KAPITULO 23
“Pamatii Niyo an Akon Depensa”
Gindepensahan ni Pablo an kamatuoran ha atubangan han nasisina nga mga tawo ngan han Sanhedrin
Iginbase ha Buhat 21:18–23:10
1, 2. Kay ano nga aadto hi apostol Pablo ha Jerusalem, ngan ano nga mga pagsari an iya aatubangon didto?
JERUSALEM! Nagbabaktas na liwat hi Pablo ha haligot ngan tawuhon nga mga kalsada hini nga syudad. Ha sulod hin ginatos ka tuig, an Jerusalem amo an sentro han pagsingba kan Jehova ha tuna. Damu han mga umurukoy hini nga syudad an proud ha kasaysayan hini. Maaram hi Pablo nga damu nga Kristiano dinhi an nakapokus pa ha ira paagi han pagsingba hadto ngan nakukurian magpahiuyon ha nag-uuswag nga mga katuyoan ni Jehova. Salit han nakadto hi Pablo ha Efeso, nagdesisyon hiya nga bumalik ha Jerusalem diri la basi buligan hira ha materyal kondi pati liwat ha ira espirituwal nga panginahanglan. (Buh. 19:21) Bisan pa han posible nga kadelikadohan, nagpadayon hiya ha pagkadto.
2 Yana, ano an aatubangon ni Pablo ha Jerusalem? An usa nga pagsari magtitikang ha pipira nga sumurunod han Kristo nga tinoo ha mga hurobhurob mahitungod kan Pablo. An mas daku nga mga pagsari magtitikang ha mga kaaway han Kristo. Papakarauton nira hi Pablo, kakastiguhon, ngan tatarhugon nga patayon. Ini nga mga panhitabo maghahatag liwat kan Pablo hin higayon nga depensahan an iya pagtoo. An iya pagkamapainubsanon, kaisog, ngan pagtoo samtang gin-aatubang an sugad nga mga pagsari maopay gud nga ehemplo para ha mga Kristiano yana. Kitaon ta kon paonan-o.
“Nagtikang Hira Paghimaya ha Dios” (Buhat 21:18-20a)
3-5. (a) Ano nga miting ha Jerusalem an gintambongan ni Pablo, ngan ano an ginhisgotan didto? (b) Ano nga mga leksyon an mahimo naton mahibaroan ha miting ni Pablo ngan han mga tigurang ha Jerusalem?
3 Kinabuwasan katapos han pag-abot ha Jerusalem, hi Pablo ngan an iya mga kaupod nakigkita ha nangunguna nga mga tigurang ha kongregasyon. An mga apostol nga buhi pa hito nga panahon waray unabiha hini nga asoy; bangin kinadto hira ha iba nga mga bahin han kalibotan basi magsangyaw. Pero nakada pa hi Santiago nga bugto ni Jesus. (Gal. 2:9) Posible gud nga hi Santiago an nanguna hito nga miting diin “nakadto liwat an ngatanan nga tigurang” kaupod ni Pablo.—Buh. 21:18.
4 Ginkumusta ni Pablo an mga tigurang “ngan detalyado nga iginsumat an mga butang nga ginbuhat han Dios dida ha mga nasud pinaagi han iya ministeryo.” (Buh. 21:19) Sigurado nga makapadasig gud adto ha kabugtoan. Nalilipay liwat kita yana nga mabatian an pag-uswag han pagsangyaw nga buruhaton ha iba nga mga nasud.—Prob. 25:25.
5 Ha paghisgot ni Pablo, posible gud nga gin-unabi niya an mga donasyon nga iya dara tikang ha Europa. An gugma nga iginpakita han kabugtoan ha higrayo nga lugar sigurado nga nakabantad gud ha kasingkasing han mga mamarati ni Pablo. Han nabatian nira an iginsumat ni Pablo, an asoy nasiring: “Nagtikang hira [an mga tigurang] paghimaya ha Dios”! (Buh. 21:20a) Yana liwat, nababantad gud an kasingkasing han damu nga kabugtoan nga nag-aantos tungod hin mga kalamidad o hin grabe nga sakit kon an ira mga igkasi-tumuroo naghahatag hin napapanahon nga bulig ngan pagdasig.
Damu La Gihapon an “Madasigon nga Nagtutuman han Balaud” (Buhat 21:20b, 21)
6. Ano nga problema an nahibaroan ni Pablo?
6 Katapos, an mga tigurang may iginsumat kan Pablo nga problema ha Judea nga hiya mismo an nahidadabi. Nagsiring hira: “Nakikita mo, bugto, nga damu ka yukot nga tumuroo an mga Judio, ngan hira ngatanan madasigon nga nagtutuman han Balaud. Kondi may nababatian hira nga mga hurobhurob mahitungod ha imo nga gintututdoan mo an ngatanan nga Judio dida ha mga nasud hin pag-apostata kan Moises, nga ginsisidngan hira nga diri turion an ira mga anak o sundon an mga kustomre.” a—Buh. 21:20b, 21.
7, 8. (a) Ano an sayop nga panhunahuna han damu nga Kristiano ha Judea? (b) Kay ano nga an sayop nga panhunahuna han iba nga Judio nga mga Kristiano diri masisiring nga apostasya?
7 Kay ano nga damu gud nga Kristiano an madasigon la gihapon nga nagtutuman han Mosaiko nga Balaud, nga sobra 20 ka tuig na man tikang han natapos ito? (Col. 2:14) Han 49 C.E., an mga apostol ngan mga tigurang nga nagmiting ha Jerusalem nagpadara hin surat ha mga kongregasyon nga nagsasaysay nga an mga tumuroo tikang ha mga nasud diri kinahanglan magpaturi ngan sumunod ha Mosaiko nga Balaud. (Buh. 15:23-29) Pero ito nga surat waray mag-unabi han Judio nga mga tumuroo, nga damu ha ira an waray makasabot nga an Mosaiko nga Balaud diri na kinahanglan sundon.
8 Masisiring ba nga diri na mga Kristiano an sugad nga Judio nga mga tumuroo nga may sayop nga panhunahuna? Diri. Waray hira hadto magsingba ha pagano nga mga dios ngan padayon nga nasunod ha mga kustomre han ira hadto relihiyon. An Balaud nga importante gud hito nga Judio nga mga tumuroo tikang mismo kan Jehova. Diri ito sayop o tikang ha mga demonyo. Pero ito nga Balaud kanan daan nga kasabotan, samtang an mga Kristiano ilarom na yana han bag-o nga kasabotan. An pagsunod han Balaud nga kasabotan diri na kinahanglan para ha putli nga pagsingba. An Hebreo nga mga Kristiano nga madasigon nga nagtutuman han Balaud diri bug-os nga nakakasabot ngan kulang hin pagsarig ha Kristiano nga kongregasyon. Kinahanglan ira ipahiuyon an ira panhunahuna ha nagtitikalamrag nga kahayag han kamatuoran. b—Jer. 31:31-34; Luc. 22:20.
“Diri Tinuod an mga Hurobhurob” (Buhat 21:22-26)
9. Ano an igintutdo ni Pablo may kalabotan ha Mosaiko nga Balaud?
9 Kumusta man an mga hurobhurob nga nasiring nga gintututdoan kuno ni Pablo an mga Judio dida ha mga nasud nga “diri turion an ira mga anak o sundon an mga kustomre”? Hi Pablo apostol ha mga Hentil, ngan para ha ira ginsuportaran niya an desisyon nga an mga Hentil diri kinahanglan sumunod ha Balaud. Iginbuhayhag liwat niya nga sayop an bisan hin-o nga nangangalimbasog pagkombinse ha Hentil nga mga tumuroo nga magpaturi sugad nga tigaman han ira pagpasakop ha Mosaiko nga Balaud. (Gal. 5:1-7) Iginsangyaw liwat ni Pablo an maopay nga sumat ha mga Judio ha mga syudad nga iya ginbisita. Sigurado nga iginsaysay niya ha makinarawaton nga mga Judio nga tungod han kamatayon ni Jesus natapos an Balaud ngan an pagkamatadong makakab-ot pinaagi han pagtoo, diri pinaagi han pagsunod ha Balaud.—Roma 2:28, 29; 3:21-26.
10. Ano an balanse nga panhunahuna ni Pablo ha Balaud ngan pagpaturi?
10 Bisan pa hito, iginpakita ni Pablo nga nasasabtan niya an mga naruruyag nga padayon nga sundon an pipira nga kustomre han mga Judio, sugad han diri pagtrabaho kon Sabbath o paglikay ha pipira nga pagkaon. (Roma 14:1-6) Ngan waray hiya maghimo hin mga surundon mahitungod ha pagpaturi. Ngani, hi Timoteo ginpaturi ni Pablo basi an mga Judio diri magsuspetsa kan Timoteo, kay Griego an iya tatay. (Buh. 16:3) Personal nga desisyon an pagpaturi. Ginsidngan ni Pablo an mga taga-Galacia: “Waray kapulsanan an pagturi ngan an diri pagturi, lugod an pagtoo nga nagios pinaagi han gugma an may kapulsanan.” (Gal. 5:6) Pero kawaray-pagtoo an pagpaturi sugad nga pagsunod ha Balaud o an pagsiring nga kinahanglan ito basi makarawat an pag-uyon ni Jehova.
11. Ano an iginsagdon han mga tigurang kan Pablo, ngan ano an nahiuupod ha pagbuhat hito? (Kitaa liwat an footnote.)
11 Salit bisan kon diri tinuod an mga hurobhurob, naapektohan la gihapon hito an Judio nga mga tumuroo. Tungod hito, ini an iginsagdon han mga tigurang kan Pablo: “May-ada kami dinhi upat nga lalaki nga may saad. Ig-upod ini nga mga lalaki ngan limpyuhi an imo kalugaringon uyon ha mga balaud upod nira ngan bayari an ira magagasto, basi makapaahit hira han ira ulo. Hito nga paagi mahibabaro an ngatanan nga diri tinuod an mga hurobhurob nga ira hinbatian mahitungod ha imo, lugod makikita nira nga nagkikinabuhi ka ha husto nga paagi ngan nagtutuman liwat han Balaud.” c—Buh. 21:23, 24.
12. Ha reaksyon ni Pablo ha sagdon han mga tigurang ha Jerusalem, paonan-o niya iginpakita nga mapauyon-uyon hiya ngan andam makigkooperar?
12 Puydi unta mangatadongan hi Pablo nga an tinuod nga problema amo an kadasig hiton Judio nga mga tumuroo ha pagtuman han Mosaiko nga Balaud, diri an mga hurobhurob mahitungod ha iya. Pero andam hiya nga magin mapauyon-uyon, basta waray hiya matatalapas nga mga prinsipyo han Dios. Antes hito, hiya nagsurat: “Ha mga sakop han balaud nagin sugad ako hin sakop han balaud, bisan kon ako mismo diri sakop han balaud, basi makabig ko an mga sakop han balaud.” (1 Cor. 9:20) Hini nga higayon, nakigkooperar hi Pablo ha mga tigurang ha Jerusalem ngan nagin ‘sugad hin sakop han balaud.’ Ha pagbuhat hito, nagpakita hiya hin maopay nga ehemplo para ha aton yana han pakigkooperar ha mga tigurang ngan diri pag-insister han aton mga karuyag.—Heb. 13:17.
Nagpahiuyon hi Pablo han waray mga prinsipyo ha Kasuratan nga natatalapas. Sugad ka ba liwat hito?
“Diri Hiya Angay Mabuhi!” (Buhat 21:27–22:30)
13. (a) Kay ano nga an iba nga mga Judio nagpatikang hin rayot ha templo? (b) Paonan-o natalwas hi Pablo?
13 Diri maopay an nahitabo ha templo. Han tikatapos na an mga adlaw han pagtuman han saad, an mga Judio tikang ha Asia nakakita kan Pablo, sayop nga nag-akusar ha iya nga nagpasulod hiya hin mga Hentil ha templo, ngan nagpatikang hin rayot. Kon waray manginlabot an kumander han militar han Roma, mamamatay unta hi Pablo tungod han pagkastigo. Katapos hito, gin-aresto hi Pablo han kumander. Tikang hito nga adlaw, sobra upat ka tuig anay an malabay antes hi Pablo magkaada utro kagawasan. Ngan diri pa hiya bug-os nga talwas. Han an kumander nagpakiana ha mga Judio kon kay ano nga gin-aatake nira hi Pablo, iba-iba nga akusasyon an ira iginsinggit. Tungod han ira makusog nga pagsinggit, waray nasabtan an kumander. Ha urhi, hi Pablo kinahanglan alsahon han mga sundalo basi ipahirayo ha bayolente nga mga tawo. Han hi Pablo ngan an mga sundalo han Roma tisulod na ha kwarter han mga sundalo, hi Pablo nagsiring ha kumander: “Nakikimalooy ako ha imo, tuguti ako nga makiistorya ha mga tawo.” (Buh. 21:39) Sumige an kumander, ngan maisugon nga gindepensahan ni Pablo an iya pagtoo.
14, 15. (a) Ano an iginsaysay ni Pablo ha mga Judio? (b) Ano an ginbuhat han kumander han militar han Roma basi mahibaroan niya an hinungdan han kasina han mga Judio?
14 “Pamatii niyo an akon depensa,” siring ni Pablo. (Buh. 22:1) Nagyakan hi Pablo ha mga tawo gamit an Hebreo nga yinaknan salit nagmingaw hira. Klaro nga iginsaysay niya ha ira kon kay ano nga sumurunod na hiya yana han Kristo. Ha pagbuhat hito, may kaabtik nga nag-unabi hi Pablo hin mga punto nga puydi kompirmahon han mga Judio kon karuyag nira. Ineskwela hi Pablo nga an kilala nga hi Gamaliel mismo an iya magturutdo ngan gintimaraot niya an mga sumurunod han Kristo, nga posible gud nahibabaroan han iba nga nakadto. Pero han tipakadto hiya ha Damasco, nakita niya ha bisyon an Kristo nga binanhaw, nga nakiistorya ha iya. An mga kaupod ni Pablo ha pagbiyahe nakakita hin masilaw nga lamrag ngan nakabati hin tingog, pero waray nira masabti an ginyakan. (Kitaa an mga study note ha Buhat 9:7; 22:9, nwtsty-TG.) Katapos, hi Pablo, nga nabuta tungod han bisyon, kinahanglan tugwayan han iya mga kaupod ngadto ha Damasco. Didto, an pagkita ni Pablo milagroso nga iginbalik ni Ananias, nga kilala han mga Judio hito nga rehiyon.
15 Nagpadayon hi Pablo ha pagsumat nga katapos niya bumalik ha Jerusalem, hi Jesus nagpakita ha iya ha templo. Han nabatian ito han mga Judio, nasina gud hira ngan nagsinggit: “Kuhaa ito nga tawo dinhi ha tuna, kay diri hiya angay mabuhi!” (Buh. 22:22) Basi matalwas hi Pablo, nagsugo an kumander nga dad-on hiya ha kwarter han mga sundalo. Tungod kay karuyag gud han kumander nga mahibaroan an hinungdan han kasina han mga Judio kan Pablo, nagsugo hiya nga imbistigaron hi Pablo samtang ginlalatigo. Pero gin-gamit ni Pablo an balaud sugad nga proteksyon, ngan iginsumat niya nga tuminungnong hiya han Roma. Ginagamit liwat han mga magsiringba ni Jehova yana an iba-iba nga balaud sugad nga proteksyon basi depensahan an ira pagtoo. (Kitaa an mga kahon nga “ An Balaud han Roma Ngan an mga Tuminungnong han Roma” ngan “ Mga Kaso ha Korte ha Moderno nga Panahon.”) Han nabatian han kumander nga hi Pablo tuminungnong han Roma, nasantop niya nga kinahanglan hiya mamiling hin iba nga paagi basi makakuha hin dugang nga impormasyon. Kinabuwasan, gindara niya hi Pablo ha espesyal nga miting han Sanhedrin, an korte suprema han mga Judio.
“Pariseo Ako” (Buhat 23:1-10)
16, 17. (a) Ihulagway an nahitabo han nagyakan hi Pablo ha Sanhedrin. (b) Han gintapalan hi Pablo, paonan-o hiya nagpakita hin ehemplo han pagin mapainubsanon?
16 Gintikangan ni Pablo an iya depensa ha atubangan han Sanhedrin pinaagi ha pagsiring: “Mga kalalakin-an, mga kabugtoan, ginawi ako nga may limpyo gud nga konsensya ha atubangan han Dios tubtob hini nga adlaw.” (Buh. 23:1) Waray na hiya iba nga nayakan. An asoy nasiring: “Tungod hito, ginsugo han hitaas nga saserdote nga hi Ananias an mga natindog hirani kan Pablo nga tapalan hiya ha baba.” (Buh. 23:2) Daku gud ito nga insulto! Ngan pagpakita gud ito hin diskriminasyon, an paghunahuna nga buwaon hi Pablo bisan waray pa ebidensya nga iginpresenta! Diri urusahon nga binaton hi Pablo: “Hahampakon ka han Dios, ikaw nga ginpabusag nga pader. Nalingkod ka ba basi hukman ako uyon ha Balaud kondi nagtatalapas liwat ha Balaud pinaagi ha pagsugo nga tapalan ako?”—Buh. 23:3.
17 Nakalasan an iba nga nakadto—diri ha pagtapal kan Pablo kondi ha iya reaksyon! Nagpakiana hira: “Gin-iinsulto mo ba an hitaas nga saserdote han Dios?” An baton ni Pablo naghatag ha ira hin leksyon ha pagin mapainubsanon ngan ha pagrespeto ha Balaud. Hiya nagsiring: “Mga kabugtoan, diri ako maaram nga hitaas nga saserdote hiya. Kay nahisurat, ‘Ayaw pagyakan hin maraot kontra ha usa nga magmarando han imo katawohan.’” d (Buh. 23:4, 5; Ex. 22:28) Naggamit yana hi Pablo hin iba nga estratihiya. Tungod kay maaram hiya nga an Sanhedrin ginkukompwesto hin mga Pariseo ngan mga Saduseo, hiya nagsiring: “Mga kalalakin-an, mga kabugtoan, Pariseo ako, usa nga anak han mga Pariseo. Ginhuhukman ako tungod kay natoo ako ha pagkabanhaw han mga patay.”—Buh. 23:6.
Pariho kan Pablo, namimiling kita hin topiko nga pagkakauyonan kon nakikiistorya ha mga tawo nga iba an relihiyon
18. Kay ano nga nagsiring hi Pablo nga Pariseo hiya, ngan paonan-o ta mahimo gamiton an puropariho nga pangatadongan ha pipira nga kahimtang?
18 Kay ano nga nagsiring hi Pablo nga Pariseo hiya? Tungod kay hiya “usa nga anak han mga Pariseo” tikang ha pamilya nga kaapi hito nga sekta. Salit damu la gihapon an naghuhunahuna nga Pariseo hiya. e Pero kay ano nga nagsiring hi Pablo nga Pariseo hiya nga sayop man an gintotoohan han mga Pariseo mahitungod ha pagkabanhaw? An mga Pariseo natoo nga may kalag nga padayon nga nabubuhi kamatay han usa nga tawo ngan an kalag han magtadong mabubuhi utro ha tawhanon nga mga lawas. Hi Pablo diri natoo hito nga katutdoan. Natoo hiya ha pagkabanhaw sugad han igintutdo ni Jesus. (Juan 5:25-29) Bisan pa hito, nauyon hi Pablo ha mga Pariseo nga may-ada paglaom nga kinabuhi katapos han kamatayon—diri pariho ha mga Saduseo, nga diri natoo nga may kinabuhi ha tiarabot. Mahimo kita gumamit hin puropariho nga pangatadongan kon nakikiistorya ha mga Katoliko o mga Protestante. Puydi kita sumiring nga pariho ha ira, natoo kita ha Dios. Syempre, bangin natoo hira ha Trinidad samtang kita natoo ha Dios nga aada ha Biblia. Bisan pa hito, pariho kita natoo nga may Dios.
19. Kay ano nga nagkaada daku nga samok ha miting han Sanhedrin?
19 Nabahin an Sanhedrin tungod han ginsiring ni Pablo. An asoy nasiring: “Nagkaada daku nga samok, ngan an pipira han mga eskriba ha grupo han mga Pariseo tinindog ngan nagtikang hin mapaso nga pakiglantugi, nga nasiring: ‘Waray kami nakikita nga sayop hini nga tawo, pero kon may espiritu o anghel nga nakiistorya ha iya—.’” (Buh. 23:9) An pagsiring pa la nga bangin may anghel nga nakiistorya kan Pablo nakapasina na ha mga Saduseo, nga diri natoo ha mga anghel! (Kitaa an kahon nga “ An mga Saduseo Ngan an mga Pariseo.”) Dinugang an pagsininggit salit gintalwas utro han kumander han militar han Roma ini nga apostol. (Buh. 23:10) Pero naninelikado la gihapon hi Pablo. Ano na yana an mahitatabo hini nga apostol? May mahibabaroan pa kita ha sunod nga kapitulo.
a Tungod kay damu gud an Judio nga mga Kristiano, posible nga damu nga kongregasyon an nagkakatirok ha mga balay han kabugtoan.
b Paglabay hin pipira ka tuig, ginhimo ni apostol Pablo an iya surat ha mga Hebreo, diin ginpamatud-an niya nga mas labaw gud an bag-o nga kasabotan. Hito nga surat, klaro nga iginpakita niya nga ginsaliwnan na han bag-o nga kasabotan an daan nga kasabotan. Labot pa ha paghatag hin makakombinse nga mga argumento nga magagamit han Judio nga mga Kristiano ha pagbaton ha mga Judio nga nakontra ha ira, an mapwersa nga pangatadongan ni Pablo sigurado nga nagparig-on han pagtoo han iba nga mga Kristiano nga naghuhunahuna nga importante la gihapon an Mosaiko nga Balaud.—Heb. 8:7-13.
c An mga eskolar nasiring nga saad han mga Nazareo an ginhimo hini nga kalalakin-an. (Num. 6:1-21) Oo, an sugad nga saad ginhimo ilarom han Mosaiko nga Balaud, nga gintapos na. Bisan pa hito, bangin naghunahuna hi Pablo nga diri sayop kon tutumanon hini nga kalalakin-an an ira saad kan Jehova. Kon sugad, diri magigin sayop kon babaydan niya an ira magagasto ngan uupdan hira. Diri kita maaram kon ano gud ito nga klase hin saad, pero anoman ito, imposible gud nga suportaran ni Pablo an paghalad hin hayop (sugad han ginbubuhat han mga Nazareo), ha paghunahuna nga makakaglimpyo ito ha mga sala hini nga kalalakin-an. Tungod han perpekto nga halad han Kristo, an sugad nga mga halad diri na makakapara hin mga sala. Anoman an ginbuhat ni Pablo, makakasiguro kita nga diri hiya masige ha pagbuhat hin bisan ano nga diri uyon ha iya konsensya.
d An iba nasiring nga harap hi Pablo salit waray niya makilala an hitaas nga saserdote. O bangin maiha na hiya nga waray ha Jerusalem salit diri hiya maaram kon hin-o an hitaas nga saserdote hito nga panahon. O bangin tungod kay damu an tawo waray makita ni Pablo kon hin-o an nagsugo nga tapalan hiya.
e Han 49 C.E., han ginhihisgotan han mga apostol ngan mga tigurang kon an mga Hentil ba kinahanglan sumunod ha Mosaiko nga Balaud, an pipira nga Kristiano nga nakadto gin-unabi nga “tikang ha sekta han mga Pariseo nga nagin mga tumuroo.” (Buh. 15:5) Baga hin tungod ito kay mga Pariseo hira antes hira magin mga Kristiano.
