MASQQALA 7, 1950n Birukiliine Beeteele keettaa asaa yara gidaas. He wode, dumma dumma biittaa asa gidida, layttay 19ppe biidi 80 gidido, 355 ishatinne michoti Beeteelen deˈoosona. Etappe daroti tiyettida Kiristtaaneta.

Taani ufayttiya Xoossau oottanaadan ta aayyiyaa maaddaasu. A Yihoowayyo oottiyoogaa doommidoy taani naatettan deˈiyo wode. Isiine 1, 1939n, Amarkkan Kolombbese kataman shiiqido zoone shiiquwan (haˈˈi woradaa shiiquwaa geetettees) xammaqettaas; he wode tau layttay tamma. He wode, shiiquwau keraa ekkido keettan, issi xeeta gidiyaageeti, “Fashizimiyaa woy Laˈatettaa” giya Josef Razerfordda haasayaa duuqqidoogaa shiiqidi siyiiddi deˈoos. Haasayaa baggettishin, he keettaappe kareera cora asay shiiqiis. Eti he keettaa gagaametti gelidi, nu shiiquwaa laalidi nuna katamaappe kessidosona. Yaatin, nuuni katamaa gaxan deˈiya issi ishaa soo biidi, he haasayaappe attidaagaa siyida. Yaatiyo gishshau, taani xammaqettido gallassaa mule dogikke!

Ta aayyiyaa tana tumaa tamaarissada dichanau keehi baaxetaasu. Ta aaway loˈˈo asanne loˈˈo aawa gidikkokka, haymaanootebaa eranau koyenna; qassi ta ayyaanaabaa hanotay a qofissenna. Ta aayyiyaanne Omaha Gubaaˈiyaa yara gidida ishati tana keehi minttettidosona.

Taani naaˈˈantto xekka timirttiyaa wurssana haniyo wode, ta deˈuwan ay oottana bessiyaakko qoppaas. Timirtte keettay gorddettiyo wode ubban, ta laggetuura shemppiyo wode aqinye (haˈˈi kaafiya aqinye geetettees) gidada haggaazays.

Hegaappe simmin takkennan, Giiliyaade Timirtte Keettan laappuntta kayan tamaarida, machibeenna naaˈˈu yelaga ishati anjjettosaara nu heeri yiidosona; Joon CHimikilisi woradaa xomoosiyaagaa, qassi Ted Jaaraazi awuraajjaa xomoosiyaagaa gididi yiidosona. Etau layttay 20ppe keehi darennaagaa erada keehi garamettaas. He wode tau layttay 18; qassi naaˈˈantto xekka timirttiyaa wurssana hanays. He wode, Ishaa CHimikilisi taani ay oottanau halichidaakko oychidoogaa hanno gakkanau hassayays. Taani halchidobaa au yootin i, ‘Haˈˈi kumettaa wodiyaa haggaaziyoogaa doomma.  Hegee neeni anjjettanaadan maaddana danddayees’ yaagidi minttettiis. He zoreenne he ishanttu leemisoy taani ta deˈuwaabaa loytta qoppanaadan oottiis. Hegaa gishshau, timirttiyaa wurssa simmada, 1948n aqinye gidaas.

Isiine 1950n, daro biittaappe yiidaageeti issippe shiiqiyo awuraajjaa shiiquwau Niwu York Siti kataman deˈiya Yankki Isttadeemiyaa ta aawaaranne ta aayyeera baas. He awuraajjaa shiiquwan Beeteelen oottanau koyiyaageetuyyo giigida shiiquwaa shiiqaas. Yaatada, Beeteelen haggaazanau koyiyoogaa qonccissiya dabddaabbiyaa xaafada kiittaas.

Ta aaway taani aqinye gidada oottaydda son deˈiyoogaa ixxibeenna; shin qumaunne aqiyo kifiliyau amarida miishshaa qanxxana bessiyaabadan qoppiis. Hegaa gishshau, Naase aginaa doomettan issi gallassi ooso koyaydda, nu soo asau kiitettida dabddaabbiyaa ekkiyo sohuwaa baas. Yan tau Birukiliineppe kiitettida dabddaabbiyaa demmaas. He dabddaabbiyaa bollan Naatan Noora paramay deˈees. I hagaadan giidi xaafiis: “Neeni Beeteelen oottanau koyada xaafido dabddaabbee gakkiis. Neeni ne deˈo laytta ubban Beeteelen takkanau koyiyoogaa akeekaas. Yaatiyo gishshau, Masqqala 7, 1950n Niwu Yorken, Birukiliinen, 124 Kolombbiya Hayts giyoosan deˈiya Beeteele neeni yaanaadan koyays.”

He gallassi ta aaway oosuwaappe yin, taani ooso demmidoogaa au yootaas. I, “Loˈˈo, shin awan demmadii?” yaagidi oychiis. Oychin, “Birukiliine Beeteeleena; yan aginan 10 doolaariyaa demmana” yaagada zaaraas. He wode i guuttaa dagammiis; shin taani hegaadan oottanau koyiyaaba gidikko, tau injjetanaadan baaxetana koshshiyoogaa yootiis. Takkennan, 1953n Yankki Isttadeemiyan shiiqido awuraajjaa shiiquwan ta aaway xammaqettiis.

Tanaara aqinye gididi issippe haggaaziya Alfired Nesiralikka he wode Beeteelen oottanau xeegettin aara issippe biido gishshau keehi ufayttaas. I guyyeppe machidi ba keettaayee Joˈaniira Giiliyaaden tamaariis; yaatidi, Liibaanosan misoonaawe gididi iira haggaaziis; hegaappe simmidi, Amarkkan woradaa xomoosiyaagaa gididi oottiis.

Taani Beeteelen koyro oottidobay attamettida maxaafaa sikkiyoogaa. Taani koyro sikkido maxaafay Haymaanootee Asaa Naata Ay Maaddidee? yaagiyaagaa. He oosuwaa hosppun agina oottoogaappe guyyiyan, Haggaazo Kifiliyan oottanaadan maddabettaas; he wode Ishaa Tomaas Sulivaani he oosuwaa xomoosees. I daro layttaa ha dirijjitiyan oottida, ayyaanaaban daro akeekaynne eray deˈiyo isha gidiyo gishshau, aara oottiyoogee keehi ufayssiyaaba.

Taani Haggaazo Kifiliyan heezzu laytta gidiyaagaa oottoogaappe guyyiyan, paabirkkaa xomoosiya Maks Larsseni Ishaa Noori tana koyiyoogaa yootiis. Yaatin, ay mooridanaashsha yaagada hirggaas. Ishaa Noori tana koyidoy, taani matan Beeteeleppe kiyanau qoppiyaakkonne eranaassa gidiyoogaa siyada woppu gaas. I ba biiruwan amarida wodiyau oottiya ura koyiis; qassi taani he oosuwaa oottana danddayiyaakkonne eranau koyiis. Tau Beeteeleppe kiyiyo qofi baynnaagaa au yootaas. Hegaa gishshau, kaalliya 20 layttaa a biiruwan oottiyo maataa demmaas.

Taani Ishaa Sulivaanaaranne Nooraara, qassi Beeteelen deˈiya hara ishatuura, leemisuwau, Miltten Henshilaara, Klaus Jenssenaara, Maks Larssenaara, Hiyogo Rimeraaranne Grant Suteraara oottiyoogan demmido eraa ay keena miishsha qanxxiyaakkonne demmana danddayennaagaa ubba wode yootays. *

 Tanaara oottida ishati dirijjitiyau oosettiyaabaa muruta ogiyan oottiyaageeta. Ishaa Noori Xoossaa Kawotettaara gayttida oosoy keehi diccin beˈanau koyiya mino oosancha. A biiruwan oottiyaageeti i haasayissanau deexxenna asa gidiyoogaa eroosona. Issibaa xeelliyaagan nuuyyo aagaappe dumma qofay deˈiyaaba gidikkokka, aara qoncciyan tobboos; qassi i hara wode nunan ammanettiyoogaa aggenna.

Issi wode, Ishaa Noori asay guuttabadan qoppiyoobaakka gidin maara oottana bessiyoogaa tau yootiis. Hegaa qonccissanau, i paabirkkaa xomoosiyaagaa gididi oottiyo wode, Ishaa Razerforddi ayyo silkkiyan, “Ishaa Nooraa, paabirkkaappe laaxaa maanau yiyo wode, tau laaphisiyaa ekkada ya. Yaatada ta deskkiyan wotta” yaagidoogaa yootiis. Ishaa Noori sohuwaara laaphisee deˈiyoosaa biidi, hegaa kiisiyan yeggidoogaa tau yootiis. Yaatidi, laaxau yiyo wode Ishaa Razerfordda biiruwan wottiis. Hegee keehi guuttaba gidikkokka, Ishaa Razerforddau keehi koshshiyaaba. Hegaa yooti simmidi, Ishaa Noori tana, “Ta deskkiyaa bolli pooxi wottido irssaasee deˈanaadan koyays. Yaatiyo gishshau, hayyanaa ubba gallassi maallado pooxada yan wotta” yaagiis. Daro layttau, taani irssaasiyaa pooxada yan wottays.

Issibaa oottanaappe kase odettiyaabaa loytti ezgganaadan Ishaa Noori darotoo minttettees. Issi galla, taani issibaa waata oottanaakko i qonccissi yootiis; shin taani loytta ezggabeykke. Yaatiyo gishshau, i ta hanotan ufayttibeenna. Taani yayyido gishshau, keehi azzanidoogaanne a biiruwan oottiyoogaappe harasan oottiyaakko loˈˈo gaada qoppiyoogaa qonccissiya guutta dabddaabbiyaa au xaafaas. He galla guuttaa takkidi, Ishaa Noori ta mati yiis. Yiidi, “Robertaa, ne xaafidobaa beˈaas. Neeni mooridoogee tuma. Taani hegaa xeelliyaagan kase yootaas; shin sinttappe neeni loytta ezgganaagaa ammanettays. Ane haˈˈi nu oosuwaa oottoos” yaagiis. I tau kehidi qoppido gishshau daro ufayttaas.

Beeteelen hosppun layttaa ootta simmadakka, yan oottiyoogaappe attin harabaa qoppa erikke. SHin guyyeppe ta qofay laamettiis. He wode, 1958n Yankki Isttadeemiyaaninne Poolo Grawundis giyoosan daro biittaappe yiidaageeti issippe shiiqido awuraajjaa shiiquwan Looren Brukis giyo issi micheera gayttaas. Taani iira koyro erettidoy 1955n a Kanaadan Monttriyale kataman aqinye gidada haggaaziyo wode. A kumetta wodiyaa haggaazuwaa xoqqu oottada xeelliyo gishshaunne Yihoowa dirijjitee kiittiyoosaa awanne baanau koyiyo gishshau, taani keehi garamettaas. Loorena he wode Giliyaade Timirtte Keettaa baanau halchaasu. Iyyo layttay 22 gidido wode, 27tta kayan tamaaranaadan 1956n shoobettaasu. He timirtte keettaappe anjjetta simmada, Brazilen misoonaawe gidada oottanaadan maddabettaasu. Taaninne Loorena 1958n nu dabbotaa minttida; he wode taani o machanau oychin a ero gaasu. Nuuni kaalliya layttan bullachaa kessanau qofaa qachida; yaatidi misoonaawe gididi oottanau qoppida.

 Taani qoppidobaa Ishaa Noorayyo yootin, i taani heezzu layttaa takkada machanaadaaninne iira Birukiliine Beeteelen oottanaadan zoriis. He wode, Beeteelen machidi deˈanau, issoy tammu layttaa woy hegaappe daro layttaa, hinkkoy qassi guuxxiis giishin heezzu layttaa Beeteelen takkana koshshees. Hegaa gishshau, Loorena tana gelanaappe kase Brazile Beeteelen naaˈˈu layttaa, hegaappe simmada qassi, Birukiliine Beeteelen issi layttaa oottanau maayaasu.

A Brazilen takkido naaˈˈu layttatun issoy issuwaara gayttiyoy dabddaabbe xallaana. Silkkee daro miishshaa qanxxissees; qassi ha wodiyaagaadan iimeylee baawa! Taani Masqqala 16, 1961n bullachido wode, nu bullachaa haasayaa shiishshidaagee Ishaa Noora; hegee nuna keehi ufayssiis. Nuuni issoy issuwaara gayttennan takkido he guutta layttati nuuyyo keehi aduqqidoogee tuma. SHin aqo deˈuwan issippe ufayttidi deˈido, 50ppe dariya layttaa qoppiyo wode, nuuni he wodiyaa naagidoogan keehi anjjettidoogaa akeekoos!

Taani 1964n zooniyaa xomoosiyaagaa gidada hara biitti biyo maataa demmaas. He wode, machoti bantta azinatuura issippe hegaa mala sohuwaa bookkona. SHin 1977n he hanotay laamettin, machoti bantta azinatuura issippe biyoogaa doommidosona. He laytti taaninne Loorena Grant Suteraaranne a keettaaye Editiira issippe Jarmanen, Osttiriyan, Giriiken, Qophiroosan, Turkkeeninne Israaˈeelan deˈiya macara biirota xomoosanau biida. Taani alame yuushuwan deˈiya 70 gidiya biittata xomoosaas.

Hegaadan xomoosiiddi, 1980n Brazilen, kase Loorena misoonaawe gidada oottido Belem giyo katamaa biida. Qassi he sohuwaara Manusan deˈiya ishatakka oychida. Haasayaa siyanau asay issi isttadeemiyan shiiqido wode, hara asaappe shaahetti uttida asata beˈida; Brazile biittaa wogaadan macca asay issoy issuwaara yerettees; attuma asay qassi issoy issuwau kushiyaa immdi sarotees; shin he asati hegaadan oottokkona. Aybissi?

Eti Amaazoona woraa giddon deˈiya, hanttaara goga harggiyaa harggiya nu ishantta. Eti haratuyyo qoppidi, shiiquwan deˈiyaageeta sarottokkona. Gidoppe attin, nuuni eta hanotan keehi garamettida; qassi eti ay keena ufayttidaakko mule dogokko! Yihooway, “Ta ashkkarati wozanan ufaittidi yexxana” yaagido qaalay tuma gidiyoogaa akeekida.—Isi. 65:14.

Taaninne Loorena Yihoowayyo wozanappe oottido, 60ppe dariya wodiyaabaa darotoo qoppoos. Yihooway nuna ba dirijjitiyaa baggaara kaalettanaadan nuuni koyido gishshau keehi anjjettidoogaa qoppiyo wode daro ufayttoos. Taani kaseegaadan darosaa baada oottana danddayennaba gidikkokka, Asttababaare Komitiyaaninne Haggaazo Komitiyan oottiyoogan Bolla Gididi Heemmiyaagaa ubba wode maaddays. Alame yuushuwan deˈiya ishata amaridabaa oottiyoogan maaddiyo gishshau keehi ufayttays. Yelaga gidida daro attuma asaynne macca asay Isiyaasadan, “Hekko, tana kiitta” yaagidi, kumetta wodiyaa haggaaziyoogaa beˈiyoogee nuuni ubba wode maalaalettanaadan oottiyaaba. (Isi. 6:8) Ha yelagati kuuyidobay, woradaa xomoosiya ishay daro wodiyaappe kase taassi, ‘Haˈˈi kumettaa wodiyaa haggaaziyoogaa doomma. Hegee neeni anjjettanaadan maaddana danddayees’ yaagido qofay tuma gidiyoogaa qonccissiyaaba.