1. Ha ano nga malimbong nga lit-ag masayon mabiktima an diri-hingpit nga mga tawo?

 “AN TUSO nga lit-ag nakatago ha bisan hin-o nga may-ada gahum.” Ito nga mga pulong han ika-19 ka siglo nga parasiday nagpapahamangno han malimbong nga peligro: an sayop nga paggamit han gahum. Makasurubo, an diri-hingpit nga mga tawo masayon gud mabiktima hini nga lit-ag. Tinuod, ha bug-os nga kasaysayan “ginmamandoan han tawo an iya igkasi-tawo ha iya ikakadaot.” (Eclesiastes 8:9) An paggamit han gahum nga waray gugma nagriresulta hin damu nga pag-antos han tawo.

2, 3. (a) Ano an makatirigamnan mahitungod han paggamit ni Jehova han gahum? (b) An aton gahum mahimo mag-upod han ano, ngan paonan-o sadang gamiton naton an ngatanan han sugad nga gahum?

² Kondi, diri ba makatirigamnan nga hi Jehova nga Dios, nga waray tubtoban an gahum, diri gud nagamit hito nga gahum ha sayop nga paagi? Sugad han nahibaroan naton ha nahiuna nga mga kapitulo, ginagamit niya pirme an iya gahum—ha paglarang man, pagbungkag, pagpanalipod, o pagpahiuli—uyon ha iya mahigugmaon nga mga katuyoan. Kon aton pinamamalandong an paagi han iya paggamit han iya gahum, napapagios kita nga magin duok ha iya. Ito, sugad nga resulta, makakapagios ha aton nga ‘subaron an Dios’ ha aton paggamit han gahum. (Efeso 5:1) Kondi may-ada kita ano nga gahum sugad nga maluya nga mga tawo?

³ Hinumdumi nga an tawo ginlarang uyon “ha dagway han Dios.” (Genesis 1:26, 27) Salit, kita liwat may-ada gahum—bisan gutiay la nga sukol hito. An aton gahum mahimo mag-upod han kapasidad ha pagtuman han mga butang,  pagbuhat; pagkaada kontrol o awtoridad ha iba; abilidad ha pag-impluwensya ha iba, labi na adton nahigugma ha aton; pisikal nga kusog (gahum); o materyal nga mga bahandi. Mahitungod kan Jehova, an salmista nagsiring: “Ikaw an gintitikangan han kinabuhi.” (Salmo 36:9) Salit, direkta man o diri-direkta, an Dios amo an gintitikangan han bisan ano nga husto nga gahum nga bangin may-ada kita. Salit karuyag naton gamiton ito ha mga paagi nga nakakapalipay ha iya. Paonan-o naton mahihimo ito?

4, 5. (a) Ano an yawi han husto nga paggamit han gahum, ngan paonan-o ipinapakita ini han susbaranan mismo han Dios? (b) Paonan-o mabulig ha aton an gugma ha husto nga paggamit han aton gahum?

⁴ Gugma an yawi han husto nga paggamit han gahum. Diri ba an susbaranan mismo han Dios an nagpapakita hini? Hinumdumi an paghisgot ha upat nga nangunguna nga mga kalidad han Dios—gahum, hustisya, kinaadman, ngan gugma—ha Kapitulo 1. Ha upat nga kalidad, ano an nalabaw? Gugma. “An Dios gugma,” siring han 1 Juan 4:8. Oo, gugma an pinakaimportante nga kalidad ni Jehova; nakakaimpluwensya ito ha ngatanan nga iya ginbubuhat. Salit an tagsa nga pagpakita han iya gahum ginpapagios han gugma ngan para gud ha kaopayan hadton nahigugma ha iya.

⁵ An gugma mabulig liwat ha aton nga gamiton hin husto an aton gahum. Aw, an Biblia nagsusumat ha aton nga an gugma “buotan” ngan “diri nagbibiling han kalugaringon la nga kaopayan.” (1 Corinto 13:4, 5) Salit, an gugma diri magtutugot ha aton nga gumios ha mapintas o mabangis nga paagi ngada ha ira nga sakop han aton awtoridad. Lugod, aton tatratuhon an iba nga may dignidad ngan tatagdon siyahan an ira mga panginahanglan ngan mga pagbati kay ha aton kalugaringon.—Filipos 2:3, 4.

6, 7. (a) Ano an kahadlok ha Dios, ngan kay ano nga ini nga kalidad nabulig ha aton nga malikyan an sayop nga paggamit han gahum? (b) Iilustrar an relasyon han kahadlok ha pagpasubo ha Dios ngan han gugma ha Dios.

 ⁶ An gugma nakakaw-ing ha lain nga kalidad nga makakabulig ha aton nga malikyan an sayop nga paggamit han gahum: kahadlok ha Dios. Ano an bili hini nga kalidad? “Tungod han kahadlok kan Jehova an usa nga tawo nalikay ha maraot,” siring han Proberbios 16:6. An sayop nga paggamit han gahum sigurado nga usa han maraot nga mga paagi nga sadang likyan naton. An kahadlok ha Dios magpupugong ha aton ha sayop nga pagtrato ha ira nga sakop han aton gahum. Kay ano? Ha usa nga butang, maaram kita nga may baratunon kita ha Dios ha paagi han aton pagtrato ha sugad nga mga tawo. (Nehemias 5:1-7, 15) Kondi an kahadlok ha Dios nag-uupod hin labaw pa hito. An orihinal nga mga termino nga ginamit para han “kahadlok” agsob nga nagpapasabot hin hilarom nga pagtahod ngan kahadlok ha Dios. Salit iginkakaw-ing han Biblia an kahadlok ha gugma ha Dios. (Deuteronomio 10:12, 13) Inin matinalahuron nga kahadlok nag-uupod han husto nga kahadlok ha pagpasubo ha Dios—diri tungod la kay nahahadlok kita ha mga resulta kondi tungod kay nahigugma gud kita ha iya.

⁷ Ha pag-ilustrar: Hunahunaa an mahitungod han maopay nga relasyon han usa nga gutiay nga bata nga lalaki ngan han iya amay. Inaabat han bata an mapinairon, mahigugmaon nga pagtagad ha iya han iya amay. Kondi maaram liwat an bata kon ano an ginkikinahanglan ha iya han iya amay, ngan maaram hiya nga an iya amay magdidisiplina ha iya kon gumios hiya hin sayop. An bata diri nahahadlok ha iya amay ha sayop nga paagi. Ha kabaliktaran, hinigugma gud niya an iya amay. An bata nalilipay ha pagbuhat han bisan ano nga magriresulta hin pag-uyon han iya amay. Pariho man ito ha kahadlok ha Dios. Tungod kay nahigugma kita kan Jehova, an aton langitnon nga Amay,  nahahadlok kita ha pagbuhat han bisan ano nga makakapasubo ha iya kasingkasing. (Genesis 6:6) Lugod, ginhihingyap naton nga lipayon an iya kasingkasing. (Proberbios 27:11) Salit karuyag naton nga gamiton hin husto an aton gahum. Aton usisahon hin maopay kon paonan-o naton bubuhaton ito.

8. (a) Ano an awtoridad han mga bana ha pamilya, ngan paonan-o ito sadang gamiton? (b) Paonan-o maipapakita han bana nga ginpapasidunggan niya an iya asawa?

⁸ Tagda siyahan an pamilya. “An bana amo an ulo han iya asawa,” siring han Efeso 5:23. Paonan-o gagamiton han bana inin hatag-han-Dios nga awtoridad? An Biblia nagsasagdon ha mga bana nga mag-ukoy upod ha ira mga asawa “uyon ha kahibaro” ngan ‘pasidunggan hira ha pariho nga paagi han paghirot ha usa nga mas maluya nga surudlan.’ (1 Pedro 3:7) An Griego nga nombre nga iginhubad nga “dungog” nangangahulogan hin “katakos, bili, . . . pagtahod.” An mga porma hini nga pulong iginhuhubad nga mga “regalo” ngan “presyoso.” (Buhat 28:10; 1 Pedro 2:7) An bana nga nagpapasidungog ha iya asawa diri gud magkakastigo ha iya; diri liwat niya tatamayon o pakakaalohan hiya, nga makakahimo ha iya nga umabat hin kawaray-pulos. Lugod, kinikilala niya an iya bili ngan gintatrato hiya nga may pagtahod. Ipinapakita niya pinaagi han iya mga pulong ngan mga buhat—ha pribado ngan ha publiko—nga presyoso hiya ha iya. (Proberbios 31:28) Nakakarawat han sugad nga bana diri la an gugma ngan pagtahod han iya asawa kondi, mas importante, an pag-uyon han Dios.

9. (a) May-ada ano nga awtoridad ha pamilya an mga asawa? (b) Ano an makakabulig ha asawa nga gamiton an iya mga abilidad ha pagsuporta ha iya bana, ngan ano an resulta?

⁹ An mga asawa liwat may-ada awtoridad ha pamilya. An Biblia nag-uunabi mahitungod han diosnon nga kababayin-an nga, ha sulod han kahikayan han husto nga pagkaulo,  nag-una ha pag-impluwensya ha ira mga bana ha positibo nga paagi o ha pagbulig ha ira nga malikyan an sayop nga desisyon. (Genesis 21:9-12; 27:46–28:2) An asawa bangin mas maabtik kay ha iya bana, o bangin may-ada hiya iba nga mga abilidad nga waray an bana. Kondi, sadang hiya magkaada hin “daku nga respeto” ha iya bana ngan “magpasakop” ha iya sugad han iya “pagpasakop ha Ginoo.” (Efeso 5:22, 33) An paghunahuna nga may tumong nga lipayon an Dios makakabulig ha asawa nga gamiton an iya mga abilidad ha pagsuporta ha iya bana imbes nga minuson hiya o mangalimbasog nga diktahan hiya. An sugad nga “babaye nga tinuod nga maaramon” nakooperar gud ha iya bana ha pagparig-on han pamilya. Salit nagpapadayon hiya ha pakigmurayaw ha Dios.—Proberbios 14:1.

10. (a) Iginhatag han Dios an ano nga awtoridad ha mga kag-anak? (b) Ano an kahulogan han pulong nga “disiplina,” ngan paonan-o sadang ipadapat ito? (Kitaa liwat an footnote.)

¹⁰ An mga kag-anak may-ada liwat awtoridad nga iginhatag ha ira han Dios. An Biblia nagsasagdon: “Mga tatay, ayaw pag-aringita an iyo mga anak, lugod padayon nga padakua hira ha disiplina ngan sagdon ni Jehova.” (Efeso 6:4) Ha Biblia, an pulong nga “disiplina” mahimo mangahulogan hin “pagpatubo, pagbansay, pagtutdo.” An mga anak nagkikinahanglan hin disiplina; nalilipay ngan naglalampos hira ilarom han matin-aw nga mga giya, mga tubtoban, ngan mga limitasyon. Iginkakaw-ing han Biblia an sugad nga disiplina, o pagtutdo, ha gugma. (Proberbios 13:24) Salit, “an tungkod nga pandisiplina” diri gud sadang abusuhon—ha emosyon o ha pisikal. a (Proberbios 22:15; 29:15)  An disiplina nga istrikto o mapintas nga waray gugma amo an pag-abuso han awtoridad han kag-anak ngan mahimo makadaot ha emosyon han bata. (Colosas 3:21) Ha luyo nga bahin, an timbang nga disiplina nga husto nga iginpapadapat nagpapasabot ha mga anak nga an ira mga kag-anak nahigugma ha ira ngan nagtatagad han magigin klase han ira pagkatawo.

11. Paonan-o magagamit hin husto han mga anak an ira gahum?

¹¹ Kumusta man an mga anak? Paonan-o nira magagamit hin husto an ira gahum? “An dungog han batan-on nga mga lalaki amo an ira kusog,” siring han Proberbios 20:29. Sigurado nga waray mas maopay nga paagi nga magagamit han mga batan-on an ira kusog ngan enerhiya kay ha pag-alagad ha aton “Harangdon nga Maglalarang.” (Eclesiastes 12:1) Sadang hinumdoman han mga batan-on nga an ira mga buhat makakaapekto ha mga pagbati han ira mga kag-anak. (Proberbios 23:24, 25) Kon an mga anak nasugot ha ira mahadlukon-ha-Dios nga mga kag-anak ngan nagpapadayon ha husto nga dalan, ginpapalipay nira an mga kasingkasing han ira mga kag-anak. (Efeso 6:1) An sugad nga paggawi ‘nakakapalipay gud ha Ginoo.’—Colosas 3:20.

12, 13. (a) Ano an sadang magin panhunahuna han mga tigurang ha ira awtoridad ha kongregasyon? (b) Iilustrar kon kay ano nga sadang tratuhon hin mahigugmaon han mga tigurang an panon.

¹² Hi Jehova nagtatagana hin mga paramangno basi manguna ha Kristiano nga kongregasyon. (Hebreo 13:17) Sadang gamiton hinin kwalipikado nga kalalakin-an an ira hatag-han-Dios nga awtoridad ha paghatag han ginkikinahanglan nga bulig ngan ha pagpauswag han espirituwalidad han panon. An ira ba katungdanan nagtutugot ha mga tigurang nga magmayor-mayor ha ira mga igkasi-tumuroo? Diri gud! An mga tigurang sadang magkaada timbang,  mapainubsanon nga panhunahuna ha ira katungdanan ha kongregasyon. (1 Pedro 5:2, 3) An Biblia nasiring ha mga paramangno: ‘Atamana an kongregasyon han Dios, nga ginpalit niya pinaagi han dugo han iya kalugaringon nga Anak.’ (Buhat 20:28) Ini an gamhanan nga hinungdan han mahigugmaon nga pagtrato ha kada usa nga membro han panon.

¹³ Mahimo naton iilustrar ito hini nga paagi. An usa ka duok nga sangkay naghangyo ha imo nga tipigan an usa ka presyoso nga panag-iya. Maaram ka nga an imo sangkay nagbayad hin daku nga kantidad para hito nga butang. Diri mo ba ito pabibilhan, titipigan hin maopay basi diri madaot? Ha pariho nga paagi, igintatapod han Dios ha mga tigurang an responsabilidad ha pagmangno han birilhon gud nga panag-iya: an kongregasyon, nga an mga membro hito iginpapariho ha mga karnero. (Juan 21:16, 17) Hinigugma ni Jehova an iya mga karnero—hinigugma hinduro, nga ha pagkamatuod, iya ginpalit hira pinaagi han presyoso nga dugo han iya bugtong nga Anak, hi Jesu-Kristo. Hi Jehova nagbayad han gidadakui nga bili para ha iya mga karnero. Sadang hinumdoman ito han mapainubsanon nga mga tigurang ngan tratuhon an mga karnero ni Jehova uyon hito.

14. Ano an gahum han dila?

¹⁴ “An kamatayon ngan an kinabuhi aada ha gahum han dila,” siring han Biblia. (Proberbios 18:21) Tinuod, an dila nakakahimo hin daku nga kadaot. Hin-o ha aton an waray pa gud umabat han kasakit han diri-ginhuhunahuna o nakakatamay pa ngani nga mga pulong? Kondi an dila may-ada liwat gahum ha pagtadong. “An dila han mga maaramon usa nga tambal,” siring han Proberbios 12:18. Oo, an nakakadasig, maopay nga mga pulong mahimo igpariho  ha paghaplas hin nakakarepresko, nakakatambal nga banyos ha kasingkasing. Tagda an pipira nga mga ehemplo.

15, 16. Ha ano nga mga paagi magagamit naton an dila ha pagdasig ha iba?

¹⁵ ‘Liawa an mga nasusubo,’ nagsasagda an 1 Tesalonica 5:14. Oo, bisan an matinumanon nga mga surugoon ni Jehova usahay bangin mag-antos hin kasubo. Paonan-o naton mabubuligan hira? Paghatag hin espisipiko, totoo nga kumendasyon basi buligan hira nga makita an ira bili ha mga mata ni Jehova. Ipaangbit ha ira an gamhanan nga mga pulong han mga teksto ha Biblia nga nagpapakita nga hi Jehova nagtatagad ngan nahigugma gud hadton “ruba an kasingkasing” ngan “rumok an espiritu.” (Salmo 34:18) Kon ginagamit naton an gahum han aton dila ha pagliaw ha iba, ipinapakita naton nga ginsusubad naton an aton mapinairon nga Dios, nga “nagliliaw ha mga masurub-on.”—2 Corinto 7:6, New American Standard Bible.

 ¹⁶ Magagamit liwat naton an gahum han aton dila ha paghatag han ginkikinahanglan gud nga pagdasig ha iba. Namatayan ba an igkasi-tumuroo hin usa nga hinigugma? An mapinairon nga mga pulong nga nagpapahayag han aton pagtagad makakaliaw ha nasusubo nga kasingkasing. Inaabat ba han usa nga lagas nga bugto nga lalaki o babaye nga diri hiya ginkikinahanglan? An matinagaron nga mga pulong makakapasarig ha mga lagas nga ginpapabilhan ngan inaapresyar hira. May-ada ba nag-aantos hin maiha na nga sakit? An maloloy-on nga mga pulong ha telepono, ha surat, o ha personal makakabulig hin daku ha pagliaw ha usa nga masakit. Nalilipay gud an aton Maglalarang kon ginagamit naton an gahum han dila ha pagyakan hin mga pulong nga ‘maopay para ha pagparig-on’!—Efeso 4:29.

17. Ha ano nga importante nga paagi magagamit naton an aton dila para ha kapulsanan han iba, ngan kay ano nga sadang buhaton naton ito?

¹⁷ Waray mas importante nga paagi han paggamit han gahum han dila kay ha aton pagpaangbit han maopay nga sumat han Ginhadian han Dios ha iba. “Ayaw pagpugngi an imo kalugaringon ha paghatag hin maopay ha mga nanginginahanglan hito kon kaya mo man bumulig,” siring han Proberbios 3:27. Obligasyon naton nga ipaangbit ha iba an nagluluwas-kinabuhi nga maopay nga sumat. Diri husto nga tipigan ha aton la kalugaringon an apurado nga mensahe nga hura gud nga iginhahatag ni Jehova ha aton. (1 Corinto 9:16, 22) Kondi ha ano nga sukol ginlalaoman kita ni Jehova nga makikigbahin hini nga buruhaton?

18. Ano an ginlalaoman ni Jehova ha aton?

¹⁸ An aton gugma kan Jehova nagpapagios ha aton nga magkaada bug-os nga pakigbahin ha Kristiano nga ministeryo. Ano an ginlalaoman ni Jehova ha aton hini nga bahin?  Usa ka butang nga maihahatag naton ngatanan, anoman an aton kahimtang ha kinabuhi: “Anoman an iyo ginbubuhat, bug-os-kalag nga buhata ito nga sugad hin para kan Jehova, ngan diri para ha mga tawo.” (Colosas 3:23) Ha pagsaysay han gidadakui nga sugo, hi Jesus nagsiring: “Higugmaa hi Jehova nga imo Dios ha bug-os mo nga kasingkasing ngan ha bug-os mo nga kalag ngan ha bug-os mo nga hunahuna ngan ha bug-os mo nga kusog.” (Marcos 12:30) Oo, ginlalaoman ni Jehova an kada usa ha aton nga mahigugma ngan mag-aalagad ha iya ha bug-os nga kalag.

19, 20. (a) Tungod kay an kalag nag-uupod han kasingkasing, hunahuna, ngan kusog, kay ano nga gin-unabi inin iba nga mga abilidad ha Marcos 12:30? (b) Ano an kahulogan han bug-os-kalag nga pag-alagad kan Jehova?

¹⁹ Ano an iginpapasabot han bug-os-kalag nga pag-alagad ha Dios? An kalag amo an bug-os nga pagkatawo, upod na an ngatanan nga iya mga abilidad ha pisikal ngan panhunahuna. Tungod kay an kalag nag-uupod han kasingkasing, hunahuna, ngan kusog, kay ano nga gin-uunabi inin iba nga mga bahin ha Marcos 12:30? Tagda an usa nga ilustrasyon. Ha mga panahon han Biblia, bangin igbaligya han usa nga tawo an iya kalugaringon (iya kalag) ha pagkauripon. Kondi, an uripon bangin diri mag-alagad ha iya agaron ha bug-os nga kasingkasing; bangin diri niya gamiton an iya bug-os nga kusog o an iya bug-os nga mga abilidad ha panhunahuna ha pagpauswag han mga kaopayan han iya agaron. (Colosas 3:22) Salit, matin-aw nga gin-unabi ni Jesus inin iba nga mga abilidad basi pabug-atan nga kinahanglan diri naton pugngan an bisan ano ha aton pag-alagad ha Dios. An pag-alagad ha Dios ha bug-os nga kalag nangangahulogan hin paghatag han aton kalugaringon, paggamit han aton kusog ngan enerhiya ha pinakabug-os nga sukol nga mahihimo ha pag-alagad ha iya.

²⁰ An bug-os-kalag ba nga pag-alagad nangangahulogan  nga kinahanglan gamiton naton ngatanan an pariho nga kadaku han panahon ngan enerhiya ha ministeryo? Imposible gud ito, kay magkaiba an mga kahimtang ngan mga abilidad han kada usa. Pananglitan, an usa nga batan-on nga mahimsog ngan makusog ha pisikal bangin makagasto hin mas daku nga panahon ha pagsangyaw kay ha usa nga maluya na tungod han kalagas. An solo nga waray mga obligasyon ha pamilya bangin makahimo hin mas labaw kay ha usa nga kinahanglan magmangno han pamilya. Kon may-ada kita han kusog ngan mga kahimtang nga magtutugot ha aton nga buhaton an labaw ha ministeryo, sadang magin mapasalamaton gud kita! Siyempre, diri gud naton karuyag nga magin kritiko, igintatanding an aton kalugaringon  ha iba hini nga bahin. (Roma 14:10-12) Lugod, karuyag naton gamiton an aton kusog ha pagdasig ha iba.

21. Ano an gimaopayi ngan pinakaimportante nga paagi han paggamit han aton gahum?

²¹ Hi Jehova nagpapakita han hingpit nga susbaranan han husto nga paggamit han iya gahum. Karuyag naton subaron hiya ha gimaopayi nga mahihimo naton sugad nga diri-hingpit nga mga tawo. Magagamit naton hin husto an aton gahum pinaagi han pagtrato nga may dignidad ha ira nga sakop han aton awtoridad. Dugang pa, karuyag naton buhaton ha bug-os nga kalag an nagluluwas-kinabuhi nga pagsangyaw nga buruhaton nga iginpapatuman ha aton ni Jehova. (Roma 10:13, 14) Hinumdumi, nalilipay hi Jehova kon iginhahatag mo an gimaopayi nga maihahatag mo—han imo kalag. Diri ba an imo kasingkasing nagpapagios ha imo nga maruyag nga buhaton an ngatanan nga mahihimo mo ha pag-alagad ha sugad masinabuton ngan mahigugmaon nga Dios? Waray mas maopay o mas importante hito nga paagi han paggamit han imo gahum.