KAPITULO 11
“Ngatanan Niya nga Dalan Hustisya”
1, 2. (a) Ano nga daku nga kawaray-hustisya an naeksperyensyahan ni Jose? (b) Paonan-o gintadong ni Jehova an kawaray-hustisya?
DAKU adto nga kawaray-hustisya. An guwapo nga batan-on nga lalaki waray magbuhat hin krimen, kondi ginpriso hiya ha madulom nga bartolina, sayop nga gin-akusahan hin pagsari ha paglugos. Kondi diri ini an siyahan nga higayon nga nabiktima hiya han kawaray-hustisya. Mga tuig antes hito, ha edad nga 17, ini nga batan-on, hi Jose, gintraydoran han iya mismo kabugtoan, nga haros patayon hiya. Katapos, iginbaligya hiya ha pagkauripon ha iba nga nasud. Didto, nagdumiri hiya ha mga pag-aghat han asawa han iya agaron para ha seksuwal nga relasyon. An iginsalikway nga babaye naghimo hin buwa nga akusasyon, ngan iton an hinungdan han iya kapriso. Makasurubo, baga in waray usa nga makakabulig kan Jose.
2 Kondi, nagkikita an Dios nga ‘nahigugma ha katadongan ngan hustisya.’ (Salmo 33:5) Hi Jehova ginios ha pagtadong han kawaray-hustisya, ginpahinabo an mga butang basi ha kataposan makagawas hi Jose. Labaw pa hito, hi Jose—an lalaki nga ginpriso—ha kataposan iginbutang ha katungdanan nga may mabug-at nga responsabilidad ngan hitaas gud nga kadungganan. (Genesis 40:15; 41:41-43; Salmo 105:17, 18) Ha kataposan, napamatud-an nga hi Jose waray sala, ngan ginamit niya an iya hitaas nga katungdanan ha pagpauswag han katuyoan han Dios.—Genesis 45:5-8.
Hi Jose nag-antos hin kawaray-hustisya ha prisohan
3. Kay ano nga diri urusahon nga karuyag naton ngatanan nga tratuhon ha paagi nga may-hustisya?
3 An sugad nga asoy nakakabantad han aton kasingkasing, diri ba? Hin-o ha aton an waray pa makakita hin kawaray-hustisya o mabiktima hito? Oo, kita ngatanan naghihingyap nga tratuhon ha paagi nga may-hustisya ngan waray-pagpasulabi. Diri ini urusahon, tungod kay hi Jehova naghatag ha aton hin mga kalidad nga nagpapakita han iya mismo personalidad, ngan an hustisya usa han iya nangunguna nga mga kalidad. (Genesis 1:27) Basi makilala hin maopay hi Jehova, kinahanglan masabtan naton an iya pagpabili ha hustisya. Hito nga paagi mas mapapabilhan gud naton an iya urusahon nga mga paagi ngan mapapagios nga magin mas duok ha iya.
Ano an Hustisya?
4. Tikang ha panhunahuna han tawo, paonan-o agsob sabuton an hustisya?
4 Tikang ha panhunahuna han tawo, an hustisya agsob sabuton nga maopay la nga pagsunod ha mga surundon han balaud. An libro nga Right and Reason—Ethics in Theory and Practice nasiring nga “an hustisya may kalabotan ha balaud, obligasyon, mga katungod, ngan mga buruhaton, ngan naghahatag han mga balos hito uyon ha kawaray-pagpasulabi o katakos.” Kondi, an hustisya ni Jehova nag-uupod hin labaw pa han waray pagbati nga pagsunod ha mga regulasyon tungod kay buruhaton o obligasyon ito.
5, 6. (a) Ano an kahulogan han orihinal nga mga pulong nga iginhubad nga “hustisya”? (b) Ano an iginpapasabot nga an Dios may-hustisya?
5 An kahiluag ngan kahilarom han hustisya ni Jehova masasabtan hin mas maopay pinaagi han pag-usisa han orihinal nga mga pulong nga ginamit ha Biblia. Ha Hebreo nga Kasuratan, tulo nga importante nga pulong an ginagamit. An pulong nga agsob gud ighubad nga “hustisya” mahimo liwat ighubad nga “husto.” (Genesis 18:25) An duha pa nga pulong agsob nga iginhuhubad nga “pagkamatadong.” Ha Kristiano Griego nga Kasuratan, an pulong nga iginhubad nga “pagkamatadong” ginhatagan kahulogan sugad nga an “kalidad han pagin matadong o may-hustisya.” Salit, konektado gud an pagkamatadong ngan hustisya.—Amos 5:24.
6 Salit, kon nasiring an Biblia nga an Dios may-hustisya, nagsusumat ito ha aton nga ginbubuhat niya an husto ngan matadong, ngan permanente nga ginbubuhat niya ito, nga waray pagpaurog. (Roma 2:11) Tinuod, imposible gud hunahunaon nga bubuhaton niya an kabaliktaran. An matinumanon nga hi Elihu nagsiring: “Imposible gud nga magbuhat hin maraot an tinuod nga Dios, nga magbuhat hin sayop an Makagarahum-ha-ngatanan!” (Job 34:10) Oo, imposible para kan Jehova nga magbuhat hin sayop. Kay ano? Tungod han duha ka importante nga hinungdan.
7, 8. (a) Kay ano nga diri mahihimo ni Jehova an pagbuhat hin waray-hustisya? (b) Ano an nagpapagios kan Jehova nga magin matadong, o may-hustisya, ha iya pakig-upod?
7 Siyahan, baraan hiya. Sugad han nahibaroan naton ha Kapitulo 3, hi Jehova putli ngan matadong ha kadayonan. Salit, diri mahihimo niya an paggios ha paagi nga diri-matadong, o waray-hustisya. Tagda kon ano an kahulogan hito. An pagkabaraan han aton langitnon nga Amay naghahatag ha aton hin marig-on nga hinungdan nga sumarig nga diri gud niya mamaltratuhon an iya mga anak. Hi Jesus may-ada han sugad nga pagsarig. Ha kataposan nga gab-i han iya kinabuhi ha tuna, hiya nag-ampo: “Baraan nga Amay, bantayi hira [an mga disipulo] para ha imo mismo ngaran.” (Juan 17:11) An “Baraan nga Amay”—ha Kasuratan, iton nga pagtawag naaplikar kan Jehova la. Angayan ini, kay an ngatanan tawhanon nga mga amay ubos ha Iya ha pagkabaraan. Hi Jesus may-ada bug-os nga pagtoo nga talwas an iya mga disipulo ilarom han mabinantayon nga pagtagad han Amay, nga bug-os nga putli ngan limpyo ngan bulag gud tikang ha ngatanan nga pagkamakasasala.—Mateo 23:9.
8 Ikaduha, diri-hakugnon nga gugma an nangunguna gud nga kalidad han Dios. An sugad nga gugma nagpapagios ha iya nga magin matadong, o may-hustisya ha iya pakig-upod ha iba. Kondi an kawaray-hustisya ha damu nga porma hito—upod na an rasismo, maraot nga panhunahuna ha iba, ngan pagpasulabi—agsob nga nagtitikang ha kahalot ngan kahakog, an kabaliktaran han gugma. Mahitungod ha Dios han gugma, an Biblia nagpapasarig ha aton: “Hi Jehova matadong; nahigugma hiya ha magtadong nga mga buhat.” (Salmo 11:7) Hi Jehova nasiring mahitungod ha iya kalugaringon: “Ako, hi Jehova, nahigugma ha hustisya.” (Isaias 61:8) Diri ba nakakaliaw hibaroan nga an aton Dios nalilipay ha pagbuhat han husto, o may-hustisya?—Jeremias 9:24.
Kalooy Ngan Hingpit nga Hustisya ni Jehova
9-11. (a) Ano an relasyon han hustisya ni Jehova ngan han iya kalooy? (b) Paonan-o an hustisya ni Jehova sugad man an iya kalooy nakikita ha paagi han iya pakig-upod ha makasasala nga mga tawo?
9 An hustisya ni Jehova, pariho han ngatanan iba nga bahin han iya diri-matupngan nga personalidad, hingpit, waray kulang hin bisan ano. Ha pagdayaw kan Jehova, hi Moises nagsurat: “An Bato, perpekto an iya buhat, kay ngatanan niya nga dalan hustisya. Usa nga Dios nga matinumanon nga diri gud nagbubuhat hin kawaray-hustisya; matadong ngan tangkod hiya.” (Deuteronomio 32:3, 4) An tagsa nga kapahayagan han hustisya ni Jehova waray sayop—diri gud sobra nga matinuguton, diri gud sobra nga mapintas.
10 Duok an relasyon han hustisya ni Jehova ngan han iya kalooy. An Salmo 116:5 nasiring: “Hi Jehova mapinairon ngan matadong [“may-hustisya,” The New American Bible]; an aton Dios maloloy-on.” Oo, hi Jehova may-hustisya ngan maloloy-on. An duha nga kalidad nagkakauyon. An iya pagpakita hin kalooy diri pagkompromiso han iya hustisya, nga baga an iya hustisya magigin kabaliktaran nga istrikto hinduro. Lugod, an duha nga kalidad agsob nga iginpapahayag niya ha pariho nga panahon, ha pariho nga buhat pa ngani. Tagda an usa nga susbaranan.
11 An ngatanan nga tawo nakapanunod han pagkamakasasala ngan salit takos han sirot han sala—kamatayon. (Roma 5:12) Kondi hi Jehova diri nalilipay ha kamatayon han magpakasasala. Hiya “usa nga Dios nga andam magpasaylo, mapinairon ngan maloloy-on.” (Nehemias 9:17) Kondi, tungod kay hiya baraan, diri niya tutugotan an karat-an. Salit, paonan-o niya maipapakita an kalooy ha makasasala nga mga tawo? An baton makikita ha usa han pinakapresyoso nga mga kamatuoran han Pulong han Dios: An kahikayan ni Jehova han lukat para han kaluwasan han katawohan. Ha Kapitulo 14 aton mahibabaroan an dugang pa mahitungod hinin mahigugmaon nga kahikayan. May-hustisya gud ito ngan maloloy-on hinduro. Pinaagi hito, maipapahayag ni Jehova an mahumok nga kalooy ha mabinasulon nga magpakasasala samtang tinitipigan an iya mga suruklan han hingpit nga hustisya.—Roma 3:21-26.
Makalilipay an Hustisya ni Jehova
12, 13. (a) Kay ano nga an hustisya ni Jehova nagpapagios ha aton nga magin duok ha iya? (b) Ano nga konklusyon an nadangat ni David mahitungod han hustisya ni Jehova, ngan paonan-o nakakaliaw ini ha aton?
12 An hustisya ni Jehova diri kay waray pagbati nga kalidad nga isasalikway naton, kondi makaruruyag nga kalidad nga nagpapagios ha aton nga magin duok ha iya. Matin-aw nga iginsasaysay han Biblia an mapinairon nga kalidad han hustisya, o pagkamatadong ni Jehova. Aton tagdon an pipira han makalilipay nga mga paagi nga ipinapakita ni Jehova an iya hustisya.
13 An hingpit nga hustisya ni Jehova nagpapagios ha iya ha pagpakita hin pagkamatinumanon ngan pagkamaunungon ha iya mga surugoon. Tungod han iya eksperyensya mismo, hinsabtan ngan pinabilhan ni salmista David ini nga bahin han hustisya ni Jehova. Tikang ha iya eksperyensya mismo ngan tikang ha iya pag-aram ha mga paagi han Dios, ano nga konklusyon an nadangat ni David? Hiya nagpahayag: “Hi Jehova nahigugma han hustisya, ngan diri niya babayaan an mga maunungon ha iya. Pirme hira babantayan.” (Salmo 37:28) Nakakaliaw gud nga pasarig! Diri gud babayaan han aton Dios bisan ha usa ka dali adton maunungon ha iya. Salit makakasarig kita ha iya pagin duok ngan ha iya mahigugmaon nga pagtagad. An iya hustisya naggagarantiya hini!—Proberbios 2:7, 8.
14. Paonan-o an pagtagad ni Jehova ha mga kablas matin-aw dida ha Balaud nga iya iginhatag ha Israel?
14 An hustisya han Dios maaram gud han mga panginahanglan han nagsasakit. An pagtagad ni Jehova ha mga kablas matin-aw dida ha Balaud nga iginhatag niya ha Israel. Pananglitan, an Balaud naghimo hin espesyal nga mga kahikayan ha pagsiguro nga namamangnoan an mga ilo ngan mga balo nga babaye. (Deuteronomio 24:17-21) Ha pagkilala nga makuri gud an kinabuhi para ha sugad nga mga pamilya, hi Jehova mismo an nagin ira amay nga Hukom ngan Parapanalipod, an usa nga ‘nagpapadapat hin hustisya para ha bata nga waray tatay ngan ha balo nga babaye.’ a (Deuteronomio 10:18; Salmo 68:5) Hi Jehova nagpahamangno ha mga Israelita nga kon ira limbongan an maluya nga kababayin-an ngan kabataan, sigurado nga pamamatian niya an ira singgit. Hiya nagsiring: “Maglalarab an akon kasina.” (Exodo 22:22-24) Bisan kon an kasina diri usa han nangunguna nga mga kalidad ni Jehova, naaaghat hiya ha matadong nga kasina tungod han tinuyo nga mga buhat han kawaray-hustisya, labi na kon an mga biktima mga kablas ngan maluya.—Salmo 103:6.
15, 16. Ano an makatirigamnan gud nga ebidensya han waray pagpaurog ni Jehova?
15 Ginpapasarig liwat kita ni Jehova nga hiya “waray ginpapaurog ngan diri nakarawat hin hukip.” (Deuteronomio 10:17) Diri pariho ha damu nga tawo nga may-ada gahum o impluwensya, hi Jehova diri naiimpluwensyahan han materyal nga bahandi o panggawas nga hitsura. Bug-os nga waray hiya ginpapaurog o paborito. Tagda an makatirigamnan gud nga ebidensya han waray pagpaurog ni Jehova. An higayon han pagin iya totoo nga mga magsiringba, upod an paglaom han waray kataposan nga kinabuhi, diri para ha pipira la nga pinili. Lugod, “ha tagsa nga nasud an tawo nga may kahadlok ha iya ngan nagbubuhat han husto ginkakarawat niya.” (Buhat 10:34, 35) Inin urusahon nga paglaom abrido ha ngatanan anoman an ira kahimtang ha sosiedad, kolor han ira panit, o nasud nga ira inuukyan. Diri ba ito an totoo nga hustisya ha gimaopayi nga paagi?
16 May-ada usa pa nga bahin han hingpit nga hustisya ni Jehova nga takos han aton pagtagad ngan pagtahod: an paagi han iya pakig-upod ha mga matinalapason han iya matadong nga mga suruklan.
Waray Makakapalagiw ha Sirot
17. Isaysay kon kay ano nga an kawaray-hustisya dinhi hini nga kalibotan diri gud nasumpaki ha hustisya ni Jehova.
17 An iba bangin maghunahuna: ‘Tungod kay diri tinutugotan ni Jehova an pagkadiri-matadong, paonan-o naton maisasaysay an pag-antos ha kawaray-hustisya ngan an malimbong nga mga buhat nga kaylap hinduro ha kalibotan yana?’ An sugad nga kawaray-hustisya diri gud nasumpaki ha hustisya ni Jehova. An damu nga kawaray-hustisya dinhi hinin maraot nga kalibotan amo an resulta han sala nga napanunod han mga tawo tikang kan Adan. Ha kalibotan diin ginpipili han diri-hingpit nga mga tawo an ira makasasala nga mga paagi, kaylap an kawaray-hustisya—kondi diri magpapadayon.—Deuteronomio 32:5.
18, 19. Ano an nagpapakita nga diri tutugotan ni Jehova ha kadayonan adton tinuyo nga nagtatalapas han iya matadong nga mga balaud?
18 Bisan kon ipinapakita ni Jehova an daku nga kalooy ha ira nga sinsero nga naduok ha iya, diri niya tutugotan ha kadayonan an kahimtang nga nagpapasipara han iya baraan nga ngaran. (Salmo 74:10, 22, 23) An Dios han hustisya diri usa nga sadang pagtiawtiawan; diri niya pananalipdan an tinuyo nga magpakasasala tikang ha makabungkag nga paghukom tungod han ira maraot nga buhat. Hi Jehova “usa nga Dios nga maloloy-on ngan mapinairon, diri madagmit masina ngan hura hin maunungon nga gugma ngan kamatuoran, . . . pero diri gud niya papasagdan nga diri sirotan an may sala.” (Exodo 34:6, 7) Uyon hini nga mga pulong, hi Jehova usahay kinahanglan magpadapat han sirot ha ira nga tinuyo nga nagtatalapas han iya matadong nga mga balaud.
19 Tagda, pananglitan, an mga pakig-upod han Dios ha kadaan nga Israel. Bisan kon nag-ukoy na ha Tuna nga Iginsaad, an mga Israelita pauroutro nga binalik ha pagkadiri-matinumanon. Bisan kon an ira maraot nga mga paagi ‘nakapasubo’ kan Jehova, waray dayon niya isalikway hira. (Salmo 78:38-41) Lugod, maloloy-on nga iginhatag niya an mga higayon basi bag-ohon nira an ira paagi. Hiya nanginyupo: “Diri ako nalilipay ha kamatayon han maraot, lugod nalilipay ako kon bayaan han maraot an iya panggawi ngan padayon nga mabuhi. Bayai niyo, bayai niyo an iyo magraot nga mga panggawi. Kay ano nga mamamatay man kamo, O panimalay ni Israel?” (Ezekiel 33:11) Tungod kay gintatagad nga presyoso an kinabuhi, pauroutro nga sinugo ni Jehova an iya mga propeta basi an mga Israelita bumaya unta tikang ha ira magraot nga panggawi. Kondi, ha kabug-osan, an mga tawo nga magtig-a an kasingkasing nagdumiri nga mamati ngan magbasol. Ha kataposan, tungod han iya baraan nga ngaran ngan han ngatanan nga ginrirepresentaran hito, igintubyan hira ni Jehova ha mga kamot han ira mga kaaway.—Nehemias 9:26-30.
20. (a) An mga pakig-upod ni Jehova ha Israel nagtututdo ha aton hin ano mahitungod ha iya? (b) Kay ano nga angayan nga an leon ikaw-ing ha presensya ngan trono han Dios?
20 An mga pakig-upod ni Jehova ha Israel nagtututdo ha aton hin daku mahitungod ha iya. Hinbabaroan naton nga an iya matin-aw nga mga mata nakakakita han karaotan ngan nasusubo gud hiya ha iya nakikita. (Proberbios 15:3) Nagpapasarig liwat an paghibaro nga ipinapakita niya an kalooy kon may-ada basihan ha pagbuhat hito. Dugang pa, hinbabaroan naton nga an iya hustisya diri gud dinalian nga ginhihimo. Tungod han pagin pasensyoso ni Jehova, damu nga tawo an sayop nga nasiring nga diri gud niya ipapadapat an paghukom kontra han magraot. Kondi diri gud ito an kamatuoran, kay an mga pakig-upod han Dios ha Israel nagtututdo liwat ha aton nga an iya pagin pasensyoso may-ada tubtoban. Hi Jehova marig-on para ha katadongan. Diri sugad ha mga tawo, nga agsob umisol ha pagpakita hin hustisya, diri gud nawawara an iya kaisog ha pagdepensa han kon ano an husto. Angayan, an leon sugad nga simbolo han maisugon nga hustisya iginkakaw-ing ha presensya ngan trono han Dios. b (Ezekiel 1:10; Pahayag 4:7) Makakasiguro kita kon sugad nga tutumanon niya an iya saad ha pagkuha han kawaray-hustisya ha tuna. Oo, an iya paagi han paghukom mahimo sumahon sugad hini: karig-on kon kinahanglanon, kalooy kon mahihimo.—2 Pedro 3:9.
Magin Duok ha Dios han Hustisya
21. Kon pinamamalandong naton kon paonan-o ipinapakita ni Jehova an hustisya, ha ano nga paagi sadang hunahunaon naton hiya, ngan kay ano?
21 Kon pinamamalandong naton kon paonan-o ipinapakita ni Jehova an hustisya, diri naton sadang hunahunaon hiya sugad nga waray pagbati, istrikto nga hukom nga interesado la ha pagpadapat han paghukom ha mga magburuhat hin maraot. Lugod, sadang hunahunaon naton hiya sugad nga mahigugmaon kondi marig-on nga Amay nga nakikig-upod pirme ha iya mga anak ha gimaopayi nga paagi nga posible. Sugad nga may-hustisya, o matadong nga Amay, an karig-on ha kon ano an husto tinitimbangan ni Jehova hin mahumok nga pagpaid ha iya tunan-on nga mga anak, nga nagkikinahanglan han iya bulig ngan pagpasaylo.—Salmo 103:10, 13.
22. Tungod kay ginigiyahan han iya hustisya, ginhihimo ni Jehova nga posible para ha aton nga magkaada ano nga paglaom, ngan kay ano nga nakikig-upod hiya ha aton hini nga paagi?
22 Mapasalamaton gud kita nga an hustisya han Dios nag-uupod hin labaw pa gud ha pagpadapat han paghukom ha mga magburuhat hin maraot! Tungod kay ginigiyahan han iya hustisya, ginhihimo ni Jehova nga posible para ha aton nga magkaada makalilipay gud nga paglaom—hingpit, waray kataposan nga kinabuhi ha kalibotan diin “maukoy an katadongan.” (2 Pedro 3:13) An aton Dios nakikig-upod ha aton hini nga paagi tungod kay an iya hustisya nagpapagios ha iya nga magluwas imbes nga maghukom. Tinuod, an mas maopay nga pagsabot ha kadaku han hustisya ni Jehova nagpapagios ha aton nga magin duok ha iya! Ha masunod nga mga kapitulo, paghihisgotan naton hin maopay kon paonan-o iginpapahayag ni Jehova inin darayawon nga kalidad.
a An pulong nga “bata nga waray tatay” nagpapakita nga nagtatagad gud hi Jehova diri la ha mga bata nga lalaki nga waray tatay kondi pati liwat ha bata nga babaye nga waray tatay. Igin-upod ni Jehova ha Balaud an asoy mahitungod han hudisyal nga desisyon nga naggarantiya han panurundon han waray tatay nga mga anak nga babaye ni Zelopehad. Iton nga desisyon nagparig-on han usa nga panhitabo ha naglabay, gintatagad kon sugad an mga katungod han waray tatay nga mga bata nga babaye.—Numeros 27:1-8.
b Makapainteres, iginpapariho ni Jehova an iya kalugaringon ha usa nga leon ha pagpadapat han paghukom ha diri-matinumanon nga Israel.—Jeremias 25:38; Hosea 5:14.
