1, 2. Gannatiyaabaa asay qoppiyo dumma dummabay aybee?

DARO ishanttinne michchontti gita shiiquwawu dumma dumma biittaappe Kooriyan, Sawole katamaa biidosona. Eti isttaadeemiyaappe kiyiyo wode, he biittaa Yihoowa Markkati eta mati shiiqidosona. Etappe daroti kushiyaa denttidi, “Inttenaara Gannatiyan gayttana!” giidi azzaniiddi issoy issuwaa sarotidosona. Eti giido gannatee ayba gaada qoppay?

² Dumma dumma asay gannatiyaabaa dumma dummabaa qoppees. Issi issi asay “gannatiyaa” aymo xalla gees. Harati qassi eti ufayssaanne woppaa demmiyo ayba sohonne gannate goosona. Keehi namisettida asi gibiraa sohuwan uttidi, I gannatiyan deˈiyaabadan qoppana danddayees. Biittaa xomoosiya issinna, 19tta xeetu layttan, ciishshay kumido issi wombbaa beˈada, “Abeet, ayba ufayssiya gannatee!” yaagaasu. Yan layttan layttan 15 meetiriyaappe xoqqiya shachchay bukkikkokka, haˈˈikka he sohoy Gannate geetettees. Neeni Gannatee ayba gaada qoppay? Neeni A demmanawu hidootay?

3. Geeshsha Maxaafay waatidi nuuni Gannatiyaabaa qoppanaadan oottii?

³ Issi wode deˈida gannatiyaabaakka sinttappe yaana gannatiyaabaakka Geeshsha Maxaafay yootees. Geeshsha Maxaafan koyro heeran Gannatiyaabay odettiis. Laatiniyaappe birshshettida Kaatolik Duwe verzhin giyo maxaafan Doomettaabaa 2:8y hagaadan gees: “Goday Xoossay ufayssiya gannatiyaa koyro tokkiis; I medhdhido  [Addaama] yan wottiis.” (Geddi oottidi xaafiday nuna.) Ibraawetto maxaafay ‘Edene ataakiltte sohuwaa’ yaagees. Edene giyoogee “Ufayssaa” giyoogaa; qassi he ataakiltte sohoy tumukka ufayssees. He sohoy keehi ufayssees; yan miyo darobay deˈees; qassi asaynne doˈay saruwan deˈees.—Doo. 1:29-31.

4. Edene ataakiltte sohuwaa nuuni gannate gaana danddayiyoy aybissee?

⁴ “Ataakiltte sohuwaa” giyo Ibraawetto qaalay Giriikettuwan paratisos geetetti birshshettees. Maklintokinne Istrongi giigissido Insaykilooppiidee paratisos giyo qaalaabaa hagaadan giis: “Qohiyaabi gakkennaadan direttida, loˈˈotettay moorettibeenna, etappe daroti ayfiyaa ayfiya woraa mittati deˈiyo, xillo haattay goggiyo shaafati deˈiyo, he shaafatu doonan cofoshuwaa woy dorssaa wudee hemettiyo, aaho, deriyan deˈiya ataakiltte soho; hegee manddara biya Giriike bitanee qoppido sohuwaa.”—Doomettaabaa 2:15, 16⁠ra gatta xeella.

5, 6. Gannatee waani xayidee, qassi hegee ay oychchanaadan oottii?

⁵ Xoossay Addaamanne Hewaano hegaa mala gannatiyan wottiis; shin eti yaappe kiyidosona. Aybissi? Eti Xoossawu azazettibeenna gishshawu kiyidosona. Hegaa gishshawu, Gannatee etappenne eta zerettaappe haliis. (Doo. 3:23, 24) Asi deˈana xayikkonne, he ataakiltte sohoy Nohe wode Bashshaa Haattaa gakkanaassi deˈidaba milatees.

⁶ ‘Saˈay zaarettidi Gannate gidaneeshsha?’ giidi issoti issoti qoppennan aggokkona. Hanotay ay bessii? Ne siiqiyoogeetuura Gannatiyan deˈanawu neeni hidootan naagikko, hegaa neeni ammananaadan oottiyaabi deˈii? Gannatee yaanaagaa neeni aybissi ammaniyaakko qonccissana danddayay?

7, 8. (a) Xoossay Abrahaamayyo gelido qaalay aybee? (b) Xoossay gelido qaalay Abrahaami geella ay qoppanaadan oottidee?

⁷ He oyshatu zaaruwaa demmana danddayiyo aybippenne aadhdhiyaabay koyro Gannatiyaa Medhdhidaagee denttettin xaafettida maxaafaa. Xoossay ba dabbuwaa Abrahaamayyo yootidobaa qoppa. Xoossay Abrahaama zerettaa “abbaa doona shafiyaa keeni” oottidi corayanaagaa yootiis. Yaatidi Yihooway ha gitabaa Abrahaamayyo qaalaa geliis: “Neeni taayyo azazettido gishshau, ha sa7aa kawotettati ubbai ne zerettaa baggaara anjjettana.” (Doo. 22:17, 18) Abrahaama naˈaassinne A naˈaa naˈaassi Xoossay he gelido qaalaa zaarettiis.—Doomettaabaa 26:4; 28:14 nabbaba.

⁸ Abrahaami asay wurssettan saluwan gannatiyan woytuwaa demmana giidi qoppidoogaa Geeshsha Maxaafay yootenna. Yaatiyo gishshawu, Xoossay “ha sa7aa kawotettati ubbai” anjjettanaagaa yootido wode, Abrahaami saˈaa anjjuwaabaa qoppidoogee qoncce. Qaalaa geliday Xoossaa gidiyo gishshawu, hegee ‘ha saˈaa kawotettatu ubbawu’ hanotay giiganaagaa bessees. Xoossaa asaa gakkida harabay hegaadan qoppiyoogee likke gidiyoogaa bessii?

9, 10. Sinttappe gannatee yaanaagaa nuuni ammananaadan oottiyaabi guyyeppe aybi odettidee?

⁹ ‘Iitaa oottiyaageeti deˈenna’ sinttanaa wodiyaabaa Abrahaama zeretta gidida Daawiti yootanaadan Xoossay denttettiis. (Maz. 37:1, 2, 10) “Ashkketi biittaa laattana; eti sarotettaaninne duretettaani ufaittidi daana.” Daawiti, “Xilloti biittaa laattananne yan merinau de7ana” yaagidikka sinttappe hananabaa ayyaanay denttettin yootiis. (Maz. 37:11, 29; 2 Sam. 23:2) He ammanttiya yohoti Xoossaa sheniyaa oottanawu koyiyaageeta waati maaddidosona gaada qoppay? Saˈan xillo asa xallay daanaba gidikko, wodeppe Edene ataakiltte soho mala gannatee saˈan deˈana giidi eti naaganaadan oottiyaabay dees.

¹⁰ Yihoowawu haggaazoos giya daro Israaˈeelati daro layttaa giddon anne tumu goynuwaa aggidosona. Hegaa gishshawu, Xoossay  Baabilooneti ba asaa xoonanaadan, eta biittaa bashshanaadaaninne etappe darota omooddidi efaanaadan oottiis. (2 Odi. 36:15-21; Erm. 4:22-27) Gidikkonne, Xoossay kiittin hiraagaa yootiyaageeti A asay bantta biitti 70 layttappe guyyiyan simmanaagaa yootidosona. He hiraagati polettidosona. SHin hegeeti nunakka maaddoosona. Hegeetuppe issota issota nuuni xannaˈiyo wode, hegeeti sinttappe saˈay gannate gidanaagaa naaganaadan nuna waati maaddiyaakko akeeka.

11. Isiyaasa 11:6-9y koyro waani polettidee, shin nuuni haˈˈikka ayba oyshaa oychchana danddayiyoo?

¹¹ Isiyaasa 11:6-9 nabbaba. Xoossay Ba asay bantta biitti simmoogaappe guyyiyan eti qohiya iitabaa eqettana koshshennaagaa, qassi doˈay woy doˈaa mala asay banttana qohees giidi yayyana koshshennaagaa Isiyaasa baggaara kasetidi yootiis. Yelagatakka cimatakka hirggissiyaabi baawa. Hegee Xoossay Edene ataakiltte sohuwan giigissidobaa neeni hassayanaadan oottennee? (Isi. 51:3) Israaˈeela biittaa xalla gidennan, kumetta saˈay “abbai haattan kumiyoogaadan, . . . GODAA eriyoogan” kumanaagaakka Isiyaasi he hiraagan yootiis. Hegee awude hananee?

12. (a) Baabiloone omooduwaappe simmiyaageeti ayba anjjuwaa demmidonaa? (b) Isiyaasa 35:5-10y sinttappekka polettanaagaa bessiyaabi aybee?

¹² Isiyaasa 35:5-10 nabbaba. Omooduwaappe simmiyaageeta doˈay woy asay qohennaagaa Isiyaasi gujjidi yootiis. Eta biittan Edene ataakiltte sohuwaagaadan daro haattay goggiyo gishshawu, yan gidi palahiya kattay mokkanaagaa I yootiis. (Doo. 2:10-14; Erm. 31:12) He hiraagay polettiyoy hegaa xallaanee? Omooduwaappe simmiyaageeti maalaalissiya ogiyan paxidoogaa bessiya naqaashi baawa. Leemisuwawu, qooqetu ayfee xeellibeenna. Hegaa gishshawu, asay saho ubbaappe sinttappe paxanaagaa Xoossay qonccissiis.

13, 14. Beni omooduwaappe simmidaageeti Isiyaasa 65:21-23y polettiyoogaa waati beˈidonaa, shin he hiraagaappe biron polettanaagee aybee? (Doomettan deˈiya misiliyaa xeella.)

¹³ Isiyaasa 65:21-23 nabbaba. Ayhudati omooduwaappe simmiyo wode injje keettaa, woy qassi goyettida biittaanne woynee tokettido soho demmibookkona. Gidoppe attin, Xoossay eta anjjiyo wode hegee laamettana. Keettaa keexxidi an deˈiyoogee eta keehi ufayssiyaaba! Eti kattaa zerananne malˈˈiyaabaa maana danddayoosona.

¹⁴ Isiyaasa hiraagan odettida keehi koshshiyaabaa akeeka. Nu layttay “mittaa laittaadan aduqqana” wodee yaanee? Issi issi mittati shaˈan qoodettiya layttaa deˈoosona. Hegaa keena layttaa deˈanawu asay payya gidana koshshees. Eti Isiyaasi yootido hanotan deˈana danddayikko, hegee yeemotti naagidobaa, gannatiyaa demmiyooba gidana! He hiraagay polettana!

15. Isiyaasa maxaafan odettida amarida anjjoti aybee?

¹⁵ Qaalaa gelido, nuuni beˈidobay sinttappe yaana gannatiyaa waati qonccissiyaakko wotta dentta qoppa. Xoossay kumetta saˈan deˈiya asaa anjjana. Doˈan woy doˈa mala asan ooninne qohettenna. Qooqeti, tulletinne wobbeti paxana. Asay banttawu keettaa keexxananne kattaa zerana. Eti mittaagaappe daro layttaa deˈana. Ee, hegaa mala wodee matattidoogaa Geeshsha Maxaafay qonccissees. SHin nuuni haasayissiyo issi issi asati ha hiraagati saˈay gannate gidanaagaa bessokkona gaana danddayoosona. Neeni etayyo woyguutee? Saˈay gannate gidanaagaa neeni hidootan naaganaadan oottiyaabi aybee? Hanno gakkanawu deˈida asa ubbaappe aadhdhiyaagee hegaa ammanettanaadan oottiyaabaa yootiis.

16, 17. Yesuusi Gannatiyaabaa yootidoy awudee?

¹⁶ Yesuusi aynne moorana xayikkonne, iitabaa oottida naaˈˈu Ayhudati appe ushachcha baggaaranne haddirssa baggaara kaqettin,  A bolli pirddin I mittan kaqettidi hayqqiis. Etappe issoy hayqqanaappe kase, Yesuusi kawo gidiyoogaa ammanidi hagaadan giis: “Yesuusaa, neeni ne kawotettaa wolqqan yiyo wode, tana dogoppa.” (Luq. 23:39-42) Yesuusi ayyo zaarido, Luqaasa 23:43n deˈiya qofay sinttappe nena maaddiyaaba. Issi issi eranchchati “hachchi” giya qaalaappe kase hookko malaataa wottidi, “Taani neessi tumaa odays, hachchi neeni tanaara Gannatiyan deˈana” yaagidi birshshidosona. “Hachchi” giya qaalaa akeeka. Yesuusi qonccissana koyidobay aybee? Hegaa xeelliyaagan asaa qofay dumma dumma.

¹⁷ Issi qofaa qashuwan odettiyaabaa qonccissanawu ha wodiyan daro qaalatun hookko malaataa goˈettoosona. Gidoppe attin, beni Giriikettuwan kushiyan xaafettidaban malaatata issi mala ogiyan goˈettokkona. Yaatiyo gishshawu, kaallidi deˈiya oyshaa oychchana danddayoos: Yesuusi, “Taani neessi tumaa odays, hachchi neeni tanaara Gannatiyan deˈana” yaagideeyye? Woy qassi I, “Taani neessi tumaa odays hachchi, neeni tanaara Gannatiyan deˈana” yaagidee? Birshshiyaageeti Yesuusi hagaadan giis giidi eti qoppiyoogaadan hookko malaataa gelissana danddayoosona; qassi ha wodiyaa Geeshsha Maxaafaa birshshettatun he naaˈˈu qommuwaakka demmana danddayaasa.

18, 19. Yesuusi yootidobaa akeekanaadan nuna maaddiyaabay aybee?

¹⁸ Gidoppe attin, Yesuusi bana kaalliyaageetussi hegaappe kase, “Asa Na7aikka, biitta giddon heezzu gallassaanne heezzu qammaa de7ana” yaagidoogaa hassaya. I hagaadankka giis: “Tana, Asa Na7aa, asi asau aattidi immana. Asai tana worana; worin taani heezzantto gallassi haiquwaappe denddana.” (Maa. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mar. 10:34) Hegee polettidoogaa kiitettida PHeexiroosi yootiis. (Oos. 10:39, 40) Hegaa gishshawu, Yesuusi inne danobaa oottidaagee hayqqido gallassi Gannatiyaa bibeenna. Yesuusi Xoossay A denttana gakkanaassi amarida gallassaa “Si7ooliyan [woy “Duufuwan”]” takkiis.—Oos. 2:31, 32. *

¹⁹ Hegaa gishshawu, Yesuusi danobaa oottida bitaniyawu geliyo qaalaa, ‘Taani neessi tumaa odays hachchi’ yaagidi doommiis. Hegaa mala haasayay Muuse wodekka meeze gididaba. I, “Hachchi taani nena azaziyo ha azazota ne wozanan wotta” yaagiis.—Zaa. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Yesuusi yootidobaa nuuni akeekido qofaa minttiyaabi aybee?

²⁰ Geeshsha Maxaafaa birshshiya Giddo Arshsho biittaa bitanee Yesuusi yootidobaa hagaadan giis: “Ha sohuwan minttiyo yohoy ‘hachchi’ giya qaalaa gidiyo gishshawu, ‘Taani neessi tumaa odays hachchi, neeni tanaara Gannatiyan deˈana’ geetettidi nabbabettana koshshees. Qaalaa gelidoy he gallassa; qassi hegee guyyeppe polettana. Hegee issi gallassi qaalaa geliyoogaanne he qaalay polettennan attennaagaa bessiya, Arshsho baggan meeze gidida haasaya.” Hegaara issi mala ogiyan, ichchashantta xeetu layttaa Siriyake doonaa birshshettay Yesuusi yootidobaa hagaadan giis: “Aminˈˈi, neeni tanaara Edene Ataakiltte sohuwan deˈanaagaa taani neessi hachchi odays.” Yesuusi gelido he qaalay nuna ubbaa minttettiyaaba.

21. Danobaa oottida bitanee waanibeennee, qassi aybissi?

²¹ Yesuusi I kiittido ammanettidaageeti saluwaa Kawotettan aara issippe deˈanaagawu etaara maacettidoogaa danobaa oottida hayqqana haniya he bitanee erenna. (Luq. 22:29, 30) Qassi, danobaa oottida he bitanee  xammaqettibeenna. (Yoh. 3:3-6, 12) Hegaa gishshawu, Yesuusi qaalaa gelidoy saˈaa gannatiyaa gidiyoogaa nuuni akeekana danddayoos. Daro layttappe guyyiyan, ‘heezzantto saluwaa [“gannatiyaa,” NW] pude ekettida’ bitaniyaa ajjuutaabaa kiitettida PHawuloosi yootiis. (2 Qor. 12:1-4) PHawuloosinne ammanettida kiitettidaageeti harati danobaa oottida he bitaniyaa mala gidokkona; eti Kawotettan Yesuusaara haaranaadan saluwaa baanawu doorettidosona. Gidikkokka, PHawuloosi sinttappe yaana “gannatiyaa” yootiis. * He gannatee saˈaana gidanee? Qassi neeni yan deˈana danddayay?

22, 23. Neeni hidootan ay naagana danddayay?

²² Daawiti ‘xilloti biittaa laattana’ wodiyaabaa kasetidi akeekidoogaa hassaya. (Maz. 37:29; 2 PHe. 3:13) Daawiti saˈan deˈiya asay Xoossay kessido xillotettaa maaraa kaallana wodiyaabaa yootiis. Isiyaasa 65:22n deˈiya hiraagay, “Ta asaa laittai mittaa laittaadan aduqqana” yaagees. Hagee asay shaˈan qoodettiya layttawu daanaagaa bessees. Hegaa naagana danddayay? Ee; ayssi giikko, Ajjuutaa 21:1-4y yootiyoogaadan, Xoossay asaakko xeellana, qassi geeshshatettay deˈana ooratta alamiyan Xoossawu oottiyaageetussi ‘hayqoy deˈennaagee’ I qaalaa gelidobaappe issuwaa.

²³ Geeshsha Maxaafay Gannatiyaabaa yootiyoobay qoncce. Beni Edenen Addaameppenne Hewaanippe Gannatee halidaba gidikkonne, hegee merinawu xayi attenna. Xoossay qaalaa gelidoogaadan, saˈan deˈiya asay sinttappe anjjettana. Ayyaanay kaalettin Daawiti ashkketi biittaa laattanaagaanne an merinawu daanaagaa yootiis. Qassi nuuni saˈan loˈˈiya gannatiyan deˈana wodiyaa yeemuwan naaganaadan Isiyaasa maxaafay yootiyo hiraagati maaddoosona. Hegee awude hananee? Danobaa oottida Ayhuda bitaniyawu Yesuusi gelido qaalay polettiyo wodiyaana. Neenikka he Gannatiyan deˈana danddayaasa. SHiiquwawu Kooriyaa biitti biidaageetussi, “Inttenaara Gannatiyan Gayttana!” yaagidoogee he wode polettana.