Mga Endnote
1. Kon Paonan-o Makikilala an Babilonya nga Gamhanan
Paonan-o kita nahibaro nga an “Babilonya nga Gamhanan” nagrirepresentar han ngatanan nga buwa nga relihiyon? (Pahayag 17:5) Hunahunaa ini:
-
Aktibo hiya ha bug-os nga kalibotan. An Babilonya nga Gamhanan ginhuhulagway nga nalingkod ha “mga grupo hin tawo ngan mga nasud.” May-ada hiya “ginhadian nga nagmamando ha mga hadi ha tuna.”—Pahayag 17:15, 18.
-
Diri hiya usa nga politikal o komersyal nga gahum. “An mga hadi ha tuna” ngan “an mga negosyante” makakatalwas kon bungkagon hiya.—Pahayag 18:9, 15.
-
Ginpapasiparahan niya an Dios. Gintatawag hiya nga hostes kay nakikig-alyansa hiya ha mga gobyerno para hin kwarta o iba pa nga butang. (Pahayag 17:1, 2) Ginlilimbongan niya an mga tawo ha ngatanan nga nasud. Ngan hiya an responsable han kamatayon han damu nga tawo.—Pahayag 18:23, 24.
2. San-o Maabot an Mesias?
An Biblia nagtagna nga malabay an 69 ka semana tubtob nga umabot an Mesias.—Basaha an Daniel 9:25.
-
Kakan-o nagtikang an 69 ka semana? Han tuig 455 B.C.E. Hito nga panahon, hi Gobernador Nehemias inabot ha Jerusalem basi “igpahiuli ngan tukuron utro” an syudad.—Daniel 9:25; Nehemias 2:1, 5-8.
-
Ano kaiha an 69 ka semana? Ha pipira nga mga tagna ha Biblia, an usa ka adlaw nagrirepresentar hin usa ka tuig. (Numeros 14:34; Ezekiel 4:6) Kon sugad, an usa ka semana nagrirepresentar hin pito ka tuig. Hini nga tagna, an 69 ka semana naabot hin 483 ka tuig (69 ka semana x 7 ka adlaw).
-
Kakan-o natapos an 69 ka semana? Kon mag-iihap kita hin 483 ka tuig tikang han 455 B.C.E., maabot ito ha tuig 29 C.E. a Ini mismo an tuig nga nabawtismohan hi Jesus ngan nagin Mesias!—Lucas 3:1, 2, 21, 22.
3. Mga Proseso hin Pagtambal nga Nag-uupod hin Dugo
May-ada mga proseso ha pagtambal nga nagamit han kalugaringon nga dugo han pasyente. An pipira hini diri kinakarawat han mga Kristiano—sugad han pagdonar hin dugo o pagtipig han kalugaringon nga dugo han pasyente antes han operasyon.—Deuteronomio 15:23.
Pero an iba nga proseso puydi karawaton. Nag-uupod ini han pagpaeksamin han dugo, hemodialysis, hemodilution, o paggamit han cell-salvage o heart-lung bypass machine. An tagsa nga Kristiano kinahanglan magdesisyon kon paonan-o gagamiton an iya dugo ha proseso han pagtambal, pagpaeksamin, o pagpaterapi. Bangin may gutiay nga kaibahan an paghimo han tagsa nga doktor hini nga mga proseso. Salit antes kumarawat hin bisan ano nga proseso han pag-opera, pag-eksamin, o pagterapi, kinahanglan usisahon han usa nga Kristiano kon ano gud an hihimoon ha iya dugo. Hunahunaa an masunod nga mga pakiana:
-
Ano man kon an iba han akon dugo igagawas ha akon lawas ngan an pag-awas bangin umundang pa ngani hin madaliay? Itutugot ba han akon konsensya nga tagdon ito nga dugo nga bahin pa gihapon han akon lawas, salit diri kinahanglan nga ighuwad ito “ha tuna”?—Deuteronomio 12:23, 24.
-
Ano man kon ha panahon han proseso han pagtambal an iba han akon dugo kukuhaon, babag-uhon, ngan ibabalik (o ibubutang utro) ha akon lawas? Masasamok ba an akon konsensya nga nabansay ha Biblia, o puydi ko karawaton an sugad nga proseso?
4. Pagbulag han Mag-asawa
An Biblia nasiring nga an mag-asawa diri magbulag ngan ginkaklaro hito nga kon magbulag an mag-asawa waray katungod an bisan hin-o ha ira nga mag-asawa utro. (1 Corinto 7:10, 11) Pero may mga sitwasyon nga an pipira nga mga Kristiano naghunahuna nga makigbulag.
-
Tinuyo nga diri pagsuporta: An bana nadiri pagtagana han materyal nga panginahanglan han pamilya, tubtob ha punto nga an iya pamilya waray han nangunguna nga panginahanglan ha kinabuhi.—1 Timoteo 5:8.
-
Duro nga pag-abuso ha pisikal: An pag-abuso mahimo umabot ha punto nga manelikado an kahimsog o kinabuhi han padis.—Galacia 5:19-21.
-
Bug-os nga pameligro han relasyon han usa nga tawo kan Jehova: Ginhihimo han bana o asawa nga imposible para ha iya padis nga mag-alagad kan Jehova.—Buhat 5:29.
5. Mga Kapiyestahan Ngan Selebrasyon
An mga Kristiano diri naapi ha mga kapiyestahan nga nakakapasubo kan Jehova. Kinahanglan gamiton han tagsa nga Kristiano an iya binansay ha Biblia nga konsensya ha pagdesisyon kon ano an bubuhaton ha pipira nga mga sitwasyon nga may kalabotan ha mga kapiyestahan. Hunahunaa an pipira nga ehemplo.
-
Kon may magsiring ha imo hin “Merry Christmas.” Puydi ka man sumiring hin “Salamat.” Kon karuyag han usa nga indibiduwal nga mahibaro hin dugang pa, puydi mo igsaysay kon kay ano nga diri ka nagsiselebrar hito nga kapiyestahan o han iba pa.
-
Paupdon ka han imo padis nga diri Saksi ni Jehova ha pangaon upod han iyo mga paryente ha panahon han usa nga kapiyestahan. Kon igintutugot han imo konsensya nga kumadto ka, puydi mo abanse nga igsaysay ha imo padis nga kon may pagano nga mga kustomre nga bahin han pangaon, diri ka maapi hito.
-
Gintatagan ka han imo agaron hin bunos durante han Pasko o iba pa nga kapiyestahan. Diri ka ba angay kumarawat han bonus? Diri man. Naghuhunahuna ba an imo agaron nga ito nga bonus bahin han selebrasyon, o para ha iya paagi la ito ha pagpakita han iya apresasyon han imo maopay nga pagtrabaho?
-
May naghahatag ha imo hin regalo ha panahon han usa nga kapiyestahan. An nagregalo ha imo bangin magsiring: “Maaram ako nga diri ka naapi hini nga selebrasyon, pero karuyag ko ini ihatag ha imo.” Bangin nagpapakita la hin pagkabuotan ito nga tawo. Ha luyo nga bahin, may rason ka ba nga maghunahuna nga karuyag niya sarihan an imo pagtoo o paapihon ka ha selebrasyon? Katapos ini hunahunaon, ikaw an magdidesisyon kon kakarawaton mo an regalo. Ha ngatanan naton nga desisyon, karuyag naton magkaada maopay nga konsensya ngan magin matinumanon kan Jehova.—Buhat 23:1.
6. Nakakatapon nga mga Sakit
Tungod kay hinigugma naton an mga tawo, naghihirot gud kita nga diri magpasarang ha iba hin nakakatapon nga sakit. Salit kon maaram kita nga may nakakatapon kita nga sakit o kon naghunahuna kita nga may-ada kita sugad nga sakit ngan posible makatapon ha iba, maghihirot gud kita. Ginbubuhat naton ini tungod kay an Biblia nagsusugo: “Higugmaa an imo igkasi-tawo sugad ha imo kalugaringon.”—Roma 13:8-10.
Paonan-o maipapakita han may nakakatapon nga sakit ini nga gugma ha iba? Kinahanglan diri hiya mag-una ha pagpakita hin gugma, sugad han paghangkop o pagharok. Kinahanglan diri magraot an iya buot kon an iba diri mag-imbitar ha iya ngadto ha ira balay para maproteksyonan an ira pamilya. Ngan antes magpabawtismo, kinahanglan isumat niya ha koordinetor han lawas han mga tigurang an iya kahimtang basi makahimo hin kahikayan para proteksyonan an iba nga magpapabawtismo liwat. Antes makig-uyab, an usa nga posible nga may nakakatapon nga sakit kinahanglan magboluntaryo ha pagpaeksamin ha dugo. Pinaagi ha pagbuhat hini, ginpapakita mo nga hinigugma mo an iba “samtang [imo] ginpapanginano diri la an [imo] kalugaringon nga kaopayan, kondi pati liwat an kaopayan han iba.”—Filipos 2:4.
7. Negosyo Ngan Legal nga mga Isyu
Malilikyan naton an damu nga problema pinaagi ha paghimo hin kasuratan han ngatanan nga kasabotan may kalabotan ha kwarta ngan negosyo—bisan kon an imo iginkasabot igkasi-Kristiano. (Jeremias 32:9-12) Bisan pa hito, bangin may mga panahon nga an mga Kristiano magkaada gutiay nga problema mahitungod ha kwarta o iba pa nga mga butang. Kinahanglan sulbaron dayon nira an sugad nga mga problema ha mamurayawon nga paagi, ngan ha pribado.
Pero paonan-o naton susulbaron an seryoso nga mga problema, sugad han panlimbong o pagpakaraot? (Basaha an Mateo 18:15-17.) Hi Jesus naghatag hin tulo nga pitad nga angay sundon:
-
Pangalimbasugi nga sulbaron an problema nga kamo la nga duha.—Kitaa an bersikulo 15.
-
Kon diri ito masulbad, paghangyo hin usa o duha nga hamtong nga Kristiano ha kongregasyon nga umupod ha iyo.—Kitaa an bersikulo 16.
-
Kon an problema diri la gihap masulbad, dida ka pa la angay dumaop ha mga tigurang.—Kitaa an bersikulo 17.
Ha damu nga kahimtang, kinahanglan diri naton ikiha an aton bugto tungod kay mahimo ito makadaot han reputasyon ni Jehova ngan han kongregasyon. (1 Corinto 6:1-8) Pero may pipira nga mga sitwasyon nga bangin kinahanglan sulbaron ha legal nga paagi: an pagdiborsyo, katungod ha pagmangno ha bata, pagsustento ha padis, bayad han insurance, pagkabangkarote, o pagpalegal hin testamento. An usa nga Kristiano nga napakadto ha korte basi sulbaron an sugad nga mga butang ha mamurayawon nga paagi tubtob ha iya mahihimo diri nagtatalapas han sagdon han Biblia.
Kon nahidadabi an seryoso nga krimen—sugad han panlugos, pag-abuso hin bata, pisikal nga pag-atake, grabe nga pangawat, o pagpatay—an Kristiano nga nagsusumat hito ha sekular nga mga awtoridad diri nagtatalapas ha sagdon han Biblia.
a Tikang ha 455 B.C.E. tubtob ha 1 B.C.E., 454 ka tuig. Tikang ha 1 B.C.E. tubtob ha 1 C.E., usa ka tuig (waray zero nga tuig). Ngan tikang ha 1 C.E. tubtob ha 29 C.E., 28 ka tuig. An total hini 483 ka tuig.
