1, 2. Ano nga presyoso nga regalo an iginhatag ha aton ni Jehova?

AN TAGSA ha aton gintagan ni Jehova hin makaruruyag nga regalo. Ito an regalo nga kinabuhi. (Genesis 1:27) Karuyag niya nga magkaada kita han pinakamaopay nga kinabuhi. Salit naghatag hiya hin mga prinsipyo nga nagtututdo ha aton kon paonan-o makakahimo hin mag-opay nga desisyon. Kinahanglan gamiton naton ini nga mga prinsipyo basi mabuligan kita ha “pagkilala han husto ngan sayop.” (Hebreo 5:14) Kon ginbubuhat naton ito, gintutugotan naton hi Jehova nga bansayon kita nga maghunahuna hin maopay. Samtang nagkikinabuhi kita uyon ha mga prinsipyo han Dios ngan nakikita naton nga nagigin mas maopay an aton kinabuhi tungod hito, nasasabtan naton nga presyoso gud ito.

² Usahay komplikado gud an kinabuhi. Kasagaran na nga may nabangon nga mga sitwasyon nga waray direkta nga balaud ha Biblia mahitungod hito. Pananglitan, bangin kinahanglan naton maghimo hin mga desisyon mahitungod han mga pagtambal nga  nag-uupod han paggamit hin dugo. Paonan-o kita makakahimo hin mga desisyon nga makakapalipay kan Jehova? Mababasa naton ha Biblia an mga prinsipyo nga nagtututdo ha aton han panhunahuna ni Jehova ha kinabuhi ngan dugo. Kon nasasabtan naton ini nga mga prinsipyo, makakahimo kita hin maaramon nga mga desisyon ngan matitipigan naton an maopay nga konsensya. (Proberbios 2:6-11) Yana, aton usisahon an pipira hito nga mga prinsipyo.

3, 4. (a) Paonan-o iginsumat han Dios an iya panhunahuna mahitungod ha dugo? (b) Ano an ginrirepresentaran han dugo?

³ An Biblia nagtututdo ha aton nga sagrado an dugo kay nagrirepresentar ito han kinabuhi. Ngan an kinabuhi presyoso kan Jehova. Katapos ni Cain patayon an iya bugto, ginsidngan hiya ni Jehova: “An dugo han imo bugto naggiginuliat ha akon tikang ha tuna.” (Genesis 4:10) An dugo ni Abel nagrepresentar han iya kinabuhi; han ginpatay ni Cain hi Abel, iya ginkuha an iya kinabuhi.

⁴ Katapos han Baha ha panahon ni Noe, ginsidngan han Dios an mga tawo nga puydi hira kumaon hin karne. Pero espisipiko nga nagsiring hiya: “An unod . . . nga may kinabuhi​—an dugo hito—​ayaw niyo kaona.” (Genesis 9:4) Ini nga sugo aplikado ha ngatanan nga tulin ni Noe, upod na kita. Klaro nga para kan Jehova, an dugo nagrirepresentar han kinabuhi. Ngan kinahanglan sugad liwat hito an aton panhunahuna ha dugo.​—Salmo 36:9.

5, 6. Paonan-o iginpakita han Balaud ni Moises an panhunahuna ni Jehova ha kinabuhi ngan dugo?

 ⁵ Ha Balaud nga iginhatag ni Jehova kan Moises, Hiya nagsiring: “Kon an bisan hin-o nga tawo . . . nakaon hin bisan ano nga klase hin dugo, akon gud ig-aatubang an akon nawong kontra ha tawo nga nakaon hin dugo, ngan akon hiya papatayon. Kay an kinabuhi han buhi nga linarang ada ha dugo.”​—Levitico 17:10, 11.

⁶ An Balaud ni Moises nagsiring nga kon may tawo nga mag-ihaw hin hayop basi kaunon, kinahanglan ighuwad niya ha tuna an dugo hito. Iginpapakita hito nga an kinabuhi han hayop iginbabalik ha Maglalarang hito, hi Jehova. (Deuteronomio 12:16; Ezekiel 18:4) Pero diri naglalaom hi Jehova nga mauubos gud pagpaturo han mga Israelita an ngatanan nga dugo han hayop. Basta buhaton nira an ngatanan nga ira mahihimo basi paturoon an dugo, makakaon nira an karne nga limpyo an ira konsensya. Pinaagi ha pagpakita hin respeto ha dugo han hayop, iginpapakita nira nga ginrirespeto nira an Humaratag han kinabuhi, hi Jehova. An Balaud nagsugo liwat ha mga Israelita nga maghalad hin mga hayop basi mapasaylo an mga sala.​—Kitaa an Endnote 19 ngan 20.

7. Paonan-o iginpakita ni David nga ginrirespeto niya an dugo?

⁷ Makikita naton an bili han dugo ha ginbuhat ni David han nakig-away hiya ha mga Filisteo. Nakita han mga tawo ni David nga nauuhaw gud hiya, salit kinadto hira ha delikado nga teritoryo han mga kaaway ngan iginbutang ha peligro an ira kinabuhi basi kumuha hin tubig para ha iya. Pero han iginhatag nira ito kan David, nagdumiri hiya pag-inom ngan “iginhuwad  ito ha tuna ha atubangan ni Jehova.” Hi David nagsiring: “O Jehova, imposible gud nga buhaton ko ini! Iinumon ko ba an dugo han mga lalaki nga kinadto ngan nagbutang ha peligro han ira kinabuhi?” Nasabtan ni David nga presyoso gud ha Dios an kinabuhi ngan dugo.​—2 Samuel 23:15-17.

8, 9. Ano an angay nga magin panhunahuna han mga Kristiano yana mahitungod ha dugo?

⁸ Ha panahon han siyahan nga mga Kristiano, an katawohan han Dios diri na kinahanglan maghalad hin mga hayop. Pero kinahanglan pa gihapon hira magkaada husto nga panhunahuna ha dugo. An ‘paglikay ha dugo’ usa han pipira nga bahin han Balaud nga iginsugo ni Jehova nga sundon han mga Kristiano. Pariho ini kaimportante han paglikay ha imoralidad o idolatriya.​—Buhat 15:28, 29.

⁹ Ito liwat an kahimtang yana. Sugad nga mga Kristiano, maaram kita nga hi Jehova an gintitikangan han kinabuhi ngan hiya an tag-iya han ngatanan nga kinabuhi. Nasasabtan liwat naton nga sagrado an dugo ngan nagrirepresentar ito han kinabuhi. Salit ginsisiguro naton nga usisahon an mga prinsipyo ha Biblia kon naghihimo hin bisan ano nga desisyon mahitungod ha pagtambal nga nag-uupod han paggamit hin dugo.

10, 11. (a) Ano an panhunahuna han mga Saksi ni Jehova ha pagpaabuno hin dugo o han upat nga nangunguna nga parte han dugo? (b) Ano nga personal nga mga desisyon an kinahanglan himoon han tagsa nga Kristiano?

¹⁰ Nasasabtan han mga Saksi ni Jehova nga diri la  an pagkaon o pag-inom an nahiuupod ha ‘paglikay ha dugo.’ Nangangahulogan ito hin diri pagpaabuno hin dugo, diri pagdonar hin dugo, ngan diri pagpatipig han aton dugo basi gamiton ha pagpaabuno. Nangangahulogan liwat ito hin diri pagpaabuno han bisan hain han upat nga nangunguna nga parte han dugo​—pula nga mga selyula, busag nga mga selyula, mga platelet, ngan plasma.

¹¹ Inin upat nga nangunguna nga parte han dugo mahimo pagburublagon ha mas gudtiay nga bahin nga gintatawag nga mga blood fraction. An tagsa nga Kristiano kinahanglan magdesisyon kon makarawat hiya hin mga blood fraction o diri. Ito liwat an kinahanglan buhaton may kalabotan ha mga proseso han pagtambal nga nagamit han dugo han pasyente. An kada tagsa kinahanglan magdesisyon kon paonan-o gagamiton an iya dugo ha panahon han operasyon, pagpaeksamin, o pagpaterapi.​—Kitaa an Endnote 21.

12. (a) Kay ano nga importante kan Jehova an aton mga desisyon nga basado ha konsensya? (b) Paonan-o kita makakahimo hin maaramon nga mga desisyon may kalabotan ha mga proseso han pagtambal?

¹² Importante gud ba kan Jehova an aton mga desisyon nga basado ha konsensya? Oo. Interesado hi Jehova ha aton panhunahuna ngan mga motibo. (Basaha an Proberbios 17:3; 24:12.) Tungod hito, kon nagdidesisyon kita may kalabotan ha partikular nga pagtambal, kinahanglan mag-ampo kita para han giya ni Jehova ngan katapos, magsaliksik mahitungod hito nga pagtambal. Katima, ginagamit naton an aton konsensya nga nabansay ha Biblia ha pagdesisyon. Diri  naton angay pakianhan an iba kon ano an ira bubuhaton kon hira an aada ha aton sitwasyon, ngan diri liwat angay sarihan han iba nga impluwensyahan an aton desisyon. An tagsa nga Kristiano “magdadara han iya kalugaringon nga pinas-an.”​—Galacia 6:5; Roma 14:12.

13. Ano an aton nahibabaroan mahitungod kan Jehova tikang ha iya mga balaud ngan prinsipyo mahitungod ha dugo?

¹³ An bisan ano nga iginpapabuhat ni Jehova ha aton para ha aton kaopayan ngan nagpapakita han iya gugma ha aton. (Salmo 19:7-11) Pero nasugot kita ha iya diri la tungod kay mapulsanon ha aton an iya mga sugo. Nasugot kita ha iya kay hinigugma naton hiya. An aton gugma kan Jehova nagpapagios ha aton nga diri magpaabuno hin dugo. (Buhat 15:20) Proteksyon liwat ito ha aton kahimsog. An kadam-an nga tawo yana maaram han mga kadelikadohan han pagpaabuno hin dugo, ngan damu nga doktor an natoo nga an pag-opera nga diri nagamit hin dugo mas maopay para ha kahimsog han ira mga pasyente. Klaro nga maaramon ngan mahigugmaon an mga paagi ni Jehova.​—Basaha an Isaias 55:9; Juan 14:21, 23.

14, 15. (a) Ano nga mga balaud an iginhatag ni Jehova ha iya katawohan basi panalipdan hira? (b) Paonan-o mo maiaaplikar an mga prinsipyo hito nga mga balaud?

¹⁴ Tikang pa hadto, an mga balaud han Dios para ha kaopayan han iya katawohan. Naghatag hi Jehova ha mga Israelita hin mga balaud basi panalipdan hira ha grabe nga mga aksidente. Pananglitan, an usa nga balaud  nagsiring nga an tag-iya hin balay kinahanglan maghimo hin hamubo nga pader ha palibot han iya patag nga atop basi waray mahulog. (Deuteronomio 22:8) An usa pa nga balaud may kalabotan ha mga hayop. Kon may tawo nga tag-iya hin mapintas nga todo nga baka, responsabilidad niya nga siguruhon nga diri ito man-atake o makamatay hin tawo. (Exodo 21:28, 29) Kon diri sundon han usa nga Israelita ini nga mga balaud, hiya an may sala kon may mamatay.

¹⁵ Makikita naton hini nga mga balaud nga presyoso kan Jehova an kinabuhi. Ano an angay nga magin epekto hini ha aton? Kinahanglan ipakita naton nga ginrirespeto naton an kinabuhi ha paagi han aton pagmintinar ha aton balay ngan sarakyan, ha paagi han aton pagdrayb, ngan ha pagpili naton hin kaliawan. An iba, labi na an mga batan-on, naghuhunahuna nga waray maraot nga mahitatabo ha ira, salit nagbubuhat hira hin delikado nga mga buruhaton ngan ginbabalewaray an posible nga mga peligro. Pero diri karuyag ni Jehova nga gumawi kita hin sugad hito. Karuyag niya nga tagdon naton nga importante an tanan nga kinabuhi​—an aton kinabuhi ngan an kinabuhi han iba.​—Eclesiastes 11:9, 10.

16. Ano an panhunahuna ni Jehova mahitungod ha pagpunit?

¹⁶ An kinabuhi han tagsa nga tawo importante kan Jehova. Presyoso ha iya bisan an iginbuburod nga bata. Ha Balaud ni Moises, kon diri tinuyo nga maigo han usa nga tawo an burod nga babaye ngan mamatay hiya o an iya iginbuburod, para kan Jehova ito nga tawo salaan hin pagpatay. Nagpapasabot ini nga bisan kon aksidente ito, may namatay ngan kinahanglan  baydan an kinabuhi. (Basaha an Exodo 21:22, 23.) Para ha Dios, an iginbuburod nga bata usa na nga buhi nga tawo. Tungod hito, ano ha imo hunahuna an iya inaabat mahitungod ha pagpunit? Ano ha imo hunahuna an iya inaabat kon nakikita niya nga minilyon nga iginbuburod nga mga bata an ginpapatay kada tuig?

17. Ano an makakaliaw ha usa nga babaye nga nagpapunit antes niya makilala hi Jehova?

¹⁷ Ano man kon an usa nga babaye nagpapunit antes pa hiya nahibaro han panhunahuna ni Jehova mahitungod hito? Makakasarig hiya nga mapapasaylo hiya ni Jehova basado ha halad ni Jesus. (Lucas 5:32; Efeso 1:7) An usa nga babaye nga nagbuhat hito nga sayop han naglabay diri kinahanglan nga padayon nga umabat hin pagin salaan kon sinsero hiya nga nagbabasol. “Hi Jehova maloloy-on ngan mapinairon . . . Pariho han kahirayo han ginsisirangan han adlaw ha gintutunoran hito, sugad kahirayo niya iginbubulag tikang ha aton an aton mga pagtalapas.”​—Salmo 103:8-14.

18. Kay ano nga kinahanglan buhaton naton an ngatanan nga aton mahihimo basi wad-on an pag-abat hin kangalas?

¹⁸ An pagrespeto ha regalo han Dios nga kinabuhi nagtitikang ha aton kasingkasing. Nag-uupod ito han aton inaabat ha iba. “An bisan hin-o nga nangangalas ha iya bugto parapamatay,” nagsurat hi apostol Juan. (1 Juan 3:15) Kon nadiri kita ha usa nga tawo, bangin diri naton mapansin nga nangangalas na ngay-an kita ha iya. Tungod han kangalas, an usa bangin magpakita  hin kawaray-respeto ha iba, maghimo hin buwa nga mga akusasyon ha ira, o maghingyap pa ngani nga unta mamatay hira. Maaram hi Jehova han aton inaabat ha iba nga mga tawo. (Levitico 19:16; Deuteronomio 19:18-21; Mateo 5:22) Kon masantop naton nga naabat kita hin kangalas ha usa nga tawo, kinahanglan mangalimbasog gud kita nga wad-on ito nga pag-abat.​—Santiago 1:14, 15; 4:1-3.

19. Ano an angay nga magin epekto ha aton han panhunahuna ni Jehova ha kamadarahog?

¹⁹ May usa pa nga paagi nga aton maipapakita nga ginpapabilhan naton an kinabuhi. Ha Salmo 11:5, nahibabaroan naton nga hi Jehova “nangangalas ha bisan hin-o nga nahigugma han kamadarahog.” Kon ginpipili naton an madarahog nga kaliawan, bangin iginpapakita naton nga nahigugma kita ha kamadarahog. Kay ano nga susudlan man naton an aton hunahuna hin madarahog nga mga pulong, ideya, ngan hulagway? Lugod, karuyag naton nga limpyo ngan murayaw an aton isulod ha aton hunahuna.​—Basaha an Filipos 4:8, 9.

20-22. (a) Ano an pagtagad ni Jehova ha kalibotan ni Satanas? (b) Paonan-o maipapakita han katawohan han Dios nga “diri hira bahin han kalibotan”?

²⁰ An kalibotan ni Satanas waray respeto ha kinabuhi, ngan para kan Jehova salaan ito ha dugo, karuyag sidngon, salaan hin pagpatay. Ha paglabay han mga siglo, an politikal nga mga gahum nagin hinungdan han kamatay han minilyon nga tawo, upod na an  damu nga surugoon ni Jehova. Ha Biblia, ini nga mga gahum, o mga gobyerno, iginhuhulagway sugad nga mapintas ngan mabangis nga mga hayop. (Daniel 8:3, 4, 20-22; Pahayag 13:1, 2, 7, 8) Ha kalibotan yana, daku nga negosyo an pagbaligya hin mga armas. Daku an ganansya han mga tawo ha pagbaligya han sugad nga makamaratay nga mga armas. Klaro nga “an bug-os nga kalibotan aada ha gahum han usa nga maraot.”​—1 Juan 5:19.

²¹ Pero an tinuod nga mga Kristiano ‘diri bahin han kalibotan.’ An katawohan ni Jehova neutral ha politika ngan ha girra. Sugad la nga diri hira napatay hin tawo, diri liwat hira nasuporta ha bisan ano nga organisasyon nga nanmamatay hin mga tawo. (Juan 15:19; 17:16) Kon gintitimaraot an mga Kristiano, diri hira nabulos pinaagi hin kamadarahog. Hi Jesus nagtutdo nga kinahanglan higugmaon naton bisan an aton mga kaaway.​—Mateo 5:44; Roma 12:17-21.

²² An relihiyon liwat nagin hinungdan han kamatay han minilyon nga tawo. Mahitungod han Babilonya nga Gamhanan, an imperyo han buwa nga relihiyon ha kalibotan, an Biblia nasiring: “Nahiagian ha iya an dugo han mga propeta ngan han mga baraan ngan han ngatanan nga ginpatay ha tuna.” Nasasabtan mo ba kon kay ano nga hi Jehova nagsusugo ha aton: “Gawas ha iya, katawohan ko”? An mga nagsisingba kan Jehova diri bahin han buwa nga relihiyon.​—Pahayag 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Ano an ginkikinahanglan basi ‘makagawas’ ha Babilonya nga Gamhanan?

²³ Basi ‘makagawas’ ha Babilonya nga Gamhanan,  kinahanglan klaruhon gud naton nga diri na kita bahin han bisan ano nga buwa nga relihiyon. Pananglitan, bangin kinahanglan siguruhon naton nga an aton ngaran waray na ha lista han mga membro han usa nga relihiyon. Pero labaw pa hito an ginkikinahanglan. Kinahanglan liwat naton kangalasan ngan isalikway an magraot nga butang nga ginbubuhat han buwa nga relihiyon. Igintutugot ngan igin-aaghat han buwa nga relihiyon an imoralidad, politika, ngan kahakog. (Basaha an Salmo 97:10; Pahayag 18:7, 9, 11-17) Salit ha paglabay han mga tuig, minilyon nga kinabuhi an nawara.

24, 25. Paonan-o an pagkilala kan Jehova makakahatag ha aton hin kamurayawan ngan maopay nga konsensya?

²⁴ Antes naton nakilala hi Jehova, ha pipira nga paagi an tagsa ha aton sinuporta ha magraot nga butang nga ginbubuhat han kalibotan ni Satanas. Pero nagbag-o na kita yana. Ginkarawat naton an lukat ngan igindedikar an aton kinabuhi ha Dios. Naieksperyensyahan naton an “mga panahon han pagrepresko tikang kan Jehova mismo.” Murayaw kita ngan may maopay nga konsensya kay maaram kita nga napapalipay naton an Dios.​—Buhat 3:19; Isaias 1:18.

²⁵ Bisan kon bahin kita hadto hin organisasyon nga waray respeto ha kinabuhi, mapapasaylo kita ni Jehova basado ha lukat. Gin-aapresyar gud naton an regalo ni Jehova nga kinabuhi. Iginpapakita naton an aton apresasyon pinaagi ha pagbuhat han ngatanan nga aton mahihimo basi buligan an iba nga mahibaro mahitungod kan Jehova, bayaan an kalibotan ni Satanas,  ngan magin duok nga sangkay han Dios.​—2 Corinto 6:1, 2.

26-28. (a) Ano an espesyal nga buruhaton nga iginhatag ni Jehova kan Ezekiel? (b) Ano an iginpapabuhat ha aton ni Jehova yana?

²⁶ Ha kadaan nga Israel, ginsugo ni Jehova hi propeta Ezekiel nga pahamangnoan an katawohan nga hirani na bungkagon an Jerusalem ngan tutdoan hira kon ano an kinahanglan nira buhaton basi makatalwas. Kon diri pahamangnoan ni Ezekiel an katawohan, may baratunon hiya kan Jehova ha ira kinabuhi. (Ezekiel 33:7-9) Iginpakita ni Ezekiel nga ginpapabilhan niya an kinabuhi pinaagi ha pagbuhat han ngatanan nga iya mahihimo basi isumat iton importante nga mensahe.

²⁷ Gintokahan kita ni Jehova nga pahamangnoan an mga tawo nga hirani na bungkagon an kalibotan ni Satanas ngan buligan hira nga makilala hi Jehova ngan makatalwas ngadto ha bag-o nga kalibotan. (Isaias 61:2; Mateo 24:14) Karuyag naton buhaton an ngatanan nga aton mahihimo basi isumat ha iba ito nga mensahe. Karuyag naton maisiring an pariho han ginsiring ni Pablo: “Waray ako sala ha dugo han ngatanan nga tawo, kay waray ako mag-alang ha pagsumat ha iyo han ngatanan nga kaburut-on han Dios.”​—Buhat 20:26, 27.

²⁸ May iba pa nga mga bahin han kinabuhi nga kinahanglan kita magin limpyo. Usisahon naton an pipira hito ha sunod nga kapitulo.