Maccaasaa Barchiyaa
“Taani asay maccaasaa waati oyqqiyaakko beˈiyo wode, maccaasa gidennan aggarkkinaa gaada qoppays.” —ZAHIRO, LAYTTAY 15, Paransaaye qaalan giigida GEO maxeetiyaappe ekettiis.
ISSI macca naˈiya giido, ushacha baggan deˈiya qofay azzanttiyaabi gakkiyoogaa, giishin danoynne maccaasaa yuuˈiyoogee alame yuushuwan geelaˈotanne maccaasaa eta deˈo laytta ubban qohiyoogaa qonccissiyaaba. Hagaappe kaallidi deˈiya hanotaa qoppa.
Maccaasaa yuuˈiyoogaa. Isiyaa biittatun, daro asay macca naata yeliyoogaappe attuma naata yeliyoogaa dosees. He biittatun shahaaraa kesissiyoogaa, gacino naata woriyoogaanne maara oyqqennan aggiyoogaa gaasuwan 134 miiloone gidiya maccaasay hayqqidoogaa Kawotettatu Issippetettay 2011n yootiis.
Timirttiyaa. Alame yuushuwan maccaasaappenne yelaga macca naatuppe heezzaappe naaˈˈu kushe gidiyaageeti aynne tamaaribookkona woy oyddu layttappe guutta wodiyau tamaaridosona.
Asho gaytotettaa polanau giidi qohiyoogaa. Ha wodiyan 2.6 biilooneppe dariya maccaasay deˈiyoy, azinay ba maccaaseera wolqqan zinˈˈiyoogaa asay danobadan xeellenna biittatuuna.
Payyatettaa. Dicciiddi deˈiya biittatun, aakime keetti baynnaagaappe denddidaagan shahaaraara woy maaretaara gayttidaagan naaˈˈu daqiiqa gidiya wodiyan issi maccaasiyaa hayqqausu.
Aquwan aawatiyo maataa. Alamiyan deˈiya kattaa gadiyaappe baggaappe dariyaagaa oottiyay maccaasaa gidikkonne, daro biittatun etau aquwan aawatiyo maatay woy biittaa laattiyo maatay baa.
Asa ubbau deˈana koshshiya hegaa mala maataa maccaasaa diggiyoy aybissee? Issi issi biittaa wogan maccaasaa qohiyoogaanne eta bolli danobaa oottiyoogaa minttettiya woy ubba hegaadan oottana bessiyo gaasuwaa yootiya haymaanoote timirtteenne meezee deˈees. CHanddira Raami CHoppiro giyo Hindde biittaa abukaatiyaa, “Haymaanooteti ubbay issi mala gididobay deˈees: Eti maccaasaa yuuˈanaadan minttettoosona” yaagidoogee, Paransaaye biittan galla galla kiyiya gaazeexan xaafettiis.
Neenikka hegaadan qoppay? Geeshsha Maxaafaykka haymaanoote maxaafatu darotuugaadan asay maccaasaa karanaadan tamaarissees gaada qoppay? Amarida Geeshsha Maxaafaa xiqisetu qofay hegaa mala giidi issoti issoti qoppoosona. SHin Xoossay maccaasaa ayba ogiyan xeellii? Ha yohoy daro asaa keehi quliquliyaaba gidikkokka, Geeshsha Maxaafay yootiyoobaa akeekan pilggiyoogee nuuni he oyshaa zaaruwaa demmanaadan maaddees.