1-2. (a) Phawuloosi Efisoonan deꞌiyageetussi dabddaabbiya xaafiyo wode ay mala hanotan deꞌii, qassi I etawu dabddaabbiya xaafidoy aybissee? (b) Nuuni beꞌana oyshati awugeetee?

 KIITETTIDA PHAWULOOSI Roomen issi keettan qashuwan deꞌiyo wode, ba mala Kiristtaaneta minttettanawu koyiis. I biidi eta minttettana danddayibeenna gishshawu dabddaabbeta xaafiis. Efisoonan deꞌiyageetuyyo he dabddaabbetuppe issuwa 60 woy 61 M.L. heeran xaafiis.—Efi. 1:1; 4:1.

² Tamma gidiya layttaappe kase, Phawuloosi Efisoonan mishiraachchuwa sabakiiddinne tamaarissiiddi amarida wodiya takkiis. (Oos. 19:1, 8-10; 20:20, 21) I ba ishantta keehi siiqido gishshawu eti Yihoowawu ammanettidi deꞌanaadan maaddanawu koyiis. Shin I tiyettida Kiristtaanetussi xumaabaanne pooꞌuwabaa yootiya dabddaabbiya xaafidoy aybissee? Qassi ubba Kiristtaaneti I xaafidobaappe ay tamaarana danddayiyoonaa? Ha oyshatu zaaruwa ane beꞌoos.

XUMAAPPE POOꞌUWAWU

3. Phawuloosi Efisoonan deꞌiya Kiristtaanetuyyo xaafido dabddaabbiyan leemiso hanotan yootidobay aybee?

³ Phawuloosi Efisoonan deꞌiya Kiristtaanetuyyo hagaadan giidi xaafiis: “Kase intte xuman de7ideta; shin . . . ha77i poo7uwan de7eeta.” (Efi. 5:8) Phawuloosi issoy haraappe dummatiya hanotata qonccissanawu xumaabaanne pooꞌuwabaa leemiso hanotan yootiis. Efisoonan deꞌiya Kiristtaaneti ‘kase xuman deꞌidoogaa’ Phawuloosi yootidoy aybissakko ane beꞌoos.

4. Efisoonan deꞌiyageeti worddo haymaanootiya kaallidoy ayba ogetuunee?

⁴ Worddo haymaanootiya. Efisoonan deꞌiyageeti tumaa tamaaridi Kiristtaane gidanaappe kase, worddo haymaanootiya kaalloosonanne malan ammanoosona. Efisoona kataman Giriike  xoossee Arxxemiisiyyo asay goynniyo keettay deꞌees; qassi hegaa daroti asay he wode keexxido keehi maalaalissiya laappun keettatuppe issuwadan xeelloosona. Asay eeqatuyyo goynnanawu he goyno keettaa bees. Kushe hiillanchchati, eeqawu goynniyo keettatunne worddo xoossatu misiliya medhdhiyogaaninne bayzziyogan daro miishshaa demmoosona. (Oos. 19:23-27) Qassi Efisoonan deꞌiya daroti bitoosona.—Oos. 19:19.

5. Efisoonan deꞌiyageeti kandduwan shoraa xayidoogee ayba ogetuunee?

⁵ Shori baynna kandduwa. Efisoonan deꞌiyageeti pokkobaa oottoosonanne bantta iita kandduwan yeellatokkona. Tiyatire keettatuuninne haymaanootiya baalatunkka darotoo mattumaa gaytettaabay odettees. (Efi. 5:3) Efisoonan deꞌiya darotussi “yeella giyoobi baawa,” hegaa giyogee eti “jallidosona” giyogaa mala. (Efi. 4:17-19) Likkebaanne likke gidennabaa xeelliyagan Yihooway kessido maaraa eranaappe kase eti balabaa oottiyo wode eta kahay qumꞌꞌenna. Qassi eti oottiyobaa xeelliyagan Yihoowawu siyettiyabay eta qofissenna. ‘Eta wozanay xuman deꞌiyogaadaaninne eti Xoossay immiyo deꞌuwappe haakkidogaadan’ Phawuloosi qonccissidoy hegaassa gidana danddayees.

6. Efisoonan deꞌiyageeti “ha77i poo7uwan” deꞌiyogaa Phawuloosi yootidoy aybissee?

⁶ Shin Efisoonan deꞌiya amaridaageeti xumaappe kiyidosona. Phawuloosi eti “Godaa baggaara ha77i poo7uwan” deꞌiyogaa xaafiis. (Efi. 5:8) Eti haꞌꞌi Yihoowa Qaalaa maaraadan deꞌoosona; hegee eta pooꞌuwadan kaalettiis. (Maz. 119:105) Efisoonan deꞌiya he asati worddo haymaanootiya kaalliyogaanne shori baynnabaa oottiyogaa aggidosona. Eti ‘Xoossaa milatidosona;’ qassi Yihoowawu goynnanawunne A ufayssanawu banttawu danddayettida ubbabaa oottidosona.—Efi. 5:1.

7. Nu hanotay Efisoonan deꞌiya daro Kiristtaanetuugaa mala gidiyoy ayba ogiyanee?

⁷ Nuunikka tumaa eranaappe kase, worddo haymaanootiya kaalliyageetanne iita kanddoy deꞌiyogeeta. Nuuppe amaridaageeti worddo haymaanootiya baalata bonchchida; harati qassi shori baynna deꞌuwa deꞌida.  Shin Yihooway likkebaanne likke gidennabaa xeelliyagan kessido maarata eridi laamettida. Nuuni Yihooway koyiyogadan deꞌiyogaa doommida. Hegaa gaasuwan daro anjjuwa demmida. (Isi. 48:17) Shin nuuni kiyido xumaappe ubbatoo hakkiyogeenne ‘pooꞌuwan deꞌiya asaadan pooꞌuwan hemettiyogee’ issi issitoo metiyaba. Nuuni waanidi hagaadan oottana danddayiyoo?

XUMAAPPE HAAKKA

8. Efisoona 5:3-5y yootiyogaadan, Efisoonan deꞌiya Kiristtaaneti haakkana koshshiyobay aybee?

⁸ Efisoona 5:3-5 nabbaba. Efisoonan deꞌiya Kiristtaaneti shori baynna kandduwappe hakkidi deꞌanawu, Yihoowa ufayssenna meezeta ubbatoo eqettana koshshiis. Eti pokkiya tuna nagaraappe xalla gidennan, yeellayiya haasayaappekka haakkana koshshiis. Efisoonan deꞌiyageeti “Kiristtoosa kawotettaanne Xoossaa kawotettaa laattanau” hegeetuppe haakkana koshshiyogaa Phawuloosi eta hassayissiis.

9. Nuuni pokkobaa oottanaadan gaaso gidiya aybippenne loytti naagettana koshshiyoy aybissee?

⁹ Nuunikka “xuma oosuwaa” oottennaadan ubbatoo keehi naagettana koshshees. (Efi. 5:11) Issi uri tunabaa woy pokkobaa beꞌiyaba, siyiyaba woy haasayiyaba gidikko, balabaa oottanawu metootennaagee qoncce. (Doo. 3:6; Yaaq. 1:14, 15) Issi biittan, daro ishantti sooshal miidiyan issoy issuwawu kiitaa xaafiyogaa doommidosona. Etappe daroti koyro heeran ayyaanaabaa haasayosona. Shin Yihoowa ufayssennaba haasayiyogaa eti loddan loddan doomidosona. Eti darotoo mattumaa gaytettaabaa haasayiyogaa doomidosona. He ishanttuppe daroti geeshsha gidennabaa haasayidoogee eti pokkiya tuna nagaraa oottanaadan gaaso gididoogaa guyyeppe yootidosona.

10. Seexaanay nuna waati cimmanawu koyii? (Efisoona 5:6)

¹⁰ Seexaanaa alamee Yihooway pokkobaanne tunabaa giidobaa nuuni oottiyogee mule bala gidenna giidi nuna ammanttanawunne cimmanawu malees. (2 PHe. 2:19) Shin hegee maalaalissiyaba gidenna! Dabloosi asay likkebaanne likke gidennabaa akeekenna mala eta jallissanawu ubbatoo baaxetees. (Isi. 5:20; 2 Qor. 4:4) Daro pilimeti, televizhiine prograametinne websayteti, Yihooway kessido xillotettaa maaratuura maayettennabaa aassiyogee qoncce! Seexaanay ha wodiyan alamiyan keehi meeze gidida tunabaynne pokkobay bala gidennan, ufayssiyabanne aynne qohennaba giidi nuuni qoppanaadan koyees.—Efisoona 5:6 nabbaba.

11. Efisoona 5:7n odettida loꞌꞌo zoriya oosuwan peeshshiyogee keehi koshshiyogaa Anjjeeli hanotay waati bessii? (Misiliyakka xeella.)

¹¹ Yihooway kessido maaraa azazettanawu metootanaadan oottiya asatuura nuuni laggetanaadan Seexaanay koyees. Phawuloosi Efisoonan deꞌiya Kiristtaaneta hagaadan zoridoy hegaassa: “Hegaa mala asaara zuppetoppite;” he asati Xoossaa sinttan bala gididabaa oottoosona. (Efi. 5:7) Shin ha wodiyan nuuni asaara issisan gayttidi wodiya aattiyogaa xalla gidennan, sooshal miidiyankka gayttana danddayiyo gishshawu, beni Efisoonan deꞌida Kiristtaanetuppe aaruwan keehi naagettana koshshees. Isiyan deꞌiya Anjjeela a sooshal miidee keehi qohana danddayiyogaa akeekaasu. A hagaadan gaasu: “Ta qofay leddan leddan laamettiis. Geeshsha Maxaafay yootiyo maarata kaallennaageetuura sooshal miidiyan laggettiyogee metoy baa gaada sohuwara qoppiyogaa doommaas. Wurssettan, Yihoowa ufayssenna deꞌuwa deꞌiyogee aynne  baa gaada qoppaas.” Shin amarida cimati Anjjeela koshshiyaban laamettanaadan siiquwan maaddidosona. A hagaadan gaasu: “Taani haꞌꞌi sooshal miidiya gidennan, ayyaanaabaa ubbatoo qoppays.”

12. Likkebaanne likke gidennabaa xeelliyagan Yihooway kessido maarata kaallanaadan nuna aybi maaddanee?

¹² Shori baynna kandduwa loꞌꞌobadan xeelliya alamiya qofaa nuuni eqettana koshshees. Hegee bala gidiyogaa nuuni eroos. (Efi. 4:19, 20) Nuuni nuna hagaadan oychchiyogee loꞌꞌo: ‘Yihooway kessido xillotettaa maaraa kaallenna tanaara oottiyageetuura, tanaara tamaariyageetuura woy haratuura laggetennaadan naagettiyanaa? Taani Yihooway kessido maarata kaalliyo gishshawu, amaridaageeti tana asaara maayettenna asa giikkokka, hegaadan xalatettan oottiyanaa?’ Nuuni 2 Ximootiyoosa 2:20-22y yootiyogaadan, Kiristtaane galchchaappe nuussi mata laggeta dooriyo wodekka akeekanchcha gidiyogee koshshana danddayees. Amaridaageeti nuuni ubbatoo Yihoowawu ammanettidi haggaazanawu maaddana danddayennaagaa nu hassayana koshshees.

“POO7UWAN DE7IYA ASAADAN POO7UWAN” HEMETTA

13. “Poo7uwan de7iya asaadan poo7uwan” hemettiyogaa giyogee woygiyogee? (Efisoona 5:7-9)

¹³ Phawuloosi Efisoonan deꞌiya Kiristtaaneti ubbatoo xumaappe haakkanaadan xalla gidennan, “poo7uwan de7iya asaadan poo7uwan” hemettanaadankka minttettiis. (Efisoona 5:7-9 nabbaba.) Hegee woygiyogee? Hegaa giyogee ubbatoo tumu Kiristtaanedan deꞌiyogaa giyogaa. Yaatanaadan nuna maaddiya issibay Geeshsha Maxaafaanne Geeshsha Maxaafaa qofay deꞌiyo nu xuufeta loytti nabbabiyogaanne xannaꞌiyogaa. “Sa7au poo7o” gidida Yesuus Kiristtoosi oottidobaanne tamaarissidobaa loytti kaalliyogee keehi koshshiyaba.—Yoh. 8:12; Lee. 6:23.

14. Geeshsha ayyaanay nuna waati maaddana danddayii?

¹⁴ Nuuni “poo7uwan de7iya asaadan” ubbatoo hemettanawu Xoossaa geeshsha ayyaanaa maadoykka nuussi koshshees. Aybissi? Ha shori baynna alamiyan geeshsha gididi deꞌiyogee deexiyaba gidiyo gishshataassa. (1 Tas. 4:3-5, 7, 8) Issibaa Yihoowagaadan  xeellenna ha alamiya asaa qofaa eqettanaadan geeshsha ayyaanay nuna maaddana danddayees. Geeshsha ayyaanay nuuni ‘loꞌꞌotettaanne xillotettaa ubbaa’ ayfanaadankka maaddana danddayees.—Efi. 5:9.

15. Nuuni geeshsha ayyaanaa waati demmana danddayiyoo? (Efisoona 5:19, 20)

¹⁵ Nuuni geeshsha ayyaanaa demmana danddayiyo issi ogee woossiyogaa. Yihooway ‘bana woossiyageetussi geeshsha ayyaanaa immanaagaa’ Yesuusi yootiis. (Luq. 11:13) Qassi nuuni Kiristtaane shiiqotun Yihoowa sabbiyo wodekka geeshsha ayyaanaa demmoos. (Efisoona 5:19, 20 nabbaba.) Xoossaa geeshsha ayyaanay nuna maaddin, nuuni Xoossaa ufayssiya ogiyan deꞌana danddayoos.

16. Loꞌꞌobaa kuuyanaadan nuna aybi maaddanee? (Efisoona 5:10, 17)

¹⁶ Nuuni gitabaa kuuyiyo wode, ‘Yihooway koyiyobay aybakko’ shaakki eridi hegaara maayettiyabaa oottana koshshees. (Efisoona 5:10, 17 nabbaba.) Nu hanotaara maayettiya Geeshsha Maxaafay yootiyo maarata nuuni shaakki eriyo wode, he allaalliya xeelliyagan Xoossaa qofay aybakko akeekanawu baaxetoos. Yaatidi he maarata oosuwan peeshshiyo wode, loꞌꞌobaa kuuyana danddayoos.

17. Nu wodiya waati akeekan goꞌettana danddayiyoo? (Efisoona 5:15, 16) (Misiliyakka xeella.)

¹⁷ Phawuloosi Efisoonan deꞌiya Kiristtaaneti bantta wodiya akeekan goꞌettanaadankka zoriis. (Efisoona 5:15, 16 nabbaba.) Nu morkkee Seexaanay nuuni ha alamiyaban bichchaaridi Xoossaa haggaazuwawu wode xayanaadan koyees. (1 Yoh. 5:19) Issi Kiristtaanee Yihoowawu haggaazana danddadayiyo daro ogeta qoppiyogaa aggidi miishshaa, timirttiya, woy oosuwa ubbatoo qoppiyogaa doommana danddayees. Issi uri hegaadan oottikko, Yihoowawu haggaazennaageetudan qoppiyogaa bessees. Hegeeti bala gidana xayikkonne, eta nu deꞌuwan mule kaseyana koshshenna. Nuuni “poo7uwan de7iya asaadan poo7uwan” hemettanawu  ‘nu loꞌꞌo wodiya coo xayssana’ koshshenna; hegaa giyogee nuuni tumuppe koshshiyabaa oottana bessees giyogaa.

18. Donaldi ba wodiya loytti goꞌettanawu waatidee?

¹⁸ Neeni Yihoowawu loytta haggaazana danddayiyo ogeta koya. Tohossa Afirkkan deꞌiya Donaldi hegaadan oottiis. I hagaadan giis: “Taani ta deꞌuwabaa loytta qoppaas; qassi kaseegaappe aaruwan Yihoowawu haggaazanaadan I tana maaddana mala mintta woossaas. Taani sabbakanawu daro wodee taassi deꞌanaadan maaddiya oosuwa demmanawu woossaas. Yihooway maaddin injjetiya oosuwa demmaas. Yaatin ta keettaayiyanne taani ubba wode haggaazuwa doommida.”

19. “Poo7uwan de7iya asaadan” ubbatoo waani pooꞌuwan hemettana danddayiyoo?

¹⁹ Phawuloosi Efisoonan deꞌiya Kiristtaanetussi xaafido dabddaabbee eti Yihoowawu ubbatoo ammanettidi deꞌanaadan maaddidoogee qoncce. Qassi Yihooway immido he kaaletoy nunakka maaddana danddayees. Nuuni beꞌidoogaadan, hegee nu allaxxiyobaanne nu laggeta akeekan dooranaadan maaddana danddayees. Nuuni oottiyo ubbaban tumaa pooꞌoy nuna ubbatoo kaalettanaadan nuuni aggennan Geeshsha Maxaafaa xannaꞌanaadan hegee nuna denttettana danddayees. Qassi nuussi loꞌꞌo eeshshati deꞌanaadan oottiya geeshsha ayyaanay keehi koshshiyogaa qonccissees. Phawuloosi xaafidobaa nuuni oosuwan peeshshiyogee Yihoowa qofaara maayettiya loꞌꞌobaa nu kuuyanaadan maaddana danddayees. Nuuni hageeta oottiyogan ha alamiya xumaappe haakkidi pooꞌuwan deꞌana danddayoos!