Hinin naglabay la nga katuigan, nagtikadamu an mga tin-edyer nga nagpakamatay ha pipira nga nasud. Kay ano? Naninelikado ba an imo anak?

Hini nga artikulo

•  Kabataan ngan pagpakamatay—kay ano nga dapat mabaraka an mga kag-anak?

•  Paonan-o mo hibabaroan kon naninelikado an imo anak?

•  Ano an puydi mo buhaton kon naghuhunahuna nga magpakamatay an imo anak?

 Tikang han 2009 tubtob 2019, naghitaas hin 40 porsyento an kadamu han mga estudyante ha hayskul nga may sintomas hin depresyon ha United States. Hito nga panahon, naghitaas liwat an kadamu han nagpakamatay. a

 “An mga batan-on yana naatubang hin naiiba nga mga problema . . . Daku gud an epekto hito ha ira mental nga kahimsog.”—Vivek H. Murthy, U.S. Surgeon General.

 Prinsipyo ha Biblia: “An rumok nga espiritu nakakaubos han kusog han usa nga tawo.”—Proberbios 17:22.

 Ikonsiderar an masunod.

•   Panhitabo. An imo ba anak nakaeksperyensya hin makasurubo nga panhitabo—iginsalikway ba hiya han iba, nagbulag hira han iya uyab, napakyas, o namatayan hin hinigugma? Kon oo, posible ba nga nakakaapekto ito ha iya labaw ha imo ginhuhunahuna?

•   Panggios. An imo ba anak nagpahirayo ha iya kasangkayan o kapamilya o nawarayan interes ha mga buruhaton nga nai-enjoy niya hadto? Ipinanhatag ba niya an mga butang nga importante ha iya?

•   Panyakan. An imo ba anak nag-iistorya parte hin kamatayon o nagyayakan hin mga butang sugad han, “Mas maopay na la kon mamatay ako”? Nagsisiniring ba hiya nga diri niya karuyag makapabug-at ha iyo?

   Syempre, bangin nagyayakan la hiya hin “diri ginhuhunahuna nga mga pulong.” (Job 6:3, footnote.) Pero, an iba niya nga ginyayakan bangin pangaro na ngay-an hin bulig. Salit ayaw igbalewaray an bisan ano nga ginyayakan han imo anak parte ha pagpakamatay.

 Kon an imo anak magsiring nga nahunahuna niya nga magpakamatay, puydi ka magpakiana, “Nahunahuna mo ba kon san-o o paonan-o mo ito bubuhaton?” An iya baton magsusumat ha imo kon ano kaseryoso an sitwasyon.

 “Sugad nga kag-anak, bangin diri naton karuyag nga pakianhan an aton mga anak tungod kay nahahadlok kita han ira isisiring. Pero kon an ira iyayakan amo an ira inaabat, diri ba mas maopay nga mahibaroan naton ito?”—Sandra.

 Prinsipyo ha Biblia: “An mga panhunahuna han kasingkasing han usa nga tawo pariho hin hilarom nga katubigan, pero ginsasarok ito han masinabuton nga tawo.”—Proberbios 20:5.

•   Pasensyoso nga hibaroi an ginhuhunahuna ngan inaabat han imo anak. Siyahan, pasalamati hiya han iya pagin tangkod. Katapos, puydi ka sumiring: “Karuyag ko masabtan kon ano an imo gin-aagian. Puydi mo ba isumat ha akon an mga nahitatabo ha imo o kon ano an imo gin-aabat?”

   Pasensyoso nga pamatii an baton han imo anak. Likyi an tendensya nga minuson an iya inaabat o maghatag dayon ha iya hin “mga solusyon” ha iya problema.

   Prinsipyo ha Biblia: “Magin alisto ha pagpamati, mahinay ha pagyakan, diri madagmit masina.”—Santiago 1:19.

•   Paghimo hin plano ha pagproteksyon ha iya. Buligi an imo anak nga makita ngan isurat an masunod:

   Mga sinyales. Ano an iya kasagaran nga ginbubuhat o ginhuhunahuna antes makahunahuna hin pagpakamatay?

   Mga buruhaton nga nakakabulig. Ano nga mga buruhaton an nakakaiban gud han iya istres ngan nakakapawara han iya panhunahuna nga magpakamatay?

   Mga tawo nga makakabulig. An imo ba anak may mga kilala nga andam sumuporta—mga tawo nga madadaopan kon nanginginahanglan hiya hin bulig? Posible usa ka hito, iba nga gintataporan nga adulto, propesyonal ha mental nga kahimsog, o organisasyon nga gin-training basi buligan an mga tawo nga nakakahunahuna pagpakamatay.

   Prinsipyo ha Biblia: “An mga plano han mga maduruto sigurado nga magriresulta hin kalamposan.”—Proberbios 21:5.

•   Magpabilin nga alerto. Padayon nga imonitor an sitwasyon, bisan kon an imo anak baga hin okey na.

   “Han ginsidngan ako han akon anak nga diri na hiya nakakahunahuna pagpakamatay, kahuna ko tapos na an problema. Sayop gud adto. Bangin magkaproblema an usa ngan makahunahuna na liwat magpakamatay, ngan posible ito mahitabo hin tigda la.”—Daniel.

   Buligi an imo tin-edyer nga masabtan an importante nga kamatuoran parte ha pag-abat: Temporaryo la ito. “Pariho la ito hin kahimtang ha panahon,” siring han libro nga The Whole-Brain Child. “An uran tinuod, ngan diri maaramon kon bisan duro an uran nagios kita nga sugad hin diri nauran. Pero diri liwat maaramon kon huhunahunaon naton nga diri na masirak utro.”

•   Pasariga hiya: Sumati an imo anak nga hinigugma mo hiya ngan makakalaom hiya han imo suporta. Puydi ka magsiring, “Bubuhaton ko an ngatanan basi mabuligan ka nga malamposan ini.”

   Prinsipyo ha Biblia: “An tinuod nga sangkay nahigugma ha ngatanan nga panahon ngan usa nga bugto nga natawo para ha mga panahon han kasakitan.”—Proberbios 17:17.