An Pinakabantogan nga Tawo nga Nabuhi

MAY matatawag gud ba nga pinakabantogan nga tawo nga nabuhi? Ano an imo basihan basi masiring mo nga bantogan an usa nga tawo? An iya ba pagin eksperto ha pakiggirra? an iya pagin makusog? an iya pagin baltok?

Sumala ha historyador nga hi H. G. Wells, an pagin bantogan han usa nga tawo maibabasar ha ‘iya mga ginbilin basi pauswagon, ngan kon naaghat niya an iba nga maghunahuna hin bag-o nga mga ideya nga may nagpapadayon nga kadasig pariho ha iya.’ Bisan kon hi Wells diri nag-aangkon nga Kristiano, hiya nagsiring: “Kon ito an basihan, hi Jesus an nangunguna.”

Hira Alejandro nga Bantogan, Carlomagno (gintatawag nga “Bantogan” bisan han buhi pa hiya), ngan Napoleon Bonaparte mga magmarando nga gamhanan. Tungod kay ginkakahadlokan hira, daku an ira impluwensya ha ira mga ginmamandoan. Pero may sumat nga hi Napoleon nagsiring: “Nagigiyahan ngan namamandoan ni Jesu-Kristo an Iya mga sakop bisan kon diri Hiya nakikita.”

Tungod han makakombinse nga katutdoan ni Jesus ngan han iya pagkinabuhi uyon hito, daku gud an iya nagin impluwensya ha kinabuhi han mga tawo hin haros 2,000 ka tuig na. Husto an ginsiring han usa nga parasurat: “An ngatanan nga kasundalohan nga nagmartsa, ngan an ngatanan nga pwersa pandagat nga naporma, ngan an ngatanan nga parliamento nga nahibutang ha katungdanan, an ngatanan nga kahadian nga nagmando, bisan pagtarampuhon waray gud makaimpluwensya hin sugad kagamhanan ha kinabuhi han tawo dinhi ha tuna.”

Makasaysayan nga Tawo

Bisan pa hito, an iba nasiring nga diri totoo nga nabuhi hi Jesus​—karuyag sidngon, hinimo-himo la hiya han pipira nga tawo han siyahan nga siglo. Sugad nga baton ha mga nagruruhaduha, an talahuron nga historyador nga hi Will Durant nangatadongan: “Daku gud nga milagro kay ha ngatanan nga mababasa ha mga Ebanghelyo kon an pipira nga ordinaryo nga tawo ha usa nga henerasyon nakaimbento hin personalidad nga maimpluwensya ngan makaruruyag, nga hitaas gud an mga prinsipyo ha moral ngan nakakaaghat gud an panlantaw ha pagminagburugto.”

Pakianhi an imo kalugaringon: An usa ba nga tawo nga diri totoo nga nabuhi makakahimo hin sugad kadaku nga epekto ha kasaysayan han tawo? An libro nga The Historians’ History of the World nagsiring: “An mga resulta han ginbuhat [ni Jesus] nga nagin bahin han kasaysayan mas importante kay han mga ginbuhat han bisan hin-o nga tawo ha kasaysayan, bisan ha opinyon han diri relihiyoso nga mga tawo. Ginkikilala han nangunguna nga mga sibilisasyon ha kalibotan nga an bag-o nga panahon nagtikang han natawo hiya.”

Hunahunaa la, bisan an mga kalendaryo yana iginbasar ha tuig nga ginhuhunahuna nga natawhan ni Jesus. Sumala ha The World Book Encyclopedia, “an panahon antes hito nga tuig gintatawag nga B.C., o before Christ (antes han Kristo),” ngan “an panahon katapos hito nga tuig gintatawag nga A.D., o anno Domini (ha tuig han aton Ginoo).”

Kondi nasiring an mga kritiko nga an ngatanan nga aton nahibabaroan mahitungod kan Jesus ha Biblia la mababasa. Nasiring hira nga waray na iba nga kadungan-dungan nga mga rekord nga nag-uunabi ha iya. Bisan hi H. G. Wells nagsurat: “Hi Jesus bug-os nga iginsalikway han kadaan nga Romano nga mga historyador; waray hiya unabiha ha mga rekord han kasaysayan ha iya panahon.” Pero totoo ba ito?

Bisan kon gutiay la an mga sinurat han kadaan nga mga historyador mahitungod kan Jesu-Kristo, aada pa ito yana. Hi Cornelius Tacitus nga talahuron nga Romano nga historyador han siyahan nga siglo, nagsurat: “An pulong [nga Kristiano] tikang ha Kristo, nga iginpapatay han opisyal nga hi Ponsio Pilato durante han pagmando ni Tiberio.” Gin-unabi liwat an Kristo han iba nga Romano nga parasurat hito nga panahon, sugad kanda Suetonius ngan Pliny the Younger. Dugang pa, hi Flavius Josephus nga Judio nga historyador ha siyahan nga siglo, nagsurat mahitungod kan Santiago, nga iya ginkilala nga “bugto ni Jesus, nga gintawag nga Kristo.”

Salit an The New Encyclopædia Britannica nagsiring: “Inin burublag nga asoy nagpapamatuod nga ha kadaan nga panahon bisan an mga nakontra ha Kristianidad waray gud magruhaduha han pagin totoo han kasaysayan ni Jesus, nga siyahan nga gindebatihan ha ikatarapos han ika-18 nga siglo, durante han ika-19, ngan ha tinikangan han ika-20 nga siglo, bisan kon waray igo nga mga basihan.”

Kondi ha pagkamatuod, an ngatanan nga hinbabaroan mahitungod kan Jesus iginsurat han iya mga sumurunod han siyahan nga siglo. An ira mga asoy natipigan ha mga Ebanghelyo​—mga libro han Biblia nga ginsurat nira Mateo, Marcos, Lucas, ngan Juan. Ano an ginsisiring hito mahitungod ha pangirilal-an ni Jesus?

Hin-o Gud ba Hiya?

Ito nga pakiana ginpamalandong han mga kaupod ni Jesus han siyahan nga siglo. Han nakita nira nga milagroso nga nagkalma an subasko han ginsaway ito ni Jesus, nahipausa gud hira: “Hin-o gud ba ini”? Ha lain nga higayon, hi Jesus nagpakiana ha iya mga apostol: “Para ha iyo, hin-o ako?”​—Marcos 4:41; Mateo 16:15.

Kon ikaw an ginpakianhan hito, ano an imo baton? Hi Jesus gud ba an Dios? Damu an nasiring nga hiya an Dios. Kondi, an iya mga kaupod waray maghunahuna hin sugad hito. An baton ni apostol Pedro ha pakiana ni Jesus amo ini: “Ikaw an Kristo, an Anak han buhi nga Dios.”​—Mateo 16:16.

Waray gud mag-angkon hi Jesus nga hiya an Dios, kondi hiya nagsiring nga hiya an iginsaad nga Mesias, o Kristo. Nagsiring liwat hiya nga “Anak ako han Dios,” diri nga hiya an Dios. (Juan 4:​25, 26; 10:36) Pero waray magsiring an Biblia nga hi Jesus pariho la han ordinaryo nga tawo. Espesyal gud hiya kay ginhimo hiya han Dios antes han ngatanan nga butang. (Colosas 1:15) Ha sulod hin diri maihap nga binilyon nga katuigan, antes pa ginhimo an uniberso, buhi na hi Jesus sugad nga espiritu nga persona ha langit ngan duok gud nga kaupod han iya Amay, hi Jehova nga Dios, an Harangdon nga Maglalarang.​—Proberbios 8:​22, 27-31.

Sobra 2,000 ka tuig na an naglabay, iginbalhin han Dios an kinabuhi han iya Anak ngadto ha tiyan han usa nga babaye, ngan hi Jesus nagin tawo nga anak han Dios, nga normal nga igin-anak pinaagi hin babaye. (Galacia 4:4) Han iginbuburod hi Jesus ngan han nagtutubo sugad nga bata, nakadepende hiya ha ginpili han Dios nga magin iya kag-anak ha tuna. Han adulto na hi Jesus, iginpahinumdom ha iya an ngatanan mahitungod han pakig-upod niya hadto ha Dios ha langit.​—Juan 8:23; 17:5.

Kon Kay Ano nga Nagin Pinakabantogan Hiya

Hi Jesus an pinakabantogan nga tawo nga nabuhi kay ginsubad gud niya an iya Amay ha langit. Sugad nga matinumanon nga Anak, ginsubad ni Jesus an iya Amay ha ngatanan nga paagi salit nakasiring hiya ha iya mga sumurunod: “An nakakita ha akon nakakita liwat ha Amay.” (Juan 14:​9, 10) Han nakanhi hiya ha tuna, ginbuhat niya ha tagsa nga kahimtang an ginhuhunahuna niya nga bubuhaton liwat han iya Amay, an Dios nga Makagarahum-ha-ngatanan. “Diri ako nagbubuhat han akon la karuyag, kondi an igintutdo ha akon han Amay amo an akon ginyayakan,” siring ni Jesus. (Juan 8:28) Salit kon gin-aadman naton an kinabuhi ni Jesu-Kristo, nasasabtan naton kon ano gud an Dios.

Bisan kon nagsiring hi apostol Juan nga “waray tawo nga nakakita ha Dios,” nagsurat pa gihapon hiya nga “an Dios gugma.” (Juan 1:18; 1 Juan 4:8) Nahimo ito ni Juan kay inabat niya an gugma han Dios pinaagi han iya nakita kan Jesus, nga perpekto nga nagsubad ha iya Amay. Mapinairon, buotan, mapainubsanon, ngan masayon madaop hi Jesus. Komportable ha iya an mga maluya ngan tinalumpigos, ngan an ngatanan nga klase hin tawo​—lalaki, babaye, kabataan, riko, pobre, gamhanan, bisan an magpakasasala. An mga maraot an kasingkasing la an nadiri ha iya.

Diri la kay gintutdoan ni Jesus an iya mga sumurunod nga maghigugmaay, kondi iya liwat iginpakita ha ira kon paonan-o. “Sugad han akon paghigugma ha iyo, maghigugmaay liwat kamo,” siring niya. (Juan 13:34) “An gugma han Kristo,” siring han iya usa nga apostol, “labaw gud ha kahibaro.” (Efeso 3:19) Oo, an gugma nga iginpakita han Kristo diri matutupngan han akademiko nga kahibaro, ngan “nag-aaghat” ito ha iba nga magpakita liwat hin gugma. (2 Corinto 5:14) Salit tungod han diri matupngan nga gugma ni Jesus, hiya nagin pinakabantogan nga tawo nga nabuhi. An iya gugma nakabantad ha minilyon nga kasingkasing hin damu na ka siglo ngan nagkaada maopay nga impluwensya ha ira kinabuhi.

Pero bangin rumiwa an iba: ‘Hunahunaa la an ngatanan nga krimen tungod ha ngaran han Kristo​—an mga Krusada, Inkisisyon, ngan mga girra nga minilyon nga Kristiano an nagpaparaptayay ha magkaaway nga mga grupo.’ Ha pagkamatuod, an ira paggawi diri uyon ha ira pag-angkon nga sumurunod hira ni Jesus. An ira mga buhat ginkukondenar han mga katutdoan ngan pagkinabuhi ni Jesus. Bisan an Hindu nga hi Mohandas Gandhi nagsiring: ‘Hinigugma ko an Kristo, pero nangangalas ako ha mga Kristiano kay diri hira nagkikinabuhi pariho han pagkinabuhi han Kristo.’

Magpahimulos ha Paghibaro Mahitungod ha Iya

Waray na iba nga pag-aram nga mas importante kay ha pag-aram han kinabuhi ngan ministeryo ni Jesu-Kristo. ‘Kitaa hin maopay hi Jesus,’ nagsagda hi apostol Pablo. “Tagda gud hin maopay hiya.” Ngan an Dios mismo nagsugo may kalabotan ha iya Anak: “Pamati kamo ha iya.” Mabulig ha imo ini nga libro nga An Pinakabantogan nga Tawo nga Nabuhi basi mabuhat mo ito.​—Hebreo 12:​2, 3; Mateo 17:5.

Ginpangalimbasogan nga maisumat an tagsa nga hitabo ha kinabuhi ni Jesus dinhi ha tuna nga mababasa ha upat nga Ebanghelyo, upod na an iya mga sermon, mga ilustrasyon, ngan mga milagro. Iginsasaysay an ngatanan nga panhitabo uyon ha pagkasurunod hito, tubtob nga mahihimo. Ha kataposan han kada kapitulo makikita an mga teksto ha Biblia nga ginbasaran hito. Gin-aaghat ka nga basahon ito nga mga teksto ngan batunon an mga pakiana ha repaso.

Usa nga eskolar ha University of Chicago an bag-o la nga nagsiring: “Mas damu an iginsurat mahitungod kan Jesus hinin naglabay nga 20 ka tuig kay ha naglabay nga 2,000 ka tuig.” Importante gud nga usisahon han kada tagsa an mga asoy han Ebanghelyo, kay sugad han ginsiring han The Encyclopædia Britannica: “Damu nga estudyante yana an nakapokus ha nagkakasumpaki nga mga teoriya mahitungod kan Jesus ngan ha mga Ebanghelyo, salit waray na nira maadmi inin importante nga mga asoy.”

Katapos hin maopay ngan balanse nga pagturotimbang ha mga asoy han Ebanghelyo, natoo kami nga mauyon ka nga an pinakaimportante nga hitabo ha kasaysayan han tawo nahitabo ha pagmando ni Cesar Agusto han Roma, han iginhatag ni Jesus nga taga-Nazaret an iya kinabuhi para ha aton.