkido issi bitanee deꞌees. A sunttay Muusa. SHin I Xoossaa oychchido oyshay nena garamissana danddayees. I babaa, sinttappe bana gakkanabaa woy asaa metuwaabaa oychchibeenna. I Xoossaa sunttaa oychchiis. Xoossaa buzo sunttaa Muusee kasekka eriyo gishshawu, neeyyo hegee oorattaba gidana danddayees. Hegaa gishshawu, A oyshaa birshshettay aaho gidennan waayi aggana. Hegee Muusee oychchana danddayiyo hara oyshaappe aaruwan keehi koshshiyaaba. Hegaa zaaroy nuna ubbaa maaddiyaaba. Hegee neeni Xoossaakko shiiqanawu keehi koshshiyaabaa oottanaadan maaddana danddayees. Waatidi? Xoossay Muuseera haasayido he maalaalissiya haasayaa ane loytti pilggoos.

3, 4. Muusee Xoossaara haasayanaappe kase hanidabati aybee, qassi eti haasayido waannabay aybee?

³ Muusessi layttay 80. I Gibxxen aylle gididi deꞌiya ba asaa Israaꞌeelaappe shaahettidi harasan oytamu layttaa deꞌiis. Issi gallassi, I ba bolluwaa dorssaa wudiyaa heemmiiddi issi oorattabaa beꞌiis. Buuray taman xuugettikkokka, tamay buuraa meenna. Hegee deriyaa matan tololattidi eexxees. Muusee hegaa beꞌanawu yaa biis. Issi cenggurssay eexxiya tamaa lacuwaa giddoppe A haasayissido wode, I keehi yayyennan waayi aggana! Xoossay issi kiitanchchaa baggaara Muuseera unddenna wodiyawu haasayiis. Qassi Muusee yayyidi  mammottikkonne, woppu giidi deꞌiyo ba deꞌuwaa aggidi Gibxxe biidi Israaꞌeelata aylletettaappe kessanaadan Xoossay A kiittiis.—Kessaabaa 3:1-12.

⁴ Muusee he wode Xoossaa ayba oyshaakka oychchana danddayees. Gidoppe attin, I, “Taani Israa7eelatukko baada, eta, ‘Intte aawatu Xoossai tana inttekko kiittiis’ yaagin, eti tana, ‘A sunttai oonee?’ yaagidi oichchikko, he wode taani etayyo woiga yootanee?” yaagidi oychchidoogaa akeeka.—Kessaabaa 3:13.

5, 6. (a) Muuse oyshaappe nuuni tamaariyo tumay aybee? (b) Xoossaa sunttaa xeelliyaagan ayba iitabay oosettidee? (c) Xoossay ba sunttaa asawu yootidoogee keehi koshshiyaaba giyoy aybissee?

⁵ Koyruwan, he oyshay Xoossawu sunttay deꞌiyoogaa nuna tamaarissees. Ha tumaa nuuni xaasayi xeellana bessenna. SHin, daroti xaasayi xeelloosona. Xoossaa buzo sunttaa daro Geeshsha Maxaafaa birshshettatuppe kessidi, A sohuwan “Godaanne” “Xoossaa” giyaagaa mala bonchcho sunttata gelissidosona. Hegee haymaanoote sunttan oosettida keehi azzanttiyaabaappe issuwaa. Neeni koyro issi uraara gayttiyo wode waatay? A sunttaa oychchikkii? Xoossaa eranawukka hegaadan oottana koshshees. I suntti baynnaagaa, dabbotanawu koyennaagaa, nuuni eranawunne akeekanawu danddayennagaa gidenna. I ayfen beettana xayikkonne, Yihoowa giyo sunttay ayyo deꞌees.

⁶ Hegaa bollikka, Xoossay ba buzo sunttaa yootido wode, keehi gitabaynne ufayssiyaabay yaanawu matiis. A nuuni eranaadan I shoobbees. I nuuni akko shiiqiyoogan nu deꞌuwan aybippenne aadhdhiyaabaa dooranaadan koyees. SHin Yihooway nuuyyo ba sunttaa yootiyoogaappe harabaakka oottiis. I he sunttan xeegettiyaagaa oonatettaakka nuna tamaarissiis.

7. (a) Xoossaa sunttaa birshshettay aybee? (b) Muusee Xoossaa sunttaa oychchido wode, I tumuppe erana koyidobay aybee?

⁷ Yihooway keehi koshshiyaabay kumido sunttaa bawu dooriis.  Naqaashay bessiyoogaadan, “Yihoowa” giyo sunttay “Hananaadan Oottees” giyoogaa. Ubbabaa medhdhiday A gidiyo gishshawu, saluwan saꞌan I dumma; qassi ba halchcho ubbay polettanaadan oottees. Hegee keehi maalaalissiyaaba. SHin Xoossaa sunttawu hara birshshettay deꞌii? Muusee loytti eranawu koyidoogee bessiyaaba. Yihooway Medhdhidaagaa gidiyoogaanne Xoossaa sunttaa Muusee erees. Xoossaa sunttay ooratta gidenna. Asay hegaa daro xeetu layttawu goꞌettiiddi takkiis. Muusee Xoossaa sunttaa oychchido wode, he sunttan xeegettiyaagaa oonatettaabaa oychchiis. A oyshay, ‘Neeni ne asata Israaꞌeelata aylletettaappe kessanaagaa eti ammanettanaadaaninne nenan kaseegaappe aaruwan ammananaadan taani etawu ay yootana danddayiyaanaa?’ yaagidoogaa mala.

8, 9. (a) Yihooway Muuse oyshaa waatidi zaaridee, qassi I zaaridobay darotoo ayba bala ogiyan birshshettidee? (b) “Hanana koshshiyaabaa taani hanana” giyo qofaa birshshettay aybee?

⁸ Yihooway hegaa zaariyo wode, ba oonatettaa xeelliyaagan, ba sunttaa birshshettaara gayttida keehi ufayssiyaabaa qonccissiis. I Muusessi, “Hanana koshshiyaabaa taani hanana” yaagiis. (Kessaabaa 3:14, NW) Daro Geeshsha Maxaafaa birshshettatun he xiqisee hagaadan gees: “Taani tanattennee.” SHin maara birshshettati bessiyoogaadan, Xoossay I deꞌiyoogaa mintti qonccissana xallawu hegaa yootibeenna. Yihooway ba halchchuwaa polanawu koshshiya ubbabaa ‘hananaagaa’ Muusa tamaarissiis; nunakka hegaa tamaarissees. Josef Braynt Roterhams birshshidoogan he xiqisee, “Taani koyiyo ubbabaa hanana” yaagees. Beni Geeshsha Maxaafay xaafettido Ibraawetto qaalaa xannaꞌiya eranchchay, “Hanotay woy koshshiyaabay ayba gidikkonne, . . . , Xoossay he koshshiyaabaa kunttiyaagaa ‘hanana’” yaagiis.

⁹ Hegee Israaꞌeelatussi woygiyoogee? Etawu xube gididabi ayba gidikkokka, eti deꞌiyo hanotay keehi deexxiyaaba gidikkonne, aylletettaappe eta kessidi Hidootaa Biittaa gelissanawu koshshiya ubbabaa Yihooway hanana. He sunttay eti Xoossan ammanettanaadan oottidoogee qoncce. Hegee nuunikka  ha wodiyan Xoossan ammanettanaadan oottana danddayees. (Mazamure 9:10) Aybissi?

10, 11. Yihooway ooppenne aaruwan hanotaadan haniyoogaanne loꞌꞌo Aawa gidiyoogaa nuuni qoppanaadan A sunttay waati maaddii? Leemisuwaa yoota.

¹⁰ Leemisuwawu, yelidaageeti bantta naatussi koshshiyaabaa kunttiyo wode hanotaadan hanana koshshiyoogaa eroosona. Yelidaagee sahettida uraa xeelliyoogaa, qumaa kattiyoogaa, tamaarissiyoogaa, seeriyoogaa, pirddiyoogaa mala hara daro oosuwaa galla galla oottana danddayees. Daroti eti oottana koshshiya daro oosuwaa qoppiyo wode etawu kirqqi gees. Naati qohettiyo wode maaddanaagaa, kaaꞌiyoobay meqqiyo wode giigissanaagaa, ooyettiyo wode sigettanaagaanne ubbabaa eranawu koyidi qoppennan oychchiyo ayba oyshaakka zaaranaagaa ammaniyo bantta aawan woy aayen naati muleera ammanettiyoogaa eti yootoosona. Yelida issoti issoti ta naati tanan ammanettana bessenna giidi qoppoosonanne banttawu danddayettennaban issi issitoo azzanoosona. He aawatettaappe dariya baggaa eti polana danddayennaagan keehi azzanoosona.

¹¹ Yihoowaykka siiqiya Aawa. Gidoppe attin, I kessido wottiyoobi baynna maarata kanttennan, saꞌan deꞌiya ba naatuyyo keehi loꞌꞌo ogiyan koshshiyaabaa kunttanawu I hanana danddayennabi baawa. Yaatiyo gishshawu, Yihoowa giyo A sunttay, I ooppenne aadhdhiya Aawa gidiyoogaa nuuni qoppanaadan oottees. (Yaaqooba 1:17) Muuseenne ammanettida hara Israaꞌeelati ubbay Yihooway ba sunttaadan oottiyoogaa sohuwaara akeekidosona. I ooninne xoonenna, Wotaaddaratu Halaqaa, laggetiyaabi baynna Higgiyaa Immiyaagaa, Daannaa, Manddisiyaa, qumaanne haattaa Immiyaagaa, maayoynne caammay wurennaadan Naagiyaagaa gidiyoogaa beꞌido wode eti keehi maalaalettidosona.

12. Paarooni Yihoowa xeellido hanotay Muuseegaappe waani dummatii?

¹² Hegaa gishshawu Xoossay ba buzo sunttay erettanaadan  oottiis, I he sunttan xeegettiyaagaa oonatettaa xeelliyaagan maalaalissiyaabaa qonccissiisinne I babaa xeelliyaagan yootidobay tuma gidiyoogaakka bessiis. Xoossay nuuni A eranaadan koyiyoogee qoncce. Nuuni waatana koshshii? Muusee Xoossaa eranawu koyiis. Muusee eranawu keehi koyidoogee A deꞌoy laamettanaadaaninne I saluwan deꞌiya ba Aawaakko loytti shiiqanaadan oottiis. (Qoodaabaa 12:6-8; Ibraawe 11:27) Muuse wodiyan deꞌiya amaridaageetuyyo hegaa mala koshshay baynnaagee azzanttiyaaba. Muusee Yihoowa sunttaa Paaroonayyo yootido wode, Gibxxe kawoy otoranchchay, ‘Yihooway oonee?’ yaagiis. (Kessaabaa 5:2) Paarooni Yihoowabaa eranawu koyibeenna. Qassi I Israaꞌeela Xoossaa pattennaagaa giidi kariis. Hegaa mala xeelay ha wodiyankka meeze gididaba. Hegee aybippenne aadhdhiya tumay, hegeekka Yihooway Ubbaa Haariya Godaa gidiyoogee asaappe geemmanaadan oottees.

13, 14. (a) Geeshsha Maxaafan Yihooway daro bonchcho sunttatun xeesettiyoy aybissee, qassi hegeetuppe amaridaageeti awugeetee? ( Sinttaa 14n deꞌiya saaxiniyaa xeella.) (b) Yihooway ‘Ubbaa Haariya Godaa’ geetetti xeesettana danddayiyoy aybissee?

¹³ Yihooway hanotaadan haniyo gishshawu, Geeshsha Maxaafan daro bonchcho sunttatun xeegettiyoogee bessiyaaba. Hegeeti A buzo sunttaappe aadhdhokkona; eti A sunttaabaa nuuni loytti tamaaranaadan maaddoosona. Leemisuwawu, I ‘Ubbaa Haariya Godaa Yihoowa’ geetettees. (2 Sameela 7:22) He gita bonchcho sunttay, Geeshsha Maxaafan 300 gidiya sohotun deꞌiyoogee, Yihoowa maataa qonccissees. Saluwaa saꞌaa Haariyaagaa gidiyo maatay deꞌiyoy A xallaassa. Aybissakko ane qoppa.

¹⁴ Medhdhidaagaa gidiyo gishshawu Yihooway keehi dummatees. Ajjuutaa 4:11 hagaadan gees: “Nu Godau Xoossau, neeni bonchchuwaa, sabaanne wolqqaa ekkanau bessaasa. Aissi giikko, ubbabaa neeni medhdhadasa; qassi ubbabaikka neeni koyidoogaadan haniisinne de7iis.” Ha keehi  maalaalissiya qaalati hara oossinne hanana danddayiyaaba gidokkona. Saluwan saꞌan deꞌiya ubbabaa medhdhiday Yihoowa! Ubbaa Haariya Godaanne ubbabaa Medhdhidaagaa gidida Yihoowawu bonchchoy, wolqqaynne sabay bessiyoogee qoncce.

15. Yihooway ‘merinaa Kawuwaa’ geetettiyoy aybissee?

¹⁵ Yihoowa xallay xeegettiyo hara bonchcho sunttay ‘merinaa Kawuwaa’ giyaagaa. (1 Ximootiyoosa 1:17) Hegee woygiyoogee? Hegee nu guuggiyan akeekanawu deexxiyaaba gidikkonne, Yihooway benikka sinttappekka meri merinawu deꞌiyaagaa. Mazamure 90:2y, “Merinaappe merinaa gakkanaayyookka neeni Xoossaa” yaagees. Hegaa gishshawu, Yihoowawu doometti mule baawa; I ubbatoo deꞌees. Saluwan saꞌan ooninne woy aybinne merettanaappe kase I meri merinawu deꞌiyaagaa gidiyo gishshawu, I ‘Merinaasappe Deꞌiyaagaa’ geetettiyoogee bessiyaaba! (Daaneela 7:9, 13, 22) I Ubbaa Haariya Godaa gidiyoogaa sirana danddayiyay ooninne baawa.

16, 17. (a) Nuuni Yihoowa beꞌana danddayennay aybissee, qassi hegee nuna garamissana koshshennay aybissee? (b) Nuuni beꞌana woy bochchana danddayiyo aybippenne aaruwan Yihooway qoncce gidiyoy ayba ogiyaanee?

¹⁶ SHin, issoti issoti Paaroonaagaadan, Yihoowa maataa xeelliyaagan oyshaa denttoosona. Hegawu gaaso gidiyaabaappe issoy nagaranchcha asay ayfiyan beꞌana danddayiyooban ammanettiyoogaa. Ubbaa Haariya Godaa nuuni beꞌana danddayokko. I ayyaana, ayfiyan beettiyaaba gidenna. (Yohaannisa 4:24) Qassi, asho maayida asi Xoossaa Yihoowa sinttan eqqikko, paxa deꞌana danddayenna. Yihooway Muusessi hagaadan giis: “Neeni ta som77uwaa be7akka; aissi giikko, ooninne tana be7idi paxa de7enna.”—Kessaabaa 33:20; Yohaannisa 1:18.

¹⁷ Hegee nuna garamissana koshshenna. Hanotaappe akeekiyoogaadan issi kiitanchchaa baggaara, Muusee Yihoowa bonchchuwaa amaridaagaa beꞌiis. Hegee ay kaalettidee? Hegaappe simmin amarida wodiyawu Muuse somꞌꞌoy “phooliis.” Israaꞌeelati Muuse somꞌꞌuwaa xeellanawukka yayyidosona. (Kessaabaa  33:21-23; 34:5-7, 29, 30) Yaatiyo gishshawu, Ubbaa Haariya Godaa bonchchuwaa beꞌana danddayiya asi baynnaagee qoncce! Hegaa giyoogee I nuuni beꞌananne bochchana danddayiyoobaa mala qoncce gidenna giyoogee? Leemisuwawu, carkkuwaanne qofaa mala, nuuni beꞌana danddayenna darobay deꞌiyoogaa ammanoos. Hegaa bollikka, Yihooway merinawu deꞌees, qassi biilooniyan qoodettiya layttankka awudenne laamettenna! Ayfiyan beettiyaabay ceeggananne xayana danddayiyo gishshawu, I nuuni bochchana woy beꞌana danddayiyo aybippenne aaruwan qoncce. (Maatiyoosa 6:19) SHin nuuni Xoossay eeshshi baynnaagaa, coo wolqqa woy qoncce gidennaagaa giidi qoppana koshshii? Ane beꞌoos.

18. Hizqqeeli beꞌido ajjuutay aybee, qassi Yihoowa matan ‘paxa deꞌiya meretatu’ oyddu somꞌꞌoti ay qonccissiyoonaa?

¹⁸ Nuuni Xoossaa beꞌana danddayennaba gidikkonne, saluwaa hanotaa amarida ogiyan qonccissiya ufayssiya taarikee Geeshsha Maxaafan deꞌees. Hegawu leemiso gidiyaabaappe issoy Hizqqeela maxaafaa koyro shemppuwaa. Hizqqeeli Yihoowa dirijjitiyawu saluwaa baggaa ajjuutan beꞌido wode, I saluwan deꞌiya gita saragallaa beꞌiis. Wolqqaama ayyaana meretati Yihoowa yuushuwan deꞌiyoogaa qonccissiyaabay keehi maalaalissiyaaba. (Hizqqeela 1:4-10) Ha “paxa de7iya meretati” Yihoowaara issippe oottoosona, qassi eta meray eti awu haggaaziyo Xoossaabaa keehi koshshiyaabaa nuuyyo qonccissees. Etawu issuwawu issuwawu booraa, gaammuwaa, argganttaanne asaa somꞌꞌoy deꞌees. Hegeeti Yihoowa oyddu waanna eeshshata qonccissiyaaba milatoosona.—Ajjuutaa 4:6-8, 10.

19. Booraa somꞌꞌuwan, gaammuwaa somꞌꞌuwan, argganttaa somꞌꞌuwaaninne asaa somꞌꞌuwan leemisettida eeshshati awugeetee?

¹⁹ Booray keehi mino mehe gidiyo gishshawu, Geeshsha Maxaafan darotoo wolqqan leemisettiyoogee bessiyaaba. Qassi gaammoy darotoo suure pirddaa qonccissees; ayssi giikko, suure pirddanawu xala gidana koshshees; gaammoti xala  gidiyoogan erettoosona. Argganttati haahuwan deꞌiya guuttabaakka loytti xeelliyoogan erettoosona. Hegaa gishshawu, argganttaa somꞌꞌoy Xoossaa aadhdhida eratettaa loytti qonccissees. Qassi asaa somꞌꞌoy shin? Asay Xoossaa leemisuwan merettido gishshawu, Xoossaa waanna eeshsha gidida siiquwaa bessana danddayees. (Doomettaabaa 1:26) Yihoowa oonatettaa macara gidida wolqqay, suure pirdday, aadhdhida eratettaynne siiqoy Geeshsha Maxaafan keehi darotoo qonccidosona; eti Xoossaa waanna eeshshata geetettana danddayoosona.

20. Yihoowa eeshshay laamettennan waayi aggana giidi nuuni hirggana koshshii, qassi neeni hegaadan zaaridoy aybissee?

²⁰ Geeshsha Maxaafay abaa odoosappe aadhdhida shaꞌan qoodettiya layttatun Xoossay laamettennan waayi aggana giidi nuuni hirggana koshshii? CHii, Xoossaa eeshshay laamettenna. I, “Taani GODAI laamettikke” yaagees. (Milkkiyaasa 3:6) Yihooway ba qofaa coo laammiyoogaappe, hanota ubban oottiyo ogiyan loꞌꞌo Aawa gidiyoogaa bessees. Hegan I aybippenne aaruwan bessiya ba eeshshaa qonccissees. He oyddu eeshshatuppe waannay siiquwaa. Hegee Xoossay oottiyo ubbaban qonccees. I siiqiyoogaa bessiya ogiyan ba wolqqaa, suure pirddaanne aadhdhida eratettaa goꞌettees. Geeshsha Maxaafay  Xoossaanne A eeshshaa xeelliyaagan keehi garamissiyaabaa yootees. I, “Xoossai siiqo” yaagees. (1 Yohaannisa 4:8) I Xoossawu siiqoy deꞌees woy Xoossay siiqiyaagaa geennaagaa akeeka. I Xoossay siiqo gidiyoogaa yootees. Xoossay ba waanna eeshsha gidida siiqoy denttettin ubbabaa oottees.

21. Neeni Yihoowa eeshshata loytta eriyo wode neeyyo aybi siyettanee?

²¹ Issi guutta naꞌay ba laggetussi ba aawaa bessiiddi wozanappe ufayttiiddinne ceeqettiiddi, “Hagee ta aawaa” yaagishin siya eray? Xoossaayyo goynniyaageetuyyo Yihoowa xeelliyaagan hegaadan siyettiyo gaasoy deꞌees. Ammanettiya asay, “Hagee tumu nu Xoossaa” yaagidi yootiyo wodee yaanaagaa Geeshsha Maxaafay kasetidi yootiis. (Isiyaasa 25:8, 9) Neeni Yihoowa eeshshata loytta akeekiyo wode, I ooppenne aadhdhiya Aawa gidiyoogaa akeekana.

22, 23. Geeshsha Maxaafay saluwan deꞌiya nu Aawaa woygi qonccissii, qassi nuuni akko shiiqanaadan I koyiyoogaa nu waati eriyoo?

²² Haymaanootiyaa mintti kaalliyaageetinne eranchchati ha Aaway qarettennaagaanne shiiqennaagaa giidi tamaarissikkokka, I hegaadaana gidenna. Nuuni qarettenna Xoossaakko shiiqanawu koyokko, qassi Geeshsha Maxaafay saluwan deꞌiya nu Aawaa hegaadan qonccissenna. Qassi Xoossaa Qaalay I, “ufayttiya Xoossaa” yaagees. (1 Ximootiyoosa 1:11, NW) I qarettiyaanne siiqiya Xoossaa. I medhdhido qoppana danddayiya meretati etassi loꞌꞌobaa qoppidi I kessido maarata eti kanttiyo wode I “ba wozanan keehippe [seelettees].” (Doomettaabaa 6:6;) SHin nuuni A Qaalaadan aadhdhida eran oottiyo wode, A wozanay ‘ufayttanaadan’ oottoos.—Leemiso 27:11.

²³ Nu Aaway nuuni akko shiiqanaadan koyees. A Qaalay nuuni A ‘oyqqi oyqqi xeellidi, koyanaadan’ minttettees; qassi ‘I nuuppe ooyyoonne haaho gidennaagaa’ yootees. (Oosuwaa 17:27) SHin, saluwan saꞌan Ubbaa Haariya Godaakko asi waani shiiqana danddayii?