Konttenttiyaa bessa

Kesuwaa bessa

Georgette Douwma/Stone via Getty Images

HA SAˈAY BASHSHAAPPE ATTANEE?

Ano Abbaa

Ano Abbaa

ANO ABBAY nuuni miyo qumaappe dariya baggaa demmanaadan oottiyogaa xalla giddennan, xaliya giigissanawu koshshiya darobata demmanaadankka maaddees. Ha alamiyan deˈiya oksiijiiniyappe baggappe dariyagaa abbaappe demmoos, qassi abbay qohiya karbon gaazeta bawu ekkees. Hegaa bollikka, abbay saˈaa carkkoy giiga gidanaadan oottees.

Ano Abbaa Mooriyabatuppe Naagana Koshshiyoy Aybissee?

Carkkuwa hanotay laamettiyogee koral riifs, shelfish giyonne hara abbaa giddo meretata qohees. Abbaa giddon deˈiya erettida meretatuppe missa gidiyagaa maaddiya koral riifs giyobati ubbay gaana danddayettees, kaalliya 30 layttatun xayana danddayiyo hanotan deˈiyogaa saynttistteti yootoosona.

Eranchchati, abbaa kafotuppe 90 kushe gidiyageeti pilasttike malabaa meennan waayi aggana goosona, qassi abban olido pilasttike malabati abbaa giddon deˈon deˈiyabatuppe miilooniyan qoodettiyageeta layttan layttan worana danddayees giidi qoppoosona.

Kawotettatu Issippetettaa Waanna Xaafee Anttooniyo Gutereshi 2022n hagaadan giis: “Nuuni abbaa naaganawu aynne oottibookko, qassi ha wodiyan gakkiiddi deˈiyabay nuuni ‘Abbaa Qohuwappe Ellelli Ashshanaadan’ oottiyaba.”

Ha Saˈay Bashshaappe Attanaadan Giigidi Merettiis

Abbaynne A giddon deˈiya meretati asay mooriyoban kumana xayikko, ubbatoo banttana banttarkka geeshshananne moorettennan deˈana danddayoosona. Rijenereshin: Inding ze Kilaymet Kiraysis in Wan Jenereshin giyo maxaafay, asay abbaa moorana xayikko, “abbay ubbatoo bana barkka geeshshiyogaa” qonccissees. Amarida leemisota beˈa:

  • Paytoplankten giyo ayfiyan beettenna meretati, alamiya hombbee gujjanaadan oottiya, karbon dayoksayd geetettiya gaaziya goˈettoosonanne shiishshi oyqqoosona. Paytoplanktene xalaalay saˈan deˈiya mittay, maataynne hara mokkiyabati ubbay shiishshiyogaa keena karbon dayoksaydiya shiishshi oyqqees.

  • Abbaa moorana danddayiya hayqqida moleta, bakiteereti moosona. Abban deˈiya hara meretati qassi he bakitereta moosona. Hegee “abbay ubbatoo geeshshanne xillo gidanaadan oottiyogaa,” Simizisoniyan Institiyushin Oshen Portal websaytee yootees.

  • Daro moleti bantta miidobay gaacettanaadan oottiyo ogiyan koraleta, shelfishetanne hara abbaa giddo meretata qohana danddayiya, haattan deˈiya aasiideti guuxxanaadan oottoosona.

Metuwa Pagalanawu Asay Ay Oottiiddi Deˈii?

Zaarettidi goˈettana danddayiyo pilasttike gidenna qarcciitaanne haattaa duuqqiyobaa goˈettiyogan, abbaa giddo geliya pilasttikiya qooday guuxxanaadan oottana danddayoos

Musana danddayennabati, abbaa giddo mule gelana koshshenna. Hegaa gishshawu, eranchchati, asay issitoo goˈettidi oliyo pilasttike malabata gidennan, zaaretti zaarettidi goˈettana danddayiyobata goˈettanaadan minttettoosona.

Shin hegaa xallay gidenna. Heeraa hanotaara gayttida issi dirijjitee mata wode 112 biittatun issi layttan 9,200 toone gidiya, abbaa doonan olidobata shiishshiis. Gidoppe attin, hegee layttan layttan olettidi abban geliyabatuppe keehi guutta.

Nashinaal Jografikee, “hanno gakkanawu [abbay] moorettanaadan oottidobay zaaretti giigissanawu metana danddayiyogaa” yootiis. Biittaappe kiyiya nadaajiyanne kasale malabaa asay keehi goˈettiyogee, abbaa giddo meretati bantta merettido ogiyan abbaa geeshshennaadan diggees.

Saˈay Bashshaappe Attanaagaa Ammaniyo Gaasota—Geeshsha Maxaafay Woygii?

“Sa7ai neeni medhdhidoban kumiis. Abbai hinin hegeehoo; i gitanne aaho; qoodai bainna qaaxxiya meretatun, gitatuuninne guuttatun kumidi de7ees.”—Mazamure 104:24, 25.

Nuna Medhdhidaagee abbaa medhdhiis, qassi abbay bana barkka geeshshanaadan oottiis. I abbaanne abbaa giddo meretatubaa keehi darobaa eriyaba gidikko, abbaa bolli gakkida qohuwa giigissana giidi qoppiyogee bessiyaba gidennee? Sinttaa 15n, “Ha Saˈay Bashshaappe Attanaagaa Xoossay Qaalaa Geliis” giya huuphe yohuwa xeella.