Taani Tisaase 22, 1929n, Beljjeemen, Ardensen giyosan Bastoogaane matan deꞌiya uddufun goshshaa gadetuppe issuwa gidida Novelen yelettaas. Naatettan taani tana yelidaageetuura yan ufayssiya deꞌuwa deꞌaas. Ta kaalo ishay Raymondinne taani ubba galla miizzaa yeessoosinne cahaa wodiyan cakkiyogan maaddoos. Nu heeran asay ubbay issoy issuwa maaddanawu daguwan oottees.

Tana yelida Emilinne Alesa Kaatolike haymaanootiya mintti kaalloosona. Woggaa woggaa ubbatoo eti atti erokkona. Shin, 1939 heeran aqinyeti Inggilizeppe nu moottaa yiidi, ta aaway Konsoleeshine (haꞌꞌi Beegottite! geetettees) maxeetiya ubbatoo ekkanaadan shoobbidosona. Ta aaway he maxeetee yootiyobay tuma gidiyogaa sohuwara akeekidi, Geeshsha Maxaafaa nabbabiyogaa doommiis. I Kaatolike woosa keettaa biyogaa aggido wode, nu mata shooroti A keehi eqettiyogaa doommidosona. Eti ta aaway Kaatolike haymaanootiyappe kiyennaadan ammanttanawu baaxetidosona, qassi darotoo keehi palamettidosona.

Eti ta aawaa hegaadan oottiyogaa beꞌada taani keehi hanqqettaas. Hegaappe denddidaagan, ha huuphe yohuwa doomettan qonccissidoogaadan, Xoossay ta aawaa maaddana mala woossaas. Nu shooroti ta aawaa eqettiyogaa loddan loddan aggido wode ta keehi ufayttaas. Hagee Yihooway ‘woosaa siyiyogaa’ taani ammananaadan oottiis.

Uddufune 10, 1940n, Naaze Jarmane, Beljjeeme woraajjido gishshawu, daro asay he biittaappe baqatiis. Nu soo asay tohossa Paransaayekko baqatiis. Nuuni yaa biyo wode Jarmaneti Paransaaye  olanchchatuura olettiyo keehi iita sohotuura issi issitoo kanttida.

Nuuni nu gadiyakko guyye simmiyo wode, nuussi deꞌiyabaappe dariya baggay ekettidoogaa beꞌida. Nuna mokki ekkiday nu kanaa Booba xalaala. He hanotay taani, ‘Olaynne waayee kumidoy aybissee?’ gaada oychchanaadan oottiis.

He wode ammanettida aqinyenne cima gidida Ishaa Emel Shirantezi nuna oychchana yiidoogan nuuni keehi ufayttida. I waayee kumidoy aybissakko Geeshsha Maxaafaappe loytti qonccissiisinne deꞌuwa xeelliyagan taani oychchiyo hara oyshata zaariis. Taani Yihoowara mintta dabbotaasinne I siiqiya Xoossaa gidiyogaa ammanettaas.

Olay eqqanaappe kasekka nu so asay ishanttuura darotoo gayttees. Naase 1943n Ishaa Joze-Nikolas Meni haasayaa haasayanawu nu gade yiis. I, “Haattan muukettanawu koyiyay oonee?” giidi oychchiis. Ta aaway kushiya denttin taanikka denttaas. Yaatidi nu gadiya matan deꞌiya qeeri shaafaa haattan muukettida.

Tisaase 1944n, Jarmane olanchchati, Naaꞌꞌantto Alamiya Olaa wurssetta qohuwa arggo Awurooppan gattiyogaa doommidosona; hegee Boljje olaa geetettees. Olay nu heeran deꞌiyo gishshawu, nuuni pooqe keettaappe garssaara deꞌiya kifiliyan issi agina gidiya wodiyawu takkana koshshiis. Issi galla taani mehiya mizanawu kiyido wode, miisaaꞌeelee xuuqqidi gadiya qohiisinne kattay deꞌiyo keettaa kaaraa xuuggiis. Mehee kiyennaadan dirido dirssaa matan deꞌiya issi Amarkkaa wotaaddaray ba cenggurssaa xoqqu oottidi, “Zinꞌꞌa!” yaagiis. Taani woxxada A matan zinꞌꞌaas; yaatin, I tana ashshanawu ba birata qophiya ta huuphiyan wottiis.

Olaappe simmin nuuppe huuphessa baggan 90 kilo meetiriya gidiyagaa haakkidi deꞌiya Lige giyosan deꞌiya ishanttuuranne michchonttuura ubbatoo gayttanawu hanotaa giigissida. Guyyeppe, Bastoogaanen xannaꞌanawu guutta citaa essida. Taani giiraara gayttida oosuwa oottiyogaa doommaasinne higgiya tamaariyo injjiya demmaas. Guyyeppe, he biittan kawo oosuwa oottaas. Qassi 1951n Bastoogaanen guutta woradaa shiiquwa darajjayida. Eli Royter giyo minna haggaaziya aqinye michchiyo gujjin xeeta gidiya asay shiiqiis. A 50 kilo meetiriya bishkkiliitiya laaggada shiiquwa shiiqaasu. Nuuni sohuwara siiqettido gishshawu  aqo oyqqanawu kuuyida. He wode Ela Amarkkan Giiliyade Timirtte Keettan tamaaranawu shoobetta uttaasu. A shoobiya ekkenna gaasuwa qonccissanawu waanna biiruwawu dabddaabbiya xaafaasu. He wode aawatettay deꞌiyo Ishaa Noori geella A sinttappe ba azinaara Giiliyaden tamaarana danddayiyogaa yootiya dabddaabbiya iyyo kiittiis. Nuuni Usuppune 1953n aqo oyqqida.

He laytti Elanne taani Ooratta Alamiya Maabaraa giyo gita shiiquwa Niwu Yorkken Yankki Isttaademiyan shiiqida. Yan tanaara gayttida issi ishay taani loꞌꞌo oosuwa oottanaadaaninne Amarkkan deꞌanaadan tana shoobbiis. Elanne taani hegaa xeelliyagan Yihoowa woossi simmidi he shoobiya ekkennan agganawu kuuyida; yaatidi Bastoogaanen tammu aassiyageeti deꞌiyo guutta citaa maaddanawu Beljjeeme simmida. Kaalliya laytti Serge giyo naꞌaa yelidi keehi ufayttida. Shin laappun aginaappe simmin Serge sahettidi hayqqidoogee azzanttiyaba. Nuuni keehi kayyottidoogaa Yihoowawu yootida; qassi hayqqidaageeti denddiyo ammanttiya hidootan minettida.

Taani aqinye gidada haggaazanawu saaminttan amarida gallassawu oottiyo oosuwa Xiqimita 1961n demmaas. Shin Beljjeeme macara biiruwan haggaaziya issi ishay he gallassi tawu dawaliis. Taani woradawu oottiyagaa (haꞌꞌi woradaa xomoosiyagaa geetettees) gidada haggaaziyogaa doommana danddayiyakkonne I tana oychchiis. “Ha aawatettaa ekkanaappe kase nuuni aqinye gididi haggaazana danddayiyoo?” gaada oychchaas. Ishantti nuuni hegaadan oottana danddayiyogaa yootidosona. Hosppun aginawu aqinye gididi haggaazi simmidi Masqqala 1962n woradaa oosuwa doommida.

Naaꞌꞌu layttawu woradaa oosuwa ootti simmidi Braaslsen deꞌiya Beeteelen haggaazanaadan shoobettida. Xiqimita 1964n yan haggaaziyogaa doommida. Nu ooratta aawatettay daro anjjuwa demissiis. Ishaa Noori 1965n nu macara biiruwa xomoosi simmin darin takkennan, taani macara biiruwawu haggaaziyagaa gidada sunttettidoogan keehi ufayttaas. Guyyeppe Elanne taani Giiliyade Timirtte Keettan 41tta kayan tamaaranaadan shoobettida. Ishaa Noori 13 layttaappe kase giidobay polettiis! Nuuni anjjetti simmidi Beljjeeme Beeteele guyye simmida.

Taani higgiyabaa tamaarido eraa goꞌettada Yihoowa asay Awurooppaaninne hara heeratun, laꞌatettan goynniyo maatay bonchchettanaadan mootettiyogan maaddaas. (Pili. 1:7) Hegaappe denddidaagan, taani nu oosoy teqettido woy muleera digettido 55​ppe dariya biittatun deꞌiya kawotettaa sunttatuura gayttaas. Taani kawotettaa sunttatussi higgiyara gayttidabaa oottiyogan demmido eraa yootiyogaappe, “taani Xoossaa asa” yaagada tabaa qonccissays. ‘Kawuwa [woy daannaa] wozanay Yihoowa kushiyan deꞌiyogaanne I A wozanaa goggiya haatta zaariyogaadan ba koyidosaa zaaranaaga a’ taani eriyo gishshawu kaaletuwa demmanawu ubbatoo Yihoowa woossays.—Lee. 21:1.

Awurooppaa parllaamaa yara gidida uraara taani haasayido haasayaa hanno gakkanawu hassayays. Taani aara haasayanawu darotoo oychchaas; qassi wurssettan I tanaara gayttanawu maayettiis. I hagaadan giis: “Tanaara haasayanawu ichchashu daqiiqaappe aaruwa neeyyo paqqadikke.” Taani hokkada woossiyogaa doommaas. He bitanee yayyiiddi taani ay oottaydda deꞌiyakko oychchiis. Taani xoqqu gaada hagaadan gaas: “Neeni Xoossaa ashkkara gidiyo gishshawu A galataas.” I, “Woygay?” giidi tana oychchiis. Yaatin taani Roome 13:4 A bessaas. I Protesttantte gidiyo gishshawu ha xiqisee A ufayssiis. Kaallidi hanidabay aybee? I tanaara hasttamu daqiiqawu loytti haasayiis. I Yihoowa Markkatu oosuwa bonchchiyogaakka yootiis.

Polotikaaban oossinne exatennan aggiyogaara, naata dichchiyogaara, giiraa giiriyogaaranne harabaara gayttidaagan Yihoowa asati daro layttawu bantta maatawu Awurooppan mootettidosona. Yihooway nuuni shatimmanaadaaninne xoonanaadan oottiyogaa taani beꞌiyogee taassi gita maata. Yihoowa Markkati Awurooppan Asaa Maataa Pirdda Keettan 140​ppe dariya mootuwan shatimmidosona!

Kuuban nu oosoy teqettido gishshawu nu ishanttinne michchontti Yihoowawu laꞌatettan goynnanaadan maaddanawu taani 1990 heeran waannaa biiruwan oottiya Ishaa Pilip Bermuleeranne Xaaliyan deꞌiya Ishaa Valter Farnetaara issippe oottaas. Taani Beljjeemen deꞌiya Kuuba embaasiyawu dabddaabbiya xaafaas; hegaappe simmin nu oyshaa zaaranaadan sunttettida uraara gayttida. Nuuni koyro heeran gayttido wodetun, kawotettay nu oosuwa teqqanaadan oottida bala qofaa muleera giigissana danddayibookko.

Kaaletuwa demmanawu Yihoowa woossi simmidi, 5,000 Geeshsha Maxaafaa Kuuba ehaanawu oychchin nuussi paqqadettiis. Geeshsha Maxaafay yin, ishanttussi gishida, hegee Yihooway nu baaxiya anjjidoogaa nuuni ammanettanaadan oottiis. Qassi 27,500 Geeshsha Maxaafaakka ehiissanawu oychchida. Yaatin kawotettay paqqadiis. Kuuban deꞌiya alꞌꞌo ishanttinne michchontti ubbay Geeshsha Maxaafaa demmanaadan maaddiyogee taani keehi ufayttanaadan oottiis.

Nu oosuwara gayttida pirdda allaalleta polissanawu taani darotoo Kuuba baas. He wodetun daro kawotettaa sunttatuura loytta erettaas.

Ruwanddan 1994n Tutssi zariya xayssanawu buttido wode 1,000,000​ppe dariya asay hayqqiis. Qassi, nu ishanttuppe michchonttuppe amaridaageeti hayqqidoogee azzanttiyaba. Yan deꞌiya ishanttanne michchontta koshshiyaban maaddanawu amarida ishantti sohuwara sunttettidosona.

Nuuni waanna katamaa Kigaali gakkido wode, xiitee darosan lukkido birshshiyo biiruwanne xuufiya wottiyosaa beꞌida. Gita mashshan worido ishanttubaanne michchonttubaa azzanttiya daro taariketa siyida. Shin issoy issuwawu siiquwa bessida ishanttubaanne michchonttubaakka daro taarikiya siyida. Leemisuwawu, Huttu zare gidida issi Yihoowa Markka so asay 28 gallassawu olla giddon qosidi ashshido, Tutssi zare gidida ishaara nuuni gayttida. Kigaalin shiiqido shiiquwan 900​ppe dariya ishanttanne michchontta ayyaanaaban minttettanawu baaxetida.

Ruwanddappe baqatidi Goma giyo katamaa matan betetu kambbiyan deꞌiya, daro Yihoowa Markkata koyanawu guyyeppe Zayre (ha wodiyan Dimokiratik Repablik Kongo geetettees) biida. Nuuni eta demmana danddayibeenna gishshawu, nu etaara gayttanaadan Yihooway nuna kaalettanaadan woossida. Hegaappe simmin nuukko yiya issi ura beꞌidi I Yihoowa Markkata eriyakkonne oychchida. Yaatin I, “Ee, taani Yihoowa Markka. Qohettidaageeta maaddiya konttiyakko inttena efaana danddayays” yaagidi zaariis. Qohettidaageeta maaddiya konttiyara minttettiya shiiquwa shiiqi simmidi, 1,600 gidiya betetuura gayttidi ayyaanaaban eta minttettida. Oosuwa Kaalettiya Citay kiittido dabddaabbiyakka etawu nabbabida. He ishanttinne michchontti hagaadan giya qofaa siyidi keehi ufayttidosona: “Nuuni intteyyo ubbatoo woossoos. Yihooway inttena mule yeggennaagaa nuuni eroos.” Oosuwa Kaalettiya Citay giidobay tuma gidiyogee qoncciis. Ha wodiyan 30,000​ppe dariya Yihoowa Markkati Ruwanddan Yihoowawu ufayssan haggaazoosona!

Nuuni aqo oyqqoosappe 58 gidiya layttaappe simmin, ta siiqo machchiya Ela 2011n hayqqaasu. Taani keehi kayyottidoogaa Yihoowawu yootin I tana minttettiis. Ta shoorotuyyo Kawotettaa mishiraachchuwa yootiyogeekka tana keehi minttettiis.

Tawu layttay 90​ppe aadhdhikkonne haꞌꞌikka saaminttan saaminttan sabbakays. Beljjeeme macara biiruwan deꞌiya Higge Kifiliya maaddiyogan, ta deꞌuwan hanidabaa haratussi yootiyogaaninne Beeteele keettaa asaa yara gidida yelagata minttettiyogan keehi ufayttays.

Taani 84 gidiya layttappe kase, ta deꞌuwan Yihoowa koyro woossaas. Taani Yihoowara dabbotada deꞌido ufayssiya deꞌuwawu hegee doometta. Ta deꞌo layttaa ubban Yihooway ta woosaa ezggido gishshawu, taani A keehi galatays.—Maz. 66:19. a